این کلیه‌های سنگ‌ساز پردردسر

جام جم سرا: خیلی‌ها در پاسخ به این پرسش به مصرف بیشتر آب و مایعات اشاره می‌کنند و آن را بهترین روش برای پیشگیری از ایجاد سنگ‌های کلیوی می‌دانند. عده‌ای هم به بیماران مبتلا به سنگ کلیه توصیه می‌کنند مصرف لبنیات را کاهش دهند و باور دارند لبنیات، زمینه‌ساز بروز سنگ کلیه است. در این میان، باورهای زیادی وجود دارد که بعضی‌ها صحیح است و برخی هم اشتباه؛ اما نکته مهم این است با توجه به عوارض سنگ‌های کلیه باید بموقع آنها را تشخیص داد یا از عود مجددشان پیشگیری کرد.

نشانه‌ها را بشناسید

سنگ کلیه، مشکلی شایع است که افراد زیادی در طول زندگی آن را تجربه خواهند کرد. البته آن طور که دکتر جنابی می‌گوید احتمال بروز سنگ‌های کلیوی میان آقایان بیشتر از خانم‌هاست. همچنین با توجه به این که ممکن است شرایط بیمار بحرانی باشد و سنگ‌های کلیه با درد بسیار شدید همراه ‌شود، تشخیص بموقع و درمان آن نیز اهمیت زیادی دارد.

دکتر آریا جنابی، فوق‌تخصص بیماری‌های کلیه در گفت‌وگو با جام‌جم درباره علائم این بیماری، چنین توضیح می‌دهد: سنگ‌ کلیه معمولا با علائم کلاسیک و همراه با درد پهلوها نمایان می‌شود که این درد ممکن است به سمت کشاله ران نیز بوده و همراه با تهوع و استفراغ یا علائم گوارشی باشد.

وی ادامه می‌دهد: وقتی سنگ در حال دفع شدن است، ادرار فرد می‌تواند قرمز ‌شود یا ممکن است خون در ادرارش وجود داشته باشد.

البته سنگ کلیه می‌تواند حتی همراه با نارسایی کلیه باشد. دکتر جنابی با بیان این موضوع یادآور می‌شود: گاهی سنگ‌ها در هر دو کلیه بیمار وجود دارد و غیر از ایجاد درد و حالت تهوع و استفراغ می‌تواند به کلیه‌ها هم آسیب بزند. بنابراین اگر درمان به تعویق بیفتد، طول بکشد یا بیمار دیر برای درمان مراجعه کند، ممکن است با علائم نارسایی کلیه مواجه شود.

تکرر و سوزش ادرار هم یکی دیگر از علائم سنگ‌های کلیه است و این عضو هیات علمی دانشگاه، با اشاره به آن توضیح می‌دهد: گاهی سنگ‌های کلیوی در قسمت مجاری ادراری و نزدیک به مثانه قرار می‌گیرد که در این شرایط چنین علائمی ایجاد خواهد کرد.

همیشه تصور می‌شود بیماران مبتلا به سنگ‌های کلیه، درد شدیدی را تحمل می‌کنند، اما گاهی هم چنین اتفاقی نمی‌افتد و شرایط این طور پیش نمی‌رود. دکتر جنابی با بیان این موضوع می‌گوید: با این که عبور سنگ‌ کلیه یکی از شدیدترین دردهاست، اما گاهی ممکن است چنین اتفاقی بدون درد باشد. بنابراین بیماران نباید تصور کنند در صورتی که دچار سنگ کلیه هستند، حتما باید درد شدیدی داشته باشند و اگر درد ندارند، یعنی مشکلی هم در این زمینه وجود ندارد.

بر همین اساس، وی به بیمارانی که سنگ کلیه داشته یا در خانواده درجه اول‌شان سابقه خانوادگی سنگ کلیه وجود دارد، توصیه می‌کند به صورت دوره‌ای به پزشک مراجعه کنند تا از نظر وجود سنگ کلیه، بررسی‌های لازم انجام شود.

مراقب عود سنگ‌ کلیه باشید

سنگ کلیه از آن دست بیماری‌هایی است که احتمال عود آن وجود دارد و برای همین نباید تصور کنیم کسی که یک بار سنگ کلیه داشته و درمان شده است، دیگر با این مشکل روبه‌رو نمی‌شود. دکتر جنابی با بیان این که احتمال عود سنگ‌های کلیوی طی ده سال، 50 تا 60 درصد است، توضیح می‌دهد: تعداد سنگ‌های کلیه در فردی که مستعد است و در صورتی که بموقع تشخیص داده نشود، ممکن است بدون علامت زیاد شود و به جایی برسد که با اولین علامت فرد بفهمد چند سنگ در هر دو کلیه‌اش وجود دارد.

بنابراین اگر یک بار سنگ کلیه تشخیص داده شود، حتی اگر پس از آن علائم بالینی وجود نداشته باشد، فرد باید به طور دوره‌ای به پزشک مراجعه کند و تحت بررسی قرار بگیرد.

درمان سنگ کلیه با تغییر رژیم غذایی

بیمارانی که سنگ‌های کلیه عودکننده دارند، حتما باید از رژیم غذایی مناسب پیروی کنند تا مشکل‌شان بهبود یابد و خیلی آنها را اذیت نکند. در این رژیم غذایی هم نکات متعددی در نظر گرفته خواهد شد تا وضع بیمار بهتر شود که به گفته دکتر جنابی، یکی از مهم‌ترین نکات در این زمینه، مصرف مقدار کافی مایعات است.

وی در این‌باره توضیح می‌دهد: بیماران مبتلا به سنگ کلیه باید در طول روز بیش از هشت تا 12 لیوان آب یا حدود دو تا 2.5 لیتر مایعات بنوشند، به طوری که حدود 5/1 تا دو لیتر هم دفع ادرار روزانه داشته باشند. البته مصرف مایعات هم باید در طول روز و به تدریج باشد و این که فرد طی دو ساعت، میزان قابل توجهی مایعات مصرف کند و ساعت‌های زیادی از روز را بدون مایعات بگذراند، صحیح نیست. مصرف مایعات به قدری اهمیت دارد که حتی توصیه می‌شود قبل از خواب هم فرد مایعات زیادی بنوشد و در طول شب نیز اگر می‌تواند یک بار بیدار شود و کمی آب بخورد.

وی می‌افزاید: بهترین نوشیدنی برای این بیماران آبی است که در شرایط بهداشتی و سالم تهیه شده اما مصرف چای کمرنگ هم می‌تواند جایگزین خوبی باشد. علاوه بر این، مصرف سوپ و مواد غذایی دیگری که حاوی مایعات زیاد است نیز به این بیماران کمک خواهد کرد. با این حال، استفاده از نوشیدنی‌های گازدار و نوشابه‌ها به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود و نباید بیش از یک لیتر در هفته از این نوشیدنی‌ها استفاده شود.

این فوق‌تخصص بیماری‌های کلیه با تاکید بر کاهش مصرف نمک یادآور می‌شود: بیماران مبتلا به سنگ کلیه باید تا جایی که می‌توانند مصرف نمک را در رژیم غذایی‌شان کاهش دهند. زیرا هرچه میزان نمک کمتر باشد، شانس ایجاد سنگ کلیه هم کاهش خواهد یافت.

علاوه بر نمک، مصرف پروتئین‌های حیوانی و بخصوص گوشت قرمز که مصرف زیاد آن احتمال بروز سنگ کلیه را افزایش می‌دهد نیز در این بیماران باید محدود شود. وی ضمن بیان این مطلب ادامه می‌دهد: مصرف میوه‌ها و سبزیجات، اما برای بیمارانی که سنگ‌های عودکننده دارند، مناسب است. البته مصرف بعضی میوه‌ها و سبزیجات ممکن است در شرایط خاصی محدود شود، اما در کل میوه و سبزی برای این بیماران مناسب خواهد بود.

خیلی‌ها هم نگران مصرف لبنیات هستند و به اشتباه تصور می‌کنند در صورت روبه‌رو شدن با سنگ کلیه باید مصرف لبنیات را محدود یا به کلی حذف کنند. در صورتی که دکتر جنابی می‌گوید این افراد باید مصرف لبنیات را ادامه دهند، زیرا برخلاف آنچه تصور می‌شود، مصرف کلسیم خوراکی روزانه از طریق لبنیات یکی از درمان‌های مناسب سنگ‌های عودکننده کلیه به حساب می‌آید. بر همین اساس نیز توصیه می‌شود این بیماران مصرف شیر و ماست کم‌چرب را در برنامه غذایی‌شان داشته باشند.

ورزش به نفع مبتلایان به سنگ کلیه

ورزش برای کسانی که به سنگ کلیه مبتلا هستند هم مفید خواهد بود و برای همین دکتر جنابی توصیه می‌کند این بیماران به صورت منظم مشغول ورزش شوند.

وی می‌گوید: ورزش برای بیمارانی که مبتلا به سنگ کلیه عودکننده هستند، بسیار مهم است و اگر فرد بتواند به صورت منظم و روزانه این فعالیت‌ها را تکرار کند، کریستال‌های اولیه که در کلیه‌ بیماران مستعد سنگ کلیه تشکیل شده، دفع خواهد شد و در نتیجه زمینه بزرگ شدن و تشکیل سنگ‌های جدید به کمک ورزش از بین می‌رود.

دکتر جنابی درباره درمان این سنگ‌ها می‌گوید: فردی که سنگ کلیه دارد نباید تصور کند با مصرف مایعات می‌تواند این مشکل را برطرف سازد. گاهی این سنگ‌ها بسیار بزرگ است و به هیچ عنوان با روش‌های معمول دفع نمی‌شود. بر همین اساس توصیه می‌کنیم افراد بررسی‌های دوره‌ای را انجام دهند تا مشکل در مراحل ابتدایی تشخیص داده و به شیوه مناسب درمان شود.

نیلوفر اسعدی‌بیگی / گروه سلامت

راهنمای سریعی برای شناخت علائم سنگ‌ساز کلیه

به این ترتیب که این ترکیبات به هم چسبیده و به صورت یک سنگ در می‌آید. اندازه سنگ‌ها از یک دانه شن تا یک توپ گلف متغیر است. بیشتر سنگ‌ها داخل کلیه‌ها تشکیل و سنگ‌های ریز معمولا بدون بروز مشکل خاصی از دستگاه ادراری دفع می‌شوند، اما سنگ‌های بزرگتر درد شدیدی ایجاد می‌کنند که آن‌ را با درد زایمان مقایسه کرده‌اند. حدود 70 تا 80 درصد این سنگ‌ها از اگزالات کلسیم تشکیل می‌شوند و در بین آقایان رواج بیشتری دارند. در این مطلب 8 علامت نشان‌دهنده وجود سنگ کلیه را بیان می‌کنیم.

عوامل موثر در تشکیل سنگ کلیه

به طور طبیعی، ادرار حاوی ترکیبات شیمیایی است که مانع از تشکیل سنگ کلیه می‌شود، اما برخی افراد بیشتر در معرض این مشکل قرار می‌گیرند و عوامل متعددی از جمله مصرف مواد غذایی حاوی اگزالات کلسیم یا اسید اوریک، عدم مصرف کافی مایعات، مسدود شدن مجاری ادرار، برخی بیماری‌های متابولیک، عفونت‌های ادراری، مصرف زیاد ویتامین C و D و مصرف برخی داروها باعث بروز سنگ کلیه می‌شوند. البته در برخی موارد دلیل خاصی برای بروز این مشکل یافت نمی‌شود.

علائم سنگ کلیه

نیاز مکرر به دستشویی رفتن و احساس درد در حین ادرار:‌ سنگ کلیه بیشتر در بین آقایان و از سن بیست و هشت سالگی دیده می‌شود. این مشکل در افرادی که در شرایط آب و هوایی گرم زندگی می‌کنند رایج‌تر است. نیاز مستمر به دستشویی رفتن یکی از علائم اصلی سنگ کلیه محسوب می‌شود. این مشکل با احساس درد در کمر همراه است که در نتیجه جابه‌جایی سنگ در حالب‌ها بروز می‌کند. به عقیده متخصصان عبور سنگ بسیار دردناک بوده و امکان دارد براحتی باعث ایجاد عفونت مجاری ادراری شود. بنابراین اگر شب‌ها و وقت و بی‌وقت نیاز به دستشویی پیدا می‌کنید و در حین دفع احساس درد شدیدی دارید حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.

درد کمر: افرادی که از سنگ کلیه رنج می‌برند از درد شدید در پشت و بخصوص در پهلوها و درست در نقاطی که کلیه‌ها قرار دارند شکایت می‌کنند. امکان دارد که درد به سمت پایین شکم و تا کشاله ران و کمر و پشت نیز سرایت کند. این درد پیچشی، تیرکشنده و بسیار آزاردهنده است.

وجود خون در ادرار: ادرار افرادی که از سنگ کلیه رنج می‌برند در اغلب موارد به رنگ صورتی، قرمز و قهوه‌ای است. بتدریج که این سنگ‌ها بزرگ‌تر شده و پیشابراه را مسدود می‌کنند، رنگ ادرار نیز تغییر کرده و از زرد شفاف به رنگ قرمز متمایل می‌شود که به آن «هماچوری» یا خون در ادرار گفته می‌شود. وجود خون در ادرار طبیعی نیست و در صورت مشاهده آن باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه شود.

حالت تهوع و استفراغ: در صورت وجود سنگ در کلیه علائمی مانند حالت تهوع یا دل‌درد به قدری شدید است که فرد دچار استفراغ می‌شود. این حالت به دو دلیل بروز می‌کند. اول: به سبب این‌که استفراغ به دلیل درد شدید رد شدن سنگ کلیه ایجاد می‌شود. دوم: به این دلیل که کلیه‌ها وظیفه دفع ضایعات از بدن را به عهده دارند. زمانی که اختلالی در کار این اعضا بروز می‌کند یا به دلیل سنگ کلیه دچار انسداد می‌شوند، بدن از استفراغ به عنوان تنها روش خلاص‌شدن از شر سموم استفاده می‌کند.

ادرار با بوی تند و زننده: علاوه بر تغییر رنگ ایجاد شده، بوی ادرار افرادی که از سنگ کلیه رنج می‌برند نیز به دلیل وجود ترکیبات شیمیایی سخت یا توکسین‌های موجود در آن تند و زننده می‌شود. این ترکیبات شیمیایی موجود در ادرار به جای دفع شدن در بدن باقی می‌مانند و به هم چسبیده و به سنگ کلیه تبدیل می‌شود.

دشواری در نشستن: در بیشتر موارد، اگر سنگ‌های کلیه بزرگ شده باشند، فرد بیمار نمی‌تواند بنشیند یا راحت بخوابد. به دلیل این‌که سنگ‌ها باعث ایجاد فشار و درد در کلیه‌ها می‌شوند. به همین دلیل افرادی که دچار سنگ کلیه هستند اغلب سرپا می‌ایستند و در این وضع درد کمتری احساس می‌کنند.

تب و لرز: اگر سنگ کلیه درمان نشود باعث بروز تب (خفیف یا شدید) و در پی آن لرز می‌شود. امکان دارد که این مشکل از عفونت مجاری ادرار باشد که در این صورت بیمار باید هر چه زودتر به پزشک مراجعه کند. در حالت کلی تب و لرز نشان از وجود مشکل در سلامت بدن است که باید مورد بررسی قرار گیرد.

ورم کلیه‌ها و شکم: ممکن است سنگ‌های بزرگ کلیه‌ راه دفع و عبور ادرار را بگیرند و به این ترتیب کلیه‌ها به طور دردناکی ورم ‌کنند. همان‌طور که می‌دانید کلیه‌ها در دو طرف ستون مهره‌ها و کمی پایین‌تر از قفسه سینه در نزدیکی کمر قرار دارند. زمانی که این اعضا دچار التهاب می‌شود، این التهاب و تورم در ناحیه شکم و کشاله ران نیز مشاهده می‌شود.

چگونه می‌توان از تشکیل سنگ‌کلیه پیشگیری کرد؟

درست است که کلیه برخی افراد سنگ‌ساز است، اما به طور کلی می‌توان با کارهای ساده‌ای از تشکیل این سنگ‌ها پیشگیری کرد.

برای این کار بهتر است روزانه یک و نیم تا دو لیتر آب بنوشید. اگر شب‌ها برای رفتن به دستشویی از خواب بیدار می‌شوید یک لیوان آب بنوشید. حواستان باشد که بعد از ورزش یا غذا خوردن نیز به میزان کافی آب مصرف کنید. اگر سنگ اگزالات کلسیم دارید، بهتر است به میزان دریافت کلسیم از طریق مصرف مواد غذایی دقت کنید و از مصرف مواد غذایی سرشار از اگزالات مانند چای یا شکلات بپرهیزید. در جذب ویتامین‌C احتیاط کنید. میزان دریافتی ویتامین C برای شما روزانه 4 گرم است. از مصرف زیاد داروهای ضداسید بپرهیزید. توجه داشته باشید که ویتامین6 B(حداکثر 50 میلی گرم در روز) از تشکیل سنگ‌های اگزالات کلسیم پیشگیری می‌کند. تا حد امکان مصرف پروتئین و نمک را کاهش دهید. اگر از سنگ‌های ادراری اسید اوریک رنج می‌برید مصرف گوشت قرمز را به حداقل برسانید.

فاطمه مهدی‌پور

منبع:‌ activebeat‌ msn

سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)

صفرای سنگ‌ساز

سنگ‌های صفراوی می‌توانند منشأ کلسترولی (سفید)، بیلی‌روبینی (سیاه) یا عفونی داشته باشند. میزان تشکیل سنگ در خانم‌های سفید‌پوست و چاق و چند‌زا شایع‌تر است. این سنگ‌ها در کسانی که تغییرات شدید وزن داشته و گرسنگی‌های طولانی داشته‌اند نیز شیوع بیشتری دارد.

سنگ‌های صفراوی ممکن است سال‌ها بدون علامت باشند. ولی در بیشتر موارد می‌توانند با انسداد مجاری صفراوی، پانکراس و کیسه صفرا، باعث خطرات جدی و مهلک شوند. درد شدید شکم، تهوع و استفراغ، زردی و تب و لرز می‌توانند علائم سنگ‌های صفراوی باشند. دردهای ناشی از سنگ صفرا را قولنج صفراوی می‌گویند. زیرا به صورت متناوب و بعد از خوردن غذاهای چرب و پر پروتئین ایجاد می‌شود. درد‌های ناشی از سنگ صفرا یکی از شکایات شایع بیماران است که در بسیاری از مواقع نادیده گرفته می‌شود. این نادیده گرفتن و عدم توجه به علائم سنگ صفراوی بیشتر در مردان جوان و میانسال دیده می‌شود، به‌طوری که سال‌ها ممکن است به اشتباه درمان‌های دارویی برای التهاب و زخم‌های ناشی از معده و دوازدهه بگیرند.

سونوگرافی، ساده‌ترین و کم‌خطرترین و تا حدودی ارزان‌ترین راه تشخیص سنگ‌های صفراوی است که در دسترس بوده و برای تمام بیماران و حتی خانم‌های باردار کاربرد دارد. سایر وسایل تشخیصی مثل سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی به علت عوارض و هزینه بالا، نقش چندانی در تشخیص این سنگ‌ها ندارند.

تنها راه درمان قطعی ومطمئن سنگ‌های صفراوی برداشتن کیسه صفرا همراه با سنگ‌های داخل آن است. برخلاف تصور مردم و بعضی پزشکان غیرجراح، این سنگ‌ها هرچقدر ریزتر و متعدد باشند خطرناک‌ترند. این سنگ‌ها لازم نیست حتما علامت‌دار شوند تا دست به کار جراحی شد، بلکه تمام سنگ‌های علامت‌دار وسنگ‌های خاموش که کوچک و متعدد بوده و در افراد میانسال و جوان دیده می‌شود نیاز به جراحی دارند تا از خطرات بالقوه و بعضا کشنده ناشی از عوارض این سنگ‌ها بتوان جلوگیری کرد.

جراحی لاپاروسکوپی، انتخاب اول درمان سنگ صفراوی و تنها علاج واقعی آن است. این عمل جراحی با عارضه بسیار کم و ناچیزی همراه خواهد بود. بیمار به مدت 24 ساعت در بیمارستان می‌ماند و سپس ترخیص می‌شود. باتوجه به مزایای عمل لاپاروسکوپی، بیمار از روز بعد از عمل می‌تواند فعالیت‌های فیزیکی روزمره خود را شروع کند. در حال حاضر درمان‌های دارویی نقشی در درمان سنگ‌های صفراوی ندارد و به بیماران توصیه می‌شود به جای درمان‌های ناموفق و زمانبر و پرهزینه دارویی که نتیجه‌ای عاید مریض نمی‌کنند، در اولین فرصت ممکن، اقدام به عمل جراحی کیسه صفرا کند تا از مخاطرات جدی بعدی پیشگیری شود.

دکتر کرم‌الله طولابی

دانشیار جراحی دانشگاه علوم پزشکی تهران