جام جم سرا: تمامی اظهارات در حالی عنوان میشود که متخصصان این حوزه با انجام پژوهش‌های گسترده به این موضوع رسیده‌اند که تولید مواد غذایی بویژه در بخش کشاورزی، بشدت دستخوش تغییرات آب و هوایی هستند، به‌گونه‌ای که افزایش هر یک درجه دمای کره زمین، تقریبا 10 درصد از زمین‌های حاصلخیز، کم‌محصول‌تر و نامرغوب‌تر خواهند شد.
جمعیت امروز جهان، حدود هفت میلیارد نفر است و تا سال 2050 به حدود 10 میلیارد نفر می‌رسد و شاید از همین‌روست که کارشناسان معتقدند در 50 سال آینده، محیط‌زیست و جنگل‌ها قربانی کشاورزی خواهند شد. اما راهکار چیست؟
برخی توجه به خانواده‌های کشاورز را در تامین امنیت غذایی کشور و ضرورت تامین الگوی کشاورزی پیشنهاد می‌کنند، عده‌ای مبارزه با مواد شیمیایی و کاربرد آن در مواد غذایی را راهکار می‌دانند و بعضی دیگر صرفه‌جویی را اساسی‌ترین روش برای پیشگیری از فقر غذایی معرفی می‌کنند.
با این حال، نیم‌نگاهی به برنامه ششم توسعه چندساله ملی از سوی دولت و نیز تاکید مقام معظم رهبری مبنی بر اقتصاد مقاومتی، باید به این مهم نیز توجه داشت که هر چند اهمیت کشاورزی خانوادگی در ایجاد امنیت غذایی و تغذیه، مدیریت منابع طبیعی و اقتصاد محلی ممکن است برخی از راهکارهای مقابله با این معضل باشند، اما راهکار اصلی نیست و عوامل ظریف دیگری در این مساله نقش اساسی ایفا می‌کند.
از این‌رو با توجه به بهره‌گیری از نهاده‌های کمتر در کشاورزی بویژه آب و مواد شیمیایی به‌گونه‌ای که کشاورزی ما را در مسیر بلندمدت پایدار قرار دهد، تامین ایمنی غذایی و سیری سلولی افراد جامعه، غنی سازی مواد غذایی به‌‌خصوص موادغذایی پرمصرف مانند نان، یکی از بهترین راه‌های رفع کمبودهای ریزمغذی‌ها در جوامع و با هدف دربرگیری طبقات کم‌درآمد است.
چنانچه شاهد هستیم عرضه محصولات غنی‌سازی شده با موادی مانند انواع ویتامین‌ها و املاح مدتی است در کشور آغاز شده و این گونه محصولات در فروشگاه‌ها در دسترس است، اما معمولا این محصولات دارای قیمت بالاتری بوده و ممکن است طبقات کم‌درآمد که اتفاقا به مصرف این مواد محتاج‌ترند، نتوانند آنها را خریداری کنند.
بنابراین، هرچند که رفع فقر غذایی نه‌تنها برای کل جمعیت دنیا، بلکه برای جمعیت کشور نیز ناممکن به نظر می‌رسد، اما توجه به روش‌های افزایش ماندگاری خوراکی‌ها و فرآورده‌های غذایی، آن هم بدون مواد افزودنی شیمیایی و مضر میتواند گامی تاثیرگذار برای مبارزه یا به تاخیر انداختن زمان برای این واقعیت تلخ باشد زیرا بر کسی پوشیده نیست که موادغذایی امروز با مشکلاتی نظیر: آلودگی مواد اولیه گیاهی و دامی به موادی مانند سموم دفع آفات، علف‌کش‌ها، فلزات سنگین، سموم میکروارگانیسم، باقیمانده آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌ها و بسیاری مواد مضر دیگر از این دست روبه‌رو هستند و در صورتی که مواد اولیه ناسالم باشند، در کارخانه‌های فرآوری‌کننده نیز نمی‌توان آلودگی را از آنها خارج کرد.
تمامی این موارد در شرایطی رخ می‌دهد که متاسفانه سازمان‌های مسئول در زمینه کنترل و بازرسی موادغذایی بیشتر به مراکز تولید انبوه موادغذایی یا همان کارخانه‌ها، می‌پردازند. بنابر این براحتی می‌توان گفت برای کنترل و بازرسی سطح عرضه‌های خرد، ساختار لازم در کشور وجود ندارد و باید در این زمینه ساختارسازی شود.
استفاده از نظر نخبگان حوزه موادغذایی و دانش‌آموختگان این رشته و ارائه برنامه‌های کارشناسی شده علمی و تخصصی، بدون شک یکی دیگر از راهکارهای موجود برای رفع معضلات حوزه موادغذایی که ارتباط مستقیمی با سلامت جسمی و روحی افراد دارد، اعلام شده است.
مرتضی فغانی - جام‌جم
پیشگیری و کنترل آنچه ما امروزه به عنوان بیماری‌های غیرواگیر می‌شناسیم، مهمترین عاملی است که به حفظ سلامت هر فرد کمک می‌کند؛ چراکه بیماری‌های غیرواگیر درمان قطعی ندارند، اما قابل پیشگیری هستند و یکی از مهمترین روش‌های پیشگیری از آنها اصلاح الگوی تغذیه است. اگر این واقعیت علمی را بپذیریم که حفظ سلامت و پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها به داشتن الگوی تغذیه درست از کودکی تا کهنسالی، در کنار تحرک منظم و روزانه و کنترل عوامل استرس‌زا در زندگی باز می‌گردد، آشنایی با مواد غذایی سالم و مفید برای حفظ سلامت بدن برایمان بسیار پراهمیت میشود.
دکتر محمد هاشمی، دبیر انجمن پیشگیری از چاقی در این باره به جام‌جم می‌گوید: در میان مواد غذایی متنوع، اثرات تغذیه‌ای سودمند برخی آنقدر زیاد است که محققان بر گنجاندن آنها در سبد خوراکی روزانه افراد با هدف افزایش طول عمر تاکید می‌کنند. این متخصص تغذیه، مواد غذایی مفید و دارای ارزش تغذیه‌ای را به ترتیب برایمان معرفی می‌کند.
برگ سبزها را به صورت خام و تازه بخورید
کاهو، کرفس، کلم پیچ، برگ چغندر، اسفناج و انواع سبزی خوردن در گروه سبزیجات برگ سبز قرار دارند.
خوراکی‌های این گروه، منبعی غنی از رنگدانه‌هایی است که رنگ‌های متنوع را در انواع میوه و سبزی ایجاد و با فعالیت آنتی‌اکسیدانی خود از سلول‌های بدن در برابر تخریب ناشی از رادیکال‌های آزاد و بروز بیماری‌های مزمن حفاظت می‌کند.
بعلاوه این نوع سبزیجات، منبع بسیار خوبی از فولات (ویتامین B9) و فیبر محسوب میشود. وجود این مواد موجب میشود تا این گروه در صف مقدم مبارزه با کم‌خونی، بیماری‌های قلبی، عروقی و سرطان قرار بگیرد و مصرف آنها اثرات چشمگیری در پیشگیری از ابتلا به انواع بدخیمی‌ها داشته باشد.
تنظیم قند خون، کنترل وزن، حفاظت از سیستم قلبی، عروقی و بهبود عملکرد سیستم ایمنی از دیگر مزایای استفاده از این گروه است.
به گفته این متخصص، نکته قابل توجه درباره این گروه از سبزیجات آن است که پس از گندزدایی، به صورت خام یا بخارپز و در کنار وعده اصلی غذایی مصرف شوند تا بدن از خواص آنها بیشتر بهره‌مند شود. بدیهی است انواع خشک یا فریز شده سبزی از خاصیت کمتری نسبت به انواع تازه آن برخوردار است.
میوه‌های قرمز، دشمن سرطان
این گروه از میوه‌ها شامل توت‌فرنگی، گیلاس، شاتوت، زغال اخته و تمشک، گوجه‌فرنگی و هندوانه میشود که علاوه بر خواص دیگر میوه‌ها مانند فیبر، تامین آب و ویتامین، حاوی مقادیر قابل توجهی از مواد مغذی گیاهی هستند.
این گروه به دلیل داشتن مواد آنتی‌اکسیدان به عنوان خوردنی‌هایی با خاصیت ضدسرطانی قوی شناخته شده‌اند. همچنین دارای اثر ضدالتهابی و در بهبود دیابت و ارتقای عملکرد سیستم قلبی، عروقی موثر هستند.
توجه داشته باشید، آب این میوه‌ها گرچه حاوی مقادیر بیشتری آنتی‌اکسیدان نسبت به سایر آبمیوه‌هاست، اما مصرف خود میوه به سبب داشتن فیبر، به نوشیدن آبمیوه ارجحیت دارد.
تنظیم قند خون با مصرف پیاز
پیاز، سرشار از ویتامین C و حاوی مقادیری ویتامین B و همچنین مواد معدنی نظیر فسفر، آهن، کلسیم، پتاسیم و گوگرد است.
مصرف این سبزی خوش‌خوراک علاوه بر طعم‌دهندگی به غذا، به واسطه وجود دیگر مواد تشکیل‌دهنده آن نه‌تنها اثرات مفیدی بر سیستم گوارشی و نیز اسکلتی دارد، بلکه سبب کمک به تنظیم قند خون و سیستم قلبی، عروقی میشود و علاوه بر آن میتواند در پیشگیری از ابتلا به سرطان موثر باشد.
دبیر انجمن چاقی با تاکید بر این که نحوه نگهداری از پیاز به شکلی غلط در میان مردم رایج است، می‌گوید: پیاز بهتر است در محل خشک و تاریک نگهداری شود. توجه داشته باشید نگهداری پیاز در کنار سیب‌زمینی موجب فساد سریع‌تر آن میشود. بعلاوه مصرف پیاز به صورت خام، اثرات مفید بیشتری بر سلامت دارد در حالی که پیاز سرخ شده فواید کمتری نسبت به دیگر اشکال مصرفی پیاز دارد.
چای سبز، یک نوشیدنی با طعم تندرستی
چای سبز که در نیمه راه فرآیند تولید چای سیاه حاصل میشود، این روزها طرفداران زیادی پیدا کرده است. مقادیر فراوان پلی فنول یا ترکیباتی که اثرات ضد التهابی و ضد سرطانی دارد، در میوه‌ها، سبزیجات، قهوه، چای، آجیل، حبوبات و غلات یافت میشود. چای سبز، همچنین سرشار از آنتی‌اکسیدان است و در پیشگیری از سرطان، کاهش فشارخون، تنظیم قند خون و کاهش وزن موثر است.
دکتر هاشمی توصیه می‌کند: توجه داشته باشید، نوشیدن همزمان چای سبز با خوراکی‌های حاوی آهن میتواند جذب این عنصر حیاتی را با اختلال مواجه کند. به این علت بهتر است مصرف این دو با فاصله‌ای نیم ساعته انجام پذیرد. بعلاوه از آنجا که مصرف قند و انواع شیرین‌کننده در کنار چای سبز از فواید آن می‌کاهد، توصیه میشود تا حد امکان این نوشیدنی بدون شیرین‌کننده یا همراه کشمش و خرما، آن هم به شکل محدود مصرف شود.
ماهی بخورید، اما نه همیشه سرخ شده
انواع گوشت ماهی حاوی پروتئین بالا، چربی مفید، ویتامین‌ها و املاح فراوانی است که وجود آنها در ترکیب غذای انسان ضرورت دارد. پروتئین گوشت ماهی دارای بالاترین میزان جذب در میان انواع پروتئین حیوانی است. همچنین نسبت اسیدهای چرب امگا 3 و 6 در گوشت ماهی به نحوی است که اثر محافظتی بالایی برای سیستم قلبی، عروقی به وجود می‌آورد. در این میان، ماهی‌های سالمون و ساردین دارای بیشترین مقدار امگا است.
البته مصرف انواع بخارپز، پخته و کباب شده ماهی نیز بهترین انواع طبخ این خوردنی مفید محسوب میشود در حالی که انواع سرخ کرده و سوخاری شده آن میتواند زیان‌آور باشد.
نان فقط با سبوس
نان و غلات، عمده‌ترین بخش یک هرم غذایی استاندارد را تشکیل می‌دهد به نحوی که انسان بالغ باید حدود 60 درصد انرژی روزانه خود را از این گروه تامین کند. این گروه، نیاز بدن به انرژی، پروتئین، آهن و بسیاری از ویتامین‌ها را برطرف می‌کند.
دبیر انجمن چاقی با اشاره به این که استفاده از غلات کامل به مفهوم غلات سبوسدار، بر غنای این گروه اصلی مواد غذایی اضافه می‌کند، می‌افزاید: فیبر موجود در سبوس احساس سیری بیشتری برای فرد ایجاد می‌کند و عامل موثری در پیشگیری از اضافه وزن، چاقی و دیابت به شمار می‌رود. همچنین با تنظیم فعالیت دستگاه گوارش اثر قابل ملاحظه‌ای بر جلوگیری از پیدایش سرطان روده دارد. سبوس همچنین منبعی سرشار از ویتامین‌های گروه B به شمار می‌آید.
به خاطر داشته باشید خوردن یک خوراکی خاص به تنهایی نمی‌تواند عامل سلامت ما باشد بلکه یک سبد خوراکی که واجد تنوع گروه‌های مختلف غذایی است و تعادل بین مقادیر آنها و تناسب با میزان نیاز هر فرد دارد، در کنار پرهیز از خوراکی‌های مضر امروزی، شاه کلید اصلی تندرستی و افزایش طول عمر به حساب می‌آید.
پونه شیرازی - گروه سلامت