بخور و نخورها در دوران شیمی درمانی

جام‌جم‌سرا: درمان با روش شیمی‌درمانی تأثیرات جدی و قابل‌توجهی را بر دستگاه گوارش خواهد داشت. عوارضی مانند اسهال، استفراغ، نفخ و یبوست از جمله ناراحت‌کننده‌ترین عوارض شیمی‌درمانی‌اند و نتیجه همه‌ آن‌ها چیزی نیست جز بی‌اشتهایی، لاغری و در نتیجه تهدید سلامتی؛ اما خوشبختانه روش‌هایی وجود دارد که با کمک آن‌ها می‌تواند این عوارض ها را به حداقل رساند.

حجم‌های کوچک غذا
ما خیلی جاها از اهمیت مصرف غذاها در حجم‌های کوچک به شما گفته‌ایم؛ اما به جرات می‌توان گفت که ارزشمندترین و مهم‌ترین اهمیت آن در دوران شیمی‌درمانی است. حجم‌های غذایی باید کوچک ولی در دفعات مکرر باشد. گوشت‌ها، سبزیجات پخته‌شده و غلات کامل می‌توانند انتخاب خوبی باشند. شاید شما فکر کنید بیمار در این شرایط نیاز به غذاهای پرکالری و روغنی دارد؛ اما این کاملا غلط است و مصرف غذاهای پرچرب و پر فیبر مثل میوه و سبزی تازه باعث تأخیر در تخلیه معدی و در نتیجه بدتر شدن نفخ و تهوع و استفراغ خواهد شد.

میان‌وعده های سبک
شیمی‌درمانی معمولاً افراد را ضعیف و کم‌انرژی می‌کند. به طوری که فرد همواره احساس خستگی و بی‌حالی دارد. هرگز نگذارید که این خستگی مانع غذا خوردن بیمار شود. از میان‌وعده‌های سبک و پر انرژی استفاده کنید و فراموش نکنید مهم‌ترین هدف در تغذیه بیمار تامین انرژی او است. آجیل و مغزها، پاپ کورن ساده، پنیر و کراکرهای گندمی، کره بادام‌زمینی و نان تست گندم، ماست، موز، انواع توت‌ها و بستنی‌ها همگی می‌توانند انتخاب‌های خوبی برای میان‌وعده باشند.

تغییر مزاج را در نظر بگیرید
در این دوران معمولاً مزاج فرد تغییر می‌کند و بسیار می‌بینم که غذایی که فرد به آن علاقه شدید داشته کاملا برای او منفور می‌شود. تغییر مزاج چیزی است که باید در انتخاب غذاها به آن کاملا توجه داشت. خیلی وقت‌ها اختلالات چشایی و تغییرات احساس چشایی فرد به طعم‌ها دلیل این تنفر غذایی است که البته عارضه‌ معمول شیمی‌درمانی در نظر گرفته می‌شود.

بی‌اشتهایی مشکل اصلی
در زمان بی‌اشتهایی هدف اصلی رساندن کالری کافی به بیمار است. معمولاً در این دوران تنفرهای غذایی بیمار علت اصلی این بی‌اشتهایی‌اند و یکی از شایع‌ترین آن‌ها تنفر به گوشت قرمز است که منبع مهمی از کالری و پروتئین می‌باشد. در این شرایط لازم است کالری و پروتئین بیمار از طریق مصرف سایر منابع پروتئینی مانند تخم‌مرغ، گوشت مرغ، ماهی، لبنیات کم چرب و حبوبات کاملا پخته‌شده تامین شود.

مکمل‌ها را هم فراموش نکنید
اگرچه دریافت ویتامین‌ها و مواد معدنی از مواد غذایی طبیعی همواره ارزشمندتر از دریافت مکمل‌ها است اما برای بیماران تحت درمان با شیمی‌درمانی که تمایل زیادی هم به غذا خوردن ندارند دریافت مکمل‌ها معمولاً ضروری خواهد بود. در انتخاب یک مولتی‌ویتامین به محتوای ویتامین D، ویتامین‌های B، آهن، اسیدفولیک، کلسیم و زینک آن توجه ویژه داشته باشید. مکمل‌های حاوی سلنیوم، ویتامین E و ویتامین C همچنین نقش مهمی در سم‌زدایی بدن و کاهش عوارض شیمی‌درمانی بر عهده دارند. البته در خصوص مصرف این مکمل‌ها در زمان شیمی‌درمانی حتماً نحوه و مقدار مصرف آن را حتماً از پزشک معالج و یا رژیم درمان خود بپرسید زیرا خیلی از داروها و مکمل‌هایی که شما مصرف آن‌ها را بدون ضرر تصور می‌کنید با داروهای شیمی‌درمانی دارای تداخل دارویی هستند.

نوشیدن آب و هیدراته بودن
همان طور که گفتیم شیمی‌درمانی با تغییر احساس چشایی و بی میلی فرد نیز تغذیه را برای فرد مشکل تر می‌کند. متأسفانه یکی از مهم‌ترین این تغییرات بی میلی به مصرف آب است و این خود می‌تواند مشکلی بزرگ به اندازه تمام مشکلات دیگر موجود در شیمی‌درمانی باشد. اگر نوشیدن آب برای بیمار شما هم به یکی مشکل و تنفر تبدیل شده بد نیست نوشیدنی‌های طعم‌دار و مخصوصاً آب و آب لیمو را امتحان کنید. آب میوه‌ها هم می‌توانند انتخاب مناسبی باشند اما انواع طبیعی آن‌ها. آب میوه‌های صنعتی و نوشابه‌های حاوی قندهای مصنوعی مخصوصاً در زمانی که فرد از عارضه‌ی اسهال شیمی‌درمانی رنج می‌برد می‌توانند شرایط را بدتر کنند. از طرفی فراموش نکنید مصرف آب در حال غذا خوردن و با شکم پر اصلاً توصیه نمی‌شود و احتمال تهوع و استفراغ فرد را نیز افزایش می‌دهد.

تحرک و فعالیت
تحرک بیمار نقش مهمی در وضعیت گوارشی او دارد. درست است که این بیماران معمولاً دارای احساس ضعف و خستگی هستند اما راه رفتن آرام حتی برای 10 دقیقه در بهبود گوارش فرد بسیار کمک‌کننده خواهد بود. فراموش نکنید دراز کشیدن بعد از مصرف غذا خیلی وقت‌ها باعث برگشت اسید معده شده و وضعیت تهوع و استفراغ فرد را بدتر می‌کند. به همین خاطر توصیه می‌شود که فرد بعد از مصرف غذا حداقل برای 30 دقیقه بنشیند و یا نهایتاً در زاویه 45 درجه استراحت کند.

در انتخاب لبنیات دقت کنید
خیلی وقت‌ها می‌بینیم که دوستداران شیر و لبنیات در طی دوران شیمی‌درمانی با مصرف حتی مقدار کمی از آن دچار اسهال و علائم گوارشی جدی می‌شوند. علت آن ابتلا به وضعیت لاکتاز دفیشنسی یا همان عدم تحمل لاکتوز در نتیجه‌ شیمی‌درمانی است. بهتر است در این دوران از مصرف شیر و لبنیات خودداری شود. البته فراموش نکنید که در صورتی که فرد مرحله‌ اسهال و استفراغ شدید بعد از شیمی‌درمانی را گذرانده و در حال حاضر در وضعیت آرام به سر می‌برد، ماست پرچرب و البته پاستوریزه در مقادیر کوچک می‌تواند یک انتخاب پرکالری مناسب برای فرد باشد.

مبارزه با یبوست
دوره‌های متناوب یبوست و اسهال از عوارض شایع شیمی‌درمانی است. همان طور که گفتیم در صورتی که فرد مبتلا به تهوع و استفراغ هم باشد مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها در حجم بالا توصیه نمی‌شود. در این شرایط تنها راه رفتن و فعالیت است که می‌تواند درمان یبوست باشد. تنها 20 دقیقه راه رفتن حتی آرام می‌تواند درمان این وضعیت باشد؛ اما در صورتی که تهوع و استفراغ فرد شدید نیست مصرف حجم‌های کوچک از میوه‌های پخته‌شده می‌تواند کمک‌کننده باشد.

زنجبیل را به غذاها اضافه کنید
مطالعات اخیر نشان داده‌اند که زنجبیل در کاهش تهوع ناشی از شیمی‌درمانی نیز بسیار تأثیرگذار است. حتی تأثیرگذارتر از خیلی داروهای درمانی. بد نیست آن را به غذای بیمار اضافه کنید تا تأثیر واقعی آن را ببینید. برای این منظور کافی است تنها یک هشتم قاشق چای‌خوری زنجبیل را به غذا و یا چای اضافه کنید.(آرمان)

بخور نخورها در آنفلوآنزا

در هنگام بروز آنفلوانزا بدن شما به کالری بیشتری نیاز دارد چون هر چه درجه حرارت بدن بالاتر می رود، سوخت و ساز بدن نیز افزایش می یابد.

داشتن برنامه غذایی نامناسب طول دوره ی این بیماری و استعداد ابتلا به آن را تشدید می کند، بهترین راه برای جلوگیری از این روند، ترکیب یک رژیم غذایی مناسب و رعایت بهداشت است.

بایدهای تغذیه ای در آنفلوانزا

* سوپ و غذاهای آبکی دیگر به خصوص زمانی که با مرغ طبخ می شود، به مرطوب نگه داشتن بینی، جلوگیری از کم آبی بدن و مبارزه با التهاب گلو کمک می کند.

* چای داغ نیز درد گلو را تسکین داده و از گرفتگی بینی جلوگیری می کند؛ البته نه آن قدر داغ که به بافت مری آسیب زند.

* میوه های خانواده مرکبات حاوی ویتامین ث هستند و اگرچه از آنفلوانزا جلوگیری نمی کنند، اما می توانند طول دوره آن را کاهش دهند. همچنین ویتامین C تقویت کننده سیستم ایمنی بدن است.

* غذاهای تند ضد احتقان هستند. خوردن فلفل تند و یا ترب کوهی به تسکین علائم بیماری کمک می کند.

* موز سرشار از پتاسیم است و از عرق کردن، تهوع، استفراغ، و یا اسهال جلوگیری می کند.

* زنجبیل نیز از تهوع جلوگیری می کند و تسکین دهنده سایر بیماری های معده است.

نبایدهای تغذیه ای در آنفلوانزا

* غذاهای اسیدی: در واقع منظور غذاهایی است که محیط بدن را اسیدی می کند.

* شیرینی ها و کربوهیدرات های تصفیه شده: کربوهیدرات های تصفیه شده مانند کراکر و نان های سفید و ... به سرعت به قند شکسته می شوند و مانند شیرینی ها و آبمیوه های صنعتی، شکرشان باعث التهاب می شود و در واقع می تواند بدن شما را در مبارزه با عفونت تضعیف کند.

* غذاهای چرب و سرخ کردنی ها

* فراورده های لبنی: با وجود آنچه شما ممکن است شنیده باشید شیر، ماست و مانند آن می تواند در برخی از افراد مخاط گلو را ضخیم تر و غیر قابل تحمل نماید.

به گزارش تبیان، اما اگر شما می توانید لبنیات را تحمل کنید آن را مصرف کنید چرا که لبنیات منبع خوبی از پروتئین و «ویتامین دی» است که می تواند در مبارزه با عفونت ها به بدن شما کمک کند به علاوه، ماست پروبیوتیک می تواند به تعادل باکتری های روده شما کمک کند.

* الکل

نکات بهداشتی برای پیشگیری

ویروس آنفلوآنزا در هوا معلق است، بنابراین اگر در خیابان از کنار کسی که آنفلوآنزا دارد، می گذرید یا لباس کسی که سرماخورده را لمس می کنید، آنفلوآنزا نمی گیرید؛ اما اگر فرد بیمار روی دست دیگری سرفه یا عطسه کند، ابتلا به بیماری حتمی خواهد بود.

مهم ترین اصول برای اجتناب از ابتلا به آنفلوآنزا عبارتند از:

چندین بار شست و شوی دست ها در روز، به خصوص پس از بازگشت از کار، بعد از سوار شدن به وسایل نقلیه عمومی و همچنین خرید، بسیار ضروری است. در صورتی که آب و صابون در اختیار ندارید، از ژل های شست و شوی دست استفاده کنید.

اگر کسی سرفه می کند، باید دستمال جلوی دهانش بگیرد و پس از استفاده آن را در سطل زباله بیندازد.

تهویه هر روز هوای اتاق ها نیز توصیه می شود.

اگر خودتان مبتلا به آنفلوآنزا هستید، از ماسک استفاده کنید تا دیگران به این بیماری دچار نشوند. مدل ماسک های جراحی که سبک ترند و در داروخانه ها یافت می شوند، مؤثرتر از ماسک هایی است که به نوک اردک شباهت دارد.

مکمل هایی برای پیشگیری

پیشگیری از ورود میکروب ها به بدن با اقدامات بهداشتی ضروری است. اما تقویت دستگاه ایمنی بدن نیز نکته ای است که نباید از آن غفلت کرد.

ریزمغذی ها: استفاده از ریزمغذی هایی مانند مس و روی در روزهای ابتدایی زمستان به پیشگیری از بروز عفونت ها کمک می کند.

رژیم غذایی: رژیم غذایی متناسب مانع از بروز بیماری های متعددی از جمله آنفلوآنزا می شود. برای نمونه، مصرف یک واحد لبنیات همراه یک میوه تازه در وعده صبحانه، مس مورد نیاز بدن را تأمین می کند. وعده ناهار نیز بهتر است شامل کمی گوشت یا ماهی همراه با سبزی و میوه باشد؛ برای شب نیز مصرف نشاسته همراه سبزیجات توصیه می شود. این رژیم غذایی مانع از افت انرژی در طول روز و اطمینان از مبارزه بدن با ویروس ها خواهد شد.

بخور و نخورها در اسهال و ناراحتی های گوارشی

غذاهای سرخ کردنی: مولد اسهال

غذاهایی که با روغن سرخ شده اند مقدار زیادی چربی دارند که این امر در نهایت اسهال را به وجود می آورد. سس های چرب، کره و دسرهای خامه ای نیز این مشکل را به وجود خواهند آورد. غذاها را به جای سرخ کردن کباب کنید و یا آن ها را به شیوه هایی غیر از سرخ کردن مانند آب پز و بخارپز طبخ نمایید.

مرکبات: ناراحتی های روده

چون مرکبات غنی از فیبر هستند می توانند در بعضی افراد، ناراحتی های گوارشی ایجاد نمایند. از این نوع میوه ها مثل پرتقال و نارنگی و سایر مرکبات به اندازه مناسب و نه زیاد از حد استفاده نمایید.

قند مصنوعی: اسهال و درد گوارشی

جویدن زیاد از حد آدامسی که فاقد قند طبیعی و دارای سوربیتول است می تواند اسهال و درد شکم را ایجاد نماید. خوردن بیش از 50 گرم سوربیتول در طول یک شبانه روز می تواند در شما دردهای گوارشی را بروز دهد. این توضیح فقط در مورد آدامس نیست. خوردن هر ماده غذایی که دارای این شیرین کننده مصنوعی است، مولد مشکل گوارشی است. دلیلش هم این است که دستگاه گوارش ما قادر به هضم این ماده نیست.

استفاده بیش از حد از فیبر: گاز و نفخ

غذاهایی که غنی از فیبر هستند ( مثل دانه های خوراکی، میوه و سبزیجات ) برای دستگاه گوارش مفید هستند. اما مشکل از آن جایی آغاز می شود که شما مقدار زیادی از آن ها را مصرف نمایید. در این زمان است که دستگاه گوارشتان دچار مشکل می شود و مقدار زیادی گاز تولید می کند. راهکار موثر برای جلوگیری از این مشکل این است که شما به تدریج و آرام آرام مقدار مصرفی دانه ها و سبزیجاتی که غنی از فیبر هستند را افزایش دهید.

حبوبات: گاز و نفخ

دانه های حبوبات معمولا منبع نفخ هستند. این مواد دارای نوع خاصی قند غیر قابل هضم هستند ( سلولز) که می تواند در دستگاه گوارش انسان گاز زیادی تولید کند. بدن آدمی فاقد آنزیم هایی است که بتواند سلولز را تجزیه کند پس باکتری هایی که در دستگاه گوارش ما وجود دارند این وظیفه مهم و مفید را به عهده گرفتند. فقط تنها مشکل این باکتری ها این است که در حین فعالیت خود، گاز هایی را متصاعد می کنند که در نهایت این گاز ها منجر به نفخ معده و روده می شوند. برای جلوگیری از این مشکلات به شما پیشنهاد می کنیم که قبل از مصرف، حتما این دانه ها را حدود 4 ساعت در آب بگذارید و خیس کنید.

کلم و خانواده آن: نفخ و ناراحتی های گوارشی

کلم گل، بروکلی، کلم برگ و سایر اعضای تیره کلم ها همان ماده ای را دارند که دانه های حبوبات را نفخ دار می کنند. همچنین، به دلیل وجود فیبر زیاد خوردن کلم زیاد، گوارش آن را دشوارتر خواهد کرد. توجه داشته باشید که پختن کلم می تواند این مشکل را تا حد زیادی برطرف سازد.

فروکتوز: اسهال، درد گوارشی و نفخ

گوارش غذاهایی که با فروکتوز شیرین شده اند ( مانند برخی نوشابه ها، شکلات ها، آب میوه ها و شیرینی جات) برای بعضی از افراد دشوار است که در نهایت منجر به اسهال، نفخ و درد گوارشی می شود.

غذاهای ادویه دار: سوزش معده و سوءهاضمه

بعضی از افراد پس از مصرف غذاهایی که دارای ادویه هستند دچار سوءهاضمه و سوزش معده می شوند، مخصوصا پس از یک وعده غذایی بزرگ. برخی تحقیقات نشان داده اند که یکی از مواد موجود در فلفل قرمز به نام کپسایسین می تواند منجر به سوزش معده شود.

محصولات لبنی: مشکلات گوارشی حاصل از لاکتوز

اگر پس از مصرف لبنیات از جمله شیر، ماست و دوغ حالت اسهال و نفخ پیدا می کنید معلوم می شود که شما با لاکتوز (قند موجود در شیر و لبنیات) نمی توانید مدارا کنید. این حالت زمانی پیش می آید که بدن شما به میزان لازم آنزیم تجزیه کننده لاکتوز (لاکتاز) را ندارد. همانطور که می دانید، لاکتوز قندی است که در شیر و یا سایر محصولات لبنی وجود دارد. برای جلوگیری از این مشکلات، به شما پیشنهاد می کنیم که مصرف خود را محدود کنید. راه دیگری نیز وجود دارد و آن این است که قرص حاوی لاکتاز مصرف نمایید.

نعناع: رفلاکس اسید و سوزش معده

ممکن است که نام نعناع برای شما جذاب به نظر آید. علاوه بر این، نعناع می تواند ماهیچه های فوقانی شکم شما را آرام کند. اما این ماده می تواند باعث بازگشت مواد غذایی و اسید معده به مری شود و در نهایت سوزش معده به وجود آید. از مواد غذایی دیگری که این مشکل را به وجود می آورند می توان به قهوه و شکلات اشاره کرد. متخصصان تغذیه پیشنهاد می کنند که با یادگیری عوامل موثر، از بازگشت محتویات معده به مری جلوگیری کنیم. از جمله این راهکارها، می توان به کاهش وزن، خوردن مقدار کمتری غذا در هر وعده و نخوابیدن بلافاصله پس از خوردن غذا اشاره کرد.

مقابله با اسهال

اسهال و استفراغ می تواند باعث از دست رفتن آب بدن شود، پس نخستین کار این است که به مقدار بیشتری آب و سایر مایعات استفاده کنید. برای اینکه گوارش آرام تر و بهتری داشته باشید به جای مصرف غذاهای چرب و ادویه دار بهتر است که از غذاهای ساده استفاده کنید اما پس از اینکه مطمئن شدید نشانه های مشکل برطرف شده (پس از 24-48 ساعت) به رژیم غذایی سابق خود بازگردید تا تمامی مواد مورد نیاز بدن تامین شود.

دانه جو: دانه ای مفید برای پیشگیری از اسهال

اگرچه تمامی غذاهای دارای فیبر، برای سیستم گوارشی انسان مفید هستند، اما فیبرهایی که از گیاهانی مثل جو، گندم و سایر دانه ها به دست می آیند برای جلوگیری از اسهال بسیار مفیدند.