روزه‌داری در مبتلایان به آسم و آلرژی

دکتر مریم محلوجی‌راد، عضو هیات مدیره کلینیک آسم و آلرژی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران افزود: آن دسته از بیمارانی که به انواع آلرژی‌ها به ویژه آلرژی‌های تنفسی که به علت عوامل استنشاقی موجود در هوا تشدید می شود مبتلا هستند، به شرط احتیاط و دوری از عوامل تشدید کننده مجاز به روزه‌داری هستند.

وی در خصوص بیماران مبتلا به آسم افزود: بیشتر داروهایی که در آسم مورد استفاده قرار می‌گیرند به صورت ۲ بار در روز مصرف می‌شوند که می‌توان دفعات مصرف دارو را برای ساعات سحر و افطار تنظیم کرد. بنابراین این قبیل افراد که بیماریشان به این ترتیب تحت کنترل قرار می گیرد منعی برای روزه داری ندارند.
محلوجی درباره آن دسته از افرادی که آسم شدید دارند، گفت:‌ بیمارانی که آسم شدید و کنترل نشده دارند و مجبورند در طول روز نیز دارو مصرف کنند مجاز به روزه‌داری نیستند.

او در پاسخ به این‌که آیا بیمارانی استفاده کننده از اسپری استنشاقی می‌توانند روزه بگیرند، گفت: برخی از مراجع تقلید استفاده از این نوع اسپری‌ها را باطل کننده روزه نمی‌دانند؛ بنابراین توصیه می‌شود که این دسته از بیماران به منظور رعایت جوانب شرعی، به رساله مرجع تقلید خود رجوع نمایند. (ایسنا)

هر روزه‌داری باید بداند: چند سوال و احکام شرعی آن

مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، برخی از مهمترین نکات و سؤالاتی که ممکن است برای مخاطبان مطرح شود را اعلام کرده است:

*آیا واکسن و یا تزریق آمپول در ماه رمضان برای روزه اشکال دارد؟

نظر امام خمینی و آیت‌الله شبیری زنجانی:
واکسن و تزریق آمپولی که به جای دارو استعمال می‌شود و یا عضو را بی حس می‌کند، اشکال ندارد. احتیاط واجب آن است که روزه‌دار از استعمال آمپولی که به جای غذا به کار می‌رود، خودداری کند.(1)

نظر آیت‌الله خامنه‌ای:
احتیاط واجب آن است که روزه‌دار از آمپول‌های مقوّی یا مغذّی و هر آمپولی که در رگ تزریق می‌شود و نیز انواع سرم‌ها خودداری کند، لکن آمپول‌های دارویی که در عضله تزریق می‌شود و نیز آمپول‌هایی که برای بی‌حسّ کردن به کار می‌رود، مانعی ندارد.(2)

نظر آیت‌الله سیستانی:
آمپول و سرم روزه را باطل نمی‌کند هر چند آمپول تقویتی یا سرم قندی نمکی باشد، روزه را باطل نمی‌کند.(3)

نظرآیت‌الله وحید خراسانی:
تزریق آمپولی که به جای دوا استعمال می‌شود و یا عضو را بی حس می‌کند، اشکال ندارد. احتیاط مستحب آن است که روزه‌دار از استعمال آمپولی که به جای غذا به کار می‌رود، خودداری کند.(4)

نظر آیت‌الله صافی گلپایگانی:
احتیاط مستحب آن است که روزه‌دار از استعمال آمپول خودداری کند و فرقی بین آمپول‌ها نیست، ولی اگر لازم شد و تزریق کرد، روزه باطل نمی‌شود. (5)

نظرآیت‌الله مکارم:
تمام انواع آمپول‌های دارویی و تقویتی که به صورت عضلانی تزریق می‌شوند و همچنین واکسن برای افراد روزه‌دار اشکالی ندارد، ولی تزریق آمپول و سرم‌هایی که در رگ استعمال می‌شود، جایز نیست و مبطل روزه است.(6)

پی‌نوشت:

1. توضیح المسائل مراجع، ج1، مسأله1576.
2. آیت‌الله خامنه‌ای، رساله اجوبه الإستفتائات، مسأله767.
3. توضیح المسائل، مراجع، ج1، ذیل مسأله1576.
4. آیت‌الله وحید، توضیح المسائل، مسأله1584.
5. آیت‌الله صافی گلپایگانی، مسأله 1585.
6. آیت‌الله مکارم، توضیح المسائل، مسئله 1339.

*آیا آزمایش خون روزه را باطل می‌کند؟

آزمایش خون روزه را باطل نمی‌کند و از مبطلات روزه شمرده نشده است. (1)

پی‌نوشت:

1. توضیح المسائل مراجع، ج1، مسئله 1572.

*حکم اسپری که برای تنگی نفس استعمال می‌شود، در ماه رمضان چیست؟

نظر امام خمینی و آیت‌الله شبیری زنجانی:
استفاده از اسپری برای باز کردن راه تنفس که به صورت بخار به حلق می‌رسد، اشکال ندارد و روزه را باطل نمی‌کند. (1)

نظر آیت‌الله خامنه‌ای:
اگر ماده مذکور هوای فشرده همراه با دارویی هر چند به صورت گاز یا پودر باشد و وارد حلق شود، صحت روزه اشکال دارد. در صورتی که روزه گرفتن بدون استعمال آن، ممکن نیست یا مشقّت دارد، جائز است از آن استفاده کند، لکن احتیاط آن است که مبطل دیگری انجام ندهد. در صورت تمکّن (بدون استفاده از آن) روزه‌ها را قضا کند.(2)

نظر آیت‌الله مکارم:
اگر به صورت گاز رقیق وارد بدن می‏شود، مانعی ندارد و روزه‏اش صحیح است. نمونه‏‌های معمول آن را که دیده‏‌ایم، اشکالی ندارد. (3)

آیت‌الله وحید:
اگر بخاری که از اسپری وارد حلق می‌شود، غلیظ نباشد، اشکال ندارد، ولی اگر بخار آن غلیظ باشد، به احتیاط واجب جایز نیست، هم چنین اگر قطرات آب یا ذرات دارو وارد حلق شود، روزه را باطل می‌کند. (4)

نظر آیت‌الله سیستانی:
استفاده از اسپری اشکال ندارد، ولی اگر ماده اسپری وارد دستگاه هاضمه شود، روزه را باطل می‌کند. (5) اگر دارو را فقط داخل ریه می‌کند، برای روزه اشکال ندارد. (6)

نظر آیت‌الله صافی:
اگر چیزی از آن وارد حلق شود، روزه باطل می‌شود. اگر وارد دهان شود و روی دستگاه تنفسی اثر بگذارد، اما وارد حلق نشود، اشکال ندارد. (7)

پی‌نوشت:

1. امام خمینی، استفتائات، ج1، احکام روزه، س 7‌ .
2. آیت‌الله خامنه‌ای، اجوبة الإستفتائات، سؤال 762.
3. آیت‌الله مکارم، استفتائات جدید، ج1، سؤال 285.
4. رساله توضیح المسائل مسأله 1362؛ آیت‌الله وحید، توضیح المسائل، مسأله 1613.
5. سایت آیت‌الله سیستانی، احکام روزه، سؤال 40.
6. استفتآات جامعه الزهرا، احکام روزه، ص 39.
7. آیت‌الله صافی، استفتائات واحد پاسخ به سؤالات جامعه الزهرا، احکام روزه، ص 64.

* حکم استفاده از شیاف برای روزه‌دار چیست؟

نظر امام خمینی، (نظر رهبری مطابق نظر امام خمینی است):
استفاده از شیاف‌هایی که برای معالجه است، اشکال ندارد و احتیاط واجب آن است که از استعمال شیاف‌هایی که برای کسب لذت است- مثل شیاف تریاک- یا برای تغذیه از این مجراست، خودداری نمایند.(1)

نظر آیت‌الله مکارم:
استعمال شیافها برای معالجه اشکال ندارد و احتیاط واجب آن است که از استعمال شیاف‌هایی که برای تغذیه است خودداری شود. (2)

نظر آیات عظام، سیستانی، شبیری زنجانی، وحید خراسانی و صافی:
استعمال شیاف روزه را باطل نمی‌کند، ولی کراهت دارد. (3)

پی‌نوشت:

1. امام خمینی، توضیح المسائل، مسأله 1645.
2. آیت‌الله مکارم شیرازی، توضیح المسائل، مسأله 1388.
3. توضیح المسائل، مراجع، ج1، ذیل مسأله 1657.

* گاهی از لثه‌هایم خون بیرون می‌آید و با آب دهان مخلوط می‌شود؛ اگر آن را فرو ببرم، روزه باطل می‌شود؟

همه مراجع (بجز گلپایگانی و صافی و نوری):
اگر خون لثه در آب دهان مستهلک شود، فرو بردن آن روزه را باطل نمی‏‌کند.(1)

آیت‌الله صافی:
اگر خون لثه در آب دهان مستهلک شود ؛ بنابر احتیاط واجب فرو نبرد و بیرون بریزد.(2)

آیت اللَّه نوری:
فرو بردن آن بنابر احتیاط جایز نیست؛ هر چند در آب دهان مستهلک شود.(3)

پی‌نوشت:

1. امام، سیستانی، فاضل و مکارم، تعلیقات علی العروه، الفصل الرابع، م 1 ؛ خامنه‏ای، اجوبه الاستفتاءات،763 .
2. دفتر آیت‌الله صافی.
3. نوری، تعلیقات علی العروه، الفصل الرابع، م 1.

* مسواک زدن در ماه رمضان اشکال دارد؟

همه مراجع مذکور بجز آیت الله صافی:
مسواک زدن در ماه رمضان اشکال ندارد، ولی نباید آب خارج دهان و خمیر دندان وارد حلق شود، حتی اگر مسواک را از دهان بیرون آورد و دوباره به دهان ببرد و رطوبت آن ‌را فرو ببرد، روزه ی او باطل می‌شود، مگر آن که رطوبت مسواک در آب دهان به طوری از بین برود که رطوبت خارج به آن گفته نشود.

نظر آیت‌الله صافی:

اگر رطوبت مسواک در آب دهان به طوری از بین برود که رطوبت خارج به آن گفته نشود، ولی بداند که در دهان باقی است، بنا بر احتیاط لازم نباید آن را فرو برد.(1)

پی‌نوشت:

1. توضیح المسائل، مراجع، ج1، مسأله 1573.

* استفاده از کرم‌های حاوی ویتامین و املاح معدنی و پماد ویتامینی و تقویتی روزه را باطل می‌کند؟

استفاده از کرم از مبطلات روزه شمرده نشده است و روزه را باطل نمی‌کند.(1)

پی‌نوشت:

1. توضیح المسائل مراجع، ج1، مسئله 1572.

اگر در ایام ماه مبارک رمضان خلط بینی و دماغ وارد فضای دهان شود و روزه‌دار آن را فرو برد، روزه چه حکمی دارد؟

نظر آیات عظام امام خمینی(ره)، خامنه‌ای، مکارم شیرازی، وحید خراسانی و صافی گلپایگانی:
فرو بردن اخلاط سر و سینه، تا به فضای دهان نرسیده، اشکال ندارد، ولی اگر داخل فضای دهان شود، احتیاط واجب آن است که آن را فرو نبرد. اگر عمداً فرو برد، به احتیاط واجب روزه باطل می‌شود.(1)

نظر آیت‌الله سیستانی و آیت‌الله زنجانی:
فرو بردن اخلاط سر و سینه، تا به فضای دهان نرسیده ، هیچ اشکالی ندارد، ولی اگر داخل فضای دهان شود، احتیاط مستحب آن است که آن را فرو نبرد . اگر عمدا فرو برد، روزه صحیح است.(2)

پی‌نوشت:

1. امام خمینی، توضیح المسائل، مسأله 1580؛آیت‌الله خامنه‌ای، اجوبة الإستفتائات، سؤال 799؛ آیت‌الله مکارم، استفتائات جدید، ج‏1، سؤال 550؛ آیت‌الله وحید خراسانی، توضیح المسائل، مسأله1588؛ آیت‌الله صافی گلپایگانی، توضیح المسائل، مسأله 1589.
2. آیت‌الله سیستانی، توضیح المسائل، مسأله1561؛ آیت‌الله شبیری زنجانی، توضیح المسائل، مسأله 1589. (فارس)

خط قرمزهای تغذیه‌ای برای ١٨ ساعت روزه‌داری

به گزارش جام جم سرا ، با این‌که روزه‌داری تاثیرات مثبت روحی، معنوی و جسمی فراوانی دارد، اما بی‌شک رعایت نکردن اصول تغذیه نه‌تنها فایده‌ای برای سلامت بدن ندارد بلکه به شدت می‌تواند خطرناک باشد. به همین دلیل در چند‌سال گذشته پزشکان و متخصصان تغذیه به بحث تغذیه ایام ماه‌رمضان تأکید زیادی دارند.

به اعتقاد کارشناسان تغذیه، روزه‌داران با پیروی از اصول علمی و درعین‌حال ساده تغذیه در ماه رمضان می‌توانند به اهداف سلامتی چون افزایش سوخت‌و‌ساز چربی‌ها، کاهش وزن در افراد چاق، کاهش فشارخون، درمان بیماری‌های دستگاه گوارش، کاهش کلسترول خون و ورم مفاصل، ترک سیگار و حتی بهبود سلامت‌روان دست یابند.

روش‌های کاهش تشنگی در ایام روزه‌داری

تشنگی یکی از نشانه‌های روزه‌داری به‌خصوص در ایام گرم‌ سال است. گرمای هوا، تعریق را افزایش می‌دهد و همین تعریق باعث کاهش آب بدن و درنهایت احساس تشنگی می‌شود. اما راهکارهایی برای جلوگیری از تشنگی در ایام روزه‌داری وجود دارد. پزشکان و متخصصان تغذیه راهکارهایی جالب و درعین‌حال ساده‌ای برای غلبه‌بر تشنگی و کاهش عوارض کمبود آب بدن در طول مدت روزه‌داری پیشنهاد می‌کنند.

محمد پناهی، معاون طب‌سنتی دانشگاه علوم‌پزشکی البرز دراین‌باره، می‌گوید: «کم‌آبی و تشنگی، باعث اختلال در وضع آب و الکترولیت‌ها در بدن می‌شود و سلامتی بدن را تهدید می‌کند. به‌همین خاطر، یکی از اقداماتی که روزه‌داران باید به آن توجه کنند، این است که آب را بین وعده‌های غذایی مصرف نکنند چون باعث بروز نفخ و اختلال در هضم غذا می‌شود، همچنین در وعده افطار و سحر از غذاهای نشاسته‌دار کمتر مصرف کنند چون این غذاها برای هضم به آب زیادی احتیاج دارند.»

او ادامه می‌دهد: «چون مزاج گرم در بیشتر مناطق ایران غالب است و در بعضی مناطق این مزاج گرم با مزاج خشک همراه است، به روزه‌داران به‌خصوص افرادی که مزاج گرم و خشک دارند، توصیه می‌شود، درفاصله سحر تا افطار حتما به اندازه کافی آب بنوشند.» تشنگی ماه رمضان به‌خصوص در سال‌های اخیر که با ماه‌های گرم‌ سال مقارن شده است به قدری به روزه‌داران فشار می‌آورد که به‌محض رسیدن زمان افطار، خیلی‌ها، لیوان‌ها را با آب‌یخ پر کرده و شروع به نوشیدن مقدار زیادی آب می‌کنند.

متخصصان تغذیه اما معتقدند، این روش نادرست است. به گفته آنها، برای رفع تشنگی پس از افطار نیز آب سرد را نباید به یک‌باره نوشید، بلکه باید مزه‌مزه کرد و به آرامی نوشید، نوشیدن آب به یک‌باره، حرارت بدن را از بین نمی‌برد. پناهی دراین‌باره می‌گوید: «مصرف آب‌یخ به‌سرعت به ساختار بدن آسیب می‌رساند، به‌ویژه کارکرد کبد را مختل می‌کند به همین علت ما به روزه‌داران توصیه می‌کنیم که از آب‌ولرم برای رفع تشنگی استفاده کنند، اگر این آب را با کمی عسل مخلوط کنند، نتیجه بسیار بهتری برای بدن دارد.»

مصرف چای و مواد قندی، یکی دیگر از مواردی است که آب زیادی از بدن خارج می‌کند به همین خاطر به روزه‌داران توصیه می‌شود که از مصرف چای پررنگ به‌خصوص در زمان سحری خودداری کنند. پرهیز از انجام فعالیت‌های شدید بدنی، استحمام با آب داغ و خودداری از رفتن به سونا از دیگر توصیه‌های پزشکان برای کاهش تعرق روزه‌داران است.

هندوانه فراموش نشود

پزشکان و متخصصان تغذیه در عین حال تأکید زیادی بر رعایت میزان و نوع تأمین آب موردنیاز بدن در فاصله افطار تا سحر دارند. مواردی که روزه‌داران در صورت رعایت آن کمتر به مشکل کم‌آبی و تشنگی دچار می‌شوند. مصرف ٨تا ١٢لیوان آب در فاصله افطار تا سحر، استفاده از میوه و سبزیجات و کاهش مصرف مواد قندی از توصیه‌های عمومی پزشکان و متخصصان تغذیه در این ایام است، موضوعی که به‌گفته محمد پناهی، می‌تواند کمبود آب بدن را به خوبی جبران کند: «خوشبختانه در این فصل از ‌سال میوه‌های متنوعی در بازار وجود دارد که صیفی‌جات با حجم بالای آب می‌توانند مکمل خوبی برای رفع تشنگی در طول روز باشند.

هندوانه، طالبی، خربزه و خیار از میوه‌هایی است که مصرف آن در فاصله افطار تا سحر به روزه‌داران توصیه می‌شود.» او همچنین توصیه‌ای هم به بیماران کلیوی دارد: «به همه بیماران به‌خصوص مبتلایان به نارسایی کلیه توصیه اکید می‌شود که با مشورت و تأیید پزشک روزه بگیرند و درصورت اجازه پزشک علاوه‌بر نوشیدن ١٠ تا ١٢لیوان آب حتما از صیفی‌جات به‌خصوص هندوانه و طالبی در وعده افطار و سحر استفاده کنند.»

روزه‌داران، افطار و شام را یکی نکنند

رفع گرسنگی به اندازه رفع تشنگی در ماه رمضان اهمیت دارد. روزه‌دار پس از تحمل ١٨ساعت گرسنگی پس از افطار باید تغذیه‌درستی داشته باشد. برخی روزه‌داران در ﻣﺎه‌رﻣﻀﺎن ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از آن به دلیل تغییر الگوی غذایی دﭼﺎر اﺧﺘﻼﻻﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﺒﻮﺳﺖ، ﺳﻨﮓ‌کلیه یا ﻣﺠﺎری ادراری، ﺳﺮدرد، بی‌حوصلگی، عصبانیت و پرخاشگری می‌شوند درحالی‌که با یک‌رژیم غذایی درست نه‌تنها هیچ عارضه‌ای برای روزه‌دار ایجاد نمی‌شود بلکه کمکی هم به سلامت‌بدن می‌کند.

از طرف دیگر، همزمانی ساعت افطار با صرف شام باعث می‌شود که خیلی از روزه‌داران یکی از وعده‌های غذایی را حذف می‌کنند یا افطار و شام را با هم میل می‌کنند؛ موضوعی که به شدت از سوی پزشکان و متخصصان تغذیه نهی شده است. معاون طب‌سنتی دانشگاه علوم‌پزشکی البرز دراین‌باره توضیح‌می‌دهد: «پس از ١٨ساعت استراحت دستگاه گوارش، حجم بالای موادغذایی برای بدن مضر است و ‌درصد جذب مواد مغذی را کاهش می‌دهد، ما توصیه می‌کنیم که حتما ٣ وعده‌غذایی افطار، شام و سحری را مصرف کنند.

البته در مصرف این ٣ وعده باید نکاتی رعایت شود.» او ادامه می‌دهد: «اول آن‌که بین زمان افطار تا شام فاصله یک‌ساعته یا بیشتر در نظر گرفته شود، چراکه دستگاه گوارش احتیاج به زمان برای هضم وعده‌اول یا همان افطاری را دارد. یک استکان آب‌جوش یا چای کم‌رنگ همراه دوعدد خرما، چند برش نان‌ همراه مقدار کمی پنیر و گردو، حلوا، حلیم، شله‌زرد، سبزی، سوپ و یک لیوان شیر بهترین پیشنهاد برای وعده اول است. البته با توجه به تقارن ماه رمضان با فصل تابستان بهتر است به جای حلوا، حلیم و شله‌زرد از میوه‌ها و مواد فیبری استفاده شود. در وعده شام هم باید از تمام گروه‌های اصلی مواد غذایی مصرف شود.

یکی از بهترین دستورات غذایی وعده‌شام ماه‌رمضان شامل سالادسبزی، کمتر از ١٠٠گرم مرغ یا گوشت‌قرمز یا ماهی، یک پیاله ماست، همراه چند قاشق برنج پخته است. برای سحری هم مصرف چای کم‌رنگ، سبزی و میوه‌های آب‌دار به‌همراه کمی عسل و آبلیمو برای رفع تشنگی در طول روز بسیار مفید است.» او درعین‌حال به روزه‌داران توصیه می‌کند، از مصرف شربت‌های خیلی‌شیرین و نوشابه‌های گازدار و فست‌فود در وعده‌های افطار، شام و سحری خودداری کنند.

سحری را حذف نکنید

اما سحری یکی از وعده‌های غذایی روزه‌داران در ایام ماه مبارک رمضان است، وعده‌ای که باوجود توصیه پزشکان و متخصصان تغذیه در بسیاری از موارد به آن توجه نمی‌شود. حذف سحری یا پرخوری در این وعده، مشکل اصلی بیشتر روزه‌داران است. مشکلی که به گفته پزشکان و متخصصان تغذیه، سلامت فرد روزه‌دار را به مخاطره می‌اندازد.

پناهی، درباره فواید و نوع موادغذایی مصرفی در وعده سحری می‌گوید: «با توجه به طولانی‌بودن ساعت‌های روزه‌داری، توصیه می‌شود که به هیچ‌وجه وعده سحر حذف نشود چراکه نخوردن سحری، منجر به افت قندخون، سردرد و سرگیجه می‌شود و در درازمدت آسیب‌های بیشتری به بدن وارد می‌کند. هنگام سحر باید از خوردن غذای چرب خودداری شود، پرخوری هنگام سحر از احساس تشنگی نمی‌کاهد. مصرف غذا در وعده سحر و افطار باید به‌گونه‌ای باشد که هیچگاه احساس سیری کامل نشود، همچنین باید از مصرف زیاد چای در سحر خودداری کرد.»

او تأکید می‌کند: «خوردن غذاهای پروتیینی در وعده سحری به دلیل افزایش هورمون‌های القاکننده سیری باید موردتوجه قرار بگیرد. مصرف کافی کربوهیدرات‌ها نیز برای تأمین ذخایر گلیکوژنی در این وعده‌غذایی توصیه می‌شود. همچنین مصرف دو تا ٣ واحد میوه در وعده‌سحری برای تأمین آب و موادمغذی موردنیاز بدن ضروری است.» با این وجود یکی از بهترین دستورهای غذایی برای سحر یک لیوان شیر، چند برش نان سبوس‌دار، پنیر و گردو، چای‌شیرین، همراه عسل و کره و مربا است و نباید بلافاصله پس از صرف وعده سحری، دراز کشید یا خوابید چراکه این کار منجر می‌شود تا فرد دچار رفلاکس معده شود.

ماه رمضان و فرصت مناسب برای ترک سیگار

به‌طورکلی روزه‌گرفتن هیچ منافاتی با سلامت بدن ندارد. اگر هم افرادی در طول ماه مبارک رمضان با مشکلاتی مواجه می‌شوند، به‌دلیل رعایت‌نکردن موارد تغذیه‌ای است. این را سیدضیاالدین مظهری، رئیس انجمن تغذیه ایران می گوید: : «در ماه رمضان از مصرف غذاهای پرچرب و سرخ‌شده و غذاهای حاوی قند ساده مانند زولبیا و بامیه تا حدامکان باید خودداری شود. همچنین قطع مصرف سیگار و چای پررنگ برای جلوگیری از سوء‌هاضمه و نفخ نیز توصیه می‌شود.»

به‌گفته مظهری، ماه رمضان فرصت بسیار خوبی برای افرادی است که قصد دارند مصرف سیگار را برای همیشه قطع کنند. ١٨ساعت نکشیدن سیگار می‌تواند فرد را از لحاظ روحی و جسمی برای قطع مصرف نیکوتین آماده کند: «این افراد برای جبران نیکوتین موردنیاز بدنشان می‌توانند از گوجه‌فرنگی کمک بگیرند.

گوجه‌فرنگی جایگزین مناسبی برای رفع نیاز نیکوتین بدن است، سالاد و مصرف گوجه و خیار می‌تواند میل به سیگار را کاهش دهد.» همچنین قطع مصرف نوشیدنی‌های گازداری مانند نوشابه، با افزایش توانایی بدن در جذب کلسیم میل و اشتها به سیگار را به‌شدت کاهش می‌دهد. علاوه‌بر این، مصرف نوشابه، اشتها را برای مواد‌غذایی مفیدی مانند سبزی‌های تازه، میوه‌ها، پروتیین‌ها و لبنیات به شدت کاهش می‌دهد.

درمقابل به روزه‌داران پیشنهاد می‌شود، از آبمیوه‌های تازه مانند هندوانه و توت‌فرنگی، ‌طالبی و نعنا، آناناس، خیار و سکنجبین برای رفع تشنگی استفاده کنند. این نوشیدنی‌ها علاوه‌بر رفع تشنگی، ویتامین‌های طبیعی بدن را هم تأمین می‌کنند. از عسل می‌توان به‌عنوان یک شیرین‌کننده مناسب برای این نوشیدنی‌ها استفاده کرد.

یکی از مهم‌ترین نشانه‌های عدم تناول غذا در ماه رمضان، تلخکامی و بوی بد دهان است. موضوعی که علاوه‌بر آزار فرد روزه‌دار، باعث ناراحتی دیگران هم می‌شود. موضوعی که به‌گفته رئیس انجمن تغذیه ایران، می‌تواند دلایل مختلفی چون عفونت لثه‌ و دندان‌ها، دخانیات، مصرف برخی داروها مانند داروهای ضدافسردگی، ویتامین‌های تجویزی در دوران بارداری و حتی آنتی‌بیوتیک‌ها، رفلاکس معده، تغییرات هورمونی (استروژن) در دوران قاعدگی و بارداری، دیابت، کارکرد نادرست کلیه‌ها و کبد و درست مراقبت‌نکردن از دهان و دندان داشته‌باشد.

او درباره روش‌های پیشگیری از بوی بد دهان در ایام روزه‌داری می‌گوید: «روزه‌داران می‌توانند در وعده افطار، با مصرف مرکبات و نوشیدن آب پرتقال یا آب‌لیمو که منجر به تولید بیشتر بزاق و شسته‌شدن طعم تلخ دهان در طول روز می‌شود، این مشکل را برطرف یا کم‌رنگ کنند.» او ادامه می‌دهد: « البته تلخکامی در دوران روزه‌داری، با بوی بد دهان نیز همراه است که این مسأله موقتی است و مشکل جدی به‌شمار نمی‌رود، دلیل آن هم این است که فرد برای ساعت‌های طولانی غذا نمی‌خورد، به همین خاطر بدن به شکل طبیعی هنگام مصرف‌نکردن کربوهیدرات یا با مصرف رژیم کم کربوهیدرات، مکانیسم تأمین انرژی سلول‌ها را از طریق متابولیسم چربی‌های ذخیره‌ای بدن انجام می‌دهد که باعث ایجاد بوی بد دهان می‌شود.

به همین دلیل به روزه‌داران توصیه می‌شود در روز چندبار بعد از وعده‌های سحر، افطار و پیش از خواب، مسواک بزنند و پس از آن از نخ دندان و دهان‌شویه برای جلوگیری از تجمع جرم و باکتری‌ها استفاده کنند. استفاده از نمک نیز در جلوگیری از تجمع باکتری‌ها بسیار مفید است.»

روزه‌داری ورزشکاران حرفه‌ای

اصولا افراد در ماه رمضان، باید سطح ورزش را از نظر شدت و مدت کاهش دهند. متخصصان پیشنهاد می‌کنند، یک‌ساعت پس از افطار بهترین زمان برای انجام تمرین‌های ورزشی در ماه رمضان است. مظهری معتقد است: «ورزش نه‌تنها با روزه منافاتی ندارد، بلکه اگر به صورت درست و اصولی انجام شود، روزه‌دار را در مقابل خستگی‌ها و دشواری‌های روزه به‌ویژه در هوای گرم مقاوم‌تر می‌کند، اما نکته مهم این است که زمان مناسب برای ورزش یک‌ساعت پس از افطار تا دو ساعت قبل از سحر است.» به‌گفته مظهری، ورزش باعث سوختن چربی‌های بدن می‌شود و ذخایر چربی بدن را کاهش می‌دهد، همچنین تعادلی میان سوختن کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها صورت می‌گیرد.

در زمان روزه‌داری به‌علت این‌که کربوهیدرات کمتری وارد بدن می‌شود، بدن چربی‌ها را بیشتر می‌سوزاند. این متخصص تغذیه توصیه می‌کند که روزه‌داران پس از افطار از خوردن غذاهای چرب و شیرین پرهیز کرده و مایعات زیادی بنوشند، همچنین لازم است قبل و هنگام ورزش به مقدار کافی آب مصرف شود تا تعادل آبی بدن حفظ شود.

بیمارانی که می‌توانند روزه بگیرند

روزه‌داری در بهبود و درمان بسیاری از بیماری‌ها به‌خصوص بیماری‌ها و نارسایی‌های گوارشی بسیار مفید است. سکته قلبی یکی از همین بیماری‌هاست که فرد با روزه گرفتن می‌تواند ریسک ابتلا به این عارضه خطرناک قلبی را به شدت کاهش دهد. به‌گفته مظهری، حدود ٢٠روز پس از شروع ماه مبارک رمضان میزان «هموسیستئین» اصلی‌ترین عامل بروز سکته‌قلبی در خون به‌‌شدت کاهش و میزان کلسترول خوب (HDL) نیز افزایش می‌یابد و غلظت خون هم در حد طبیعی قرار می‌گیرد.

او در توضیح بیشتر فواید روزه‌داری برای کاهش خطر ابتلا به برخی از بیماری‌ها می‌گوید: «در این ماه به‌دلیل این‌که افراد از پرخاشگری، رفتارهای تهاجمی، استرس و هیجان، کشیدن سیگار، مصرف چای و قهوه دوری می‌کنند، امکان بروز سکته قلبی در آنها کاهش می‌یابد که مجموعه این تغییرات در وضع رفتار و تغذیه افراد، دو عامل مهم برای حفظ سلامتی فرد در طول ماه مبارک رمضان است.»

او توصیه‌هایی هم به بیماران مبتلا به فشارخون می‌کند: «افراد مبتلا به پرفشاری خون، باید در طول روز به‌صورت مداوم فشارخون خود را چک کنند. اگر در طول روز بیمار دچار تغییر و بالا رفتن فشار خون شود، نباید روزه بگیرد اما اگر در طول روز فشارخون فرد تغییر نکرد، روزه‌گرفتن موردی ندارد.»

منبع : روزنامه شهروند

روزه‌داری با طعم سلامت

چند اصل قطعی و غیرقابل تغییر در باره روزه‌داری صحیح وجود دارد، از جمله این که افراد روزه‌دار باید سه وعده غذایی یعنی سحری، افطاری سبک و شام کم‌حجم را در برنامه غذایی خود حتما داشته باشند. در غیر این صورت در نیمه ماه یا بعد از ماه رمضان دچار مشکلات متعدد مثل بیماری‌های گوارشی، عوارض ناشی از کم‌آبی بدن، افت قند خون، سردردهای مداوم و... خواهند شد.

دکتر علی‌اکبر رمضانی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: روزه‌داران نباید مصرف میوه و سبزی را برای تامین آب بدن و پیشگیری از گرسنگی (به دلیل فیبر بالا) در کنار غلات کامل و غذاهای پروتئینی نادیده بگیرند، اما تا حدامکان باید از خوردن غذاهای پرکالری، چرب و سرخ شده و شیرین مثل کله‌پاچه، حلیم، زولبیا و بامیه پیشگیری کنند.

پیشگیری از یبوست روزه‌داران

برای پیشگیری از یبوست، مصرف مایعات کافی بویژه آب،‌ آبمیوه‌های طبیعی، آلو، انجیر و روغن زیتون همراه سالاد کاهو در وعده سحر و افطار توصیه می‌شود.

به گفته این متخصص تغذیه، در این میان بدترین عادت برای باز کردن روزه در زمان افطار، نوشیدن آب سرد و نوشابه است که موجب مشکلات گوارشی بویژه سوء‌هاضمه، یبوست و حتی معده دردهای طولانی می‌شود. بنابراین پس از یک روز طولانی روزه‌داری، مناسب است افطار خود را با یک غذا و نوشیدنی گرم و ترجیحا کمی شیرین که سبک و ساده و زودهضم نیز باشد، شروع کنید و در مصرف افطاری زیاده‌روی نکنید.

احساس سبکی بعد از افطار

بعد از صرف افطاری نباید احساس سنگینی داشته باشید و فقط باید ضعف بدنی و تشنگی‌تان برطرف شود. به‌عنوان مثال، استفاده از آب جوش، چای کمرنگ، شیر گرم و شربت عسل گرم به‌عنوان نوشیدنی، گزینه‌های مناسبی هستند.

از سوی دیگر، مصرف سوپ گرم حاوی اندکی غلات و حبوبات و سبزیجات، یک قاشق حلوای سنتی، یک کاسه کوچک آش‌های سنتی جز آش رشته (چون سنگین است)، شله‌زرد، فرنی و حریره بادام از بهترین خوراکی‌ها برای شروع افطار هستند.

شام چه بخوریم؟

حدود یک تا دو ساعت پس از افطار اولیه، می‌توان مقداری نان سبوس‌دار با کمی پنیر و گردو یا سبزی یا هندوانه مصرف کرد. البته باید مراقب باشید دچار پرخوری نشوید. همچنین در این وعده غذایی نباید سراغ غذاهای سنگین و دیرهضم بروید، چون هم باعث ایجاد مشکلات شدید گوارشی می‌شوند و هم با افزایش وزن قابل توجهی پس از پایان ماه مبارک رمضان روبه‌رو خواهید شد.

سحری چه بخوریم؟

به گفته دکتر رمضانی، در ماه رمضان، وعده سحری بسیار بااهمیت است. در واقع سحری معادل صبحانه عادی افراد است؛ یعنی مصرف یک غذای بسیار سبک. بنابراین در این وعده نباید پرخوری کرد. اگر غذایی که در وعده سحری استفاده می‌کنید زود هضم شود خیلی زود احساس گرسنگی خواهید کرد؛ در حالی که تا افطار زمان زیادی مانده است. بنابراین توصیه می‌شود در وعده سحری از غذاهایی استفاده کنید که به اصطلاح دیر هضم هستند تا در طول روز دچار ضعف نشوید. بد نیست بدانید به گفته حکمای طب سنتی، مصرف شربت خاکشیر در وعده سحر ازجمله راهکارهای طب سنتی در ماه رمضان است.

چقدر آب بنوشیم؟

یکی از اشتباهات بارز افراد در ماه رمضان، مصرف زیاد آب و سایر مایعات در فاصله افطار تا سحر است. یادتان باشد بدن آب مورد نیاز خود را از تمام مواد غذایی جذب می‌کند و برخلاف برخی حیوانات، ما سیستم ذخیره آب نداریم. البته مصرف نوشیدنی‌های سنتی مثل شربت آبلیمو و بیدمشک و همچنین مصرف متعادل چای کمرنگ، آبمیوه‌های طبیعی و سبزیجات و میوه‌های تازه تا حد زیادی موجب کاهش شدت عطش می‌شوند، اما زیاده روی در نوشیدن مایعات دل درد و حالت تهوع به همراه دارد.

اگر رفلاکس دارید

باید توجه داشته باشید افراد مبتلا به رفلاکس در صورتی که زیر نظر پزشکشان در وعده افطار و سحر دارو مصرف کنند و دست به پرخوری نزنند مشکلی برای روزه‌گرفتن ندارند، مگر این که مشکل به حدی حاد باشد که متخصص آنها را از روزه منع کند. دکتر رمضانی به این افراد توصیه می‌کند بعد از خوردن سحری حداقل یک تا دو ساعت دراز نکشند تا برگشت غذا اتفاق نیفتد. البته خیلی‌ها احساس سنگینی در معده را یک مشکل حاد گوارشی تلقی می‌کنند در حالی که این طور نیست و حتی روزه‌داری در درمان این حالت موثر است.

رفـع بـوی بـد دهـان

بوی نامطبوع دهان معمولا حاصل تخمیر مواد باقیمانده غذایی و قندهایی است که در دهان و روی زبان باقی می‌مانند. در واقع وقتی شب، قبل از خواب مسواک نمی‌زنیم این میکروارگانیسم‌ها فرصت پیدا می‌کنند تخمیر را آغاز کنند. به همین دلیل صبح قبل از خواب دهانمان بوی نامطبوعی می‌دهد. در ماه رمضان نیز چون در طول روز چیزی نمی‌خوریم، این روند با شدت بیشتری اتفاق می‌افتد. بنابراین توصیه می‌شود روزه‌داران از قطره پرسیکا به عنوان دهان‌شویه استفاده کنند. بنابراین کافی است بعد از مسواک شبانه یا مسواک بعد از خوردن سحری 15 تا 20 قطره گیاهی پرسیکا (موجود در داروخانه‌ها) را با دو قاشق غذاخوری آب مخلوط کنید و دهان را با آن بشویید.

با سردرد روزه‌داری چه کنیم؟

دکتر علیرضا صدق هدایت، متخصص مغز و اعصاب در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: یکی از مشکلات شایع‌ بسیاری از روزه‌داران در ماه رمضان سردرد بویژه بعد از افطار و صبح‌ها هنگام بیدار شدن از خواب است که علت 90 درصد این سردردها گرسنگی و تشنگی طولانی‌مدت است. در واقع وقتی بدن در طولانی‌مدت گرسنه و تشنه می‌ماند مدت کوتاهی پس از مصرف غذا با افت قند مواجه می‌شویم و سردرد می‌گیریم. بنابراین باید نوع تغذیه‌مان را تغییر دهیم و سالم غذا بخوریم. مثلا اگر عادت به نوشیدن روزانه چند فنجان چای دارید کم‌کم مقدار چای مصرفی‌تان را کم کنید تا هنگام روزه‌داری به دلیل کمبود کافئین دچار سردرد نشوید. همچنین به مرور زمان حجم غذایتان را کاهش دهید تا با کوچک شدن حجم معده از شدت گرسنگی‌تان کاسته شود. برای پیشگیری از سردرد ناشی از تشنگی هم باید در فاصله افطار تا سحر مایعات بخورید. برای پیشگیری از بروز سردرد طی روزه‌داری در وعده سحر مواد غذایی مقوی مثلا ترکیبی از پروتئین و کربوهیدرات همراه با کمی میوه یا آبمیوه بخورید و برای خوابتان برنامه‌ریزی داشته باشید.

پریسا اصولی

روزه‌داری با حفظ سلامت قلب

اما روزه‌داری در برخی بیماران ازجمله مبتلایان به مشکلات قلبی ـ عروقی با اما و اگرهایی همراه است و ضروری است مبتلایان به بیماری‌های قلبی و عروقی، حتما در مورد امکان روزه‌داری با پزشک معالج خود مشورت کنند.

دکتر سعید علیپور پارسا، متخصص قلب و عروق در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: تحقیقات علمی نشان داده‌ مصرف مکرر و بی‌رویه مواد غذایی طی روز بویژه در قالب کربوهیدرات‌ها می‌تواند موجب آزاد شدن رادیکال‌های آزاد اکسیژن و افزایش فاکتورهای التهابی در خون گشته و زمینه آسیب سلول‌های جدار عروق بویژه شرایین کرونر قلب را فراهم کند. بنابراین حتی در شرایط غیرروزه‌داری نیز توصیه می‌شود در فواصل وعده‌های اصلی غذایی از مصرف تنقلات در قالب شیرینی و بیسکویت خودداری شود.

وی با تاکید بر این که آثار مثبت روزه‌داری زمانی ایجاد خواهد شد که فرد در زمان سحر به منظور پیشگیری از گرسنگی یا تشنگی از مصرف آب و غذای بیش از نیاز خودداری کرده یا در زمان افطار، جبران گرسنگی روز را نکند، می‌افزاید: توجه داشته باشید آب و غذای مصرفی در یک وعده هر قدر هم که بیشتر از نیاز معمول باشد طی زمان مشخصی، هضم و جذب شده و پاسخگوی نیاز کل روز فرد نخواهد بود. کما این که مصرف بیش از اندازه آن نیز می‌تواند موجبات ناراحتی‌های گوارشی را در فرد فراهم کند. فراموش نکنید اغلب افرادی که پس از ماه رمضان با مشکلات گوارشی مراجعه می‌کنند، نه به سبب روزه گرفتن بلکه به دلیل تغذیه نامناسب و بیش از اندازه دچار چنین مشکلاتی می‌شوند و معمولا این افراد در پایان ماه با افزایش وزن نیز مواجه هستند.

پس از آنژیوپلاستی روزه نگیرید

توجه داشته باشید نمی‌توان نسخه واحدی برای تمام بیماران قلبی، کلیوی و فشار خونی نوشت، اما به گفته دکتر علیپور، اغلب بیماران قلبی می‌توانند بدون مشکل روزه بگیرند به شرطی که داروهای خود را در زمان سحر و افطار مصرف کنند. البته بیمارانی که دچار حمله قلبی شده‌اند بهتر است در ماه‌های اول پس از سکته قلبی یا آنژیوپلاستی روزه نگیرند چراکه نوسانات فشار خون و غلظت خون به دلیل کم‌آبی بدن می‌تواند مخاطره‌انگیز باشد.

مراقب فشار خونتان باشید

وضعیت فشار خون در بیماران فشارخونی ممکن است رفتارهای مختلفی از خود نشان دهد. برای مثال فشار خون در برخی افراد از کنترل خارج شده، در برخی تغییری نکرده و برخی از افراد نیز دچار افت فشار خون می‌شوند.

این متخصص قلب با اشاره به مطالب فوق توضیح می‌دهد: بنابراین بسته به پاسخ‌دهی بدن،ممکن است تصمیم به ادامه روزه‌داری در این افراد یکسان نباشد. توجه داشته باشید در موارد خفیف بیماری فشار خون بالا، یعنی در مواردی که بیماران تحت درمان با یک دارو هستند و فشار خون در سطح مناسبی تحت کنترل است، روزه‌داری بلا مانع است.اما در بیمارانی که فشارخون‌های کنترل نشده دارند روزه‌داری توصیه نمی‌شود. به گفته دکتر علیپور، برخی بیماران دیابتی لازم است برای امکان روزه‌داری با پزشک خود مشورت کنند و در صورت مجاز بودن روزه این افراد ممکن است دوز داروهای مصرفی را با نظر پزشک کاهش دهند. همین طور بیماران مبتلا به سنگ کلیه معمولا به دلیل احتمال سنگ‌سازی در شرایط بی‌آبی از گرفتن روزه معاف می‌شوند.

آریتمی قلب مانع روزه‌داری نیست

بسیاری از آریتمی‌ها و تپش قلب‌ها، مانع روزه‌داری نیست، ولی در برخی آریتمی‌ها ازجمله نامنظمی شدید ضربان قلب، افراد به دلیل تنگی دریچه میترال، با خطر احتمال لخته شدن خون و در نتیجه سکته مغزی یا آمبولی در سایر مناطق بدن مواجه هستند و مصرف منظم داروها و داشتن رژیم غذایی کنترل شده در آنها ضروری است. پس در چنین شرایطی روزه داری منع می‌شود.

بیماران دریچه‌ای می‌توانند روزه بگیرند

متخصصان قلب تاکید می‌کنند: کسانی که بیماری قلبی آنها پرولاپس میترال قلب بدون نارسایی تشخیص داده شده، می‌توانند روزه بگیرند و حتی در صورت وجود علائم مثل تپش قلب یا درد سینه، روزه‌داری در آنها مشکلی به وجود نمی‌آورد. ولی بیماران با نارسایی یا تنگی دریچه‌ای مهم، باید با پزشک خود در مورد روزه‌داری مشورت کنند و در صورت وجود علائم نارسایی قلب به علت تنگی یا نارسایی دریچه قلب، مجاز به روزه‌داری نیستند.

ملاحظات تغذیه‌ای بیماران قلبی روزه‌دار

به روزه‌داران توصیه می‌شود:

ـ مصرف سبزیجات تازه در زمان سحر همراه غذا، چراکه سبزیجات با جذب آب به خود و رهاسازی تدریجی آن طی روز در روده‌ها، مانع تشنگی مفرط می‌شوند.

ـ مصرف غذا در زمان سحر و افطار به اندازه وعده‌های معمول غذایی

ـ افطار کردن با مواد غذایی شیرین نظیر خرما برای احساس زودتر سیری و کسب سریع‌تر انرژی برای فرد

ـ مصرف آهسته و تدریجی مواد غذایی کالری‌زا به طوری که بین افطار و غذای اصلی حدود نیم ساعت فاصله بیفتد. دریافت مواد پرکالری در زمانی کوتاه، موجب گشاد شدن عروق سیستم گوارشی، افت نسبی فشار خون و به دنبال آن تحریک ثانویه سیستم عصبی سمپاتیک می‌شود و به افزایش ضربان قلب و فشار خون می‌انجامد و احتمال حملات قلبی در افراد مستعد افزایش می‌یابد.

ـ مصرف مایعات در فاصله افطار تا سحر برای تامین آب از دست رفته بدن

ـ پرهیز از خوابیدن در زمان کوتاه‌تر از دو ساعت پس از افطار و سحر و در صورت امکان خوابیدن طی روز یا قبل از افطار به مدت حدود نیم تا یک ساعت

ـ استفاده از داروهای قلبی و فشارخون با طول اثر طولانی در زمان سحر و افطار برای جلوگیری از نوسانات فشار خون طی روز

پونه شیرازی

روزه‌داری شیرین همراه با دیابت

دیابت، اصولا جزو موارد ممنوعیت کامل روزه‌داری نیست، بلکه بسته به حالات مختلف و وضعیت بیمار و صلاحدید پزشک، مجوز روزه‌داری می‌تواند برای بیمار صادر شود.

دکتر محمدرضا مهاجری تهرانی، فوق‌تخصص غدد، افت قند خون را از عوارض روزه‌داری برای دیابتی‌ها بویژه دیابتی‌ها با کنترل مناسب قند خون می‌داند و به جام‌جم می‌گوید: قند خون کمتر از 60 و بیشتر از 300، در روزه‌داران دیابتی به معنای قطع روزه‌داری است. احتمال بروز افت قند خون در دیابت نوع یک، سه برابر است. از آنجا که در بیماران دیابتی‌نوع یک که قند خون کنترل‌شده ندارند، احتمال بروز حملات افت و افزایش شدید قند خون بیشتر است، به این افراد روزه‌داری توصیه نمی‌شود.

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید می‌کند: ضعف و بی‌حالی، تپش قلب، تعریق و سرگیجه از علائم افت قند خون است که با بروز این علائم و نشانه‌ها، قندخون باید بلافاصله با دستگاه سنجش قندخون (گلوکومتر) چک شود و چنانچه میزان قند خون، کمتر از 60 میلی‌گرم در سی‌سی باشد، فرد نباید روزه خود را ادامه دهد.

عوارض خطرناک دیابت برای روزه‌داران

افزایش شدید قند خون، از دیگر عوارض روزه برای دیابتی‌ها بویژه در مبتلایان دیابت نوع دو است.

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این مطلب می‌افزاید: علت بروز چنین عارضه‌ای در دیابتی ها، کاهش شدید دوز مصرف دارو یا انسولین توسط بیماران یا افزایش مصرف غذا برای جلوگیری از افت قند خون است.

وی با تاکید بر این که کتواسیدوز نیز در دیابتی‌های نوع یک با قند خون کنترل نشده شایع‌ است، خاطر نشان می‌کند: این عارضه در کنار خطر کم‌آبی و احتمال ترومبوز عروق از عوارض خطرناک روزه در دیابتی‌ها به شمار می‌رود. البته اگر زمان گرسنگی طولانی، هوا گرم و فعالیت بدنی و تعریق شدید باشد، عارضه کم‌آبی بیشتر بروز می‌کند که از علائم و نشانه‌های آن سرگیجه، افت فشار خون، سنکوپ و زمین خوردن است.

مصرف داروهای کنترل قند

روزه‌داران با تجویز پزشک باید مصرف دارو را ادامه دهند. البته ممکن است میزان مصرف داروی این دسته افراد به علت کاهش حجم غذا کمتر شود.

دکتر مهاجری به دیابتی‌هایی با میزان قند کنترل‌شده توصیه می‌کند، تزریق انسولین، دو بار در روز (پیش از افطار و سحر) را فراموش نکنند. البته استفاده از انسولین جدید قلمی در مقایسه با نوع پیشین با افت قند خون کمتری همراه است. بیماران دیابتی نوع دو تحت درمان در طول روزه‌داری کمتر دچار افت قندخون می‌شوند، اما این دسته از بیماران بهتر است فعالیت‌ بدنی خود را به دو ساعت بعد از افطار موکول کنند.

وی با بیان این‌که داروی خوراکی بیماران دیابتی باید در افطار و سحر تقسیم شود، می‌افزاید:باید بخش عمده دارو در افطار و میزان کمتری از آن در سحر (با نظر پزشک) مصرف شود. همچنین خانم‌های باردار دیابتی بهتر است روزه نگیرند.

تغذیه دیابتی‌ها طی روزه‌داری

این فوق‌تخصص غدد و متابولیسم با بیان این‌که شیوه تغذیه در ماه مبارک رمضان نباید تفاوتی با پیش از این ماه داشته باشد، می‌گوید: دیابتی‌های روزه‌دار در زمان افطار باید از مواد غذایی که قند خون را ‌بسرعت افزایش می‌دهند، استفاده کنند. همچنین افطار را با مایعات گرم و یک عدد خرما آغاز کنند و زمان افطار نیز از کربوهیدرات‌های ساده استفاده کنند.

وی تاکید می‌کند: این دسته افراد می‌توانند با یک وعده صبحانه سبک، افطار کنند و شام را با یک تا دو ساعت فاصله نظیر سایر روزهای سال صرف و در وعده سحری از غذاهایی حاوی قندهای پیچیده که دیرتر تجزیه و آزاد می‌شوند، استفاده کنند. به‌عبارت دیگر، سحری به‌مثابه وعده ناهار، افطار مانند صبحانه سبک و شام مانند سایر روزهای سال صرف شود.

کنترل قند در سحر و افطار

افرادی که تحت درمان با انسولین هستند در پی تزریق انسولین، به دفعات نیز باید غذا میل کنند بنابراین توصیه نمی‌شود روزه بگیرند. دکتر اسدالله رجب، رئیس انجمن دیابت ایران با بیان مطلب فوق به جام‌جم می‌گوید: این افراد در صورت تمایل به روزه‌داری، در موارد خاص و آن هم زیر نظر پزشک معالج خود می‌توانند روزه بگیرند. نداشتن نوسانات شدید قند خون و نیز عوارض پیشرفته دیابت (عوارض چشمی، کلیوی، عصبی و قلبی ـ عروقی) از جمله این موارد است.

وی تاکید می‌کند معمولا بهتر است دیابتی‌ها مدتی قبل از شروع روزه‌داری، به‌طور آزمایشی روزه‌داری را آغاز و طی روز، به ترتیب زیر، قند خون خود را آزمایش کنند:

ـ قبل از سحر (حداکثر 130 میلی‌گرم درصد)

ـ 2 ساعت بعد از سحر (حداکثر 180 میلی‌گرم درصد)

ـ بین ساعت 1 تا 3 بعدازظهر (کمتر از 70 میلی‌گرم درصد نباشد.)

ـ قبل از افطار (حداکثر 130 میلی‌گرم درصد)

ـ 2 ساعت بعد از افطار (حداکثر 180 میلی‌گرم درصد)

در صورتی که مقدار قند خون این افراد در محدوده مقادیر ذکر شده در بالا قرار داشته باشد و نیز دچار عوارض پیشرفته دیابت هم نباشند، قادر خواهند بود روزه بگیرند که در آن صورت باید هنگام افطار، قبل از خوردن هر غذایی، قرص خود را میل و پس از مدتی، شروع به خوردن غذا کنند.

دیابتی‌هایی که نباید روزه بگیرند

ـ بیماران دیابتی که انسولین مصرف می‌کنند، بهتراست روزه نگیرند، مگر کسانی که میزان انسولین مصرفی آنها زیاد نیست و طی روز دچار افت قند خون نمی‌شوند.

ـ بیماران دیابتی که سحری نخورده‌اند، بهتراست آن روز، روزه نگیرند.

ـ بیمارانی که به هردلیل قند خونشان پیش از سحر بیش از350 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، بهتر است روزه نگیرند.

ـ بیماران دیابتی که به نحوی دچار عوارض مزمن دیابت برکلیه‌ها، مغز، قلب، چشم‌ها، دست‌ها و پاها و سایر ارگان‌های بدن شده‌اند، ممکن است دچار مشکل حادی نشوند، ولی برای پیشگیری از پیشرفت عوارض مزمن بهتر است بدون مشورت پزشک متخصص روزه نگیرند.

ـ بیماران دیابتی که انسولین مصرف می‌کنند، بهتراست روزه نگیرند، مگر کسانی که میزان انسولین مصرفی آنها زیاد نیست و طی روز دچار افت قند خون نمی‌شوند.

ـ بیماران دیابتی که سحری نخورده‌اند، بهتراست آن روز، روزه نگیرند.

ـ بیمارانی که به هردلیل قند خونشان پیش از سحر بیش از350 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، بهتر است روزه نگیرند.

ـ بیماران دیابتی که به نحوی دچار عوارض مزمن دیابت برکلیه‌ها، مغز، قلب، چشم‌ها، دست‌ها و پاها و سایر ارگان‌های بدن شده‌اند، ممکن است دچار مشکل حادی نشوند، ولی برای پیشگیری از پیشرفت عوارض مزمن بهتر است بدون مشورت پزشک متخصص روزه نگیرند.

پونه شیرازی

‌ دانش و سلامت

روزه‌داری و باید و نباید‌های مصرف دارو

از جمله این افراد می‌توان به بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 و بعضی از مبتلایان به دیابت نوع 2، بیماران دیالیزی، افراد مبتلا به فشارخون‌های کنترل نشده، افراد مبتلا به زخم فعال معده یا اثنی عشر، افرادی که کلیه‌هایشان سنگسازی مکرر دارد، مبتلایان به نارسایی قلبی، افراد مبتلابه آسم شدید و در نهایت زنان باردار اشاره کرد. در این افراد نباید هیچ گونه تغییری در رژیم درمانی و غذایی ایجاد شود؛ اما در مورد دیگران با توجه به این که داروهای خوراکی فقط در فاصله افطار تا سحر می‌توانند مصرف شوند برای روزه‌داری لازم است تغییراتی در رژیم دارویی بیماران اعمال شود. به این منظور ساده‌ترین حالت، تغییر دفعات و زمان مصرف دارو به صورت یک‌بار در روز موقع افطار است.

با وجود این در مورد برخی دارو‌ها، این حالت می‌تواند به تغییر در اثربخشی یا تحمل بیمار نسبت به دارو منجر شود؛ مثلا در مورد داروی پروپرانول جذب دوز مصرفی در صبح نسبت به دوز شب سریع‌تر است یا انالاپریل (داروی کنترل فشار خون) تک‌دوز شب، اثر‌بخشی بیشتری بر فشار خون شبانه دارد، اما باعث افزایش فشار خون طی روز می‌شود.

این یعنی اثربخشی دارو گاهی به زمان مصرف آن بستگی دارد. پس بیماران قبل از هرگونه تغییر در رژیم دارویی خود باید با پزشک و داروساز خود مشورت کنند.

روزه‌داری باعث ایجاد برخی تغییرات در ریتم فیزیولوژیک یا روندهای طبیعی بدن انسان می‌شود. مثلا فعالیت اعصاب سمپاتیک کاهش و فعالیت‌های آنزیم‌های کبدی افزایش می‌یابد. همچنین حجم غذای مصرفی و میزان مصرف مایعات بویژه چای همراه با وعده‌های سحری و افطار بیشتر می‌شود. این تغییرات به نوبه خود می‌توانند با مکانیسم‌های مختلف از تاثیر دارو بکاهند یا با تغییر در میزان یا سرعت جذب دارو باعث افزایش سطح خونی یک دارو و تبعات ناشی از آن شوند.

مثلا تانن موجود در چای می‌تواند باعث کاهش جذب ترکیباتی مثل آهن وکلسیم شود یا مصرف غذاهای چرب می‌تواند منجر به تاخیر در جذب اشکال آهسته رهش داروها شوند.

در مدت روزه‌داری، ترشح اسید در روز نسبت به شب افزایش چشمگیری می‌یابد. لذا به بیماران دارای زخم مزمن فعال توصیه شود تا حد امکان از روزه‌گیری خودداری کنند. همچنین برای جلوگیری از بروز مشکل یبوست باید در فاصله افطار تا سحر تا حد امکان از مایعات استفاده کرد و غذاهای حاوی فیبر بخصوص میوه‌ها را در رژیم غذایی گنجاند. برای بیماران مبتلا به یبوست استفاده از ملین‌های حجم‌دهنده مثل پسیلیوم نسبت به بقیه ارجحیت دارد.

در صورت بروز اسهال نیز به علت خطر دهیدراتاسیون (از دست دادن آب)، روزه‌داری به هیچ وجه صحیح نیست.

گرسنگی با تاثیر بر فعالیت اعصاب سمپاتیک، باعث کاهش مشکلات بیماران مبتلا به فشار خون می‌شود. معمولا در این بیماران ممکن است پزشک برای جلوگیری از دهیدراتاسیون، داروهای مدر بیمار را با داروهای دیگر جایگزین کند؛ اما در صورت عدم امکان این تغییر بهتر است از دیورتیک‌ها فقط بلافاصله بعد افطار استفاده شود.

در مورد بیماران تنفسی نیز در صورت مصرف کورتون‌های خوراکی بهتر است دوز روزانه یکجا بعداز افطار میل شود تا بیمار کمتر دچار مشکلات گوارشی شود.

در نهایت این که مهم‌ترین موضوعی که بیماران باید مدنظر داشته باشند این است داروها براساس شرایط خاص هر بیمار تجویز می‌شوند. بنابراین هرگونه تغییر خودسرانه در رژیم دارویی زیانبار است و در این خصوص باید فقط نظر پزشک معالج و داروساز را ملاک قرار داد.

دکتر کاوه سالارمند

داروساز

ورزش سازگار با روزه‌داری

به گفته دکتر پرهام پارسانژاد، فیزیوتراپیست، از آنجا که بدن هنگام ورزش نیاز به مایعات و کربوهیدرات‌ها دارد، فعالیت بدنی سنگین از سحر تا افطار توصیه نمی‌شود، اما فعالیت ورزشی سبک در ساعاتی که گرما باعث از دست رفتن بیش از حد آب بدن نشود، بلامانع است.

این متخصص به جام‌جم می‌گوید: ورزش زیر نور مستقیم آفتاب در ماه رمضان خطرناک است. اگرچه با به‌کارگیری استراتژی‌های خاص می‌توان به ورزش در ماه رمضان ادامه داد، اما بهتر است 20 تا 30 درصد از میزان ورزش در این ماه کاسته شود تا احتمال بروز آسیب به بدن پایین بیاید.

ورزش نکردن ممنوع

قطع ورزش به مدت یک ماه به خودی خود می‌تواند زمینه‌ساز بروز آسیب‌های جسمی و روحی برای ورزشکار باشد.

دکتر پارسانژاد با تاکید بر این مساله توضیح می‌دهد: قطع ورزش، حتی به مدت دو هفته در ورزشکارانی که بدنشان به لحاظ ساختاری، فیزیولوژیک و عملکردی نیاز به ورزش دارد، کاهش قابل توجه توده عضلانی و حجم خون را در پی خواهد داشت. به همین دلیل، ورزشکاران حرفه‌ای با تمرینات مکرر در طول روز کالری بیشتری مصرف می‌کنند.

ترکیب غذایی ورزشکاران در وعده‌های سحر و افطار

طی روزه‌داری ورزشکاران، هیچ یک از وعده‌های سحر و افطار نباید پر حجم باشد و به هیچ وجه وعده سحر نباید حذف شود.

این فیزیوتراپیست با تاکید بر این که بهتر است ورزشکاران هنگام افطار از غذاهای نشاسته‌ای و پروتئینی استفاده کنند و از افطار تا سحر حدود هشت لیوان آب بنوشند، توضیح می‌دهد: پروتئین خیلی زیاد هم با تولید مواد زائد در خون حین ورزش، خستگی زودرس در پی دارد. قندها و ویتامین‌ها اجزای مناسب‌تری در وعده‌های افطار و سحر هستند. همچنین تنوع غذایی در این وعده‌ها اهمیت دارد و استفاده از غذاهایی با قند طبیعی مانند خرما هنگام افطار بسیار مفید است .

وی یادآور می‌شود: استفاده از غذاهای طبخ شده با روغن‌های ترنس بالا مانند فست‌فود و نوشابه گازدار با قند بالا و غذای پرنمک و پرادویه و چای و قهوه غلیظ در این ماه توصیه نمی‌شود .

چگونه ورزش کنیم؟

در روزهای ابتدایی ماه رمضان که بدن با شرایط جدید سازگار نشده، بهتر است تمرینات ورزشی هوازی باشد و از تمرینات قدرتی تا حد امکان پرهیز شود تا بدن خود را با شرایط جدید وفق دهد .

به گفته دکتر پارسانژاد، شنا، پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری ورزش‌هایی هستند که در روزهای ابتدایی این ماه و تا پایان ماه می‌توانند برای حفظ آمادگی جسمانی و پاسخ به نیازهای فردی آنان با حداقل خطر انجام شوند.

توجه داشته باشید، در ماه مبارک رمضان، هوشیاری روزانه کاهش می‌یابد و کاهش خواب در شب می‌تواند برعملکرد بدن در روز تأثیر بگذارد. این در حالی است که بعد از افطار، هوشیاری و تمرکز ورزشکار افزایش می‌یابد و زمان مناسبی برای ورزش یا مسابقه است، اگرچه نباید بلافاصله بعد از افطار باشد و دو ساعت بعد از افطار بهترین زمان است.

این هشدارها را نادیده نگیرید

ساعت‌های قبل از افطار، خطرناک‌ترین زمان ورزش است و صدمات بسیاری برای دستگاه‌های عصبی ـ عضلانی ـ اسکلتی و گوارش در پی خواهد داشت.

محققان معتقدند، روزه گرفتن با کاهش دریافت 20 تا 40 درصدی مصرف غذا باعث فعال شدن سیستم ایمنی بدن می‌شود و این در باره ورزشکاران نیز به شرط رعایت استراتژی فوق برای ورزش هنگام روزه‌داری صدق می‌کند.

دکتر پارسانژاد تاکید می‌کند: به علت کاهش وعده‌های غذایی ورزشکاران در ماه رمضان و کاهش مدت زمان خواب عمیق شبانه، توده بدنی و توده چربی کاهش می‌یابد و ورزشکاران احساس خستگی بیشتری خواهند داشت. تمرین‌های کششی و تعادلی که نیاز به کالری و آب کمتری دارند نیز می‌توانند از افزایش میزان خستگی و کاهش سطح عملکردی ورزشکاران جلوگیری کنند .

سبد غذایی ورزشکاران روزه‌دار

توجه به نکات تغذیه‌ای زیر، طی روزه‌داری ورزشکاران ضروری است:

بیشترین کالری و انرژی باید از طریق قندها (کربوهیدرات‌ها) تامین شود. در نتیجه حدود 65 درصد غذای افطاری، شام و سحری باید از قندهای خانواده نشاسته باشد که به مدت طولانی‌تر در بدن می‌مانند و حدود 15 درصد پروتئین بویژه در شام و حدود 20 درصد چربی بویژه در سحری مصرف شود.

مختصری نان، پنیر، گردو، شیر و خرما همراه با میوه و سبزیجات، مهم‌ترین و بهترین غذاهایی هستند که برای وعده افطار توصیه می‌شود که بهتر است از شیرینی طبیعی مانند خرما، کشمش یا انجیر همراه با یک فنجان آب گرم، شیر گرم یا چای کمرنگ استفاده شود.

وعده غذایی افطار باید سبک و زود هضم و در عین حال پرکالری باشد. استفاده از یک پیاله آش رقیق یا سوپ سبزیجات و حتی شیربرنج و حلیم بلامانع است. البته اگر به اندازه کافی و نه خیلی زیاد مورد استفاده قرار بگیرد. ورزشکاران اگر به این توصیه‌های غذایی برای افطار عمل کنند می‌توانند براحتی و البته پس از استراحتی یک و نیم تا دو ساعته بعد از افطار، به تمرینات حرفه‌ای خود مشغول شوند.

برای رژیم غذایی سحر باید مواد غذایی پروتئین‌دار مانند تخم‌مرغ، گوشت، لبنیات و حبوبات مورد استفاده قرار بگیرد. البته غذاهای نشاسته‌ای مانند برنج، سیب‌زمینی، نان و ماکارونی هم نباید فراموش شود . مصرف آب نیز بین افطار و سحر بسیار ضرورت دارد.

پونه شیرازی

دانش و سلامت

توصیه‌های پایانی ماه روزه‌داری

به گزارش جام جم سرا ، دکتر ابوالفضل نیکوسیر، دارو ساز در این‌باره به جام‌جم گفت: نکته اصلی این است که بارداری، شیردهی و برخی بیماری‌ها مانند دیابت، فشارخون، روده تحریک‌پذیر، یبوست، زخم‌های سیستم گوارشی (معده و اثنی‌عشر)، اختلالات کلیوی، بیماری‌های اعصاب و روان و آسم همگی از شرایط جسمی هستند که فرد ملزم است پیش از اقدام به روزه‌داری، با پزشک معالج خود درباره نحوه مصرف داروها مشورت کند.

وی افزود: انتخاب داروها و راه‌های مناسب مصرف آن، نیاز به هماهنگی پزشک و داروساز دارد، اما به طور کلی برخی راه‌های تجویز غیر خوراکی سبب ابطال روزه نمی‌شود. به عنوان مثال، قطره‌های چشم و گوش و بینی به شرطی که دارو به حلق نرسد، تمام مواردی که دارو از طریق پوست جذب بدن می‌شود (کرم‌ها، پمادها و لاسترهای حاوی مواد دارویی)، استعمال از طریق واژینال (شیاف، قرص و کرم) و آمپول‌های با تزریق زیرپوستی، عضلانی، مفصلی یا وریدی به استثنای تغذیه از راه وریدی، سرم و آمپول‌ تقویتی منجر به ابطال روزه نمی‌شود.

وی افزود: شیاف‌ و پماد مقعدی، دهان شویه‌ها، غرغره‌ها و اسپری‌های تنفسی نیز براساس فتوای اغلب مراجع دینی منجر به ابطال روزه نمی‌شود.

وی اظهار کرد: به طور معمول دو نوع زمانبندی دوزهای دارویی با توجه به شرایط موجود در ماه رمضان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در دوز منفرد در طول شبانه‌روز، نحوه مصرف دارو در طول ماه رمضان تغییری نمی‌کند، چرا که این روش تداخلی با روزه‌داری ندارد. در دوز چندگانه در طول شبانه‌روز، بیمارانی که روزی دو بار دارو مصرف می‌کنند، می‌توانند داروهای خود را در فاصله افطار تا سحر استفاده کنند.

وی تاکید کرد: بیمارانی که مجبور به مصرف بیشتر از دوبار هستند، بهتر است از روزه‌داری صرف‌نظر کنند، مگر این‌که بتوان داروی این بیماران را با انواع طولانی اثر آن تعویض کرد.

نکات اورژانسی روزه‌داری برای افرادی که کیسه صفرا ندارند!

کیسه صفرا عضوی مفید برای ترشح صفرا و کمک به هضم غذا است، اما اگر مجبور به جراحی و برداشتن کیسه صفرا شده‌اید برای گرفتن روزه در ماه رمضان باید نکات زیر را رعایت کنید.

نکات اورژانسی روزه‌داری برای افرادی که کیسه صفرا ندارند!

 کیسه صفرا برای ذخیره صفرا و انتقال آن از طریق مجرای صفرا به روده است، وجود صفرا برای هضم مواد چربی در بدن بسیار مفید بوده و به آن کمک می‌کند.

سنگ کیسه صفرا از آب، چربی، نمک‌های صفراوی، پروتئین و کلسترول تشکیل شده است، این سنگ‌ها معمولاً زمانی ساخته می‌شوند که میزان زیادی کلسترول در بدن تشکیل شود و با گرفتن مجرای انتقال صفرا به روده باعث درد شدید در بیمار می‌شوند.

در اکثر موارد با جراحی کیسه صفرا و خارج کردن آن از بدن مشکل سلامتی خاصی برای فرد رخ نمی‌دهد و می‌تواند به زندگی عادی خود ادامه دهد، تنها باید در مصرف مواد غذایی پرچرب احتیاط کند و تحت نظر پزشک مواد غذایی مصرف کند، همچنین برخی افراد پس از خارج کردن کیسه صفرا با مشکلات گوارشی، چون اسهال یا یبوست مواجه می‌شوند که با رعایت دقیق رژیم غذایی مشکلات گوارشی در آن‌ها برطرف می‌شود.

اگر فرد دچار مشکل کیسه صفرا است و یا با جراحی کیسه صفرا از بدن او خارج شده است برای گرفتن روزه باید حتماً با پزشک متخصص مشاوره انجام دهد.

در روز‌های عادی بدن انرژی مورد نیاز خود را از سوزاندن کربوهیدارت‌های موجود در مواد غذایی بدست می‌آورد، اما در شرایطی که فرد روزه است بدن به دلیل محروم بودن از دریافت انرژی از طریق مواد غذایی شروع به شکستن ذخایر چربی بدن می‌کند، در این حالت کبد نیز شروع به ترشح کلسترول بیشتری می‌کند تا این چربی‌ها را بسوزاند، در افرادی که کیسه صفرا دارند این امر منجر به تولید صفرای بیشتر می‌شود.

گرفتن روزه در برخی افراد باعث مشکلات گوارشی به دلایل فوق می‌شود، اما با رعایت رژیم غذایی، بویژه در افرادی که کیسه صفرا از بدن آن‌ها خارج شده است، ناراحتی‌های گوارشی برطرف می‌شود.

کارشناسان به افرادی که کیسه صفرا ندارند توصیه می‌کنند در ماه مبارک رمضان در دو وعده سحر و افطار مایعات کافی بنوشند، همچنین در وعده افطار از خوردن حجم بالایی از غذاهای پرچرب خودداری کنند، این دسته از افراد در فاصله افطار تا سحر می‌توانند چندین وعده غذا در حجم و با میزان چربی کم مصرف کنند تا دچار مشکلات گوارشی نشوند.

با رعایت این نکات افرادی که کیسه صفرا ندارند نیز می‌توانند در ماه مبارک رمضان مانند سایر روزه داران به تکلیف شرعی خود عمل کنند.