برخورد و احترام به کودکان
رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله:
«إذا سمّیتُمُ الولد»: وقتی نام فرزندتان را می برید:
«فاکرموا لهُ» : او را گرامی دارید.
«و اوسعوا لهُ فی المجلس»: و جای نشستن را برای او توسعه دهید.
«و لا تُقَبّحوا لهُ وجهاً»: و نسبت به او روترش نکنید.
روایتی از پیامبراکرم صلی الله علیه و آله در مورد رفتار با کودکان
در متون اسلامی نقل شده اسـت:
گاهی که پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله به سجده می رفتند امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام بازیکنان سوار بر دوش رسول الله صلی الله علیه و آله می شدند و آن بزرگوار به قدری سجده خود را طولانی می فرمودند که آنان خسته شده و پایین بیایند.
1- کنجکاوی وسیله مناسبی اسـت برای اینکه شما کودکتان را بشناسید و از میزان و درجه کنجکاوی کودک می توانید به هوش و درجه و سطح آن پی ببرید.
2- شما مربیان آنچه را که فرزند دوست دارد بشناسید و همان را نقطه شروع رابطه خود با فرزند برای تأثیر تربیتی قرار دهید.
3- شما که علاقه مند به تربیت فرزندان خود هستید و خود را مسئول می دانید پیش از آنکه به تربیت فرزندان خود اقدام نمایید بکوشید روحیات فرزندان برایتان مشخص گشته به علل و ریشه های آن پی ببرید.
4- باید جوانان و نوجوانان را درست بشناسید.
5- پدر و مادرهایی که واقعاً علاقه به تربیت فرزند خود دارید و خود را مسئول می دانید، پیش از آنکه به تربیت فرزند اقدام نمایید بکوشید روحیات فرزندتان را بشناسید و خصوصیات زمانی را نیز در نظر بگیرید.
6- به عنوان یک مربی که می خواهید فردی را تربیت کنید علاوه بر آشنایی به علوم تربیتی باید از تمام خصوصیات جسمی و روانی وی آگاهی داشته باشید سپس استعداد او را پرورش دهید.
7- نباید با شخصیت واقعی فرزندانتان بیگانه شوید.
8- باید به کودکان کمک کنید تا تصوری حقیقی و واقعی از نقاط ضعف و قوت خود داشته باشند و هرگز خود را افرادی بی نظیر و استثنایی تصور نکنند.
9- نوجوان با خود جدیدی روبرو اسـت باید به نوجوان یاری کنید تا آن را بشناسد و از روحیات و حالات خود آگاه گردد.
10- به نوجوانان خود کمک کنید تا به تواناییهای خود پی ببرند.
11- پدر و مادر عزیز باید حرمت و شخصیت فرزندان را نگه بدارید.
12- باید توجه داشته باشید که کودک برای رشد کامل و متعادل شخصیت خود نیازمند محبت و تفاهم اسـت و تا آنجا که ممکن اسـت باید تحت مراقبت و مسئولیت پدر و مادر خود و در هر حال در محیط پر مهر و محبت و با تأمین اخلاقی و مادی پرورش یابد.
13- اگر روابط میان والدین که مهمترین مرکز تأمین نیازهای عاطفی کودک اسـت به هم بخورد بزرگترین لطمه روانی بر کودک وارد خواهد کرد. چنین کودکی در آینده وقتی اقدام به تشکیل خانواده بنماید روابط موفقی نمی تواند با همسر خود برقرار کند.
14- به نوجوانان نباید چون بزرگسال نگاه کنید درست اسـت که آنها دوره کودکی و وابستگی شدیدشان را پشت سر گذاشته اند اما هنوز به نوعی دیگر نیازمند یاری و کمک بزرگترها هستند. منتهی در یاری نمودن به آنها باید دقت کنید که به شخصیت آنها لطمه وارد نکنید.
15- اگر برای خانواده شما اسباب کشی پیش آمد آن را برای کودکان خود توضیح دهید و بگویید که محل جدید چه خوبیها و چه بدیهایی دارد در این صورت بچه ها خود را در این برنامه سهیم می دانند و فکر نمی کنند که بدون توجه به آنها این برنامه تصویب شده و آنان را به جایی می برید که مجبورند هر طور شده با آن بسازند.
16- شخصیت را یک سازمان مشکل و پایدار مرکب از خلق و خوی و حالات عاطفی و انفعالی و ویژگیهای ظاهری و باطنی می دانند، سعی نمایید شخصیت نوجوانان و جوانان را در اثر ندانم کاری خدشه دار ننمایید.
17- خوردن و مکیدن شیر و در آغوش گرفتن و نوازش کردن کودک و توجه به او لذتی بالاتر از خود خوردن و نوازش و... برای او دارد. برخورداری یا عدم برخورداری از چنین لذت هایی، آثار عمیق بر شخصیت کودک بر جای می گذارد.
18- وقتی که کودک برای برقرار کردن ارتباط با دیگران کوشش می کند به او فرصت بدهید تا حرف بزند و حرف او را قطع نکنید و همچنین حرفهای او را تصحیح نکنید و کلمه ها را پیشاپیش در دهان او نگذارید.
19- به دوران کودکی فرزندانتان اهمیت بیشتری بدهید چرا که آینده کودکتان تحت الشعاع حوادث دوران کودکی و روند تکاملی در نخستین سالهای زندگی اوست.
20- مواظب باشید تا بچه هایتان با شخصیت و آقامنش بزرگ شوند، ممکن اسـت یک آن غفلت یا یک حرف بیجا شخصیت بچه را بکوبد و یک آدم رذل و پستی تحویل جامعه دهد.
21- باید از اهانت و تحقیر شخصیت کودکان و نوجوانان دوری کنید زیرا موجب دشمنی و عداوت و باعث ناسازگاری و تضاد خانوادگی و اجتماعی می گردد و تکریم شخصیت افراد سبب جلب محبت و دوستی و مایه سازگاری بزرگسالان و جوانان می گردد.
22- والدین به خصوص مادران باید مراقبتی داشته باشند در برخورد خود نسبت به فرزندان و مخصوصاً آنها را عزیز، خانم، و با اسمهای جاذب صدا کنند و هرگز نسبت به فرزندان کارها و حالات آنان را کوچک نشمرند، زیرا بسیاری از امور به نظر کوچک و ناچیزند ولی در ارزیابی موجد آثار بزرگی هستند.
23- مادران باید نمونه شخصیت اخلاقی باشند که از آن تبلیغ کرده و می خواهند فرزندانشان آنچنان بار آیند، زیرا که غرور و افتخار دختر و نیز عمل او بر آن اساس اسـت که از مادر می بیند.
24- برای ایجاد شخصیت در کودکان باید از در ایجاد شخصیت، با باز کردن فکر کودک و امیدوار ساختن او بر آینده خود و با تشریح منافع دانش اندوزی وارد گفتگو شوید.
25- تمایلات و خواسته های طبیعی کودکان خود را نادیده نگیرید و به زور او را وادار به تطابق و سازش با محیط نامطلوب و نامناسب نکنید.
26- به دختران باید شخصیت داد تا عملاً دریابند افرادی فهمیده اند و خود را دست کم نگیرند. آنها باید درباره ی خود نظری بلند داشته و به خود علاقه مند باشند.
27- دختران باید در برابر پیشامدها و حوادث زندگی و هم در مقابل شرور و مفاسد خود را نبازند و شخصیت معنوی خود را از دست ندهند.
28- به طفل نوپا وقت بدهید که به جدایی از شما خو بگیرد یعنی مدت دور بودن از او را بتدریج طولانی تر کنید.
29- منحرفان را پس از خروج از زندان دریابید تا امکان بازگشت آنان به سوی انحراف از بین رود.
30- سعی کنید غرور، عزت نفس، عاطفه و شخصیت فرزندانتان را جریحه دار نکنید تا دیگران نتوانند بر آنها نفوذ کنند.
31- به غیر از والدین، دوستان نزدیک نقش مهمی در اجتماعی کردن کودک دارند.
32- احترام بچه هایتان را نگه دارید و ادب به آنها بیاموزید سعی کنید به بچه ها توهین نکنید.
33- به بچه تان دیوانه نگویید برای اینکه وقتی می گویید دیوانه، راستی سفیه و بی شخصیت می شود.
34- کودک را تا حد ضرورت در جریان برنامه ریزی های خانواده قرار دهید تا خود را بیگانه احساس نکند.
35- در اخلاق امام سجاد (ع) آمده اسـت که وقتی به کودکان برمی خورد می فرمود: «مرحبا به کودکان امروز و بزرگان آینده».
36- با تأکید بر خصلت خوب نوجوانان، شخصیت او را بسازید و از انتقاد نقاط ضعف او بپرهیزید.
37- طفل را هرگز وادار نکنید که در برابر جمع به خطای خود اعتراف کند تذکرات و اصلاحات محرمانه باشد. زیرا در غیر این صورت شخصیت او خرد خواهد شد.
38- آبروی کودک را میان جمع نبرید و او را رسوا نسازید که کار از بد، بدتر خواهد شد.
39- شما والدین باید از مقایسه فرزندان با افراد هم سن و سال او که در فامیل هستند جداً پرهیز کنید.
40- برای فرزندانتان شخصیت و حرمت قائل شوید و در همه چیز بر آنها سخن خود را تحمیل نکنید و استقلال و حق انتخاب قائل بشوید.
41- شرایط مساعد را در خانه پیاده کنید تا کودک شما دچار مشکلات رفتاری، بزهکاری و ناشادی نگردد.
42- با فرزندانتان به سردی رفتار ننمایید زیرا در تکوین شخصیت فرزندانتان اثر نامطلوب دارد.
43- از توهین به شخصیت نوجوانان و از اتصاف آنها به نام یا صفتی توهین آمیز احتراز کنید.
44- پدر و مادر عزیز، یکی از شرایط تفاهم و حسن سازگاری بزرگسال و جوان در خانواده، این اسـت که شخصیت جوانانتان را مورد تکریم و توجه قرار دهید.
45- نشانه احترام شما والدین به فرزندانتان این اسـت که او را بپذیرید و در هر شرایطی که هست او را احترام بگذارید.
46- شخصیت کودکان خود را در مقابل دیگران خرد نکنید، باعث ناراحتی و شرمساری آنها نگردید.
47- به سؤالات کودکان باید اهمیت فراوان دهید و سرسری گرفتن و یا پاسخهای غیرصحیح دادن به آنها عامل رکود فکری کودکان اسـت.
48- به شخصیت فرزندان خود ارج نهید و آداب و آیینهای رفتار خویش را نیکو گردانید تا مشمول آمرزش خدایی گردید و باید سعی کنید شخصیت فرزندانتان را مستقل بار آورید. والدین واقعی آنانی هستند که به کودکان خود شخصیت می دهند.
49- با عدم ارضاء نیاز کودک، استقلال شخصیت او را فانی و نابود نکنید.
50- با کودکان خود حرف بزنید تا هویت و شخصیت آنها را بشناسید. باید بعد از شناخت و آگاهی کودک در پی برنامه ریزی و سازماندهی شخصیت کودکان گام بردارید.
51- پدران و مادران، در مواردی که فرزندانتان نظرات خوبی ارائه داشتند و تکلیف خودشان را انجام دادند از آنها تشویق بعمل آورید.
52- به بچه هایتان توهین نکنید، ادب کردن لازم اسـت اما توهین کردن حرام اسـت چون شخصیت بچه را به هم می کوبد.
53- زمینه های موفقیت در مدرسه را برای او فراهم کنید زیرا موفقیت مقدمه محبوبیت، مقبولیت و شادکامی اسـت و موجب تعادل شخصیت و احساس اعتماد به نفس می شود.
54- در کودک احساسی را بوجود آورید که او اطمینان داشته باشد در آینده دارای شخصیت والایی خواهد شد به موجودی سرافکنده و خوار و رام مبدل نخواهد شد.
55- از عوامل رشد و پرورش اخلاقی نوجوان و جوان، نیکی کردن و احترام گذاشتن نسبت به آنها اسـت و آنها را مستعد پذیرش توصیه های اخلاقی اولیاء و مربیان می نماید.
56- کودکی که بیشتر وقت خود را با والدین می گذراند و نمی تواند با کودکان همسن خود معاشرت کند دچار عارضه عقب افتادگی رشد اجتماعی می گردد.
57- باید با دقت به اعمال، رفتار، گفتار و ... فرزندان توجه نمایید و عملاً به فعالیتهای آنان ارج بگذارید تا بدین طریق به شخصیت در حال شکل گرفتن فرزندانتان احترام قائل شوید و از اعمال و عقاید درست او حمایت کنید.
58- با فرزند رفتاری مؤدبانه داشته باشید و اکرامش کنید. فرزند نباید در خانواده خویش تحقیر شود و مورد بی احترامی واقع گردد تا آنکه شخصیتی بطور سالم شکل گیرد.
59- به کودکان خود احترام بگذارید چون احترام گذاشتن به کودک و مشارکت دادن او در فعالیتهای اجتماعی، او را از وسوسه و دزدی باز می دارد.
60- در تربیت کودک نباید آن چنان کودک را لوس و ننر بار بیاورید که کودک با یک دنیا پرتوقعی وارد زندگی اجتماعی گردد و با کوچکترین تصادمی از صحنه زندگی بیزار گردد، و نه آنچنان قلدری و زورگویی نمایید که اصلاً کودک نتواند در موردی اظهار شخصیت نماید و خودی از خود نشان دهد.
61- پدر و مادر باید بتوانید رفتار دوستانه ای با نوجوانان در پیش گیرید و او را در جریان تصمیم گیری های مربوط به خود قرار دهید تا استقلال شخصیت وی را تثبیت کرده باشید.
62- شما پدران به عنوان مدیر خانواده هستید و باید مراقب باشید که مدیریت شما در جهت رشد دادن و شخصیت دادن کودکانتان باشد و زمینه را برای بزرگ شدن کودک از لحاظ اخلاقی و عاطفی فراهم سازید.
63- شما پدران نباید کودکانتان را مانند اسیر و برده به حساب آورید و مراقبت لازم در دادن شخصیت و احترام به آنها مبذول ندارید. طوری رفتار نکنید که تلاشی برای کودک به عمل آورده و آن را نوعی احسان و همراه با منت گذاری منظور کنید، زیرا رعایت اصول و ضوابط انسانی در مورد کودک حق اوست و شما در این رابطه به کودکتان بدهکارید.
64- در پسران و دخترانتان این اطمینان را حاصل کنید که شما والدین پشتیبان آنها هستید.
65- کودکان خود را در بحث های خانوادگی شرکت دهید چون در این صورت فرصت بیشتری برای ابراز عقاید و ابراز مشکلات خود خواهند داشت.
66- کودکان خود را تحقیر نکنید زیرا همواره روانی ناآرام دارند و در خانه و محیط اجتماع احساس ناراحتی و ناامنی و رنج می نمایند و مشکلات روزافزون، آنها را گوشه گیر بار می آورد.
67- کودکان خود را مورد بی احترامی و تحقیر قرار ندهید و عواطف آنها را مجروح نسازید چرا که عصبی بارآمده و در جوانی حالت ستیزه جویی و ناسازگاری خواهند داشت و همواره در فکر تهاجم و انتقام جویی برخواهند آمد.
68- تلاش کنید تا محیط زندگی را برای دختران خود امن تر از پسران نگهدارید.
69- در جلسات خانوادگی که با کودکان خردسال خود تشکیل می دهید فقط یک مسأله را بررسی کنید.
70- طفلی که مورد توجه و احترام قرار گیرد احساس امنیت می کند و در می یابد که پدر و مادر برای او ارزش و قیمتی قائلند این اندیشه و احساس، سبب استقامت او در امور و پیشرفت او خواهد شد.
71- از کودکان خود انتظار احترام و اطاعت یک جانبه نداشته باشید و برای حقوق آنان اهمیت و ارزش قائل شوید.
72- توجه داشته باشید که با نوجوانان خود به بهترین روش که آمیخته با محبت و احترام متقابل باشد رفتار نمایید و از خشونت و شدت عمل بپرهیزید.
73- به فرزندان خویش ارج نهید و به آیین رفتار خویش بهبود بخشید تا مشمول مهر الهی واقع شود.
74- هیچ وقت از جواب دادن به بچه طفره نروید و توضیحاتی را که می خواهد به بعد موکول نکنید و بهتر اسـت هیچگاه جواب او را به دیگری یا به کتاب هر قدر که خوب نوشته شده باشد حواله نکنید.
75- والدین عزیز به سؤال کودک پاسخ صحیح، ساده و بدون انحراف بدهید و در عین حال در خور فهم و ظرفیت روانی کودک باشد و با پاسخ دادن صحیح و منطقی و با محبت خود در کودک احساس امنیت و پذیرش بدهید.
76- به سؤالات کودکانتان با بردباری و حوصله و با بیانی ساده و کودک پسند جواب دهید تا درباره ی پدیده های مختلف اندیشه کنند و سؤالات مختلفی از شما بپرسند.
77- باید توجه داشته باشید که دختر شما انسان اسـت. انسان همانطور که عقل و خرد دارد، عواطف و احساسات هم دارد علاوه بر این، او انسانی اسـت که اراده و اختیار دارد باید با مشورت و صلاحیت خودش زندگی او را سرشار از سعادت و خوشبختی سازید.
78- برای احترام و بزرگ داشت او در پیش دیگران و مهمان، از او هم پذیرایی کنید. «مثلاً‌با گذاشتن پیش دستی پیش او.»
79- آنها را بزرگ و گرامی بدارید و آقا و ریحانه بخوانید.
80- کودکان خود را بزرگ شمارید که این بزرگ شمردنها باعث سربلندی آنها در آینده و موجب بزرگواری آنها در اجتماع می باشد.
81- در مجالس مختلف به فرزندانتان احترام بگذارید.
82- برای فرزندان خود نام نیکی انتخاب کنید و آن را رسماً به ثبت برسانید.
83- به سؤال کودکانتان جواب درستی بدهید چرا که کودکان با سؤال کردن می خواهند خود را به شناخت نظام آفرینش نزدیکتر سازند.
84- توجه داشته باشید که نوجوان از لحظات تنهایی و خلوت کردن با خود لذت می برد و دوست دارد اتاقی مخصوص به خود داشته باشد که این مسأله از روحیه استقلال طلبی او نشأت می گیرد پس در صورت امکان باید اتاقی مستقل در اختیار نوجوان بگذارید.
85- در مهمانی هایی که ترتیب داده می شود آنان را شرکت داده اجازه دهید در حدود معلومات خود اظهارنظر نموده در برابر دیگران سخن بگویند.
86- بگذارید فرزندان شما در مسائلی که مربوط به خودشان اسـت و یا ساده اسـت دارای رأی و عقیده بوده، از فکر و عقل خود استمداد جویند.
87- همه مشکلات آنان را برایشان حل ننمایید بلکه بگذارید در مواردی خودشان با مشکلات روبرو شده با ابتکار خود موانع را از سر راه بردارند.
88- فرزندان خود را گرامی بدارید و آداب و راه و رسم زندگی خانوادگی و اجتماعی خود را اصلاح کنید.«پیامبر (ص)».
89- به کودکان خود به چشم بازیچه ای نگاه نکنید بلکه او را مانند وجودی در نظر بگیرید که در آینده فردی مسئول، همسر و یا مادر خواهد بود.
90-کودک را آنچنان که هست قبول داشته باشید و وی را احترام کنید.
91- کودک شما از بدو تولد یک انسان بشمار می آید و از لحظه تولد دارای شخصیت مخصوص به خود اسـت پس فرزندان خود را محترم بشمارید.
92- بچه ها را در مساجد از جایی که نشسته اند بلند نکنید و بدانید اگر آن جا نماز بخوانید آن محل برای شما غصبی اسـت.
93- کودکان خود را احترام کنید تا شخصیت اجتماعی کودک رشد پیدا کند.
94- باید نظر انتقادی جوانان خود را که با واقع بینی و حسن نیت و مراعات ادب انجام می گیرد بشنوید و درصدد رفع آنها برآیید.
95- در مقابل کودک احساسات خود را ابراز کنید و به او بگویید که چقدر او را دوست دارید . او را غالباً در آغوش بگیرید و به او فرصت دهید که به خوب بودن خود پی ببرد.
96- به نوجوانان احترام بگذارید زیرا بزرگواری و کرامت نفس در وی رشد می نماید و همین امر سپری مطمئن برای جلوگیری از هجوم گرایش های انحرافی اسـت.
97- از فرزندان خود یاد کنید و از آنها نام ببرید و آن را با آمیزه احترام توأم سازید و در نشستها جایی برای او فراخ سازید و چهره خویش را در برابر او دژم و ترش نکنید.
98- پسران خود را بر دخترانتان ترجیح ندهید و پسرگرا نباشید که این دهن کجی و بی اعتنایی به نظام آفرینش می باشد.
99- ضمن کنترل اعمال کودک، او را جدی بگیرید و سؤالات او را بشنوید و پاسخ داده و به او جرأت دهید.
100- توجه داشته باشید که در دوران بلوغ، نوجوان دارای روحیه ای کنجکاو و در عین حال دچار نوعی سردرگمی اسـت. حساس و زودرنج اسـت و در مقابل رفتار دیگران به سرعت واکنش نشان می دهد به شدت از همسالان خود الگو می پذیرد و از رفتار آنان پیروی می کند. پس نوجوان خود را بشناسید و با او مانند یک کودک خردسال رفتار نکنید.
101- به فرزندان خود احترام بگذارید زیرا یکی از ارکان اساسی تربیت صحیح احترام و تکریم به کودک اسـت زیرا او را یک انسان باشخصیت و مستقل به بار می آورد.
102- به کاری که آنان می کنند ارزش قائل شوید همان کاری که از عهده آنها برمی آید.
103- اطمینان حاصل کنید که فرزندتان از توجه و اهمیتی که به کار او می دهید آگاه اسـت.
104- در حل مشکلات کودکان خود اهتمام بورزید.
105- با فرزندان خود با بی اعتنایی رفتار نکنید زیرا بی اعتنایی و یا تحقیر موجب افسردگی فرزندان و کاهش فعالیت در آنان شده و روحیه اعتماد به نفس را از بین می برد.
106- به رأی و فکر کودک اهمیت دهید اگر این انتظارات مورد توجه قرار نگیرد فرزندتان رفتار اجتماعی مطلوب یاد نخواهد گرفت.
107- با منطق غلط در اصلاح، زمینه را برای نااستواری ها فراهم خواهید ساخت.
108- به دختران جوان خود بیاموزید که باید ارزش وجودی خود را درک کنند و به کرامت ذاتی خود و به عظمت مقام خود که در سایه عبادت و پرهیزکاری حاصل می شود آگاه شوند و بدانند که افرادی مهم و ارزشمند بوده و حق ندارند خود را کوچک شمارند و بدانند که سرمایه بزرگی و عظمت آنها در ایمان و تقوا و عفت و پاکدامنی اسـت و آنرا از دست ندهند و در مسیری گام برندارند که ایمان آنها به خطر افتد.
109- به جوانان بیاموزید که نسبت به نواقص و معایب خود اندکی بیندیشند زیرا این عمل موجب جلوگیری از تکرار خطا در کارهای بعدی آنان خواهد شد و هر روز قدمی در جهت کمال و بی نقصی برخواهند داشت.
110- برای تقویت خودشناسی از راههای بسیاری وارد شوید که از جمله آنها واداشتن کودک به تمرین و تجربه، دستکاری و لمس اشیاء، قرار دادن کودک در مسیر واقعیات و در مواجهه با مشکلات و دشواریها، با قرار دادن مسأله ای در سر راه کودک و واداشتن او به عمل کردن به آن.
111- به جوانان خود بیاموزید که قدر جوانی خود را بدانند و افکار خود را مشغول کنجکاویهای ناآگاهانه و انحراف آمیز درباره ی مسائل جنسی ننمایند. زیرا جستجوی بیش از حد در این باره، زمینه وسوسه های شیطانی را در وجود وی فراهم آورده و ادامه تحمیل در زندگی متعادل و طبیعی او را با دشواری و سرگردانی روبرو می سازد و در نتیجه استعدادهای سرشار و نیروهای شاداب جوانی را هدر می دهد.
112- به فرزندتان تفهیم کنید که ملاحت و زیبایی وی در تقوا و شرافتش نهفته اسـت.
113- فرزندتان بخصوص دخترتان را به شناخت خویش دعوت کنید که این امر باعث شناخت قدر و موقعیت خویش، عاملی برای شناخت وظیفه، حفظ عفت و پاکی و صفا و اصلاح فرد می گردد.
114- در نظر داشته باشید که برای نوجوان تلخ ترین و طنزآلودترین اندرزها و راهنمایی ها یادآوری این نکته اسـت وقتی بچه بودی چنین بودی و چنان می کردی و باید آنها را در این دوره نوجوانی کاملاً درک کنید.
115- بر اثر مشکلات زندگی حضور و وجود فرزندان و نیازهای آنها را از یاد نبرید.
116- به فرزندان خود یاد بدهید که همیشه در سلام کردن از دیگران سبقت بگیرید.
117- در سلام کردن به فرزندان خود سبقت بگیرید تا آنها نیز به شما و دیگران سلام بکنند.
118- از بازگو کردن مسائلی که ذهن کودک تحمل درک آن را ندارد خودداری نمایید.
119- بین خود و فرزندتان هماهنگی ایجاد کنید و به نیازهای آنان توجه نمایید.
120- انرژی جوانی فرزندان خود را در مسیر سازندگی و سلامت هدایت نمایید.
121- والدین گرامی توجه داشته باشید که در اغلب دختران نوجوان علائم تنبلی دیده می شود انرژی و فعالیت خاص در آنان نقصان می یابد این اثر ممکن اسـت ناشی از نارضایی، فعالیت اندک غدد باشد در اثر عدم مراقبت ممکن اسـت به بیماری و اختلال شدید منجر گردد.
122- بدانید که با شناخت خصوصیات رشد کودکان و نوجوانان در سنین مختلف، بیشتر می توانید در بالندگی فرزندان خود مؤثر باشید.
123- در سنین نوجوانی و بلوغ بیماریهای متعددی به سراغ نوجوان می آیند از جمله آنها بیماری سل در دوران بلوغ اسـت اگر آثار آن در فرزندتان دیده شود باید فوراً او را نزد پزشک ببرید.
124- بکوشید تا دختران نوجوان را از شرم و حیای افراطی که از آن به کمرویی تعبیر می شود بیرون آورید. او را در محیط خانه و در بین مهمانان معرفی کرده و گرم شان دارید فرصت و امکانی بوجود آورید که آنها با دیگران حشر و نشری مشروع داشته باشند.
125- در مرحله نوجوانی دختران یعنی به هنگام بیداری کامل جنسی، باید به سه مورد توجه داشته باشید: غذای مناسب تا توقعات این سن را برآورد، بهداشت بدن و بهداشت روانی.
126- استنشاق هوای آزاد، تابش مستقیم اشعه آفتاب در بهبود صورت و قیافه فرزندان جوانتان تأثیر زیادی دارد.
127- باید بدانید که ستونهای اصلی شخصیت فرزندانتان در دوران کودکی پایه گذاری می شود و اینها از بین رفتنی نیستند و باید بدانید که این ستونها هنگامی قابل اعتمادند که در دوران نوجوانی محکم گردند.
128- توصیه همه روانشناسان به شما والدین این اسـت که روابط خود را با دختران نوجوانتان، هوشمندانه ولی ملایم گردانید و عقل و تجربه خود را راهنمای فرزندتان گردانید.
129- هرگز در حضور دخترانتان از در تحقیر و نارضایی سخن نگویید و در حضور آنها از دختر بودنشان اظهار نارضایتی نکنید.
130- از پاسخ دادن به سؤالات کودکان شانه خالی نکنید حتی اگر مسائلی باشد که مناسب سن کودک نباشد باز به همه سؤالات کودکان پاسخ دهید چرا که اگر پاسخ ندهید کودک جواب خود را از کسان دیگر می پرسد و جواب را می پذیرد که این به زیان خانواده و کودک اسـت.
131- روزانه به هر کودک بطور انفرادی توجه نمایید و مقداری از وقت خود را در اختیار او بگذارید.
132- در خیابان و بازار و پارک و ... که برای خرید یا گردش می روید مواظب رفتار کودکانتان باشید.
133- در رفتارتان به فرزندانتان نشان دهید که آنان را درک می کنید.
134- باید دقت کنید که اگر می خواهید جوانانی سعادتمند تربیت کنید باید به همه تمنیات طبیعی آنها توجه نموده و هریک از آنها را در جای خود و به مقدار صحیح ارضاء نمایید.
135- در مواقع بیماری کودکان، توجه بیش از اندازه به آنها نکنید زیرا به آنان چنین تفهیم می کند که بیمار بودن موجب جلب توجه دیگران می شود.
136- روی کارهایی که کودک نمی تواند انجام دهد تکیه نکنید بلکه به آنچه که می تواند انجام دهد تکیه کنید.
137- از توجه بیش از حد نسبت به فرزندان خویش دوری نمایید تا از خودراضی و خودبزرگ بین بار نیایند.
138- هنگام حرف زدن کودک تمام توجه خود را به او معطوف کنید تا نیازی در خود برای سریع حرف زدن احساس نکند.
139- به همان اندازه که به کار شاگرد باهوش اهمیت می دهید به فعالیتهای جزئی افراد کم هوش هم توجه داشته باشید.
140- در دوره قبل از دبستان به فطرت کمال جویی کودک توجه داشته باشید و با پاسخگویی صحیح به سؤالات گوناگون فرزندان، آنان را به کمال جویی تشویق کنید.
141- آرمانها و تخیلات خوب فرزندان خود را تأیید و تقویت کنید هرچند به نظرتان بعید و ناممکن باشد.
142- باید در نظر بگیرید که برای کودک توجه به دو مورد بطور هم زمان دشوار اسـت و او را درک کنید و از خود صبر و شکیبایی بیشتری نشان دهید.
143- به اندازه کافی به کودکانتان توجه کنید تا آنها ندانسته دست به رفتاری نزنند تا بدان وسیله جلب توجه نمایند.
144- به نظرات نوجوان در مباحث خانوادگی توجه کنید و او را هم در بحث شرکت دهید.
145- فرزند خود را یاری کنید و او را دوست بدارید چرا که پیامبراکرم (ص) فرموده اند: فرزندان میوه دل اند و روشنی چشم و پاره جگر مؤمن، اگر زودتر بمیرد شفیع پدر اسـت و اگر دیرتر بمیرد برای پدر و مادرش طلب آمرزش می کند.
146- به شخصیت کودک احترام قائل شوید و او را بپذیرید بگونه ای که احساس کند او هم سری میان سرها دارد و می تواند موجود قابل احترامی باشد.
147- وقتی می خواهید کودکان خود را به سحری خوردن و یا نماز خواندن در صبح بیدار کنید نباید با مشت و لگد آنها را بیدار کنید بلکه باید با زبان خوش، برخورد خوش، سرشار کردن او از نشاط و شادابی و دست کشیدن به سر او به هنگام بیدارکردنش اقدام کنید.
148- بین فرزندان خود مساوات را برقرار کنید، دختران خود را دوست بدارید زیرا که دختران مهربان، فداکار، مونس و مبارکند.
149- عزت نفس در دختران باعث می شود که خود را از فساد و بدنامی دور بدارند.
150- کودک را از همان دوران خردسالی باید وادار کنید که عزت نفس را تمرین کند.
151- همه مشکلات آنان را برایشان حل ننمایید بلکه بگذارید در مواردی خودشان با مشکلات روبرو شده با ابتکار خود موانع را از سر راه بردارند.
152- اصرار نداشته باشید به جای فرزندانتان برای آنها تصمیم بگیرید بلکه آنها را روشن سازید سپس مسئولیت تصیم و اراده را بر عهده خودشان بگذارید.
153- باید در خانواده شرایطی پدید آورید که شخصیت کودک رشد کند و حس اعتماد به نفس و درخواست آزادیهای اندیشه در او تقویت شود و جوی بوجود آورید که استعداد کودکتان شکوفا شده بگونه ای که بتواند خود را در جامعه آینده سرپا نگه دارد.
154- اعتماد به نفس را در کودکتان قوی سازید و سدی محکم در برابر ترسها در او بوجود آورید.
155- سعی کنید اطفال را طوری تربیت نمایید که هر کاری ولو بسیار کوچک از آنها سر می زند مسبوق به نیروی تأمل و تفکر باشد تا کودک خود را برای گرفتن هر نوع تصمیم و اراده در مسائل اساسی آماده تر سازد.
156- سعی کنید کودکان خود را به اعتماد عادت دهید و نیروهای درونی او را فارغ از هراس و ترس بارور سازید.
157- رفتارهای درست کودک را مورد تأیید قرار دهید تا در او اعتماد به نفس ایجاد شود.
158- آنها را در موقعیت هایی قرار دهید که با عمل خود، موقعیت را احساس کنند.
159- با گفتن جملات کوتاهی مانند: ساکت بنشین، حرف نزن، دست نزن، خصلت اتکاء به خود و نیروی ابتکار را از کودکان خود سلب نکنید.
160- به کودکان خود مسئولیتی در خور توانش بدهید تا کودک بتدریج درباره ی خود به عنوان یک فرد قابل اعتماد و شایسته بیندیشد.
161- در او حس اطمینان را رشد دهید و او را راهنمایی کنید.
162- پدر و مادر عزیز بدانید که یکی از روشهایی که روحیه اعتماد به نفس را در کودکان پرورده می سازد مواجه کردن کودکان با مشکلات و دشواریهای فکری اسـت یعنی در فرصت هایی سعی کنید مشکلاتی را در سر راه بگذارید. بدیهی اسـت وقتی کودکی موفق به حل مشکل گردد و در عمق جان خود احساس رضایت مندی نموده به خود و فکرش اعتماد خواهد یافت.
163- سعی کنید با ابراز کلماتی از قبیل: تو می توانی، تو موفق می شوی، تو توان انجام این کار را دار، اولین جرقه روحیه اعتماد به نفس را در عمق جان کودک خود بیفروزید.
164- حس اعتماد به نفس را برای مکالمه استوار و سالم که بصورت آرامش انجام گیرد تقویت کنید.
165- شناسایی استعداد کودک به وی احساس اعتماد به نفس و اطمینان خاطر می دهد بنابراین در شناسایی استعداد کودکان کوشا باشید.
166- غرض از هدایت نوجوان این اسـت که زیر بازوی او را بگیرید و دوستانه و محرمانه خطایش را به او تذکر دهید و مطمئنش سازید که خیرخواه او هستید و رازش را برملا نخواهید کرد.
167- با ایجاد حس اعتماد ولی بدون دخالت زیاده از حد در حل مشکلات، فرزندتان را کمک کنید.
168- اگر با فقر و نابسامانی مواجه شدید در چنین مواردی از آه و ناله کردن و شکوه و گریستن در حضور کودک خودداری نمایید.
169- بهتر اسـت کودکان را در خردسالی به کارهای نسبتاً سخت و دشوار وادار کنید تا شاید به هنگام بزرگسالی صبور و بردبار باشند.
170- در نظر داشته باشید که تمایل به گوش دادن به حرفهای کودکان می تواند نقش مهمی را در رشد احساسات و غنی ساختن اعتماد به نفس در آنان ایفا کند. باید به خاطر بسپارید که عمل گوش دادن نوعی ارتباط و تبادل نظر غیرکلامی اسـت و در ایجاد عزت نفس به نوجوان کمکی مؤثر می باشد.
171- سعی کنید نوجوانان و جوانان خود را به کارهای خوب مورد نظر ترغیب کنید، جرأت انجام عمل را ایجاد نمایید و موجب تقویت روحیه و ایجاد شوق در انجام عمل گردید.
172- اگر می خواهید که کودک و نوجوان حتی پس از مواجه شدن با شکست نیز به کارش ادامه دهد باید ترتیبی بدهید که پس از هر شکست با یک پیروزی روبرو شود.
173- بچه ها دلشان می خواهد اعتماد به بزرگترها داشته باشند اگر جواب یک سؤال را غلط بدهیم چون از همسالان خود مطالبی را می شنوند سؤال بعدی را با اعتماد کمتری مطرح می کنند.
174- کودکی که اعتماد به نفس و اعتماد به دیگران را در دوران اولیه زندگی کسب نکند در دوران نوجوانی به احتمال قوی از نظر عاطفی ناپایدار و ناسازگار خواهد شد.
175- هرگز برای اثبات حاکمیت خود در صدد پیدا کردن اشتباه یا تقصیر فرزندتان نباشید.
176- در برخوردهای تربیتی سعی نکنید موقعیتی فراهم شود که عجز و حقارت کودکان و نوجوانان به خودشان ثابت گردد.
177- نباید به بچه هایتان توهین کنید چرا که سوز و دردی که در پرتو احساس توهین و تحقیر دست می دهد آن چنان سوزان و دردناک اسـت که همه وجود کودک را مشتعل می سازد و همه هستی اش را می گیرد.
178- سعی نکنید در کارهای فرزندتان مداخله کنید، مداخله افراطی در کار فرزندان نوعی اهانت به حساب می آید.
179- وقتی به فرزندتان تلقین کنید که او بی عرضه و فاقد توان و قدرت اسـت اگرچه کودک پرتوان و پرقدرت باشد خود به خود دچار ضعف شخصیتی شده و به خود متکی نخواهد شد.
180- خیرخواهی ها با استهزاء و مسخزه و نیشخند سازگار نیست از آن بپرهیزید.
181- نباید رفتارتان همراه با سرزنش و تحقیر باشد که در این صورت فرزندتان، فردی گوشه گیر و خود کوچک بین بار می آید.
182- نگذارید که کودکانتان احساس کهتری کنند چرا که باعث می شود انسان از خود متنفر شود.
183- بدانید که در تربیت باید نصیحت و انتقاد را به حداقل برسانید و از خطاهای جزئی و کم اهمیت صرف نظر کنید و هر ضعف جزئی را بخصوص در نوجوانان مورد انتقاد قرار ندهید. بلکه با نوعی بلند نظری و بزرگواری از کنار آنها بگذرید تا بتوانید موارد مهمتر را با قاطعیت جلوگیری کنید.
184- به هنگامی که تذکری به کودک دادید و او آن را مورد تأیید و عمل قرار نداد و مجدداً مرتکب آن شد او را متناسب با سن و درکش مورد سرزنش و ملامت قرار دهید.
185-برای پند دادن به کودکانی که هنوز قادر به تمیز خیر از شر نیستند سعی کنید الگوی خوبی را ارائه دهید.
186- در نصیحت دادن به کودک فراموش نکنید که طرف پند شما کودک اسـت، حدود فهم و فکر او را باید در نظر بگیرید و از قضاوت عجولانه پرهیز کنید.
187- در پندگویی هرگز نباید روحیه کودک را خوار و او را فوق العاده تضعیف کنید زیرا این امر روح او را کوچک می سازد و باید طوری نصیحت کنید که آنها را به سوی پاکی و فضیلت بکشاند نه اینکه راه حیله را به آنان بیاموزد.
188- موعظه باید رسا باشد و سنجیده و بجا گفته شود.
189- در شرایطی که کودک یا نوجوان از نظر روانی آمادگی دارد او را نصیحت کنید.
190- اگر موعظه کنید خودتان باید نمونه و الگوی کاملی از محتوای پند و اندرز باشید.
منبع مقاله : شیخ الاسلامی، جعفر؛ (1375)، 2222 نکته در تربیت، تهران: اسلامی، چاپ سوم 
