دانش > پزشکی - همشهری آنلاین:
یک فوق تخصص غدد و متابولیسم گفت: بعضی از سالمندان مبتلا به پرکاری تیروئید، نه تنها کاهش وزن پیدا نمیکنند، بلکه وزنشان بیشتر هم میشود.
دکتر حسن گنجیزاده زواره در گفتوگو با ایسنا، اظهار کرد: گاهی اوقات باورهای رایجی درباره تیروئید وجود دارد که کاملا اشتباه است.
وی با بیان اینکه بیشتر بیمارانی که تیروئیدشان مشکل دارد، گواتر (بزرگی غیر طبیعی تیروئید) ندارند، اضافه کرد: در بسیاری از موارد گواتر در بیمارانی دیده میشود که تیروئیدشان نه کمکار است و نه پرکار، اما به هر حال گواتر علامت مهمی است و برای شناخت علت و درمانش باید هر چه زودتر به پزشک متخصص مراجعه کرد.
گنجیزاده تصریح کرد: چنانچه فردی دارای تیروئید کمکار است، به آسانی نمیتواند وزن کم کند، اما اگر مشکل تیروئید در این افراد درمان شود، با نظر پزشک خود رژیم بگیرند و تحرکشان را بیشتر کنند، نه تنها اوضاع تیروئید آنها بهتر میشود، بلکه اضافه وزنشان نیز کاهش مییابد.
وی با بیان اینکه برخی افراد معتقدند چون به عارضه پرکاری تیروئید مبتلا هستند به افزایش وزن دچار نمیشوند، افزود: این موضوع نیز درست نیست؛ چرا که بعضی از سالمندان مبتلا به پرکاری تیروئید، نه تنها کاهش وزن پیدا نمیکنند، بلکه وزنشان بیشتر هم میشود.
گنجیزاده بیان کرد: خیلیها مشکل تیروئیدشان موقتی است و طبیعتا درمان آنها کوتاه مدت است؛ به عنوان مثال بعضی خانمها بعد از حاملگی دچار التهاب تیروئید میشوند و بعد از یک درمان موقت، حالشان خوب میشود و دیگر نیازی به مصرف دارو ندارند.
این فوق تخصص غدد و متابولیسم با تاکید بر اینکه توده سرطانی فقط در بین ۵ تا ۱۰ درصد بیمارانی که تودهای در تیروئیدشان لمس میشود وجود دارد، اضافه کرد: این که آیا جنس آن توده، سرطانی هست یا نه، فقط پزشک با نمونهبرداری از توده آن را تشخیص میدهد.
وی با اشاره به اینکه برخی افراد معتقدند که بیماریهای تیروئید مختص خانمهای مسن است، افزود: البته احتمال بروز مشکلات تیروئید بین ۲۰ تا ۲۵ درصد در زنان بالای۶۰ سال وجود دارد، اما دلیلی نیست که مابقی بانوان از این عارضه در امان باشند.
گنجیزاده با تاکید براینکه بیماریهای تیروئید در زنان بیشتر دیده میشود، یادآور شد: بیماری تیروئید در بانوانی که سنشان بالا میرود یا سیگار میکشند و مخصوصا پس از زایمان بیشتر دیده میشود.
وی افزود: بیشتر مشکلات تیروئید، مادرزادی است و طبیعتا احتمال این که یک مشکل تیروئیدی را بین اعضای یک خانواده ببینیم، زیاد است؛ ضمن این که اگر در منطقهای دسترسی به ید کم باشد، احتمال بروز مشکلات تیروئیدی بین ساکنان آن منطقه نیز بیشتر میشود. مسائل اینچنینی بعضیها را به این اشتباه انداخته که بیماریهای تیروئیدی بین اعضای یک خانواده یا بین ساکنان یک منطقه، از یکی به دیگری سرایت میکند، اما جامعه پزشکی قاطعانه عنوان میکند که بیماریهای تیروئید واگیر ندارند.
این فوق تخصص غدد و متابولیسم خاطرنشان کرد: برای اطمینان از سلامت، بهترین کار این است که از سن ۳۵ سالگی به بعد، هر پنج سال یکبار آزمایش خون بدهیم تا هورمونهای تیروئیدمان کنترل و معلوم شود تیروئیدمان مشکلی دارد یا خیر.
به گزارش جام جم آنلاین ، بیماران زیادی هر روز از من میپرسند آیا خوردن قرصهای تیروئید باعث پوکی استخوان میشود؟ پاسخ به این پرسش تا حدی منفی است و واقعیت این است خوردن زیادی یا بیدلیل این هورمون میتواند موجب بیماری پوکی استخوان شود.
هورمون تیروکسین و همتای آن یعنی لووتیروکسین به میزان متوسط و طبیعی برای سوخت و ساز استخوان مفید هستند، ولی وقتی از حد طبیعی بیشتر شوند، استخوان تخریب و پوک میشود. به همین دلیل بیماری پرکاری تیروئید حتما باید بخوبی و کامل درمان شود، زیرا در صورت درمان نشدن، زیادی هورمونهای تیروئید موجب تخریب بسیاری از اندامها از جمله استخوانها میشوند.
در مورد کمکاری تیروئید نیز حتما باید داروی لووتیروکسین به اندازه استفاده شود، زیرا استفاده اضافی از این دارو به پوکی استخوان منجر میشود. تمام این موارد در سنین بالا مهمتر هستند، زیرا بیماری پوکی استخوان اصولا در میانسالی و پیری خود را نشان میدهد و در این سنین باید مراقب سلامت استخوانها باشیم.
پوکی استخوان، یعنی کم شدن قوام و کیفیت استخوان. این بیماری شایعترین بیماری اسکلتی در بشر است. هرچه سن افراد بالا میرود؛ شیوع این بیماری بیشتر میشود. در خانمها بعد از سن یائسگی احتمال ایجاد این بیماری بسرعت زیاد میشود؛ به طوری که بعد از 60 سالگی حدود 40 درصد زنان دچار این بیماری هستند.
این بیماری هیچگونه علائمی مثل درد ندارد، به همین دلیل آن را بیماری خاموش میگویند؛ چون استخوان پوک با کمترین ضربه میشکند. شکستگی مهرهها در این بیماری خیلی آسان رخ میدهد. بلند کردن یک جسم کمی سنگین، خم شدن زیاد یا حتی عطسه شدید میتواند باعث شکستگی مهرهها شود. این شکستگیها ابتدا کم سروصداست و تنها میتواند فرد را دچار کمردرد کند، ولی در درازمدت بسته به محل شکستگی میتواند باعث محدودیت تنفسی (مهرههای سینهای) یا بیماری گوارشی (مهرههای شکمی) شود. یکی دیگر از شکستگیهای رایج در افراد مسن مبتلا به پوکی استخوان، شکستگی قسمت بالایی استخوان ران (داخل لگن) است که به دلیل افتادن مستقیم روی ران رخ میدهد.
باید بدانیم فعالیت ورزشی بخصوص در کودکی و جوانی باعث افزایش میزان اوج استحکام استخوانی خواهد شد و به این ترتیب در پیری که تراکم استخوان رو به افول میرود، پوکی استخوان دیرتر ایجاد خواهد شد. مصرف کلسیم و ویتامین D به میزان کافی در تمام سنین از کودکی تا پیری نیز یکی از راههای بالا بردن تراکم استخوان است.
در پایان باید تاکید کنم برای داشتن استخوانهای سالم و محکم مهمترین اصل، خوردن مواد حاوی کلسیم مثل لبنیات در تمام عمر از صفر تا صد سالگی و داشتن فعالیت بدنی در تمام عمراست و البته در کنار این اصول، استفاده منطقی از داروها نیز اهمیت دارد.
دکتر رضا کریمی
فوقتخصص بیماریهای غدد و متابولیسم
جام جم سرا: دکتر سید عادل جاهد در گفتوگو با جامجم افزود: اگر اختلال تیروئیدی صرفا گواتر یا بزرگی غده تیروئید باشد مشکلی برای روزهداری ایجاد نمیکند، اما آن دسته از بیمارانی که مبتلا به کمکاری تیروئید هستند و بیماریشان با دارو کنترل شده است با مصرف داروی خود در وعده سحر میتوانند روزه بگیرند. تنها نکته مهم در مورد این دسته از بیماران این است که دارویشان را باید به صورت ناشتا و نیم ساعت قبل از خوردن سحری یا وعده غذایی مصرف کنند تا اختلالی در اثر بخشی دارو ایجاد نشود. به بیان دیگر مصرف هم زمان دارو با وعده سحر اشتباه بوده و میتواند زمینه بروز اختلالاتی را در ساخت و ساز بدن به همراه داشته باشد.
وی درباره مبتلایان به پرکاری تیروئید اظهار کرد: این دسته از بیماران نیز در شرایطی که با مصرف دارو بیماری و شرایط متابولیکیشان کنترل شده باشد، میتوانند روزه بگیرند. البته هر زمان که علائم عود بیماری را در خود مشاهده کنند باید با پزشکشان مشورت کنند. در مورد بدخیمیهای تیروئید نیز باید روزهداری پس از طی شدن دوره بیماری و بهبود بیمار با مشورت پزشک صورت بگیرد. به بیان دیگر، روزهداری تاثیری در تغییر اندازه گرهها یا ندولهای تیروئیدی ندارد.
جام جم سرا: چنین اشخاصی که با درگیریهای چشمی ناشی از بیماری تیروئید روبهرو هستند، معمولا بیش از هر موضوع دیگری به زیبایی فکر میکنند و این وضعیت را مانع زیباییشان میدانند. در صورتیکه چنین اختلالات چشمی میتواند عوارض خطرناکتر و جدیتر مانند نابینایی هم در پی داشته باشد. برهمین اساس هم متخصصان توصیه میکنند در صورت روبهرو شدن با هر یک از علائم و نشانههای درگیری چشمی ناشی از بیماری تیروئید به چشمپزشک مراجعه کنید و بسادگی از این موضوع نگذرید.
مشکلات چشمی ناشی از اختلالات تیروئید میتواند ساختمانهای چشم یا اطراف آن را که شامل حدقه، غدد اشکی و مجاری اشکی میشود، درگیر کند که چنین اتفاقی هم معمولا و نه در تمام موارد، در بیماریهای تیروئید و به خصوص پرکاری تیروئید رخ میدهد. دکتر محسن بهمنی کشکولی، چشمپزشک در گفتوگو با جامجم در اینباره یادآور میشود: گاهی ابتدا بیماری تیروئید تشخیص داده میشود و پس از آن، نشانههای تیروئید چشمی بروز میکند و در بعضی موارد هم ابتدا تیروئید چشمی نمایان شده و بعد، بیماری تیروئید خودش را نشان میدهد.
به گفته این فوق تخصص جراحی پلاستیک و ترمیمی چشم، علائم بیماری در مراحل مختلف با شدت متفاوت بروز میکند به طوریکه در مراحل اولیه نشانههایی مانند خشکی چشم، احساس ناراحتی هنگام پلک زدن و احساس جسم خارجی در چشم وجود خواهد داشت و پس از آن با پف پلکها، باز شدن پلکها و ایجاد حالت خیرگی و بیرونزدگی چشم از داخل حدقه به سمت بیرون ادامه مییابد.
وی با تاکید بر اهمیت مراجعه به چشمپزشکان در مراحل اولیه بیماری توضیح میدهد: در مراحل شدیدتر چنین مشکلی میتواند باعث بروز دوبینی و کاهش دید بیمار شود که در نهایت، در برخی موارد با فشار وارد کردن به عصب بینایی منجر به نابینایی فرد خواهد شد.
آنطور که دکتر بهمنی کشکولی میگوید و براساس مطالعاتی که در این زمینه انجام شده است، شایعترین نشانهای که در چشم این بیماران میتوان مشاهده کرد خیرگی چشم است و البته وی تاکید میکند هرچه این علائم شدیدتر باشد، نشان میدهد فرد دیر به پزشک مراجعه کرده است. برهمین اساس این چشمپزشک توصیه میکند در همان مراحل اولیه و زمانی که احساس جسم خارجی یا خیرگی برایتان ایجاد شد، به چشمپزشک مراجعه کنید تا درمانهای لازم انجام شده و جلوی پیشرفت بیماری گرفته شود.
وی با اشاره به اینکه علائم بالینی درگیریهای چشمی ناشی از تیروئید موضوع اصلی در تشخیص این بیماری است، ادامه میدهد: در حال حاضر، توصیه میشود متخصصان غدد از تمام بیمارانی که دچار پرکاری تیروئید هستند در مورد این نشانهها هم سوالاتی را بپرسند و منتظر تشخیص خود بیمار نمانند زیرا گاهی بیماران ارتباط میان اختلالات تیروئید و مشکلات چشمی را تشخیص نمیدهند و همین موضوع میتواند موجب پیشرفت بیماریشان شود.
در صورتیکه با مطرح کردن این سوالات، اگر مشکلی وجود داشته باشد میتوان بلافاصله بیمار را به چشمپزشک و به خصوص جراحان پلاستیک و ترمیمی چشم ارجاع داد تا این بخش از بیماری هم به موقع درمان شود.
درمانهای مختلف در مراحل متفاوت
دکتر بهمنی کشکولی میگوید در مراحل اولیه گاهی توضیحاتی درباره تغییر سبک زندگی به بیمار داده میشود و به کمک قطرهها، پمادها و ژلها کار درمان صورت میگیرد. زمانی که بیماری پیشرفت میکند و به مراحل شدیدتر راه مییابد هم به استفاده از داروهای ضدالتهابی و ضدایمنی نیاز داریم که براساس تجویز پزشک باید آنها را مصرف کرد. گاهی هم به تزریق داروها با دوزهای بالاتر نیاز داریم و در بعضی از موارد هم انجام عمل جراحی برای بیمار ضروری میشود.
این چشمپزشک با اشاره به اینکه جراحی این بیماران فقط در دو صورت باید انجام بگیرد، توضیح میدهد: یکی از موارد جراحی این است که به هر دلیلی دید بیمار تغییر کند. بنابراین زمانی که چشم به شدت بیرون زده، قرنیه زخم شده یا فشار زیادی روی عصب بینایی است صرف نظر از اینکه بیمار در چه مرحلهای قرار دارد باید عمل جراحی برایش انجام شود.
اما آنچه شایعتر است جراحیهای زیبایی است که برای این افراد صورت میگیرد و خیلیها و بخصوص خانمها از همان مراحل اولیه به دنبال این موضوع هستند، اما به گفته دکتر بهمنی کشکولی به هیچ عنوان نباید بیمار را در مرحلهای که بیماری فعال است، درگیر جراحیهای زیبایی کرد.
وی تاکید میکند: حداقل باید شش تا 9 ماه از از زمانی که هم غده تیروئید و هم بیماری تیروئید چشمی به ثبات رسیده و دیگر تغییری در آن به وجود نیامده بگذرد، تا بتوانیم جراحیهای زیبایی را انجام دهیم و چشم بیمار را به حالت اولیه برگردانیم. البته این جراحیها هم معمولا در چند مرحله انجام میگیرد و کار با یک مرحله تمام نمیشود.
بنابراین هم بیماران و هم جراحان باید به این نکته توجه داشته باشند که بیماری تیروئید چشمی باید به مرحلهای از ثبات برسد و پس از آن با صبر و تحمل میتوان طی چند مرحله این جراحیها را انجام داد.
کدام یک مهمتر است: کمکاری یا پرکاری؟
دکتر بهمنی میگوید: ثابت شده تمام بیمارانی که دچار پرکاری تیروئید هستند، درجات مختلفی از تیروئید چشمی را هم دارند. بنابراین اگر در سطح رادیوگرافی و امآرآی این بیماران را بررسی کنیم، متوجه میشویم هیچ بیماری با پرکاری تیروئید وجود ندارد که درجاتی از درگیری چشمی نداشته باشد، اما خوشبختانه اکثر این موارد خفیف است و نیازی به معاینات و درمانهای شدید هم ندارد. علاوه بر این، 7 تا 12 درصد بیمارانی که دچار کمکاری هستند یا تیروئیدشان مشکلی ندارد هم ممکن است علائم درگیریهای چشمی را داشته باشند.برهمین اساس در صورت روبهرو شدن با نشانههایی مانند خشکی چشم، قرمزی مکرر چشمها احساس جسم خارجی توصیه میشود حتما به چشمپزشکان مراجعه کنید تا با درمان به موقع، از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.
نیلوفر اسعدیبیگی / گروه سلامت
جام جم سرا: در حال حاضر حدود 200 میلیون نفر در دنیا به نوعی از اختلالات تیروئیدی مبتلا هستند که حدود 50 درصد از مبتلایان به دلیل ناآگاهی از وضع جسمی وعدم مراجعه به پزشک برای انجام معاینات لازم از بیماری خود مطلع نیستند. این بیماری در هر سنی ممکن است سراغ افراد بیاید. نوزادان، کودکان، زنان باردار و حتی سالمندان نیز در معرض ابتلا به این اختلال هستند. این بیماری در 8/0 تا 5 درصد جمعیتها دیده میشود و در زنان بین چهار تا هفت برابر شایعتر از مردان است.
خستگی و اضافهوزن علامتی است که در بسیاری از بیماریها خودنمایی میکند و به نوعی نشانه مشترک شماری از اختلالات به شمار میرود که از آن جمله میتوان به اختلال تیروئید اشاره کرد. طبق بررسیهای صورتگرفته در انجمن تیروئید آمریکا، در حال حاضر بیش از 20 میلیون آمریکایی به این بیماری مبتلا هستند که از این میان حدود 60 درصد آنها بدون تشخیص بیماری باقی ماندهاند و این امر بیماران را در معرض ابتلا به مشکلات جدیتری از قبیل بیماریهای قلبی، پوکی استخوان و ناباروری قرار میدهد. تیروئید، غدهای پروانهایشکل در جلوی گردن است که هورمونهایی برای کنترل سرعت سوختوساز بدن تولید میکند.
شایعترین نوع اختلالات تیروئید عبارتند از:
کمکاری تیروئید: در این حالت غده تیروئید هورمون کافی ترشح نمیکند. این اختلال معمولا با علائمی چون کاهش تعداد ضربان قلب، ضعف عضلانی و خستگی مفرط، افزایش وزن، حساسیت به سرما، پوست پفکرده یا پوست خشک، کاهش فرآیند مغزی و ضعف حافظه، یبوست و بزرگی اندازه غده تیروئید همراه است.
پرکاری تیروئید: در این حالت غده تیروئید هورمون بیشتر از حد معمول تولید میکند که از جمله علامتهای آن میتوان به بالارفتن سرعت ضربان قلب، لرزه در اندامها، ضعف عضلانی، کاهش وزن با وجود افزایش اشتها، بیقراری و اضطراب و بیخوابی، تعریق شدید و تحمل نکردن گرما، اسهال، تغییرات چشمی و بزرگ شدن غده تیروئید اشاره کرد.پزشکان معتقدند آگاهی افراد از علائم بیماری در زمان مناسب در تشخیص زودهنگام بیماری به پزشکان کمک میکند.
برخی نشانههای تیروئید عبارتند از:
اضافهوزن و خستگی: افزایش وزن از شایعترین و مهمترین علائم کمکاری تیروئید به شمار میرود. معمولا افراد هرگونه اضافهوزنی را به کمکاری تیروئید نسبت میدهند، ولی هر اضافهوزنی دلیل بر وجود اختلال در عملکرد غده تیروئید نبوده و تنها علامتی است که با مشاهده آن، فرد باید با مراجعه به پزشک و انجام آزمایشهای لازم، از سلامت خود اطمینان یابد. در افراد چاق و کسانی که اضافهوزن معمولی دارند، اغلب اندازه دور کمر افزایش مییابد؛ ولی در مبتلایان به کمکاری تیروئید معمولا مشکلات هورمونی مشاهده میشود که با آزمایش خون قابل تشخیص است. بنابراین نمیتوان در همه اضافهوزنها، علت را کمکاری تیروئید دانست. در این اختلال تیروئیدی غالبا افزایش حجم مایعات بدن اتفاق میافتد، نه چاقی ناحیه معده. احساس خستگی و کرختی بعد از اضافهوزن، شایعترین علائم اختلال کمکاری تیروئید است. متخصصان بر این باورند رعایت برخی اصول و ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و میزان انرژی دریافتی بدن باعث بهبود کیفیت زندگی میشود.
کاهش وزن: علاوه بر اضافهوزن، برخی دچار کاهش وزن میشوند که همواره علت آن را پرکاری تیروئید میدانند؛ ولی باید بدانید در چنین حالتی، فرد دچار کاهش وزن ناگهانی یا شدید میشود و پزشک با آزمایش خون قادر به تشخیص بیماری است. پرکاری تیروئید زمانی رخ میدهد که غده تیروئید هورمونهای زیادی بسازد و در نتیجه سوختوساز بدن افزایش بیابد. این اختلال عوارض متعددی دارد که از این میان میتوان به تعریق شدید در طول روز، لرزش دستها و تشدید ضربان قلب اشاره کرد. متخصصان معتقدند این قبیل علائم گاه پیش از بروز علامتهای جسمانی پرکاری تیروئید ایجاد میشود.
درد در ناحیه گردن:تورم، درد یا وجود غده لنفاوی در ناحیه گردن یکی از شایعترین علائمی است که در اختلال تیروئید دیده میشود و بسیاری از افراد آن را با تیروئید اشتباه میگیرند و همچنین ممکن است نشانه ابتلا به سرطان به شمار رود. بسیاری از سرطانهای تیروئید روند بسیار آهستهای دارد و معمولا آرام و بیصدا به رشد خود ادامه میدهد. ولی در موارد شدید غالبا تومورهای سرطانی رشد بسیار سریعی در ناحیه گردن دارد و بیماران براحتی قادرند آن را ببینند. حدود 98 درصد مبتلایان به سرطان تیروئید طول عمر حدود 5 سال دارند.ایجاد درد و تورم در ناحیه گردن به دلیل شماری از مشکلات تیروئیدی ایجاد میشود. از این رو پزشکان توصیه میکنند افراد با مشاهده درد و تورم در ناحیه گردن بلافاصله برای بررسی باید به پزشک مراجعه کنند.
هیچوقت برای شروع دیر نیست
از آنجا که علائم اختلال تیروئید با طیف گستردهای از بیماریها مشترک است، پزشکان همیشه توصیه میکنند افراد با مشاهده علائم مشابه حتما به پزشک مراجعه کنند و هیچ علامتی را پشت گوش نیندازند. به گفته محققان، آزمایش تشخیصی اختلال تیروئید دشوار یا دردناک نیست و از طریق یک آزمایش خون ساده موسوم به TSH یا آزمایش خون هورمون تحریککننده تیروئید میتوان به وجود این بیماری پی برد. این بیماری در صورت تشخیص در مراحل ابتدایی، براحتی مهارکردنی و قابل درمان است، ولی چنانچه درمانی در این زمینه صورت نگیرد ممکن است به اختلالی مرگبار تبدیل شود و جان مبتلایان را در معرض خطر مرگ قرار بدهد. از سوی دیگر، اختلال در عملکرد غده تیروئید خطرناک است، زیرا تولید بیش از حد یا کمتر از میزان معمول هورمونهای تیروئیدی ممکن است به بروز مشکلات حاد برای قلب مبتلایان منجر شود. آگاهی از علائم خطرناک بیماری مانع از بروز عوارض ناشی از تیروئید میشود. محققان در بررسیهای اخیر خود روی علل اصلی بروز اختلال تیروئید دریافتند که سابقه خانوادگی و وراثت نقش تأثیرگذاری بر روند ابتلا به این بیماری دارد. علاوه بر این، پژوهشگران بر این باورند افرادی که از ناحیه گردن و به دنبال ابتلا به سرطان مری در معرض انواع اشعه قرار میگیرند و نیز افراد مبتلا به بیماریهای خودایمنی مانند لوپوس بیش از دیگران در معرض ابتلا به اختلال تیروئید قرار دارند.
منابع: FoxNews.com و Thyroid.ca
ندا اظهری / سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)
این وضع به همین شکل ادامه پیدا میکند تا بالاخره علائم و نشانههای بیماری خودش را نشان دهد و فرد را مجبور کند به فکر درمان مشکل باشد.
البته نباید این موضوع را هم نادیده بگیریم که اختلالات غده تیروئید یکی از مشکلات و بیماریهای شایعی است که افراد زیادی را درگیر میکند و براحتی هم قابل درمان و کنترل است.
تیروئید غدهای پروانهای شکل است که جلوی گردن قرار گرفته و با اینکه حجم و وزن زیادی ندارد، نقش بسیار مهمی در بدن ایفا میکند. دکتر مسعود رحمانیان با بیان این مطلب به جامجم میگوید: میتوان گفت غده تیروئید تنظیم کننده متابولیسم و سوخت و ساز بدن است و یکی از مهمترین هورمونهایی که این غده در بدن ترشح میکند، تیروکسین است که سرعت سوخت و ساز سلولهای بدن و واکنشهایی را که در بدن اتفاق میافتد، تنظیم میکند و برهمین اساس نباید نقش غده تیروئید را نادیده گرفت.
اما ممکن است اختلالات و مشکلاتی برای این قسمت از بدن پیش بیاید. آن طور که این پزشک فوقتخصص غدد درونریز و متابولیسم میگوید: ممکن است این غده کمکار یا پرکار شده یا اختلالات و بیماریهای آناتومیک برایش ایجاد شود؛ به این معنی که بزرگ شده یا در آن ندول به وجود بیاید.
برای بسیاری از افراد هم این سوال مطرح میشود که ندول تیروئید چیست و چرا ایجاد میشود که به گفته دکتر رحمانیان، ندولهای تیروئید قسمتی از بافت تیروئید است که تغییر ماهیت داده و بافتی را به وجود آورده که ممکن است کاملا با بافتی که داخل تیروئید است، تفاوت داشته باشد.
البته وی تاکید میکند ندولهای تیروئید که پیدایش آنها زمینه ژنتیک دارد، در اکثر موارد و بیش از 95درصد خوشخیم است و جای نگرانی ندارد.
بیماریهای مختلف؛ علائم متفاوت
هر یک از بیماریها و اختلالاتی که غده تیروئید را تحت تاثیر قرار میدهد، نشانههای متفاوتی را هم ایجاد خواهد کرد. به این معنی که علائم کمکاری و پرکاری تیروئید متفاوت است و نباید آنها را یکسان در نظر گرفت. دکتر رحمانیان با اشاره به این موضوع یادآور میشود: در بیماری پرکاری تیروئید، متابولیسم بدن بالا میرود و همین موضوع باعث لاغر شدن فرد میشود. بنابراین لاغری، تپش قلب، تعریق، احساس بیقراری و افزایش اشتها از جمله نشانههایی است که طی این بیماری اتفاق میافتد.
وی ادامه میدهد: کسانی که دچار کمکاری تیروئید هستند، با نشانههایی متفاوت با پرکاری تیروئید روبهرو میشوند و افزایش وزن، خشکی پوست، احساس سرما، کند شدن پاسخها و حرکات، ضعف و بیحالی و کند شدن ضربان قلب از جمله این نشانههاست.
در مورد ندول تیروئید نیز به غیر از اینکه ممکن است در معاینه و لمس تیروئید، وجود چنین ندولی حس شود، معمولا نشانه خاص دیگری وجود نخواهد داشت. مگر اینکه ندول خیلی بزرگ شده و از روی پوست قابل مشاهده باشد یا اینکه اثرات فشاری روی بافتهای اطراف وارد کند.
درمان و کنترل بیماریهای تیروئید
دکتر رحمانیان درباره روشهای درمانی اختلالات تیروئید توضیح میدهد: در مورد کمکاری تیروئید که درمان فقط دارویی است و فرد باید قرصی را تحت نظر پزشک مصرف کند و با آزمایشهایی که به صورت دورهای میدهد، وضع هورمونها مشخص خواهد شد. در پرکاری تیروئید اما هم درمان دارویی داریم و هم جراحی و هم ید رادیواکتیو.
وی میافزاید: در اکثر موارد پرکاریهای تیروئید نیز با استفاده از درمان دارویی موفق به درمان بیماری میشویم، اما اگر بیمار به درمان دارویی مقاومت نشان دهد، ناچاریم از سایر روشها برای درمان و کنترل هورمونها کمک بگیریم.
ندول تیروئید نیز همانطور که گفته شد در بیش از 95 درصد موارد خوشخیم است و به همین دلیل به جراحی نیاز ندارد؛ مگر اینکه ندول خیلی بزرگ یا بدخیم شده باشد. گواتر هم در اکثر مواقع به جراحی نیاز ندارد مگر اینکه خیلی بزرگ شده باشد.
تغذیه صحیح در اختلالات تیروئید
تمام کسانی که دچار اختلالات تیروئید هستند، به این فکر میافتند که از مواد غذایی مفید استفاده کنند تا مشکلشان هرچه بهتر کنترل و درمان شود، اما چه غذاهایی برای این مشکل مفید به حساب میآید و از مصرف چه مواد غذاییای باید پرهیز کرد؟
دکتر رحمانیان در پاسخ به این پرسش توضیح میدهد: کسانی که با مشکل کمکاری تیروئید روبهرو هستند باید سعی کنند ید مورد نیاز بدنشان تامین شود.
وی ادامه میدهد: ید در ماهی و غذاهای دریایی یافت میشود و علاوه بر آن، بیشتر نمکها هم یددار بوده و برای این کار مناسب است، اما نکتهای که باید به آن توجه داشت این است که نمک نباید در معرض نور خورشید یا حرارت قرار بگیرد. بر همین اساس هم توصیه میشود، نمک را در ظروفی نگهداری کنید که نور خورشید به آن نتابد و بعد از پخت غذا نمک را اضافه کنید تا حرارت، جذب ید را مختل نکند.
این فوقتخصص غدد درونریز با اشاره به موادی که مانع جذب ید موجود در سایر مواد غذایی میشود، گفت: در صورتی که مواد غذایی مانند انواع کلم، کاهو یا شلغم به مقدار خیلی زیاد استفاده شود، میتواند جذب ید را مختل کند، اما نباید تصور کرد مصرف کاهو و کلم برای این بیماران به کلی باید کنار گذاشته شود، بلکه فقط زمانی که به مقدار خیلی زیاد از آنها استفاده کنیم، میتواند چنین مشکلی را ایجاد کند.
وی در ادامه به تغذیه بیماران مبتلا به پرکاری تیروئید اشاره میکند و میگوید: متابولیسم بدن این بیماران بالاست و به همین دلیل باید از خوردن غذاهایی که متابولیسم بدن را بالاتر میبرد، پرهیز کنند. بنابراین باید از مصرف غذاهایی مانند فلفل، ادویه تند و تیز، چای خیلی پررنگ و قهوه تلخ اجتناب کنند. همچنین توصیه میشود این افراد سیگار را نیز ترک کنند.
آنطور که دکتر رحمانیان میگوید، بیماران مبتلا به ندول تیروئید یا گواتر نیز باید ید مورد نیاز بدنشان را تامین کنند.
دارو خوردن هم شرایطی دارد
بیمارانی که برای کنترل اختلالات تیروئید از دارو استفاده میکنند، باید شیوه صحیح مصرف داروها را هم بدانند و از آن بدرستی استفاده کنند تا نتیجه خوبی بگیرند. دکتر رحمانیان در اینباره میگوید: داروهای مربوط به کمکاری تیروئید باید یک ساعت پیش از غذا یا سه ساعت پس از آن مصرف شود. بنابراین به بیماران توصیه میشود این قرصها را صبح و هنگامی که ناشتا هستند مصرف کرده و پس از یک ساعت، صبحانهشان را بخورند.
وی در ادامه یادآور میشود: مصرف مواد غذایی حاوی کافئین مانند چای و قهوه در فاصله زمانی کمتر از یک ساعت باعث میشود این قرص بخوبی جذب نشده و درست عمل نکند.
با وجود این خیلی از بیماران و بخصوص خانمهای باردار از این موضوع شکایت دارند و میگویند براحتی نمیتوانند هنگامی که ناشتا هستند، این قرصها را بخورند. کسانی هم هستند که زمان کافی برای این کار ندارند، اما به این افراد هم توصیه میشود تا حد امکان صبحها داروی کمکاری تیروئید را بخورند و یکساعت بعد صبحانهشان را مصرف کنند ولی اگر چنین کاری ممکن نیست، میتوانند قرص را آخر شب و سه ساعت پس از شام بخورند.
وی میافزاید: جذب قرصهای کمکاری تیروئید ممکن است تحت تاثیر داروهای دیگری مانند قرص آهن، کلسیم و قرص امپرازول قرار گرفته و جذب آن مختل شود. بنابراین اگر همزمان از این داروها نیز استفاده میکنید، توصیه میشود این قرصها را با فاصله حداقل یکی دو ساعت از قرصهای تیروئید مصرف کنید.
این فوقتخصص غدد درونریز در پایان یادآور میشود: با توجه به اینکه علائم بیماریهای تیروئید آهسته شروع میشود، ممکن است افراد متوجه این مشکل نشوند. بنابراین توصیه میشود کسانی که سابقه خانوادگی بیماری تیروئید دارند و بخصوص خانمهایی که در سنین باروری هستند و تصمیم به بارداری دارند، از این نظر آزمایشهای لازم را انجام داده و بررسی شوند.
نیلوفر اسعدیبیگی / گروه سلامت
غده تیروئید برای ترشح هورمونهایش به ید نیاز دارد و تنها منبع این ماده معدنی مواد غذایی است. به عقیده متخصصان، فرد بزرگسال روزانه به صد تا 150 میکروگرم ید نیاز دارد. غده تیروئید بهسختی با کمبود این ماده معدنی کنار میآید. بنابراین لازم است که روزانه ید کافی دریافت کنید.
مواد غذایی سرشار از ید
غذاهای دریایی و ماهیهایی مانند ماهی آزاد و ماهی کولی جزو منابع اصلی ید است. این مواد غذایی علاوه بر ید اسیدهای چرب امگا3 و امگا6 قابلتوجهی نیز دارند که به حفظ سلامت دستگاه قلب و عروق کمک میکنند. جلبکهای خوراکی که چندان مورد مصرف قرار نمیگیرند نیز منبع شماره یک ید محسوب میشوند. البته مکملهای این جلبکها در داروخانهها موجود است که میتوانید با نظر پزشک مصرف کنید. باید بدانید که اختلالات تیروئیدی، بخصوص کمکاری تیروئید، باعث افزایش کلسترول خون میشود. افرادی که به پرکاری شدید تیروئید مبتلا هستند نباید در مصرف مواد غذایی یددار زیادهروی کنند.
پختوپز با حرارت ملایم و روغنهای سالم
یادتان باشد که پختوپز غذا با حرارت بالا باعث از بین رفتن برخی مواد مغذی موجود در مواد غذایی میشود. به عقیده متخصصان تغذیه، بخارپز کردن یا استفاده از فر (تا دمای 160 درجه) جزو سالمترین روشهای پختوپز برای همه و بخصوص افرادی است که نگران عملکرد غده تیروئیدشان هستند. اگر میخواهید برخی مواد غذایی را سرخکرده میل کنید، حتما از روغن زیتون یا کلزا استفاده کنید. میزان کمی از این روغنها از کره بهتر است. این روغنها حاوی اسیدهای چرب ضروری هستند که برای حفظ جداره رگهای خونی مفیدند. جذب این اسیدهای چرب روشی ساده برای مقابله با افسردگی و اضطراب ناشی از اختلالات تیروئید است.
غلات کامل بهتر از غلات تصفیهشده
هرچند غلات کامل از مواد غذایی دیگر شاخص گلیسمی بالاتری دارند، این مواد غذایی از اهمیت بالایی برخوردار هستند؛ چون باعث سیری زودهنگام میشوند. این مواد غذایی انرژی کافی برای بدن را تامین میکنند و از آنجا که براحتی باعث ایجاد احساس سیری میشوند، امکان ریزهخواری در بین وعدههای اصلی را کاهش میدهند. این غلات برخلاف انواع تصفیهشده خود به طور کامل از سبوس جدا نشدهاند، در نتیجه حاوی ارزش غذایی بالایی هستند. این مواد غذایی به دلیل دارابودن ویتامین B به کاهش استرس نیز کمک میکنند. فیبرهای موجود در غلات کامل برای مقابله با یبوست مفید است. توصیه میشود یک سهم غذایی غلات کامل را همراه یک سهم غذایی پروتئین و دو سهم غذایی سبزیجات میل کنید.
هرچه سالمتر و طبیعیتر بهتر!
در حین خرید، محصولات طبیعی را انتخاب کنید و تا حد امکان از خرید محصولات غذایی آماده صنعتی بپرهیزید. برای طعمدار کردن غذاهایتان از چاشنیهای سالم استفاده کنید. روغنهای گیاهی سالم را جایگزین کره یا خامه کنید. دانه کنجد و دانهها و مغزهای روغنی را دریابید. به جای سسهای چرب از سرکه سیب استفاده کنید. سرکه بالزامیک نیز انتخاب مناسبی برای شماست. به جای استفاده از روغن و چربی از سبزیجات معطر و انواع ادویهها برای خوشطعمی غذاها استفاده کنید. سبزیهایی مانند گشنیز، جعفری، ریحان و... را در اولویت بگذارید.
سلنیوم بخورید
سلنیوم یک آنتیاکسیدان قوی محسوب میشود و در تولید هورمونهای T4 (تیروکسین) و T3 (ترییودوتیرونین) نقش دارد. کمبود این ماده معدنی باعث کاهش هورمونها میشود. نیاز روزانه سلنیوم برای خانمها و آقایان به ترتیب 55 و 70 میکروگرم در روز است.
گرچه سلنیوم در مواد غذایی گیاهی وجود دارد، میزان این ماده معدنی به کیفیت و غنای خاک بستگی دارد. به همین دلیل کشاورزان دست به کشت محصولات در خاکهای غنیشده میزنند. علاوه بر منابع گیاهی، مواد غذایی دریایی حاوی ید نیز دارای سلنیوم است.
گوشتهای سالم را انتخاب کنید
نیازی به حذف کامل گوشتهای قرمز نیست. تنها کاری که باید بکنید، انتخاب گوشتهای سالم است. گرچه مصرف غذاهای دریایی در اولویت قرار دارند، نباید گوشت را کاملا حذف کرد. گوشتهای کمچرب را انتخاب کنید، چون «دیوکسین» که در لیپیدها ذخیره میشود باعث بروز اختلالات هورمونی میشود.
گوشت خرگوش: گوشت خرگوش یکی از گوشتهای سرشار از سلنیوم است و برای حفظ عملکرد تیروئید در اولویت قرار دارد. این گوشت جزو گوشتهای کمچرب محسوب میشود و میتوانید آن را به همراه سبزیجات معطر میل کنید.
گوشت اردک: گوشت اردک نیز برای افرادی که بیماریهای تیروئیدی دارند، توصیه میشود. شاخص گلیسمی این گوشت اندک و یکی از معدود منابع تامینکننده اسیدهای چرب امگا3 و امگا6 محسوب میشود. این اسیدهای چرب برای سلامت قلب و عروق لازم است. گوشت اردک در بهبود خلقوخوی مبتلایان به بیماران تیروئیدی مفیدند.
مرغ:گوشت مرغ حاوی سلنیوم است و مصرف بدون پوست آن توصیه میشود. (مترجم: فاطمه مهدیپور/سیب، ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)
دکتر زهرا رضوی اظهار کرد: کم کاری تیروئید در کودکان دو نوع است؛ نوع اول کم کاری تیروید مادرزادی است که دو سال اول زندگی کودک را در بر میگیرد و نوع دیگر این بیماری، اکتسابی است که بعد از دو سالگی کودک را درگیر میکند.
وی افزود: کم کاری تیروئید مادرزادی علل مختلفی دارد که در آن غده تیروئید به صورت طبیعی تشکیل نشده و هورمونهای تیروئید به خوبی ساخته نمیشوند. کمبود ید و مصرف برخی داروها در دوران بارداری نیز از علل دیگر این بیماری است. کم کاری تیروئید اکتسابی بر اثر برخی بیماریهای خود ایمنی بوجود میآید؛ به طوریکه با ترشح آنتی بادی علیه تیروئید، آنزیمهای سازنده هورمون تیروئید را از کار میاندازد.
وی با اشاره به علائم کم کاری تیروئید تصریح کرد: کم کاری تیروئید مادرزادی با علائمی چون یبوست، کم تحرکی شیرخوار، سرد بودن بدن کودک و عدم رشد مغز مشهود میشود. کم کاری تیروئید اکتسابی نیز با علائمی مانند اختلال رشد قدی، ریزش مو، کاهش رشد ناخن و موها، بیحوصلگی، خواب آلودگی و ورم دست و پا ظاهر میشود.
رضوی در پایان اظهار کرد: کم کاری تیروئید هر چه دیرتر تشخیص داده شود، ریسک ابتلا به عقب ماندگی ذهنی کودک را افزایش میدهد. همچنین در رابطه با درمان کم کاری تیروئید در کودکان باید گفت در برخی موارد تا سه سالگی کودک، درمان دارویی ادامه دارد و گاهی تا آخر عمر درمان دارویی ادامه پیدا میکند. (ایسنا)
378
دکتر نوید احمدی در افتتاحیه نخستین سمینار تومورهای سر و گردن که در سالن شهید غرضی بیمارستان میلاد برگزار می شود، سرطان های تیروئید را از جمله سرطانهای شایع در دنیا دانست و گفت: سرطان تیروئید معمولا در سنین کمتر افراد را گرفتار کرده و در زنان بیشتر مشاهده میشود.
وی افزود: این سرطان نیز دارای دونوع خوش خیم یا تمایز یافته و بدخیم یا تمایز نیافته است. سرطان های تمایز یافته پاسخ بهتری به درمان می دهند و خطر کمتری دارند. سرطان های تمایز نیافته که نوع بسیار بدخیم سرطان هستند شیوع کمتری دارند اما خطرناک و کشنده اند و نمی شود کاری برای آنها کرد.
دبیر نخستین سمینار تومورهای سروگردن درباره عوامل ابتلا به سرطان تیروئید گفت: مهمترین عامل ژنتیک و سابقه خانوادگی است. همچنین اشخاصی که درمان با اشعه ایکس داشته اند بیشتر در معرض ابتلا به این نوع از سرطان قرار دارند.
احمدی در خصوص چگونگی تشخیص این تومور اظهار کرد: معمولا در ابتدا گره ای در غده تیروئید ظاهر می شود که برجسته تر از قسمت های دیگر و همانند بیماری گواتر است. در واقع افراد در ابتدا احساس می کنند بافت، سفتی و برجستگی غیرطبیعی در گلویشان ایجاد شده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی افزود: وقتی این افراد به پزشک مراجعه می کنند در صورت تشخیص اولیه، تست های خونی، ارزیابی عملکرد تیروئید، اسکن رادیوایزوتوپ و نمونه برداری در مراحل تکمیلی انجام می شود. اگر گره ایجاد شده خوش خیم باشد تحت کنترل قرار می گیرد اما اگر بدخیم باشد عمل جراحی ضروری می شود.
دبیر نخستین سمینار تومورهای سروگردن با بیان اینکه درمان سرطان تیروئید عمدتا از طریق جراحی انجام می شود، گفت: اگر غده تیروئید برداشته شود، فرد دچار کم کاری تیروئید خواهد شد که باید درمان های جایگزین نیز تجویز شود. درمان بوسیله رادیوایزوتوپ ها در این نوع از تومورها نیز دنبال می شود.
احمدی درباره هزینه درمان سرطان تیروئید گفت: امروز درمان سرطان ها توسط پزشکان کشور و دربیمارستان های دولتی ز طریق دفترچه های بیمه قابل انجام است. درمان با اسکن رادیوایزوتوپ ها و رادیواکتیوها نیز مشمول بیمه است و از لحاظ مالی بار سنگینی برای بیمار همراه ندارد.
وی درباره نقش کمبود ید در بدن در بروز تومور غده تیروئید اظهار کرد: کمبود ید در بروز سرطان تیروئید تایید شده نیست و در مجموع این سرطان بر خلاف دیگر سرطان ها ارتباط زیادی با تغذیه ندارد و بیشتر به ژنتیک و قرار گرفتن در معرض اشعه بستگی دارد.
نخستین سمینار تومورهای سروگردن در روزهای اول و دوم مرداد ماه جاری در سالن شهید غرضی بیمارستان میلاد برگزار می شود.(مهر)
نوید احمدی در افتتاحیه نخستین سمینار تومورهای سر و گردن که در سالن شهید غرضی بیمارستان میلاد برگزار میشود، گفت: سرطان تیروئید معمولاً در سنین کمتر افراد را گرفتار کرده و در زنان بیشتر مشاهده میشود.
وی افزود: این سرطان نیز دارای دو نوع خوش خیم یا تمایز یافته و بدخیم یا تمایز نیافته است. سرطانهای تمایز یافته پاسخ بهتری به درمان میدهند و خطر کمتری دارند. سرطانهای تمایز نیافته که نوع بسیار بدخیم سرطان هستند شیوع کمتری دارند اما خطرناک و کشندهاند و نمیشود کاری برای آنها کرد.
دبیر نخستین سمینار تومورهای سروگردن درباره عوامل ابتلا به سرطان تیروئید گفت: مهمترین عامل ژنتیک و سابقه خانوادگی است. همچنین اشخاصی که درمان با اشعه ایکس داشتهاند بیشتر در معرض ابتلا به این نوع از سرطان قرار دارند.
وی در خصوص چگونگی تشخیص این تومور، اظهار کرد: معمولاً در ابتدا گرهای در غده تیروئید ظاهر میشود که برجسته تر از قسمتهای دیگر و همانند بیماری گواتر است. در واقع افراد در ابتدا احساس میکنند بافت، سفتی و برجستگی غیرطبیعی در گلویشان ایجاد شده است.
دبیر نخستین سمینار تومورهای سروگردن با بیان اینکه درمان سرطان تیروئید عمدتاً از طریق جراحی انجام میشود، گفت: وقتی این افراد به پزشک مراجعه میکنند در صورت تشخیص اولیه، تستهای خونی، ارزیابی عملکرد تیروئید، اسکن رادیوایزوتوپ و نمونه برداری در مراحل تکمیلی انجام میشود. اگر گره ایجاد شده خوش خیم باشد تحت کنترل قرار میگیرد اما اگر بدخیم باشد عمل جراحی ضروری میشود.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی افزود: اگر غده تیروئید برداشته شود، فرد دچار کم کاری تیروئید خواهد شد که باید درمانهای جایگزین نیز تجویز شود. درمان بوسیله رادیوایزوتوپها در این نوع از تومورها نیز دنبال میشود.
وی درباره هزینه درمان سرطان تیروئید، گفت: امروز درمان سرطانها توسط پزشکان کشور و در بیمارستان های دولتی از طریق دفترچههای بیمه قابل انجام است. درمان با اسکن رادیوایزوتوپ ها و رادیواکتیوها نیز مشمول بیمه است و از لحاظ مالی بار سنگینی برای بیمار همراه ندارد.
احمدی درباره نقش کمبود ید در بدن در بروز تومور غده تیروئید، عنوان کرد: کمبود ید در بروز سرطان تیروئید تأیید شده نیست و در مجموع این سرطان بر خلاف دیگر سرطانها ارتباط زیادی با تغذیه ندارد و بیشتر به ژنتیک و قرار گرفتن در معرض اشعه بستگی دارد.
نخستین سمینار تومورهای سروگردن در روزهای اول و دوم مرداد ماه جاری در سالن شهید غرضی بیمارستان میلاد در حال برگزاری است. (فارس)