به طور کلی مسلمانان می توانند مطابق قراردادهایی با غیر مسلمانان و کفار تجارت کنند. این قراردادها به صورت های مختلفی است. از جمله قرارداد ذمّه که میان دولت اسلامی و اهل کتابی بسته می شود که می خواهند در جامعه اسلامی زندگی کنند. یا قرارداد مهادنه که به معنی متارکه جنگ میان دولت اسلامی و کافران است. نوع دیگر نیز بین گروهی از مسلمانان و کفار بسته می شود که امان نام دارد.
به طور کلی اسلام در روابط خویش بر حفظ ارزش انسانی پافشاری ورزیده و بایستی این ارتباط ها به گونه ای پی ریزی شود که اصل ارزش و جایگاه انسانی لطمه نخورد. لذا تجارت با غیر مسلمانانی که دشمنی با مسلمانان ندارند بلااشکال است ولی معامله با معاندین که که با حکومت اسلامی در حالت مخاصمه هستند ممنوع است. آیات قرآن نیز هر تجارتی را که موجب تسلط کفار بر مسلمین شود جایز نمی داند.
امام خمینی (ره) نیز هرگونه ارتباط با چنین دشمنانی را منع نموده و می فرماید:«اگر یکی از دولت های اسلامی با دشمنان اسلام پیمان رابطه ای منعقد کند که بر خلاف مصالح اسلام و مسلمانان باشد بر سایر دولت ها تلاش در جهت قطع آن پیمان به هر وسیله سیاسی و اقتصادی و… واجب است و بر دیگر مسلمانان واجب است که با هر وسیله ممکن برفسخ آن قرارداد تلاش نمایند و امثال این پیمان ها در شریعت اسلام حرام و باطل است.»
یکی از سوالاتی که در این خصوص مطرح است نوع و نحوه معامله با شرکت های اسرائیلی است. در همین رابطه در استفتائات مقام معظم رهبری می خوانیم:
س ۱۳۵۳: اگر کالاهای اسرائیلی در فروشگاههای عمومی یک کشور اسلامی عرضه شود، آیا خرید آنها توسط مسلمانان در صورتیکه تهیه کالاهای غیراسرائیلی مورد نیاز که از کشورهای دیگر وارد شدهاند، امکان داشته باشد، جایز است؟
ج: بر آحاد مسلمین واجب است که از خرید و استفاده از کالاهایی که منفعت تولید و خرید آنها عائد صهیونیستها که محارب با اسلام و مسلمین هستند، میشود، اجتناب کنند.
***
سه نکته:
* تقویت اسرائیل به هر نحو حرام است
حال اگر نمی دانیم این شرکت جزو زیرمجموعه شرکت های صهیونیستی هست یا خیر تکلیف چیست؟ در این مورد نیز به در استفتائات رهبری می خوانیم:
س ۱۳۵۱: آیا خرید تولیدات شرکتهای یهودی یا امریکایی یا کانادایی با وجود این احتمال که شرکتهای مزبور به تقویت دولت اسرائیل میپردازند، جایز است؟
ج: اگر خرید و فروش این تولیدات موجب تقویت دولت حقیر و غاصب اسرائیل شده و یا در راه دشمنی با اسلام و مسلمین بکار میروند، خرید و فروش آنها برای هیچکس جایز نیست و الا اشکال ندارد.
** احتیاط شرط عقل است!
در مجموع خرید و فروش و استفاده از محصولاتی که در جمهوری اسلامی ایران رایج است و از سوی دولت با مانعی مواجه نیست و شرعاً مورد خاص منع نمی باشد و نقش آن در کمک به دشمنان اسلام مسلم نیست، بلامانع است. ولی اگر کسی از روی احتیاط آن محصول را نخریده و به محصولات مشابهش مراجعه کند قطعاً این کار به صواب نزدیک تر است.
*** سپر پیامبر(ص) گرو مرد یهودی در عوض سی مَن جو!
البته مراقب باشیم از آن سوی بام هم نیفتیم. یعنی هر تجارتی را با غیر مسلمین حمل بر حرمت نکنیم. خود ائمه در موارد زیادی با غیر مسلمانان معامله و داد و ستد داشتند. برای مثال ابن‌قیم می‌گوید:
در تاریخ ثبت است که پیامبر از مردی یهودی، کالایی را به صورت نسیه خرید که هر زمان، توان مالی یافت، دَیْن خود را ادا کند. همین گونه در تاریخ ثبت شده است که رسول خدا از مردی یهودی، سی مَنْ جو خرید و سپر خویش را گرو گذاشت. همچنین مورخان نوشته‌اند: پیامبر (ص) با یهودیان مزارعه و مساقات داشت. (ابن‌قیم الجوزی، احکام اهل الذمه، ج۱، ص۲۶۹)
