وی با اشاره به ثبت پرونده چند ملیتی نوروز با محوریت ایران در دهم آذرماه جاری افزود: این پرونده پیش از این با عضویت هفت کشور و با محوریت ایران ثبت جهانی شده بود اما با توجه به افزوده شدن 5 کشور این پرونده مجددا در یونسکو مورد بررسی قرار گرفت و بار دیگر با محوریت ایران به عنوان میراث ناملموس ثبت جهانی شد که نکته حائز اهمیت این است که بلافاصله بعد از ثبت مجدد آن دو کشور چین و مغولستان نیز برای عضویت در این پرونده پیشنهاد داده اند.
احمدی پور اضافه کرد: همه ما می دانیم که نوروز بهترین مقطع برای سفراست و بیشتر خانواده ها ترجیح می دهند که دراین فصل از سال به مسافرت بروند بنابراین ستاد هماهنگی خدمات سفر باید شرایط مناسب را برای هم وطنان به وجود آورد و وظیفه تسهیل گری خود رابه خوبی انجام دهد.
وی با بیان اینکه نوروزگاه ها در استان های مختلف باید تقویت و به تمام استان ها گسترش یابد اضافه کرد: این ضرورت وجود دارد تا برای نوروز 96 روی مسیری های جدید گردشگری داخلی برنامه ریزی شود و با توجه به ظرفیت هماهنگی بین دستگاهی که در ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر وجود دارد این انتظار پیش می آید که ستاد دراین خصوص برنامه ریزی های مناسبی داشته باشد.
رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ادامه داد: انسجام ملی از طریق توسعه و تقویت مسیرهای گردشگری داخلی تحقق می یابد و در صورتی که شرایط سفر به تمامی استان ها و مناطق کشور از طریق تعریف مسیرهای جدید گردشگری فراهم شود زمینه آشنایی مردم با استان های مختلف به خودی خود به وجود می آید.
شناسایی مسیرهای جدید گردشگری
احمدی پور گفت: برخی از مسیرهای گردشگری داخلی از نظر ذهنی دور هستند و متاسفانه مسیرهای گردشگری داخلی ما مشخص، محدود و تکراری است لذا می طلبد که مسیرهای جدیدی را شناسایی و معرفی کنیم.
وی با بیان اینکه بیشتر افراد در سفر به استان های مختلف به مرکز استان سفر می کنند افزود: عده کمی هستند که به دیگر شهرستان های استان سفر می کنند که البته بیشتر زادگاه آن ها است بنابر این نیاز داریم تا در تعریف مسیرهای جدید گردشگری به نقاط مختلف و خارج از مرکز استان نیز توجه شود.
معاون رئیس جمهور افزود: اگر قرار است گردشگری به معنای یک صنعت در جریان باشد باید در تعریف مسیر های گردشگری یک تغییر ذائقه برای مردم به وجود آوریم به گونه ای که مسیر های تکراری شمال و یا جنوب جای خود را به مسیر های جدید بدهد.
احمدی پور افزود: مسئله بوم گردی و آشنایی مردم با نقاط مختلف روستایی کشور نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر روی این موضوع نیز باید برنامه ریزی داشته باشد.
وی در بخش دیگری از صحبت های خود خطاب به اعضاء ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر گفت: این ستاد باید تصویر مناسبی از فعالیت ها برای تقدیم به هیات دولت ارائه دهد.
وی همچنین ساماندهی و پیشگیری از مشکلات احتمالی در سفرهای نوروزی را یکی دیگر از مهمترین برنامه های این ستاد ذکر کرد و افزود: در سال های گذشته عواملی که باعث بروز مشکلاتی مانند تصادفات جاده ای شده است را ستاد خدمات سفر دسته بندی و برای کاهش آن ها برنامه ریزی کند تا نوروز امسال سفری ایمن را شاهد باشیم.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم گردشگری را تبدیل به یک خوشه فعالیت کنیم لازمه اش این است که تصویری مناسب از فعالیت های صورت گرفته ایجاد و این تصویر مناسب را به دولت تقدیم و سفر نوروز 96 با سفرهای نوروز 95 متفاوت و ایمن باشد.
استاندارد سازی اماکن گردشگری برای معلولان
وی با اشاره به فرا رسیدن روز جهانی معلولان گفت: یکی از موضوعاتی که باز در همین ستاد می توان به آن پرداخت موضوع توجه به آماده سازی و استاندارد سازی فضاهای گردشگری برای معلولان است.
وی افزود: عدالت انسانی حکم می کند که این فضا برای معلولان در استان های مختلف ایجاد و در نقاط مختلف کشور اماکنی را که معلولان می توانند به آنجا سفر کنند را شناسایی و به آنان معرفی کرد.
در این جلسه همچنین مرتضی رحمانی محود معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز با بیان اینکه پیش بینی می شود نوروز امسال نسبت به سال های گذشته متفاوت باشد افزود: امسال پیش بینی می کنیم با حجم بالایی از سفر از سوی هموطنان رو به رو باشیم .
وی افزود: اقدامات فرهنگی، فعالیت های تبلیغی و اطلاع رسانی در سال های گذشته را در نوروز امسال باید تقویت کنیم.
در این جلسه چهار مصوبه نیز مورد تصویب اعضاء ستاد قرارگرفت که ایجاد استراحتگاه های موقت، اجرای دستور العمل اجرایی نوروز با اعلام نقطه نظرات اعضاء ستاد، ایجاد غرفه ستاد خدمات سفر در نمایشگاه بین المللی گردشگری در بهمن ماه امسال با هدف آشنایی هرچه بیشتر مردم با فعالیت ها و خدمات ستاد و ایجاد یک فضای متفاوت در نوروز 96 از مهمترین مصوبات سیزدهمین جلسه ستاد اجرایی خدمات سفر است.
وی با اشاره به اینکه براساس آمار ارائه شده از 600 میلیون معلول درجهان ، 80 درصد آنان درجهان سوم و7 میلیون نفردیگر درکشورمان هستند، افزود:مهم ترین عامل معلولیت، فلج اطفال، تصادفات و بیماری های عفونی وژنتیکی، بیماری قلبی، عروقی، دیابت و روحی وروانی تشکیل می دهند.
وی در ادامه گفت: بیشترین اصول درقانون اساسی مربوط به عدالت اجتماعی است و در این راستا مهم ترین رویکرد و استراتژی سازمان بهزیستی توجه به معیشت، اشتغال، ازدواج ومشاوره معلولان قرار دارد.
مدیرکل بهزیستی فارس خاطرنشان کرد: ایجاد فرصت و برابری توزیع امکانات، استفاده ازظرفیت 10 درصدی معلولان درچرخه ا قتصادی، افزایش 450 هزار تومانی حقوق معلولان از دیگر برنامه های دردست اجرای این سازمان نسبت جامه هدف است.
موسوی تصریح کرد: بیش از 40 درصد جامعه معلولان و60 درصد فارغ التحصیلان دانشگاهی جامعه هدف فاقد اشتغال و بیکار هستند و باید برای برون رفت از این معضل زمینه اشتغال را برای آنان ایجاد شود.
وی با اشاره به اینکه براساس دستورالعمل ارائه شده مقررشد که خانواده هایی که صاحب 2 معلول هستند صاحب مسکن شوند، افزود: با تلاش های انجام شده 30 درصد محقق شده است و تا پایان سال 1396 تمامی خانواده هایی که دارای 2 معلول باشند صاحب مسکن می شوند.
مدیرکل بهزیستی فارس اضافه کرد: در استان فارس 36 مرکز مشاوره ژنتیکی راه اندازی شده والویت نخست درحوزه ناشنوایی کشت حلزون در سال آینده است.
جام جم سرا: علاوه بر این کمبود مراکز مشاوره ژنتیک و فقر فرهنگی در کشور سبب شده ازدواجهای فامیلی هر سال تعداد زیادی معلول مادرزاد به جامعه هدیه کند، افزون بر این هوای آلوده کلانشهرها سبب شده بسیاری از شهروندان به بیماریهای قلبی و عروقی مبتلا شده و تعدادی از آنها گرفتار معلولیت شوند.
این در حالی است که استاندارد نبودن مواد اولیه خوراکی و نبود نظارت دقیق بر تولید آنها را نیز میتوان از عواملی دانست که زمینه را برای افزایش سکته و معلولیت در کشور آماده کرده است.
بنابراین اگر بگوییم همه دست روی دست گذاشتهایم تا معلولیت در کشور ریشه بدواند بیراه نگفتهایم، چون اگر غیر از این بود سالانه حدود یکصد هزار نفر فقط به دلیل تصادفات معلول نمیشدند.
در جدیدترین اظهار نظر درباره آمار معلولیت در کشور نیز معاون توانبخشی سازمان بهزیستی به ایرنا گفته آمار معلولیت در کشور طی دو سال اخیر از 10 به 15درصد افزایش یافته است، نکته اینجاست که در این حوزه مسئولان فقط به اظهار نظر و بیان آمار بسنده کرده و برای کاهش رشد سرعت این آمار و کاهش هزینههای تحمیلی معلولیت به کشور تلاش جدی نکردهاند زیرا مرور آمار مرگ و میر سالانه تصادفات در 13 سال گذشته بیانگر این حقیقت است که هر سال حدود 20 هزار نفر در تصادفات رانندگی جان خود را از دست داده و بین پنج تا هفت برابر کشتهشدگان نیز اشخاص دچار معلولیت شدهاند بنابراین میتوان گفت مسئولان برنامهای برای کاهش تعداد معلولان کشور ندارند.
این در حالی است که با یک حساب سرانگشتی میتوان هزینه سرسامآوری را که معلولیت به کشور تحمیل میکند محاسبه کرد، برای نمونه اگر برخلاف استانداردهای جهانی حداکثرها را در نظر نگرفته و در خوشبینانهترین حالت هزینه نگهداری از هر معلول را ماهانه حدود 500 هزار تومان در نظر بگیریم، میتوان نتیجه گرفت هزینه سالانه نگهداری از 12 میلیون معلول کشور برابر 72 هزار میلیارد تومان است. نکته اینجاست که باید هزینههای عاطفی معلولیت را نیز در نظر گرفت.
در شرایطی که معلولان از حداقل امکانات نیز برای تردد در شهرها برخوردار نیستند، باید از مسئولان خواست دستکم برنامه ویژهای برای مهار رشد آمار معلولیت در کشور در نظر بگیرند.
مهدی آیینی - گروه جامعه
ماجرا از این قراراست که براساس قانون باید 3 درصد سهمیه استخدام سازمانهای دولتی و خصوصی در اختیار معلولان قرار بگیرد، اما در آگهی استخدام این سازمان که بتازگی منتشر شده هیچ توجهی به این مهم نشده است.
رییس فراکسیون حمایت از حقوق معلولان مجلس نیز در واکنش به این خبر و نادیده گرفتن حقوق معلولان از سوی سازمان تامین اجتماعی به مهر گفته با توجه به این آگهیها از رییس سازمان تامین اجتماعی درخواست کردیم در این استخدامها 3 درصد سهمیه استخدامی به معلولان اختصاص داده شود که وی نیز این درخواست را پذیرفت، اما متاسفانه در آخرین آگهی که بیست و پنجم مرداد به چاپ رسید این موضوع مورد توجه قرار نگرفت. البته باید تاکید کرد این اقدام سازمان تامین اجتماعی با قانون نیز همخوانی ندارد.
این در حالی است که باید یادآور شد تاکنون براساس قانون جامع حمایت از معلولان وعدههای زیادی به معلولان کشور داده شده که کمتر عملی شده است، برای نمونه میتوان به بازنشستگی پیش از موعد، مسکن اجاره به شرط تملیک، مناسبسازی معابر و آموزش عالی رایگان معلولان اشاره کرد.
واقعیت اینجاست که حدود 12 میلیون معلول در کشورمان زندگی میکنند که بیشتر آنها توانایی به کارگرفته شدن در دستگاههای دولتی و خصوصی را دارند،اما توجه نکردن دستگاههای حمایتی مانند سازمان تامین اجتماعی و بهزیستی به حقوق این افراد سبب شده شرکتهای خصوصی نیز تمایلی به جذب این افراد نداشته باشند بنابراین باید از مسئولان این سازمان خواست دستکم برای رعایت حقوق معلولان و تشویق شرکتهای خصوصی به استخدام معلولان، اصلاحیهای برای این آگهی منتشر کند.
مهدی آیینی - گروه جامعه
اما وقتی این تجهیزات تنها راه حضور معلولان در جامعه است، پس باید بر لزوم در دسترس بودن چنین ابزارهای پافشاری و تاکید کرد که بودجه ارگانهایی که از معلولان حمایت میکنند کفاف پاسخگویی به نیازهای معلولان را نمیدهد و توانایی سازمانهای مردمنهاد نیز برای ارائه خدمات به این افراد تاکنون جدی گرفته نشده است در چنین شرایطی روز گذشته یحیی سخنگویی، معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور در گفتوگو با جامجم از خرید 30 عصای هوشمند و 700 ویلچر برقی برای معلولان خبر داد، اما نکته اینجاست که جمعیت بیش از 500 هزار نفری نابینایان کشور تناسبی با این تعداد عصا ندارد.
در واقع به نظر معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور تمامی نابینایان کشور به عصای هوشمند که سه میلیون تومان قیمت دارد، نیاز نداشته و میتوانند با عصاهای سفید معمولی 15 هزار تومانی مشکلشان را برطرف کنند، به گفته سخنگویی، قرار است 30 عصای هوشمند در اختیار نابینایانی که در سطوح بالا تحصیل میکنند، قرار گیرد.
اما باید تاکید کرد چنین معیاری برای واگذاری این تجهیزات مناسب نیست، زیرا عصای هوشمند لیزری کمک زیادی به نابینایانی که نیاز به رفت و آمد دارند، میکند حتی آنها که مشغول تحصیل در مقاطع دکترا نیستند، علاوه بر این در شرایطی که 70 درصد نابینایان کشور بیکار هستند، نمیتوان از آنها انتظار داشت که با هزینه خود چنین وسایلی تهیه کنند.
این درحالی است که به گفته مسئولان بهزیستی، امسال 35 میلیارد تومان اعتبار برای تامین چنین تجهیزاتی در نظر گرفته شده که نسبت به سال گذشته100 درصد افزایش داشته، جالب اینجاست که این بودجه در سال 91 هفت میلیارد و 500 میلیون تومان بود.
باید گفت افزایش اعتبارات بهزیستی به حدی نیست که نیاز جامعه 12 میلیونی معلولان کشور را برطرف کند به همین علت مسئولان بهزیستی باید تلاش بیشتری برای بالا بردن میزان اعتبارات خود کرده و از کمکهای مردمی و تواناییهای سازمانهای مردمنهاد بیشتر بهره ببرند، زیرا در سالهای اخیر، آمار معلولیت نه تنها مهار نشده و سیر نزولی ندارد، بلکه طی دو سال اخیر از 10 به 15درصد افزایش یافته است.
مهدی آیینی - گروه جامعه
جام جم سرا: به همین دلیل نمیتوانند آن طور که باید و شاید به این افراد خدمات ارائه کنند، این در حالی است که نبود آمار سبب شده مسئولان بیشتر روی افرادی که معلولیت شدید دارند، تمرکز کنند، اما باید هشدار داد وقتی معلولیتهای خفیف جدی گرفته نشود، خیلی زود این معلولیتهای کوچک به معلولیتهای شدید بدل میشود و هزینه بیشتری به کشور تحمیل میکند. براساس سرشماری سال 90 و گزارش مرکز آمار ایران از جمعیت 75 میلیون و 149 هزار و 669 نفری آن سال حدود یک میلیون و 200 هزار نفر در کشور معلول هستند.
در این میان 98 هزار و 977 نفر نابینا، 99 هزار و 602 نفر ناشنوا، 136 هزار 829 نفر دارای اختلال در گفتار و صدا هستند، افزون بر این براساس این سرشماری 256 هزار و 15نفر قطع دست،127 هزار و 939 نفر دارای نقص در دست،47 هزار و 278 نفر قطع پا،263 هزار و142 نفر نقص پا،137 هزار و 912 نفر نقص تنه و 333 هزار و 996 نفر اختلال ذهنی دارند. این در حالی است که 74 میلیون و 132 هزار و ده نفر در سرشماری سال 90 در فرمهای ارائه شده در این باره گزینه هیچکدام را انتخاب و تائید کردهاند دچار هیچ کدام از معلولیتهای ذکر شده در فرمهای مرکز آمار نیستند؛ اما نکته اینجاست که براساس آمار سازمان بهداشت جهانی در کشورهای در حال توسعه بین 10 تا 15 درصد افراد جامعه دچار معلولیت شده و بین 4 تا 4.5 درصد اشخاص نیز دچار معلولیت سختی میشوند که باید به آنها خدمات ویژهای ارائه کرد، بنابراین میتوان نتیجه گرفت حدود 12 میلیون معلول در کشور وجود داشته و دست کم حدود سه میلیون و 200 هزار نفر به خدمات تخصصی نیاز دارند، اما نکته اینجاست که این آمار تفاوت زیادی با نتایج آخرین سرشماری در کشور دارد.
آمارهای تخمینی
یحیی سخنگویی، معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی درباره آمار معلولان در کشور به جامجم میگوید: آمار دقیقی از معلولان در کشور وجود ندارد، مرکز آمار در این حوزه کاری کرده و اطلاعات آن ناقص است، دانشگاه بهزیستی نیز چند سال پیش اطلاعاتی جمعآوری کرد، اما بازهم جوابگوی نیازها نیست.
سخنگویی درباره آمارهایی که مسئولان این حوزه ارائه میکنند، میگوید: آمارهای ارائه شده تخمینی است، برای نمونه براساس آمارهای جهانی میگویند 10 تا 15 درصد افراد جامعه را معلولان تشکیل میدهند، بنابراین مسئولان آمار، معلولان کشور را حدود 12 میلیون برآورد میکنند.
وی ادامه میدهد: براساس آمارهای تخمینی حدود یک میلیون ناشنوا و کمشنوا در سطح کشور وجود دارد، اما از این تعداد 127 هزار نفر تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار دارند. آمار بیماران روانی مزمن نیز حدود 300 هزار نفر تخمین زده میشود، اما حدود ده هزار نفر آنها تحت پوشش بهزیستی هستند، آمار معلولان عقبمانده ذهنی نیز حدود 1.5 میلیون نفر برآورد میشود، اما از این تعداد حدود 35 هزار نفر در مراکز بهزیستی خدمات میگیرند.
این در حالی است که معلولان همیشه از تحت پوشش قرار نگرفتن و نبود خدمات گلایه داشتهاند، نکته اینجاست که وقتی مسئولان برآورد دقیقی از تعداد جامعه هدف خود ندارند، چگونه میتوانند به این افراد خدمات مناسبی ارائه کنند؟
افزون بر این تاکنون شدت معلولیتها در کشور مشخص نشده است، برای نمونه در بین معلولان عقبمانده ذهنی افراد آموزشپذیر، دارای معلولیت شدید یا خیلی شدید وجود دارد، یا در بین نابینایان، نابینای مطلق و کمبینا وجود دارد، اما به دلیل ضعفهای آماری، مسئولان تعداد این افراد را فقط تخمین میزنند.
مریم پوررضاانور، رئیس گروه سرشماری مرکز آمار ایران نیز درباره تفاوت اطلاعات مرکز آمار با اطلاعات سازمان بهداشت جهانی در حوزه معلولان به جامجم میگوید: به نظر میرسد در اطلاعات سازمان ملل بحث سنجش ناتوانی نیز مطرح است، اما براساس قانون، مرکز آمار ایران موظف است درباره معلولیت پرسش کند که با مفهوم ناتوانی متفاوت است.
رئیس گروه سرشماری مرکز آمار ایران میافزاید: اطلاعات مرکز آمار براساس تعاریفی که سازمان بهزیستی از معلولیت ارائه کرده، تهیه شده و با تعریف ناتوانی متفاوت است.
وی درباره مشخص نشدن اطلاعاتی مانند تعداد معلولان ذهنی آموزش پذیر در آمارهای این مرکز عنوان میکند: این موارد اطلاعات ریزتری است که محل جمع آوری آنها سرشماریها نیست، اطلاعات کلان مورد نیاز دستگاههای برنامهریز کشور به وسیله سرشماری فراهم میشود، اما بقیه اطلاعات به طرحهای آماری و نمونهگیری نیاز دارد.
رئیس گروه سرشماری مرکز آمار ایران درباره اینکه چنین اطلاعاتی را چگونه باید جمعآوری کرد، تصریح میکند: اگر سازمان بهزیستی به چنین اطلاعاتی نیاز دارد، باید در جلسات با ریاست مرکز آمار در میان بگذارد؛ زیرا مرکز آمار از برآورده کردن نیازهای آماری سازمانها استقبال میکند.
وی درباره نحوه آمارگیری از معلولان ادامه میدهد: در تصمیم گیریهای مشترکی که با سازمان بهزیستی اتخاذ شد و با توجه به تعاریف و مفاهیمی که این سازمان از معلولیت مشخص کرد، آمارهای حوزه معلولان تهیه میشود.
به گفته رئیس گروه سرشماری مرکز آمار ایران، با مشخص شدن تعاریف و مفاهیم، اقلام مورد نیاز سازمانها در پرسشنامههای مرکز آمار گنجانده شده و نسبت به جمعآوری آنها اقدام میشود.
معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی درباره اطلاعات مرکز آمار ایران از جمعیت معلولان میافزاید: چون مامورانی که آمارگیری کردهاند در حوزه معلولان کارشناس نبوده و بسیاری از معلولان و خانوادههای آنها نیز از میزان معلولیت خود و نوع آن اطلاعی ندارند، این اطلاعات دقیق و کامل نیست به عنوان نمونه ما براساس این آمار برای معلولان ویلچر تهیه کرده و به شهرستانها میفرستیم، اما بعد از مدتی مشخص میشود معلولان بیشتری وجود دارند که به این ابزار نیازمندند. رئیس گروه سرشماری مرکز آمار ایران درباره نحوه آموزش ماموران مرکز آمار ادامه میدهد: با ابزارهای آموزشی مانند جزوات آموزشی و اسلایدها به ماموران آموزش داده شده و به این شکل آنها اطلاعات را با تعاریف مشخص شده از مردم می پرسند.
رسول خضری، عضو فراکسیون حمایت از حقوق معلولان مجلس نیز با تائید اینکه تحقیق و پژوهش کاملی برای مشخص شدن آمار معلولیت در کشور انجام نشده، در گفتوگو با جامجم اظهار می کند: تهیه آمار معلولان مربوط به سازمان بهزیستی است، اما بسیاری از معلولان تحتپوشش این سازمان نیستند، چون آماری از آنها گرفته نشده برای نمونه در شهرستان کوچک پیرانشهر که دارای 130 هزار نفر جمعیت است، 640 معلول وجود دارد که تحتپوشش سازمان بهزیستی یا کمیته امداد نیستند.
وی تاکید میکند: وقتی 640 نفر در شهرستان کوچک پیرانشهر تحتپوشش سازمان بهزیستی یا کمیته امداد نیستند، باید گفت چند برابر این افراد در سطح کشور وجود دارند، بنابراین باید آمار دقیقی از معلولان کشور تهیه شود.
ضعف مدیریت و بودجه
عضو فراکسیون حمایت از حقوق معلولان مجلس درباره دلیل اینکه تاکنون آمار دقیقی از معلولان در کشور تهیه نشده، یادآور میشود: دلیل اصلی نبود مدیریت صحیح است البته کمبود بودجه نیز بیتاثیر نیست، در واقع کارهای بهزیستی کافی نبوده و این سازمان باید قدمهای جدیتری بردارد.
بنابراین باید تاکید کرد علاوه بر اینکه آمارهای این حوزه ناقصاند، قدیمی نیز هستند، نکته اینجاست که سازمان بهزیستی به عنوان متولی معلولان در کشور باید این کار را انجام دهد، اما تاکنون مسئولان این سازمان تمایلی به انجام این کار نداشتهاند.
این در حالی است که مسئولان با توجه به همین آمار تخمینی درباره ریزمعلولیتها نیز آمار ارائه میکنند، معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی در این باره اظهار میکند: برای نمونه میگوییم چند درصد از آمار کل معلولان مربوط به معلولان عقبمانده ذهنی است. اما وقتی آمار دقیقی در این حوزه وجود داشته باشد، مسئولان میتوانند از بودجه محدود خود بهتر استفاده کنند، بنابراین واحد پژوهش سازمان بهزیستی باید هر چه زودتر برای تهیه آمار وارد عمل شود؛ زیرا اکنون معلولانی در کشور هستند که نمیدانند به چه معلولیتی دچارند یا از شدت معلولیت خود اطلاعی ندارند.
معلولیت جدی گرفته نمیشود
مرضیه شیرازیخواه، مدیر دفتر مطالعات کاربردی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی نیز در این باره به جامجم میگوید: مشکل اینجاست که ما تعریفهای درستی از معلولیت نداریم، در واقع تعریفهای مرکز آمار با سازمان بهزیستی درباره معلولیت متفاوت است.
وی عنوان میکند: بهزیستی میگوید یک میلیون و 111 هزار معلول تحتپوشش سازمان بهزیستی است، اما مرکز آمار تعداد کل معلولان کشور را حدود یک میلیون و 200 هزار نفر میداند، نکته اینجاست که خیلی از معلولان تحتپوشش سازمان نیستند.
این در حالی است که باید تاکید کرد، نبود آمار دقیق در کشور سبب شده مسئولان به معلولیتهای شدید بیشتر بپردازند، اما نکته اینجاست که معلولیتهای خفیف نیز اگر جدی گرفته نشوند، خیلی زود به معلولیت شدید تبدیل و سبب تحمیل هزینه به کشور میشوند. شیرازیخواه اظهار میکند: معلولیتهای خفیف خیلی مهم است، زیرا بیشترین مداخله را میتوان در این نوع معلولیت انجام داد و اگر افراد دارای معلولیت خفیف تحتدرمان قرار نگیرند، به معلولیت شدید تبدیل میشوند این مساله را میتوان عمده مشکل نبود آمار دقیق در این حوزه دانست.
بنابراین باید تاکید کرد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان بهزیستی کشور متولی رسیدگی به این موضوع هستند چون وقتی اطلاعات دقیقی در این حوزه وجود نداشته باشد، بهزیستی نمیتواند ادعا کند پشتنوبتیهای این سازمان به صفر رسیده است؛ زیرا اکنون معلولان زیادی در کشور وجود دارند که تحتپوشش این سازمان نبوده و خدماتی دریافت نمیکنند، این در حالی است که مسئولان میتوانند با آماده کردن لایحه اصلاح حمایت از قانون معلولان که چند سال است مطرح شده، گام موثری در این حوزه بردارند.
مهدی آیینی - گروه جامعه
جام جم سرا: هر چند هر سال مجمع عمومی سازمان ملل متحد شعاری را به مناسبت این روز انتخاب میکند تا مسئولان و مردم نسبت به مشکلات معلولان آگاهی بیشتری پیدا کنند، اما نکته اینجاست که چنانچه عملکرد مسئولان محدود به این شعارها و برگزاری مراسم تبلیغاتی شود مشکلات معلولان حل نشده خواهد ماند و گرهی از کار آنها باز نخواهد شد. با توجه به اینکه شرایط معلولان در کشورمان اکنون مناسب نیست و آنها برای تامین نیازهای اولیه خود با مشکل روبهرو هستند، باید هشدار داد که در کشورمان رسیدگی به امور معلولان فقط محدود به مناسبتها شده و ارادهای جدی برای برطرف کردن نیازهای این افراد در جامعه وجود ندارد.
حدود 22 سال از زمانی که برای اولینبار مجمع عمومی سازمان ملل متحد روز جهانی معلولان را در تقویم مشخص کرد، میگذرد. در این مدت سوم دسامبر هر سال به عنوان روز جهانی معلولان شناخته شده و در این روز مراسم مختلفی برگزار میشود تا مردم نسبت به معلولیت و مشکلات معلولان آگاهی بیشتری پیدا کرده و افراد معلول بتوانند در مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور خود تاثیرگذارتر شوند.
یحیی سخنگویی، معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور درباره روز جهانی معلولان میگوید: امسال «توسعه پایدار، نوید فناوری» به عنوان شعار روز جهانی معلولان در نظر گرفته شده و ما برای این روز برنامههای خاصی پیشبینی کردهایم. وی با بیان اینکه امروز از پایگاه نخبگان معلول رونمایی میشود، ادامه میدهد: علاوه بر این خدمات رایگان نیز در مراکز دولتی توانبخشی کشور به معلولان ارائه میشود، همچنین مرکز توانبخشی ضایعه نخاعی مولوی تهران به مناسبت روز جهانی معلولان افتتاح میشود.
پایگاه نخبگان معلول با هدف تجمیع اطلاعات نخبگان معلول راهاندازی شده و قرار است در آن اطلاعات معلولان نخبهای که در رشتههای ورزشی، فرهنگی، علمی و پژوهشی فعالیت میکنند، ثبت شود.
سخنگویی میافزاید: به این شکل برای نخستینبار بانک اطلاعاتی جامعی از معلولان کارآفرین، تحصیلکرده، ورزشکار مدالآور و هنرمند در بهزیستی کشور تشکیل میشود.
هر چند چنین اقداماتی میتواند در بهبود شرایط معلولان نقش داشته باشد، اما باید تاکید کرد چنین برنامههایی نباید به مناسبتهایی مانند روز جهانی معلولان محدود شود، زیرا معلولان همیشه به خدمات توانبخشی نیاز دارند و هزینه بالا و کمبود تجهیزات توانبخشی همواره یکی از مشکلات اصلی این افراد است.
آمار دقیقی از معلولان در دست نیست
یکی از مسائلی که سبب شده نیازهای معلولان بخوبی پاسخ داده نشود، نبود آمار دقیق و تعریف مناسب از معلولیت در کشور است. سازمان بهزیستی با توجه به آمارهای سازمان بهداشت جهانی که براساس آن میتوان تخمین زد 10 تا 15 درصد افرادی که در جوامع در حال توسعه زندگی میکنند دچار معلولیت هستند، تعداد معلولان کشور را برآورد کرده و برای رفع نیازهای آنها برنامهریزی میکند.
معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی خاطرنشان میکند: با توجه به این تعریف میتوان گفت حدود 12 میلیون نفر در کشور دچار معلولیت هستند.
این در حالی است که کارشناسان بهزیستی با توجه به آمارهای جهانی تعداد انواع معلولان را نیز برآورد میکنند. برای نمونه میتوان گفت اکنون حدود یک میلیون ناشنوا و کمشنوا در ایران زندگی میکنند، در حالی که فقط 127 هزار نفر از آنها از خدمات بهزیستی استفاده کرده و تحتپوشش این سازمان قرار گرفتهاند. افزون بر این، درباره تعداد بیماران روانی مزمن نیز باید یادآور شد: جمعیت آنها حدود 300 هزار نفر تخمین زده میشود و تاکنون فقط ده هزار نفر از آنها زیر چتر حمایتی سازمان بهزیستی قرار گرفتهاند.
سخنگویی درباره آمار معلولان عقبمانده ذهنی نیز بیان میکند: در کشورمان تعداد این افراد حدود یک میلیون و 500 هزار نفر تخمینزده میشود، از این تعداد حدود 35 هزار نفر از خدمات بهزیستی استفاده میکنند.
این در حالی است که مرکز آمار ایران با توجه به سرشماریهایی که انجام میدهد، آماری از تعداد معلولان کشور ارائه میکند. با توجه به نتایج سرشماری سال 1390 و اینکه آن سال جمعیت کشور 75 میلیون و 149 هزار و 669 نفر تخمینزده میشد، تعداد معلولان کشورمان حدود یک میلیون و 200 هزار نفر اعلام شده است.
با توجه به تفاوت آمار معلولان، تعریف سازمان بهداشت جهانی و اطلاعات مرکز آمار میتوان گفت در کشورمان ضعفهای زیادی برای شناسایی معلولان وجود دارد.
مریم پوررضاانور، رئیس گروه سرشماری مرکز آمار ایران درباره علت تفاوت اطلاعات مرکز آمار با اطلاعات سازمان بهداشت جهانی در حوزه معلولان مدتی قبل به جامجم گفته بود در اطلاعات سازمان ملل بحث سنجش ناتوانی نیز مطرح است، اما براساس قانون، مرکز آمار ایران موظف است درباره معلولیت پرسش کند که با مفهوم ناتوانی متفاوت است.
این در حالی است که با توجه به اطلاعات سازمان بهداشت جهانی بین 4 تا 4.5 درصد اشخاص در کشورهای در حال توسعه دچار معلولیت سخت بوده و نیاز به خدمات ویژه توانبخشی دارند. با توجه به این آمار نیز میتوان گفت در کشورمان حدود سه میلیون و 200 هزار نفر با معلولیت شدید دست به گریبان هستند که با اطلاعات مرکز آمار تفاوت زیادی دارد.
نبود آمار کامل در حوزه معلولان سبب مشکلات زیادی در کشور میشود، برای نمونه این افراد نمیتوانند از امکاناتی که سازمان بهزیستی ارائه میکند بهرهمند شوند. مثلا کارشناسان بهزیستی با توجه به آماری که استانهای مختلف از معلولان ارائه میدهند برای آنها تجهیزاتی مانند ویلچر و عصا فراهم میکنند، اما همیشه معلولانی هستند که ادعا میکنند چنین تجهیزاتی به دست آنها نرسیده است. افزون بر این، نقص اطلاعات صدمات جبرانناپذیر دیگری نیز به جامعه تحمیل میکند، چون در سایه نبود آمار دقیق معلولیتهای خفیف فراموش میشوند، اما واقعیت اینجاست که اگر معلولیتهای خفیف بموقع درمان نشوند خیلی زود به معلولیت شدید تبدیل شده و هزینه زیادی به کشور تحمیل میکنند.
قوانین حمایتی فقط روی کاغذ
حدود ده سال پیش قانون جامع حمایت از معلولان در کشور تصویب شد. این قانون 16 مادهای بر حمایت از مناسب سازی معابر، اشتغال و حق مسکن معلولان تاکید دارد، اما با اینکه چند سال از تصویب قانون جامع حمایت از معلولان میگذرد به دلیل نبود بودجه، بیشتر مواد این قانون اجرایی نشده است.
برای نمونه براساس این قانون باید 3 درصد از سهمیه استخدام سازمانهای دولتی و خصوصی در اختیار معلولان قرار گیرد، اما این قانون هرگز از سوی سازمانها و ارگانها جدی گرفته نشده است. یک مثال بر صحت این گفته اینکه اواخر مرداد امسال سازمان تامین اجتماعی در آگهی استخدامی که منتشر کرد به حق معلولان توجهی نکرد هر چند پس از اعتراضهایی که به این موضوع شد مسئولان تامین اجتماعی آن را برطرف کردند، اما باید تاکید کرد وقتی سازمان تامین اجتماعی که باید حامی معلولان باشد در برابر حقوق آنها چنین عملکردی دارد، نمیتوان از بقیه ارگانها انتظار داشت که چنین قوانینی را اجرا کنند.
علاوه بر این در قانون جامع حمایت از معلولان تصویب شده که به معلولان مسکن اجاره به شرط تملیک داده شود، اما این مورد نیز تا کنون اجرایی نشده است. افزون بر این معلولان گلایههایی نیز از قانون بازنشستگی پیش از موعد دارند، زیرا براساس قانون معلولان میتوانند ده سال زودتر از بقیه اشخاص بازنشسته شوند، اما قانونگذار برای آنها داشتن شرط سنی بالای 50 سال را در نظر گرفته است، اما معلولان معتقدند اگر معلولی به دلیل معلولیت گرفتار بیماریهای شغلی شده و معلولیت او حادتر شود، باید بدون در نظر گرفتن شرط سنی مشمول بازنشستگی پیش از موعد شود.
آموزش عالی رایگان معلولان در همه دانشگاه نیز حقی است که قانون برای معلولان در نظر گرفته و دانشجویان معلول کشور حق خود میدانند که از این قانون بهره ببرند، اما مسئولان به این بهانه که بودجه کافی برای اجرای این قانون وجود ندارد، دست به اولویتبندی دانشجویان معلول زدهاند به این شکل که سازمان بهزیستی با توجه به شرایط مالی و شدت معلولیت شهریه دانشجویان معلول را پرداخت میکند.
شرایط نامناسب شهر و معلولان خانهنشین
مناسبسازی معابر برای رفت و آمد نیز یکی دیگر از حقوق معلولان است که در قانون جامع حمایت از معلولان به آن پرداخته شده، اما نکته اینجاست که این مناسبسازی نیز به کندی پیش میرود. این در حالی است که براساس قانون همه سازمانها و وزارتخانه موظفند در ساخت ساختمانها، اماکن عمومی، معابر و وسایل خدماتی نیازهای معلولان را در نظر گرفته و شرایط استفاده از آنها را برای معلولان مهیا کنند.
اما واقعیت این است که معلولان نمیتوانند براحتی در شهرها رفت و آمد کرده و از امکاناتی مانند وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنند. این شرایط سبب شده برخی معلولان برای حضور در جامعه سختیهای زیادی را تحمل کرده و بیشتر دچار آسیبدیدگی روحی و جسمی شوند.
برای نمونه شخص معلولی را تصور کنید که به دلیل وضع جسمیاش بهتر است برای رفت و آمد از ویلچر استفاده کند، اما اگر چنین شخصی از ویلچر استفاده کند دیگر قادر نخواهد بود از خانه خارج شود، زیرا استفاده از ویلچر به او اجازه رفت و آمد در بسیاری از معابر و حتی استفاده از تاکسی را نمیدهد به همین دلیل چنین فردی نهایت تلاش خود را بهکار میگیرد که از عصا استفاده کند، اما استفاده مداوم از عصا بتدریج سبب آسیب دیدن بازو و کتف او میشود.
باید یادآور شد بیتوجهی به نیازهای معلولان در شهر سبب شده این افراد به آسانی نتوانند از وسایل حمل و نقل عمومی مانند اتوبوس، مترو یا فضاهای تفریحی مانند پارک و سینماها استفاده کنند. علاوه بر این باجههای تلفن یا عابربانکها نیز به شکلی ساخته میشوند که معلولان نمیتوانند از آنها بهره ببرند. با توجه به نیازهای معلولان و شرایط نامناسبی که برای این افراد در جامعه وجود دارد به نظر میرسد بهتر است در روز جهانی معلولان، دستکم مسئولان در کنار بیان شعار و وعده به بیان کارهایی که سال گذشته برای بهبود وضع و شرایط معلولان انجام دادهاند، بپردازند تا روز جهانی معلولان به معنای واقعی روز این افراد باشد.
مهدی آیینی / گروه جامعه
امروزه روانشناسان و محققان در کشورهای پیشرفته دریافتهاند معلولان باید در جامعه و درکنار افراد عادی فعالیت، زندگی و تحصیل کنند چراکه این نوع زندگی علاوه بر بهبود روحیه آنان، به بازتوانی معلولان و فرهنگسازی در جامعه برای پذیرش آنان کمک میکند.اما حضور یک معلول در خانواده و جامعه چه هزینههایی دارد؟
کمک هزینههای ناچیز
مریم ـ ع مادر یک نوجوان معلول ذهنی است. او میگوید: دخترم قد بلند و سنگین وزن است و وقتی که در وضع نامطلوبی قرار میگیرد، خود را کثیف میکند و فریاد میکشد و خرابکاری میکند. در این مواقع من کار زیادی از دستم برنمیآید، فقط میتوانم او را در حیاط خلوت نگه دارم. نه میتوانم لباسش را عوض کنم و نه جرات میکنم به او نزدیک شوم. من از ته دل آرزو میکردم در چنین مواقعی یک متخصص از بهزیستی در کنارم بود تا مرا راهنمایی میکرد. قدرت استخدام پاره وقت یک پرستار یا مددکار را هم ندارم.
سازمان بهزیستی برای نگهداری از کودکان معلول در کنار خانواده کمکهایی میکند که حتی کفاف هزینه ایاب و ذهاب کودکان معلول را هم نمیدهد.
دراین طرح که از استانهای محروم آغاز شده است بهزیستی بابت نگهداری از معلولان به خانواده 100 تا 150 هزار تومان میپردازد.
ما هم حق زندگی داریم
حمید دشتی یک معلول جسمی است که قدرت حرکت ندارد. او بسیاری از کارهایش را خودش انجام میدهد و میگوید: میتوانم کار کنم، اما فرصت اشتغال برای من نیست.وی میافزاید: مهندس نرمافزار هستم و اگر محدودیت حرکتی نداشتم آگهی میدادم و برای تعمیر سیستم مردم به خانههایشان میرفتم، اما فعلا نزد یکی از دوستان همکلاسی موبایل تعمیر میکنم و نرمافزار نصب میکنم، اما این کار فقط یک سرگرمی است زیرا اگر بخواهم به ازدواج و تشکیل خانواده فکر کنم با پولش فقط میتوانم به خانواده نان خالی بدهم!
سمیرا ـ ن نیز یک جوان بیست و پنج ساله نابیناست که میخواهد ازدواج کند، اما امکانی برایش فراهم نیست. او میگوید: من هماکنون بعد از سالها تلاش از خانواده مستقل شدهام. مربی موسیقی هستم و از این کار بسیار راضیام، اما نابینایی من سبب شده است که برخوردهای اجتماعی ناراحتکنندهای با من بشود.
وی میافزاید: باید مراکز مشاوره ویژه معلولان وجود داشته باشد تا به مسائل روحی روانی آنان رسیدگی کند. این مراکز میتواند زمینه ازدواج جوانان معلول را فراهم کند، زیرا یک معلول هم نیازهایی دارد که شبیه نیازهای همه مردم است و نباید به صرف این که معلول است، فکر کنیم باید به حداقلهای زنده ماندن راضی شود.
به جامعه بیایید
در کشورهای پیشرفته دنیا موسسات مددکاری اجتماعی نقش مهمی در تامین رفاه معلولان و سالمندان ایفا میکنند.همچنین شبکههای خدمات اجتماعی خیریه نیز در این زمینه فعال هستند.خدماتی از قبیل تامین معاش، مسکن، کار و ازدواج جوانان معلول در کشورهایی مانند انگلیس طبق نیازهای یک معلول به او ارائه میشود.
زهرا کرمی، مربی کودکان استثنایی میگوید: گروه معلولان براساس تعاریف کشورمان در پنج دسته بینایی، شنوایی، حسی حرکتی، معلولان ذهنی و گروه اختلال رفتاری طبقهبندی میشوند. در گروه آخر کودکانی دارای بیماریهایی مثل اوتیسم، بیشفعالی و گروههای طبقهبندی نشده قرار میگیرد.گروه اختلال رفتاری گروهی است که از همه کمتر شناخته شده است.خانوادههای کودکان معلول نسبت به آینده بچههای خود بسیار نگران هستند.
کرمی میافزاید: در حالی که در ایران خیلی از والدین اصرار دارند کودکان آنها در مدارس خاص درس بخوانند، در کشورهایی مثل کانادا که برنامهریزیهای دقیقی در مورد معلولان دارند، آنان را از زمان مهد کودک به بعد در جامعه و در کنار بچههای دیگر نگه میدارند و تا هجده سالگی جامعه با آنان و آنها با جامعه آشنا میشوند و پس از آن اگر بخواهند از خانوده مستقل شوند برای کار و اشتغال و مسکن مشکل زیادی ندارند. به این ترتیب نگرانیها کاهش مییابد و معلول و خانوادهاش میتوانند ذهن خود را فقط روی آموزش و پیشرفت معلول متمرکز و روی داشتههای او سرمایهگذاری کنند، به جای این که برای نداشتههایش غصهدار شوند.
او تاکید میکند: این گام بلندی است که در کشور ما به مدد دولت، موسسات خیریه و ایجاد شبکههای حمایتی میسر میشود و یک همکاری همه جانبه میطلبد و نمیتوانیم تنها منتظر بودجه دولتی باشیم تا به یکباره شرایط تغییر کند.(ماندانا ملاعلی )
این خودروی خودران در واقع یک چهارچرخه ظاهرا ساده است که به دستگاه های مختلفی برای مسیریابی و حرکت در سطوح ناهموار مجهز شده است.
خودروی یاد شده افراد نابینا، معلول و... را که با استفاده از دیگر اتومبیل های خودران به نزدیکی محل کار یا اقامت خود رسیده اند، تحویل گرفته و سپس آنها را به مقصد نهایی منتقل می کند.
محققان دانشگاه ام آی تی که این دستگاه را با همکاری مهندسان دانشگاه ملی سنگاپور تولید کرده اند می گویند در حال آزمایش آن هستند تا بتوانند نسخه نهایی این محصول را در آینده نه چندان دور روانه بازار کنند.
چهارچرخه مذکور دارای حسگرهای متعدد و نرم افزارهایی است که در خودروهای خودران ساخت شرکت هایی مانند گوگل هم وجود دارد.
چهارچرخه های مذکور فضای زیادی اشغال نمی کنند و در محیط های بسته نیز قادر به حرکت هستند و ترکیب آنها با خودروهای بزرگ بدون نیاز به راننده تحولی جدی در شیوه حمل و نقل جابجایی افراد دارای معلولیت های جسمی و حرکتی به وجود می آورد.
این چهارچرخه قادر به شناسایی موانع حرکتی و پستی و بلندی ها نیز هست و در آزمایش های انجام شده از نظر مسیریابی نیز موفق بوده است. در حال حاضر تلاش ها برای افزایش ایمنی این محصول در جریان است.
5454
روزنامه شهروند - رضا مهریزی: اگر پای درددل معلولان نشسته باشید بیشتر آنان از وضع موجود در فضاهای شهری و اجتماعی همچون ادارهها، پارکها، بانکها و ورزشگاهها گلایه دارند؛ گلایههایی که میشود آنها را با مناسبسازی اماکن شهری برای معلولان رفع کرد.
اقداماتی که اگر صورت پذیرند میتوانند زمینهساز حضور اجتماعی بیشتر معلولان شوند. در آمارها و گزارشها شهرهای مختلفی بهعنوان بهترین شهرها برای معلولان از هر جهت معرفی شدهاند، مثلا در اروپا شهرهای سالزبورگ و برلین جزو بهترین شهرها هستند، این دو شهر تمام موانع شهری مزاحم معلولان را حذف کردهاند.
یکی دیگر از ویژگیهای شهر سالزبورگ این است که معلولان در تمام سطوح شهر ادغام شدهاند و دولت آنها را از سایر افراد جامعه جدا نکرده است.
همچنین این دو شهر توجه ویژهای به راحتی استفاده از مکانهای عمومی برای معلولان داشتهاند، ازجمله مکانهای توریستی، رستورانها، کلیسا و...
در کشور خودمان نیز حدود یکسال پیش، مدیرکل بهزیستی استان تهران از تدوین سند جامع آسیبهای اجتماعی با همکاری استانداری خبر داد. احمد دلبری گفت: شهرداری در زمینه ارایه خدمات حملونقل به معلولان اقدامات موثری انجام داده است و ما نیز قصد داریم با تقویت انجمنهای علمی و صنفی اقدامات ویژهای را در امر مناسبسازی معابر جهت تردد معلولان، سالمندان و کودکان انجام دهیم.
شهردار تهران نیز چند ماه پیش در حاشیه ضیافت افطاری معلولان شهر تهران با اشاره به تقاضای معلولان برای ارایه خدمات مناسب به آنان در شهر تهران گفت: به همه معلولان حق میدهم چراکه خدماتی که بتواند سرویس مناسبی به آنها ارایه کند، وجود نداشته و این خدمات حتما درخور شأن آنان نیست؛ البته باید درنظر داشت که شهرداری تهران بهعنوان مسئول مستقیم این کار به شمار نمیرود، بلکه دستگاههای ذیربط در این زمینه مسئول هستند.
قالیباف با اشاره به اقدامات و برنامهریزیهای صورت گرفته بهمنظور فراهمسازی امکانات درمانی و حملونقل مناسب معلولان در شهر تهران اظهارکرد: اکنون مرکز حملونقل ویژه معلولان را در شهر تهران راهاندازی کردهایم و اخیرا نیز تصمیمگیری شده این مرکز را در حوزه تاکسیرانی هم گسترش دهیم؛ به نحوی که مرکز تماسی راهاندازی خواهد شد تا تاکسیها هم بتوانند به معلولان سرویس دهند.
وی افزود: در دو سهسال گذشته افراد دارای معلولیت ذهنی را که بهخاطر هزینه حملونقل نمیتوانستند به مدرسه بروند موردتوجه و مدارس استثنایی شهر تهران را تحتپوشش قرار دادیم.
شهردار تهران در ادامه اظهارکرد: در سال ۱۳۹۵ همه پارکهای شهر تهران به ویلچر مجهز میشود تا افراد دارای معلولیت بتوانند از ویلچر در پارکها استفاده کنند. همچنین در هر منطقه یک پارک را به صورت کاملا استاندارد برای معلولان آماده میکنیم تا این افراد دسترسی راحتی داشته باشند و بتوانند از پارکها استفاده کنند.
وی از توسعه ونهای ویژه حملونقل معلولان در شهر تهران خبر داد و گفت: تا دوسال گذشته چنین حملونقلی برای معلولان وجود نداشت اما هماکنون این سامانه میتواند سرویس مناسبی به معلولان بدهد. همچنین ضروری است پوشش استخر و مراکز آب درمانی معلولان توسعه پیدا کند.
وعدههایی که مشخص نیست تا چه حد اجرایی شدهاند و تهران چندسال دیگر میتواند به شهر دوستدار معلولان نزدیک شود. با این حال جواب به این سوال که چه شهرهایی برای معلولان و افراد دارای ناتوانی مناسب هستند و چه شهرهایی نه، ساده نیست و بستگی به عوامل مختلفی دارد.
از این رو ممکن است شهری برای افراد دارای معلولیت جسمی مناسب باشد اما برای افرادی نابینا یا کمبینا نه یا بالعکس ممکن است شهری برای نابینایان مناسب باشد و برای دیگر معلولان اصلا مناسب نباشد. در نتیجه نوع معلولیت در انتخاب شهرهای دوستدار معلولان بسیار اهمیت دارد.
براساس گزارشی که هر ساله در آمریکا تحتعنوان «بهترین و بدترین شهرها برای افراد دارای معلولیت» منتشر میشود، در سال ٢٠١٦ به ترتیب شهرهای اورلند پارک، سکاتزدیل، لینکلن، گیلبرت و پئوریا؛ رتبه نخست تا پنجم را بهعنوان بهترین شهرها برای افراد دارای معلولیت کسب کردهاند، در این آمار شاخصهای مختلفی مدنظر قرار گرفته است، مثل تعداد سرانه پزشکان به تعداد افراد معلولان یا میزان دسترسی معلولان به پارکها.
اما براساس گزارش دیگری که شهرهای مناسب برای نابینایان را مشخص کرده است شهرهای برکلی، کالامازو، نیویورک، لاکراس و لوئیزویل؛ پنج شهر نخست مناسب برای نابینایان معرفی شدهاند.
در این گزارش معیارهایی مانند وضع پیادهروها، در دسترس بودن حملونقل عمومی، هزینههای زندگی و در دسترس بودن شغل برای افراد با تواناییهای مختلف درنظر گرفته شده است. جالب آنکه شهر نیویورک که در گزارش دوم جزو پنج شهر مناسب برای نابینایان معرفی شده، در گزارش «بهترین و بدترین شهرها برای افراد دارای معلولیت» در جایگاه ١٣٥ قرار گرفته است.
بهطور مشابه در کشور اسپانیا مالاگا بهترین شهر برای ناشنوایان معرفی شده یا بارسلونا بهترین شهر برای افراد دارای معلولیتهای جسمی است، به این دلیل که بارسلونا جزو نخستین شهرهایی است که در سال ١٩٧٧ اقدام به نصب رمپهای مخصوص معلولان در پیادهروها کرد و از اواسط دهه ٩٠ اتوبوسها و متروهای اکثر شهرهای اسپانیا مجهز به سطوح شیبدار مخصوص ویلچر و بالابر ویلچر شدهاند. همچنین در اسپانیا شهرهای بیلبائو، گرانادا، مادرید، مالاگا، مورسیا، اوویدو، پامپلونا، وایادولید و ساراگوسا؛ مناسب برای نابینایان معرفی شدهاند.
مقایسه این گزارشها و آمارها به خوبی نشان میدهد مناسبسازی فضای شهری تا چه حد نیاز به تخصص دارد و اگر بخواهیم شهری را برای همه افراد دارای معلولیت بهسازی کنیم، باید نیازهای همه آنها را درنظر بگیریم.
از طرف دیگر مناسبسازی فضای شهری برای تردد بیشتر معلولان در شهر همه ماجرا نیست.
استانداردهای جهانی برای شهرهای دوستدار معلولان تنها به رفع موانع شهری خلاصه نمیشود، معلولان نیاز به قوانین حمایتی بیشتر و خاصتری دارند، قوانینی مثل دسترسی به مراقبتهای پزشکی، بیمهها، سیستمهای حمایتی و... باز هم باید توجه داشت که ممکن است فردی نابینا نیاز به هیچ حمایتی نداشته باشد و بتواند به راحتی و بدون هیچ حمایت خارجی زندگی کند و از طرف دیگر فردی نیاز به مراقبت و نگهداری ٢٤ ساعته داشته باشد.
شهرهای مناسب برای معلولان باید به تمام نیازهای معلولان توجه داشته باشند و نمیتوان تنها با مناسبسازی بخشی از فضای شهری ادعا کرد شهری دوستدار معلولان است.
به همین دلیل یافتن شهری که بهطور کامل دوستدار معلولان باشد، سخت است، چراکه معیارها و شاخصها در لیستها مختلف است و یکسان نیست و بر سر این شاخصها نیز بحث است. از طرف دیگر زمانی که عنوان دوستدار معلولان را بر شهری میگذارند، عموما تنها معلولان جسمی را در نظر میگیرند و از دیگر معلولان و کسانی که دارای اختلالات خاص هستند، غافل میشوند.
شاخصهای شهر دوستدار معلولان
در گزارشها و آمارها عموما به معیارهای یک شهر دوستدار معلولان اشارهای نشده است یا اگر شده معیارها مختص به معلولان جسمی و حرکتی است، به همین دلیل تنها برای آشنایی با این ملاکها و شاخصها به یک مورد از آنها اشاره میشود.
هرساله در گزارش «بهترین و بدترین شهرها برای افراد دارای معلولیت» که توسط سایت WalletHub منتشر میشود، ٢٥شاخص مدنظر قرار میگیرد که در سه گروه کلی تقسیمبندی میشوند:
١. مسائل اقتصادی ٢. کیفیت زندگی ٣. مراقبتهای پزشکی.
٢٥شاخص مورد بررسی WalletHub به شرح زیر است:
الف- مسائل اقتصادی
١. استطاعت مالی برای خرید مسکن
٢. هزینه زندگی
٣. نرخ اشتغال معلولان
٤.درصد معلولان زیر خط فقر
٥. هزینه سالانه خدماتی که در منزل به معلولان ارایه میشود
٦. میانگین درآمد افراد معلول
ب- کیفیت زندگی
١. درصد معلولانی که در منطقه زندگی میکنند
٢. تعداد معلمان ویژه برای معلولان بهازای هر هزار دانشآموز معلول
٣. تعداد رستورانهایی که مناسب افراد با صندلی چرخدار هستند به ازای هر هزار نفر
٤. تعداد رمپهای مخصوص صندلی چرخدار در پیادهروها
٥. تعداد وسایل نقلیه عمومی دارای بالابر صندلی چرخدار
٦. درصد جمعیت معلولی که به پارک دسترسی دارند
٧. مسیرهایی که میتوان در آن پیادهروی کرد
٨. میزاد اثربخشی برنامههای درمانی دولت
٩. تعداد فارغالتحصیلان دارای معلولیت
١٠. تعداد ساختمانهایی که در سال ٢٠٠٠ یا بعد از آن ساخته شدهاند
١١. آبوهوای منطقه
ج- مراقبتهای پزشکی
١. هزینه ویزیت دکتر
٢. میانگین هزینه بیمه بهازای هر شخص
٣. سرانه تعداد پزشکان خانواده و عمومی
٤. کیفیت پزشکان منطقه (با استناد به رتبهبندی خود سایت)
٥. کیفیت پرستاران منطقه (با استناد به رتبهبندی خود سایت)
٦. کیفیت بیمارستانهای عمومی
٧. سرانه بیمارستانها
برلین، آلمان
همانطور که پیشتر اشاره شد برلین جزو بهترین شهرها برای افراد دارای معلولیت است. این شهر در سالهای اخیر سیاستهای مناسبی را برای تبدیل شهر به مکانی برای دسترسی همه افراد و بدون مانع پیش گرفته است.
دنور، کلرادو، ایالاتمتحده آمریکا
برخلاف کوههای راکی که در کلرادو واقع شدهاند، دنور منطقهای نسبتا صاف است. درواقع این شهر یکی از بهترین شهرهای آمریکا برای رفتوآمد با ویلچر است. این شهر هر ساله طیف گستردهای از فعالیتهای تفریحی و فرهنگی را برای افراد معلول برگزار میکند.
گدنیا، لهستان
اگرچه ممکن است قرار گرفتن یک شهر تاریخی مثل گدنیا در این لیست تعجبآور باشد اما این شهر یکی از شهرهایی است که سیستم حملونقل عمومیاش مناسب همه افراد است. تقریبا تمام اتوبوسهایی که در سطح این شهر تردد میکنند دارای سطح شیبدار و بالابر برای معلولان هستند.
گدنیا همچنین دارای یک سیستم اطلاعات منحصربهفرد شامل علایم راهنمایی بریل برای نابینایان است، در ضمن در سراسر شهر پارکینگهای مخصوص معلولان تعبیه شده است. رستورانها و موزههای این شهر نیز برای معلولان بهسازی شدهاند.
میلان در سال ٢٠١٦ برنده جایزه دسترسی شهری در اروپا شده است. میلان شهری است که برای هیچکس خستهکننده نیست و افراد با تواناییهای مختلف میتوانند به راحتی در شهر تردد کنند. این شهر با اینکه شهری تاریخی به حساب میآید، اکثر موانع شهری را برای دسترسی راحتتر معلولان حذف و سیستم حملونقلش را بهسازی کرده است. میلان جزو شهرهایی است که متعهد شده در مسیر توسعه تمام شهروندانش را مشارکت دهد.
سیاتل، واشنگتن، ایالات متحده آمریکا
این شهر بارانی در سواحل غربی آمریکا در رتبهبندیها جزو ٥کشور برتر دوستدار معلولان است. سیستم حملونقل عمومی سیاتل نزدیک به ٤٠سال است که بهسازی شده، همچنین افرادی که از صندلی چرخدار استفاده میکنند، هزینه کمتری را برای استفاده از حملونقل عمومی پرداخت میکنند.
در سطح شهر سیاتل مینیبوسهایی تعبیه شده که افراد معلول را بدون محدودیت جابهجا میکنند. از طرف دیگر برنامههایی مانند آسیبهای نخاعی در دانشگاه واشینگتن و برنامههای اشتغال در مایکروسافت و بوئینگ کیفیت زندگی معلولان در سیاتل را بسیار بالا برده است.