جام جم سرا: دکتر آمنه لاهوتی در گفتوگو با جام‌جم افزود: از طرفی درطول بارداری کاهش کالری دریافتی مادر سبب وزن نگرفتن کافی جنین و حتی کاهش وزن وی می‌شود و معمولا در گرسنگی‌های طولانی مادر شاهد تولد نوزاد با وزن کم هستیم. به همین دلیل درسه ماهه سوم بارداری نیز روزه گرفتن توصیه نمی‌شود. درمورد سه ماهه دوم بارداری حساسیت به این شدت نیست، اما بازهم خطر کاهش رشد جنین و تولید مواد سمی بویژه در گرسنگی‌های طولانی‌تر از هشت ساعت وجود دارد.
وی توصیه کرد: اگر باردار هستید و تمایل به روزه گرفتن دارید حتما باپزشک خود مشورت کنید تا برحسب سن حاملگی و شرایط وزنی شما و مسائل خاصی که ممکن است در بارداریتان وجود داشته باشد شما را راهنمایی کند. علاوه بر این رژیم غذایی زنان باردار سالم روزه‌دار باید حاوی پروتئین، سبزی و میوه‌ها و خوراکی‌های شیرین مفید و مغذی مانند خرما باشد. در وعده‌های افطار از مایعات و مواد غذایی سبک استفاده کنند و به فاصله چند ساعت شام میل کنند و هنگام سحر از مواد غذایی حاوی کربوهیدرات، گردو، خشکبار و خرما استفاده کنند. در صورت بروز سردرد و سرگیجه روزه را متوقف کنند.
جام جم سرا: دکتر فرزاد اشرافی با تاکید بر این که بیماران مبتلا به سکته مغزی که فشار خون بالا نیز دارند، باید فقط با تائید پزشک‌شان روزه بگیرند، در گفتوگو با جام‌جم افزود: مبتلایان به صرع نیز از آن جایی که مصرف داروهایشان طی دوره‌های خاصی باید صورت بگیرد وگرنه در خطر بروز تشنج قرار می‌گیرند برای گرفتن روزه باید با پزشک‌شان مشورت کنند، اما مبتلایان به سردردهای میگرنی، ام‌اس، آلزایمر و پارکینسون در صورت کنترل بیماریشان با دارو و در صورتی که مشکل یا بیماری داخلی دیگری نداشته باشند، می‌توانند تحت نظر پزشک‌شان روزه بگیرند.
وی تاکید کرد: البته مبتلایان به سردرد باید با مصرف مواد قندی و کربوهیدرات‌ها در وعده سحر و افطار از افت قند خون‌شان که به تشدید حملات میگرنی منجر می‌شود، جلوگیری کنند.
جام جم سرا: دکتر سید عادل جاهد در گفتوگو با جام‌جم افزود: اگر اختلال تیروئیدی صرفا گواتر یا بزرگی غده تیروئید باشد مشکلی برای روزه‌داری ایجاد نمی‌کند، اما آن دسته از بیمارانی که مبتلا به کم‌کاری تیروئید هستند و بیماریشان با دارو کنترل شده است با مصرف داروی خود در وعده سحر می‌توانند روزه بگیرند. تنها نکته مهم در مورد این دسته از بیماران این است که دارویشان را باید به صورت ناشتا و نیم ساعت قبل از خوردن سحری یا وعده غذایی مصرف کنند تا اختلالی در اثر بخشی دارو ایجاد نشود. به بیان دیگر مصرف هم زمان دارو با وعده سحر اشتباه بوده و می‌تواند زمینه بروز اختلالاتی را در ساخت و ساز بدن به همراه داشته باشد.
وی درباره مبتلایان به پرکاری تیروئید اظهار کرد: این دسته از بیماران نیز در شرایطی که با مصرف دارو بیماری و شرایط متابولیکی‌شان کنترل شده باشد، می‌توانند روزه بگیرند. البته هر زمان که علائم عود بیماری را در خود مشاهده کنند باید با پزشک‌شان مشورت کنند. در مورد بدخیمی‌های تیروئید نیز باید روزه‌داری پس از طی شدن دوره بیماری و بهبود بیمار با مشورت پزشک صورت بگیرد. به بیان دیگر، روزه‌داری تاثیری در تغییر اندازه گره‌ها یا ندول‌های تیروئیدی ندارد.
جام جم سرا: دکتر محمدرضا محمدحسنی در گفتوگو با جام‌جم افزود: بیماران قلبی که فشار خون بالا یا بیماری متابولیکی دیگری نیز ندارند با تداوم مصرف داروهایشان در وعده‌های سحر و افطار می‌توانند روزه بگیرند. اما بیماران قلبی که فشار خون بالا دارند برای روزه‌داری باید در وضع کاملا کنترل شده‌ای باشند، چرا که مصرف نکردن دارو در این بیماران می‌تواند به افزایش فشار خون و پر‌رنگ‌شدن خطر سکته مغزی منجر شود.
وی تاکید کرد: همچنین روزه‌داری برای بیماران قلبی که طی فعالیت روزانه دچار درد قفسه سینه و تنگی نفس می‌شوند، می‌تواند بسیار خطرناک باشد. با این حال چه افراد سالم و چه بیمار باید مراقب باشند که کالری دریافتی‌شان در سحر و افطار بیش از حد مجاز نباشد. همچنین بیماران قلبی باید بسیار مراقب مصرف بالای نمک و شکر باشند و در سحر و افطار از مصرف میوه و سبزیجات غافل نشوند.
سلامت روان یعنی حداکثر رضایت و اثربخشی که هر فرد در رفتارهای فردی و اجتماعی خود دارد. بدون شک سبک زندگی انسان اثرمستقیمی بر سلامت روان او دارد.
چنانچه فردی در مورد خودش و دیگران و زندگی، احساسات و رفتار و تعامل سالم و مثبت داشته باشد می‌توان گفت از سلامت روان برخوردار است.
سلامت روان سه بخش را در‌برمی‌گیرد. اولین بخش به خود فرد مربوط است که شامل مسلط بودن بر هیجانات، آگاهی یافتن از ضعف‌ها و راضی بودن از خود است.
بخش دوم، به دیگران مربوط است که شامل گرایش و علاقه‌مندی به دوستی‌های صمیمی و طولانی، احساس تعلق خاطر داشتن به گروه، و احساس مسئولیت کردن در قبال محیط پیرامون است.
بخش سوم، بازخوردهایی است که نسبت به زندگی داریم که شامل توانایی تصمیم‌گیری، مسئولیت پذیری و توسعه و بسط امکانات و علاقه‌مندی‌های فرد و ذوق خوب کار‌کردن است. اگر بخواهیم بگوییم فردی سلامت روان دارد، این سلامت روان را با هفت ملاک می‌توان مورد ارزیابی قرار داد:
ـ رفتار اجتماعی مناسب
ـ رهایی از نگرانی و گناه
ـ فقدان بیماری روانی
ـ کفایت فردی و خودمهارگری
ـ خویشتن‌پذیری و خودشکوفایی
ـ توحید یافتگی و سازماندهی شخصیت
ـ گشاده‌نگری و انعطاف‌پذیری
بنابراین اگر بتوانیم در این هفت زمینه خود را ارتقا دهیم، می‌توانیم لحظه به لحظه به سلامت روان نزدیک شویم. یکی از این موارد، خودمهار‌کردن است.
روزه‌داری به ارتقای این بخش بسیار کمک می‌کند. کسی که روزه می‌گیرد علاوه بر نزدیکی به خداوند تمرینی مبنی بر مهارکردن تکانه‌های درونی خود دارد و می‌تواند خود را کنترل کند.
فردی که در طول سال، یازده ماه عادت به خوردن و آشامیدن داشته با روزه‌داری انعطاف‌پذیری را نیز تمرین می‌کند.
همچنین روزه گرفتن می‌تواند آستانه تحمل افراد را نیز بالاببرد و به نوعی تمرین صبر است. همچنین یکی از اتفاقات خوب دیگر در روزه‌داری ارتقای اعتماد به نفس است.
موفقیت‌هایی که فرد در زندگی خود دارد به رشد اعتماد به نفس او منجر می‌شود و زمانی که فرد موفق به روزه گرفتن می‌شود. اعتماد به نفس او در زمینه‌های مختلف ارتقا می‌یابد، خلق او نیکو و افسردگی از دور می‌شود.
لازم است برای افراد مفهوم سازی شود که روزه‌داری علاوه بر تمرین جسمی و سلامت جسمی به ایجاد روحیه سخت رویی، خودباوری، اعتماد به‌نفس، ارتقای خودمهارگری و احساس کفایت و شایستگی منجر می‌شود که تمام این موارد تک به تک فرد را از لحاظ آرامش و سلامت روان ارتقا می‌دهد.
با توجه به این‌که روزه‌داری آداب خاص خود را دارد، تمرین‌های دیگری نیز برای حفظ آرامش فرد به دنبال دارد و فرد روزه‌دار با رعایت آداب روزه، در واقع رفتار مناسب را نیز تمرین می‌کند.
دکتر مهرنوش دارینی - روان‌شناس و مشاور
بی‌شک، وعده سحری در ماه رمضان، نقشی تعیین‌کننده در تامین انرژی فرد روزه‌دار دارد؛ زیرا خوردن سحری می‌تواند قند خون را طی روزه‌داری در سطح مناسب‌تری نگه دارد که در پی آن کارایی جسمی و مغزی بالاتر می‌رود.
دکتر سید‌مرتضی صفوی، متخصص تغذیه درباره نوع تغذیه در ایام روزه‌داری توصیه می‌کند: روزه‌داران در ایام ماه رمضان باید از تمام گروه‌های غذایی، یعنی نان و غلات، میوه‌ها و سبزی‌ها، گوشت و حبوبات، تخم‌مرغ و لبنیات استفاده کنند؛ بعلاوه مصرف سه وعده غذایی یعنی سحری، افطاری سبک با کالری پایین و شام برای روزه‌داران ضروری است.
یک سحری خوب
بهتر است غذای مصرفی در سحر، ویژگی یک وعده ناهار سبک را داشته باشد.
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز در گفتوگو با جام‌جم بااشاره به این مطلب می‌افزاید: خوردن غذاهای پروتئینی( گوشت و تخم‌مرغ) در وعده سحری به دلیل افزایش هورمون‌های القاکننده سیری باید مورد توجه قرار بگیرد. مصرف کافی کربوهیدرات‌ها (برنج، ماکارونی و نان) نیز برای تامین ذخایر گلیکوژنی در این وعده غذایی توصیه می‌شود. همچنین مصرف دو تا سه واحد میوه در وعده سحری برای تامین آب و مواد مغذی مورد نیاز بدن ضروری است.
دکتر محمد هاشمی، متخصص بهداشت عمومی و سلامت جامعه نیز در گفتوگو با جام‌جم، مشخصات یک سحری خوب را چنین برمی‌شمرد: افزودن فیبرها در قالب سالاد و سبزی خوردن در کنار سحری به تنظیم فعالیت گوارشی، تنظیم بهتر قند خون و تعادل در آب بدن کمک فراوانی می‌کند. در ضمن خوردن کربوهیدرات‌های پیچیده در این وعده نظیر نان و برنج، موجب سیری طولانی مدت‌تر در ساعات روز می‌شود.
وی تاکید می‌کند: استفاده از غذاهای پرچرب یا شیرین نظیر کله‌پاچه یا حلیم برخلاف تصور، سیری طولانی مدتی برای فرد ایجاد نمی‌کند. کالری بالای این خوراکی‌ها باعث افزایش سریع قند خون شده که ترشح انسولین زیاد را به دنبال دارد.
به بیان دیگر، ترشح انسولین موجب افت سریع قند خون و ایجاد حالت ضعف و گرسنگی در همان ساعات اولیه صبح می‌شود. این پدیده که به آن دامپینگ می‌گویند سبب می‌شود آنها که به امید کسب توان بیشتر در روز، این خوراکی‌ها را برای سحری انتخاب می‌کنند کارایی کمتری داشته باشند.
وعده افطاری نباید چرب و شیرین باشد
وعده افطاری، آغازگر تغذیه پس از ساعات طولانی گرسنگی و تشنگی است. از آنجا که در این ساعات، سطح قند خون به حداقل خود می‌رسد تمایل زیادی برای مصرف مواد شیرین از سوی روزه‌داران وجود دارد، در حالی که چنین کاری به نفع روزه‌داران نیست.
به گفته صفوی، وعده افطار باید سبک باشد و از خوردن غذاهای پرچرب و قند‌های ساده در این وعده پرهیز شود. البته مصرف غلات، لبنیات و غذاهای کم‌چرب به میزان کافی نیز برای افطار توصیه می‌شود.
به گفته هاشمی نیز بهترین گزینه برای شروع افطاری، مصرف مایعاتی با دمای محیط یا گرم نظیر شیر یا چای به اضافه مواد شیرین حاوی فیبر نظیر خرماست. استفاده از شیرینی‌هایی نظیر زولبیا و بامیه یا مصرف آب و نوشیدنی در حجم زیاد باعث افت قند خون و نیز بروز مشکلات گوارشی نظیر سوء جذب و دل‌پیچه می‌شود. این مساله نیز به نوبه خود به ضعف و بی‌حالی بعد از افطار منجر می‌شود.
این متخصص تغذیه می‌افزاید: استفاده از کربوهیدرات و پروتئین نظیر نان و پنیر، سوپ و آش سبک یا حلیم کم‌چرب و بدون شکر از دیگر گزینه‌های مناسب برای وعده افطاری به شمار می‌آید. باید توجه داشت مصرف خوراکی‌های مرسوم در این ایام مانند زولبیا و بامیه، حلوا، شله‌زرد و... باید کاملا کنترل شده، محدود و در حد تفنن باشد، زیرا استفاده بی‌رویه از آنها ضمن آن‌که به چاقی و اضافه وزن منجر می‌شود در درازمدت نیز به دلیل قند بالای موجود در آنها می‌تواند خطر بروز دیابت را افزایش دهد.
فاصله میان‌وعده شام تا سحر فرصتی است تا افراد با مصرف میوه و آب، نیازهای غذایی خود را به‌طور کامل برطرف کنند. توجه داشته باشید مصرف لبنیات و بویژه ماست در کنار شام، علاوه بر رفع نیاز به مواد تشکیل‌دهنده این گروه، در آرامش و خواب خوب و موثر فرد روزه‌دار موثر است.
آب خوردن زیاد در وعده سحر ممنوع
شاید بسیاری از روزه‌داران تصور کنند مصرف زیاد آب در وعده سحر باتوجه به گرم بودن هوا و طولانی بودن فاصله بین سحر و افطار به تامین آب مورد نیاز بدن کمک می‌کند؛ اما دکتر صفوی این باور را صحیح ندانسته و توضیح می‌دهد: نوشیدن زیاد آب در وعده سحر از تشنگی جلوگیری نمی‌کند. توصیه می‌شود کم شدن آب بدن با خوردن میوه‌های آبدار تامین شود. مصرف شربت آبلیمو و عسل هنگام سحر از حس تشنگی می‌کاهد. همچنین نباید برای رفع تشنگی چای نوشید، زیرا مدر است و باعث می‌شود آب بدن از دست برود. در صورت تمایل به نوشیدن چای بهتر است از چای کمرنگ استفاده شود.
خط قرمزهای تغذیه‌ای در ماه رمضان
اما چه غذاهایی و به چه دلایلی در ماه رمضان باید بیشتر مصرف شود و برعکس از کدام مواد غذایی باید پرهیز کرد؟
به گفته متخصص تغذیه، افزایش مصرف میوه و سبزی برای تامین آب بدن و مواد ضروری مختلف در کنار غلات کامل، فیبر و غذاهای پروتئینی نباید از سوی روزه‌داران نادیده گرفته شود؛ اما از مصرف غذاهای پرچرب و سرخ شده و غذاهای حاوی قند ساده مانند زولبیا و بامیه تا حد امکان باید اجتناب شود. برای جلوگیری از سوء‌هاضمه و نفخ نیز توصیه می‌شود از پرخوری اجتناب و آبمیوه یا آب در وعده افطار و شام مصرف شود. البته برای پیشگیری از یبوست، مصرف آلو، انجیر و روغن زیتون بسیار موثر است.
پیشگیری از بروز سردرد و افت فشار خون در روزه‌داران
برخی افراد پس از افطار دچار سردرد می‌شوند که به گفته دکتر صفوی، بروز آن به علت کم‌آب بودن بدن و مصرف مقادیر زیاد آب و نوشیدنی‌ها در افطار است. به همین دلیل به روزه‌داران توصیه می‌شود بتدریج مایعات و غذا میل کرده و از مصرف چای پررنگ نیز پرهیز کنند. برای پیشگیری از افت فشار و قند خون نیز توصیه می‌شود، روزه‌داران حتما سحری بخورند و از خوردن قند‌های ساده اجتناب کنند. مصرف مقادیر کافی مایعات و نمک خوراکی می‌تواند از افت فشار خون طی روزه‌داری
جلوگیری کند.
پونه شیرازی / گروه سلامت
سازمان بهداشت جهانی نیز سلامت فرد را ناشی از رفاه و آسایش جسمی و روانی بیان کرده است و یکی از مواردی که در سلامت روانی نقش مهمی ایفا می‌کند، بهره‌مندی ازعزت نفس است. عزت نفس به معنای پذیرش و ارزشمندی است که هر فردی نسبت به خودش احساس می‌کند و افرادی که از عزت نفس بالاتری برخوردارند دنیا را با دید مثبت می‌بینند و برخورد مناسب‌تری نسبت به خود و دیگران دارند. احساس عزت نفس به ارتقای سلامت روانی فرد منجر می‌شود. بنابراین روزه‌داری می‌تواند اثرات مثبتی بر فرد داشته باشد. در واقع، روزه‌داری باعث افزایش حس همدلی در افراد می‌شود. از سوی دیگر، قرار گرفتن در یک فضای معنوی نوعی روان درمانی است و به کسب آرامش، دور شدن از اضطراب‌ها، عصبانیت‌ها و فشارهای روانی کمک می‌کند.
حتی روزه‌داری در مورد افرادی که بیماری‌های خفیف روان‌شناختی دارند نیز توصیه می‌شود، اما آن دسته از بیمارانی که تحت درمان‌های دارویی بسیار منظم هستند و از اختلالات روان‌شناختی شدید رنج می‌برند احتمال این که بتوانند روزه بگیرند، بسیار کم است. این بیماران باید برنامه‌‌ریزی خاصی برای مصرف داروها و تغذیه خود در افطار و سحر نیز داشته باشند؛ چراکه اگر در مرحله بهبود باشند، ولی تغذیه مناسب نداشته باشند از نظر مکانیسم‌های تطابق روانی ضعیف‌تر عمل می‌کنند و بخوبی نمی‌توانند با شرایط خاص این ماه و تغییرات به وجود آمده در برنامه روزانه‌شان کنار بیایند. در نتیجه ممکن است با عود یا تشدید علائم بیماری مواجه شوند.
توجه داشته باشید با کاهش قندخون و میزان مایعات بدن به دلیل روزه‌داری، فیزیولوژی بدن تغییر می‌کند و خلق و خو و رفتار عوض می‌شود، بخصوص اگر فردی فعالیت فیزیکی هم داشته باشد، این تغییرات نمود بیشتری پیدا می‌کند. بنابراین افرادی که زمینه برخی مشکلات و اختلال‌های روانپزشکی دارند، در چنین شرایطی دچار کاهش آستانه تحمل می‌شوند و واکنش‌های شدیدی نشان می‌دهند، مثلا بدخلقی می‌کنند یا بدرستی رانندگی نمی‌کنند. پس این بیماران در مورد روزه‌داری و سبک مصرف دارو حتما باید با روانپزشک خود مشورت کنند.
از سوی دیگر، روزه‌داری برای برخی مبتلایان به اختلالات روحی و روانی که بینش و آگاهی کافی در مورد نوع بیماری خود ندارند، ممکن است با تبعات منفی همراه باشد. روزه‌داری برای بیمارانی که مبتلا به اسکیزوفرنیا هستند یا آن دسته از اختلالاتی که لازم است تغییر در سبک زندگی روزمره آنها ایجاد شود، توصیه نمی‌شود، اما در مجموع حس همدلی و نزدیکی و تمرین صبوری و خودداری و خودآرام‌سازی که در این ماه صورت می‌گیرد، اثرات انکارناپذیری بر آرامش مبتلایان به اختلالات خفیف روان‌شناختی دارد.
دکتر مهرنوش دارینی
روان‌شناس و مشاور
دکتر مریم محلوجی‌راد، عضو هیات مدیره کلینیک آسم و آلرژی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران افزود: آن دسته از بیمارانی که به انواع آلرژی‌ها به ویژه آلرژی‌های تنفسی که به علت عوامل استنشاقی موجود در هوا تشدید می شود مبتلا هستند، به شرط احتیاط و دوری از عوامل تشدید کننده مجاز به روزه‌داری هستند.
وی در خصوص بیماران مبتلا به آسم افزود: بیشتر داروهایی که در آسم مورد استفاده قرار می‌گیرند به صورت ۲ بار در روز مصرف می‌شوند که می‌توان دفعات مصرف دارو را برای ساعات سحر و افطار تنظیم کرد. بنابراین این قبیل افراد که بیماریشان به این ترتیب تحت کنترل قرار می گیرد منعی برای روزه داری ندارند.
محلوجی درباره آن دسته از افرادی که آسم شدید دارند، گفت: بیمارانی که آسم شدید و کنترل نشده دارند و مجبورند در طول روز نیز دارو مصرف کنند مجاز به روزه‌داری نیستند.
او در پاسخ به این‌که آیا بیمارانی استفاده کننده از اسپری استنشاقی می‌توانند روزه بگیرند، گفت: برخی از مراجع تقلید استفاده از این نوع اسپری‌ها را باطل کننده روزه نمی‌دانند؛ بنابراین توصیه می‌شود که این دسته از بیماران به منظور رعایت جوانب شرعی، به رساله مرجع تقلید خود رجوع نمایند. (ایسنا)
بی‌شک، وعده سحری در ماه رمضان، نقشی تعیین‌کننده در تامین انرژی فرد روزه‌دار دارد؛ زیرا خوردن سحری می‌تواند قند خون را طی روزه‌داری در سطح مناسب‌تری نگه دارد که در پی آن کارایی جسمی و مغزی بالاتر می‌رود.
دکتر سید‌مرتضی صفوی، متخصص تغذیه درباره نوع تغذیه در ایام روزه‌داری توصیه می‌کند: روزه‌داران در ایام ماه رمضان باید از تمام گروه‌های غذایی، یعنی نان و غلات، میوه‌ها و سبزی‌ها، گوشت و حبوبات، تخم‌مرغ و لبنیات استفاده کنند؛ بعلاوه مصرف سه وعده غذایی یعنی سحری، افطاری سبک با کالری پایین و شام برای روزه‌داران ضروری است.
یک سحری خوب
بهتر است غذای مصرفی در سحر، ویژگی یک وعده ناهار سبک را داشته باشد.
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز در گفتوگو با جام‌جم بااشاره به این مطلب می‌افزاید: خوردن غذاهای پروتئینی( گوشت و تخم‌مرغ) در وعده سحری به دلیل افزایش هورمون‌های القاکننده سیری باید مورد توجه قرار بگیرد. مصرف کافی کربوهیدرات‌ها (برنج، ماکارونی و نان) نیز برای تامین ذخایر گلیکوژنی در این وعده غذایی توصیه می‌شود. همچنین مصرف دو تا سه واحد میوه در وعده سحری برای تامین آب و مواد مغذی مورد نیاز بدن ضروری است.
دکتر محمد هاشمی، متخصص بهداشت عمومی و سلامت جامعه نیز در گفتوگو با جام‌جم، مشخصات یک سحری خوب را چنین برمی‌شمرد: افزودن فیبرها در قالب سالاد و سبزی خوردن در کنار سحری به تنظیم فعالیت گوارشی، تنظیم بهتر قند خون و تعادل در آب بدن کمک فراوانی می‌کند. در ضمن خوردن کربوهیدرات‌های پیچیده در این وعده نظیر نان و برنج، موجب سیری طولانی مدت‌تر در ساعات روز می‌شود.
وی تاکید می‌کند: استفاده از غذاهای پرچرب یا شیرین نظیر کله‌پاچه یا حلیم برخلاف تصور، سیری طولانی مدتی برای فرد ایجاد نمی‌کند. کالری بالای این خوراکی‌ها باعث افزایش سریع قند خون شده که ترشح انسولین زیاد را به دنبال دارد.
به بیان دیگر، ترشح انسولین موجب افت سریع قند خون و ایجاد حالت ضعف و گرسنگی در همان ساعات اولیه صبح می‌شود. این پدیده که به آن دامپینگ می‌گویند سبب می‌شود آنها که به امید کسب توان بیشتر در روز، این خوراکی‌ها را برای سحری انتخاب می‌کنند کارایی کمتری داشته باشند.
وعده افطاری نباید چرب و شیرین باشد
وعده افطاری، آغازگر تغذیه پس از ساعات طولانی گرسنگی و تشنگی است. از آنجا که در این ساعات، سطح قند خون به حداقل خود می‌رسد تمایل زیادی برای مصرف مواد شیرین از سوی روزه‌داران وجود دارد، در حالی که چنین کاری به نفع روزه‌داران نیست.
به گفته صفوی، وعده افطار باید سبک باشد و از خوردن غذاهای پرچرب و قند‌های ساده در این وعده پرهیز شود. البته مصرف غلات، لبنیات و غذاهای کم‌چرب به میزان کافی نیز برای افطار توصیه می‌شود.
به گفته هاشمی نیز بهترین گزینه برای شروع افطاری، مصرف مایعاتی با دمای محیط یا گرم نظیر شیر یا چای به اضافه مواد شیرین حاوی فیبر نظیر خرماست. استفاده از شیرینی‌هایی نظیر زولبیا و بامیه یا مصرف آب و نوشیدنی در حجم زیاد باعث افت قند خون و نیز بروز مشکلات گوارشی نظیر سوء جذب و دل‌پیچه می‌شود. این مساله نیز به نوبه خود به ضعف و بی‌حالی بعد از افطار منجر می‌شود.
این متخصص تغذیه می‌افزاید: استفاده از کربوهیدرات و پروتئین نظیر نان و پنیر، سوپ و آش سبک یا حلیم کم‌چرب و بدون شکر از دیگر گزینه‌های مناسب برای وعده افطاری به شمار می‌آید. باید توجه داشت مصرف خوراکی‌های مرسوم در این ایام مانند زولبیا و بامیه، حلوا، شله‌زرد و... باید کاملا کنترل شده، محدود و در حد تفنن باشد، زیرا استفاده بی‌رویه از آنها ضمن آن‌که به چاقی و اضافه وزن منجر می‌شود در درازمدت نیز به دلیل قند بالای موجود در آنها می‌تواند خطر بروز دیابت را افزایش دهد.
فاصله میان‌وعده شام تا سحر فرصتی است تا افراد با مصرف میوه و آب، نیازهای غذایی خود را به‌طور کامل برطرف کنند. توجه داشته باشید مصرف لبنیات و بویژه ماست در کنار شام، علاوه بر رفع نیاز به مواد تشکیل‌دهنده این گروه، در آرامش و خواب خوب و موثر فرد روزه‌دار موثر است.
آب خوردن زیاد در وعده سحر ممنوع
شاید بسیاری از روزه‌داران تصور کنند مصرف زیاد آب در وعده سحر باتوجه به گرم بودن هوا و طولانی بودن فاصله بین سحر و افطار به تامین آب مورد نیاز بدن کمک می‌کند؛ اما دکتر صفوی این باور را صحیح ندانسته و توضیح می‌دهد: نوشیدن زیاد آب در وعده سحر از تشنگی جلوگیری نمی‌کند. توصیه می‌شود کم شدن آب بدن با خوردن میوه‌های آبدار تامین شود. مصرف شربت آبلیمو و عسل هنگام سحر از حس تشنگی می‌کاهد. همچنین نباید برای رفع تشنگی چای نوشید، زیرا مدر است و باعث می‌شود آب بدن از دست برود. در صورت تمایل به نوشیدن چای بهتر است از چای کمرنگ استفاده شود.
خط قرمزهای تغذیه‌ای در ماه رمضان
اما چه غذاهایی و به چه دلایلی در ماه رمضان باید بیشتر مصرف شود و برعکس از کدام مواد غذایی باید پرهیز کرد؟
به گفته متخصص تغذیه، افزایش مصرف میوه و سبزی برای تامین آب بدن و مواد ضروری مختلف در کنار غلات کامل، فیبر و غذاهای پروتئینی نباید از سوی روزه‌داران نادیده گرفته شود؛ اما از مصرف غذاهای پرچرب و سرخ شده و غذاهای حاوی قند ساده مانند زولبیا و بامیه تا حد امکان باید اجتناب شود. برای جلوگیری از سوء‌هاضمه و نفخ نیز توصیه می‌شود از پرخوری اجتناب و آبمیوه یا آب در وعده افطار و شام مصرف شود. البته برای پیشگیری از یبوست، مصرف آلو، انجیر و روغن زیتون بسیار موثر است.
پیشگیری از بروز سردرد و افت فشار خون در روزه‌داران
برخی افراد پس از افطار دچار سردرد می‌شوند که به گفته دکتر صفوی، بروز آن به علت کم‌آب بودن بدن و مصرف مقادیر زیاد آب و نوشیدنی‌ها در افطار است. به همین دلیل به روزه‌داران توصیه می‌شود بتدریج مایعات و غذا میل کرده و از مصرف چای پررنگ نیز پرهیز کنند. برای پیشگیری از افت فشار و قند خون نیز توصیه می‌شود، روزه‌داران حتما سحری بخورند و از خوردن قند‌های ساده اجتناب کنند. مصرف مقادیر کافی مایعات و نمک خوراکی می‌تواند از افت فشار خون طی روزه‌داری
جلوگیری کند.
پونه شیرازی / گروه سلامت
سازمان بهداشت جهانی نیز سلامت فرد را ناشی از رفاه و آسایش جسمی و روانی بیان کرده است و یکی از مواردی که در سلامت روانی نقش مهمی ایفا می‌کند، بهره‌مندی ازعزت نفس است. عزت نفس به معنای پذیرش و ارزشمندی است که هر فردی نسبت به خودش احساس می‌کند و افرادی که از عزت نفس بالاتری برخوردارند دنیا را با دید مثبت می‌بینند و برخورد مناسب‌تری نسبت به خود و دیگران دارند. احساس عزت نفس به ارتقای سلامت روانی فرد منجر می‌شود. بنابراین روزه‌داری می‌تواند اثرات مثبتی بر فرد داشته باشد. در واقع، روزه‌داری باعث افزایش حس همدلی در افراد می‌شود. از سوی دیگر، قرار گرفتن در یک فضای معنوی نوعی روان درمانی است و به کسب آرامش، دور شدن از اضطراب‌ها، عصبانیت‌ها و فشارهای روانی کمک می‌کند.
حتی روزه‌داری در مورد افرادی که بیماری‌های خفیف روان‌شناختی دارند نیز توصیه می‌شود، اما آن دسته از بیمارانی که تحت درمان‌های دارویی بسیار منظم هستند و از اختلالات روان‌شناختی شدید رنج می‌برند احتمال این که بتوانند روزه بگیرند، بسیار کم است. این بیماران باید برنامه‌‌ریزی خاصی برای مصرف داروها و تغذیه خود در افطار و سحر نیز داشته باشند؛ چراکه اگر در مرحله بهبود باشند، ولی تغذیه مناسب نداشته باشند از نظر مکانیسم‌های تطابق روانی ضعیف‌تر عمل می‌کنند و بخوبی نمی‌توانند با شرایط خاص این ماه و تغییرات به وجود آمده در برنامه روزانه‌شان کنار بیایند. در نتیجه ممکن است با عود یا تشدید علائم بیماری مواجه شوند.
توجه داشته باشید با کاهش قندخون و میزان مایعات بدن به دلیل روزه‌داری، فیزیولوژی بدن تغییر می‌کند و خلق و خو و رفتار عوض می‌شود، بخصوص اگر فردی فعالیت فیزیکی هم داشته باشد، این تغییرات نمود بیشتری پیدا می‌کند. بنابراین افرادی که زمینه برخی مشکلات و اختلال‌های روانپزشکی دارند، در چنین شرایطی دچار کاهش آستانه تحمل می‌شوند و واکنش‌های شدیدی نشان می‌دهند، مثلا بدخلقی می‌کنند یا بدرستی رانندگی نمی‌کنند. پس این بیماران در مورد روزه‌داری و سبک مصرف دارو حتما باید با روانپزشک خود مشورت کنند.
از سوی دیگر، روزه‌داری برای برخی مبتلایان به اختلالات روحی و روانی که بینش و آگاهی کافی در مورد نوع بیماری خود ندارند، ممکن است با تبعات منفی همراه باشد. روزه‌داری برای بیمارانی که مبتلا به اسکیزوفرنیا هستند یا آن دسته از اختلالاتی که لازم است تغییر در سبک زندگی روزمره آنها ایجاد شود، توصیه نمی‌شود، اما در مجموع حس همدلی و نزدیکی و تمرین صبوری و خودداری و خودآرام‌سازی که در این ماه صورت می‌گیرد، اثرات انکارناپذیری بر آرامش مبتلایان به اختلالات خفیف روان‌شناختی دارد.
دکتر مهرنوش دارینی
روان‌شناس و مشاور