جام جم سرا:پوکی استخوان ازجمله بیماریهایی است که به دلیل کاهش جذب کلسیم در بدن ایجاد میشود و میتواند مشکلات زیادی را به وجود بیاورد و مانع از صد ساله شدن افراد شود.
این در حالی است که با داشتن تحرک و انجام ورزشهای روزانه، مصرف نکردن سیگار، تغذیه مناسب و دریافت کافی کلسیم و البته قرار گرفتن در معرض نور خورشید میتوان از بروز پوکی استخوان پیشگیری کرد حتی نتایج بررسیهای اخیر متخصصان که به مناسبت روز جهانی پوکی استخوان منتشر شده است، نشان میدهد مصرف میوه، سبزی و غلات هم در کاهش خطر بروز پوسیدگی و شکستگی استخوان در افراد مسن موثر است و افرادی که روزانه حداقل پنج واحد میوه مصرف میکنند، 30 درصد کمتر از همسن و سالهایشان در دوران میانسالی در معرض پوکی استخوان قرار میگیرند.
چند سالتان است؟
یادتان باشد زمانی که در برنامه غذایی روزانه فرد به اندازه کافی کلسیم وجود نداشته باشد، بدن کمبود آن را از استخوانها جبران میکند و به این ترتیب ذخیره کلسیم در استخوانها کاهش مییابد.
بد نیست بدانید فرآیند پوکی استخوان در آقایان از چهل سالگی و در خانمها از حدود سی سالگی آغاز میشود و پس از یائسگی شدت مییابد بنابراین غنی کردن ذخیره کلسیم استخوانها تا پیش از رسیدن به این سنین ضروری است.
از طرفی مصرف کلسیم و داشتن تحرک روزانه بعد از این دوران هم نقش مهمی در پیشگیری از شکستگیهای استخوان دارد.
چقدر کلسیم بخوریم؟
مصرف روزانه هزار میلیگرم (هر لیوان شیر حدود 300 میلیگرم کلسیم دارد) کلسیم برای خانمها ضروری است، اما افراد بالای 50 سال به 1500 میلیگرم کلسیم در روز نیاز دارند که باید از طریق لبنیات، سبزیجات برگ تیره مثل کاهو و اسفناج، سویا، قارچ، انواع غلات، بادام، ماهی و... تامین شود.
هر چند مهمترین اصل در پوکی استخوان کمبود کلسیم است، اما مواد مغذی دیگری هم هستند که در پیشگیری از این بیماری نقش دارند؛ مهمترین آنها ویتامین D است که باید از طریق نور خورشید یا مکمل دریافت شود تا جذب کلسیم افزایش پیدا کند بنابراین در صورتی که مقدار کلسیم دریافتیتان از طریق مصرف مواد غذایی کافی نیست باید زیر نظر پزشک مکمل ویتامین D و کلسیم استفاده کنید تا در معرض پوکی استخوان قرار نگیرید.
تشخیص پوکی استخوان
بعد از پنجاه سالگی از هر 10 خانم، چهار نفر و از هر ده آقا، دو نفر در مرحلهای از طول عمرشان دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان میشوند که یا منجر به مرگ فرد شده یا تقریبا زندگی طبیعیشان را دچار اختلال میکند.
پوکی استخوان معمولا تا زمانی که شکستگی رخ نداده باشد، فاقد علامت است و به همین دلیل هم بیماری خاموش لقب گرفته و تنها آزمایشی که میتوان برای سنجش پوکی استخوان به کار برد تراکمسنجی (دانسیتومتری) است و باید از چهل و پنج تا پنجاه سالگی و سالی یک بار به منظور پیشگیری و تشخیص زودرس بیماری انجام شود.
جام جم سرا: متاسفانه پوکی استخوان، درمان قطعی ندارد و فقط میتوان از پیشرفت یا تشدید آن جلوگیری کرد. پس بهتر است قبل از اینکه چنین مشکلی پیش بیاید، از بروز آن پیشگیری کنیم و به فکر حفظ سلامت استخوانهایمان باشیم که بعد از رخ دادن این بیماری، کنترل آن سختتر خواهد بود. با توجه به اهمیت این موضوع، روز بیست و هشتم مهر را به عنوان روز جهانی پوکی استخوان انتخاب و نامگذاری کردهاند تا به این بهانه کمی بیشتر درباره بیماری و روشهای پیشگیری از بروز آن صحبت شود.
فکر میکنید پوکی استخوان فقط افراد سالمند را تهدید میکند و فقط پدربزرگها و مادربزرگها هستند که با این بیماری روبهرو میشوند؟ اگر شما هم اینطور فکر میکنید باید بدانید این طرز فکر صحیح نیست و میگویند سن ابتلا به این بیماری کاهش یافته به طوری که این روزها جوانان هم در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند و این بیماری در دوره جوانی هم مشاهده میشود.
با وجود این نباید نقش دو عامل مهم تغذیه و فعالیت جسمی را در پیشگیری از پوکی استخوان نادیده بگیریم که به گفته دکتر میترا زراتی میتواند احتمال روبهرو شدن با این بیماری را کاهش دهد یا پس از بروز بیماری، از پیشرفت آن جلوگیری کند.
این متخصص تغذیه در گفتوگو با جامجم توضیح میدهد: استخوانهای بدن ما مانند حساب بانکی هستند؛ به این معنی که تا سنین 30 تا 35 سالگی فرصت داریم حساب استخوانیمان را با کلسیم پر کنیم و پس از آن، بدن میتواند از این حساب برداشت کند. بنابراین هرچه حساب بانک استخوانیمان پرتر و میزان کلسیم بیشتر باشد، احتمال بروز پوکی استخوان هم کمتر خواهد شد.
وی میافزاید: در صورتی که فرد با کمبود کلسیم مواجه شود، این مواد مغذی از استخوانها برداشت خواهد شد و در نتیجه فضاهایی توخالی در استخوانها ایجاد میشود که میتواند اندامهای فرد را مستعد بروز شکستگی کند.
کلسیم، دشمن پوکی استخوان
با توجه به آنچه گفته شد، اهمیت مصرف مواد غذایی و منابع حاوی کلسیم بیشتر مشخص میشود. بنابراین مهم است از همان دوران کودکی تا سنین 30 ـ 35 سالگی این مواد را در برنامه غذاییمان بگنجانیم و پس از این سنین هم با مصرف چنین موادی، احتمال بروز پوکی استخوان را کاهش دهیم.
وقتی از منابع کلسیم صحبت میشود، خیلیها تصور میکنند فقط با خوردن لبنیات میتوانند از بروز پوکی استخوان پیشگیری کنند در حالی که به گفته دکتر زراتی، عوامل دیگری هم در این زمینه نقش دارد و موارد متعددی وجود دارد که میتواند مانع استفاده بهینه از کلسیم و در نتیجه نشست آن در استخوانها شود.
این متخصص تغذیه با اشاره به اینکه لبنیات کم چرب، کلسیم قابل جذب خوبی دارد، خاطرنشان میکند: علاوه بر لبنیات میتوان از دیگر منابع کلسیم هم استفاده کرد. به عنوان نمونه از گروه سبزیجات، خانواده کلم حاوی کلسیم است و شاید بتوان گفت میزان کلسیم و جذب آن با شیر و ماست هم ارزش است.
وی یادآور میشود: کشک، خامه و پنیر از نظر کلسیم، جزو لبنیات محسوب نمیشود و فقط شیر و ماست است که باید به میزان کافی برای جذب کلسیم از آنها استفاده کرد.
این مواد غذایی مانع جذب کلسیم میشود
دکتر زراتی با تاکید بر اینکه برای افزایش جذب کلسیم، مصرف مواد غذایی شور باید به حداقل برسد، توضیح میدهد: حتی اگر به مقدار کافی از منابع کلسیم استفاده کنید، مصرف بیش از حد نمک و سدیم موجود در آن باعث دفع کلسیم از طریق ادرار خواهد شد و در نتیجه بدن فرد ناچار است از کلسیم استخوانی برداشت کند.
این متخصص تغذیه ادامه میدهد: فراموش نکنید هرچه کلسیم بیشتری مصرف کنید، اما غذایتان پرچرب باشد، بخصوص زمانی که چربی غذا از نوع اشباع یعنی چربیهای حیوانی و جامد است، کلسیم بیشتری دفع خواهد شد و در چنین شرایطی این ماده غذایی به خون و استخوان نمیرسد.
برهمین اساس وی توصیه میکند، مصرف مواد غذایی شور و چرب، کنسروها و فستفودها را به حداقل برسانید تا از بروز پوکی استخوان پیشگیری شود.
وی در ادامه توضیح میدهد: مواد غذایی حاوی جوش شیرین نیز میتواند فرد را مستعد ابتلا به پوکی استخوان کند و به همین دلیل باید از مصرف این ماده غذایی اجتناب کرد.
دکتر زراتی میگوید: کسانی که غذاهای پروتئینی و گوشت زیاد مصرف و از رژیمهای پروتئینی پیروی میکنند، مستعد پوکی استخوان هستند چون رژیمهای پرپروتئین مانند مصرف بیش از حد سفیده تخممرغ در طول روز یا مصرف زیاد گوشت بخصوص گوشت قرمز موجب اسیدی شدن خون خواهد شد و در نتیجه بدن ناچار است برای ایجاد تعادل از کلسیم استخوانها استفاده کند. بنابراین کسانی که به دلایل مختلف از پروتئین زیاد استفاده میکنند، باید توجه داشته باشند که بیشتر از پروتئینهای گیاهی استفاده کنند و مصرف پروتئینهای حیوانی، بخصوص گوشت قرمز را به حداقل میزان ممکن برسانند.
وی به کسانی که به هر دلیل از مکملهای روی یا آهن استفاده میکنند توصیه میکند برای جذب کلسیم، دو تا سه ساعت فاصله با مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم در نظر بگیرند تا کلسیم غذا جذب شود و فرد مستعد پوکی استخوان نشود.
کلسیم و ویتامین D؛ با هم و در کنار هم
آنطور که دکتر زراتی میگوید اگر ویتامین D به میزان کافی در بدن وجود نداشته باشد، حتی اگر تمام این موارد را رعایت کنید، باز هم نمیتوان از کلسیم بدرستی استفاده کرد. برای همین توصیه میشود از طریق نور آفتاب، ویتامین D مورد نیاز را دریافت کرده و نیاز بدن را تامین کنید.
وی میافزاید: ویتامین D در هیچ غذایی وجود ندارد، مگر غذاهای غنی شده. بنابراین توصیه میشود سالی یکبار میزان ویتامین D خون را کنترل کنید تا اگر مقدار آن پایین است، از مکملهای ویتامین D زیر نظر متخصص تغذیه استفاده شود. دکتر زراتی تاکید میکند مکملهای کلسیم و ویتامین D را تحت نظر متخصص تغذیه مصرف و از مصرف خودسرانه آن خودداری کنید.
نیلوفر اسعدیبیگی / گروه سلامت
جام جم سرا: دکتر سید مسعود داوودی در گفتوگو با جامجم افزود: البته احتمال بروز پوکی استخوان یا شکستگیهای استخوانی در بیماران دچار حساسیتهای تنفسی و آسم به علت مصرف دوز بالای داروهای کورتونی بیشتر است، اما به طور کلی کسانی که زمینه ابتلا به بیماریهای آلرژیک را دارند باید نسبت به پیشگیری از پوکی استخوان بسیار دقت داشته باشند.
وی تاکید کرد: همچنین کسانی که مستعد آلرژیهای مکرر هستند معمولا دچار ضعف سیستم ایمنی نیز بوده و بیش از دیگران در معرض بیماریهای عفونی، میکروبی و قارچی قرار دارند. حتی خطر ابتلا به بیماریهایی چون آبلهمرغان و زگیل در این دسته افراد زیادتر است.
جام جم سرا: فاتح اوچان و همکارانش از دانشگاه کالیفرنیا گامهای اولیه برای ساخت بمبی هوشمند به منظوراز بین بردن یکی از رایجترین سرطانهای کودکان موسوم به لوکیما (نوعی سرطان مغز استخوان) را برداشتهاند.
اخیرا مقالهای در نشریه EBioMedicine منتشر شده که در آن راهبرد جدیدی برای درمان این بیماری در کودکانی که تنها ۲۰ درصد شانس زندگی داشتهاند ارائه شده است.
اوچان میگوید: اگر بدانیم که چه چیزی موجب مقاوم شدن سلولهای لوکیما در برابر داروی شیمی درمانی میشود، آنگاه میتوان با این بیماری مبارزه کرد. ما به ساز و کار این سلولها پی بردهایم. قدم بعدی در این مسیر طراحی دارویی است که میتواند روی هدف خاصی متمرکز شود.
این بمب هوشمند، ژن ناقصی را در بدن هدف گیری میکند، ژنی که مسوول تولید پروتئین غیرطبیعی CD۲۲ است. این پروتئین موجب تکثیر سلولهای بنیادی سرطان شده و از سویی مقاومت در برابر داروی شیمی درمانی را در سلولهای شیمی درمانی ایجاد میکند. این ژن موجب عقیم ماندن روشهای درمانی مختلف نظیر پیوند مغز استخوان و شیمی درمانی میشود. (ایرنا)
بیش از نیمی از زنان بالای ۵۰ سال به بیماری پوکی استخوان مبتلا میشوند که میتواند به شکستگی استخوان منجر شود. فاکتورهای اصلی خطرزا در بروز پوکی استخوان شامل مصرف ناچیز کلسیم، استعمال سیگار و مصرف برخی انواع داروها و یائسگی هستند. علاوه بر این، استرسهای طولانی مدت میتواند بر متابولیسم بدن و در نهایت خطر ابتلا به پوکی استخوان تاثیر بگذارد. همچنین بیتوجهی افراد افسرده به حفظ سلامت خود نیز ممکن است خطر ضعف استخوانی را افزایش دهد و حتی امکان دارد آنان را به استعمال مواد دخانی و خودداری از انجام فعالیتهای بدنی ترغیب کند.
در این بررسی بیش از ۱۱۰۰ زن ۶۰ تا ۷۰ ساله فنلاندی حضور داشتند. روی این افراد تستهایی انجام گرفت تا میزان سلامت استخوان آنان اندازهگیری شود. متخصصان در این مطالعه مشاهده کردند به طور کلی تراکم استخوانی این زنان در طول یک دوره ۱۰ ساله کمابیش ۴ درصد کاهش پیدا کرده است. با این حال میزان تراکم استخوانی در زنانی که از زندگیشان رضایت داشتند بیش از ۵۲ درصد بالاتر از شرکت کنندگانی بود که از زندگیشان راضی نبودند.
بر اساس نتایج این بررسی، تغییرات در رضایت از زندگی در طول مدت ۱۰ سال انجام مطالعه با شدت تراکم استخوانی مرتبط بوده است.
به نقل از هلث دی نیوز، متخصصان فنلاندی با بیان اینکه در این مطالعه هنوز ارتباط مستقیم این دو عامل با یکدیگر مورد تایید قرار نگرفته اظهار داشتند: آنچه مشاهده شد این است که سطح بالایی از رضایت از زندگی میتواند فرد را در مقابل ابتلا به پوکی استخوان حفاظت کند اما انجام مطالعات بیشتر در این زمینه ضروری است. (ایسنا)
دکتر مصطفی شاهرضایی در خصوص پاتولوژی شکستگی ناشی از ضربههای کوچک در استخوانهای ضعیف شده، گفت: علل بوجود آمدن این بیماری بسیار گسترده است و بیماریهای مختلفی میتوانند عامل ایجاد آن شوند.
این متخصص ارتوپدی با اشاره به اینکه پاتولوژی شکستگی میتواند ناشی از تومورها و بیماریهای مختلف متابولیکی باشد، گفت: استئوپروز (پوکی استخوان) یکی از شایعترین علل ایجاد این بیماری است که بیشترین همراهی را با شکستگی پاتولوژیک دارد.
سرپرست مرکز تخصصی سارکوما پژوهشکده سرطان جهاد دانشگاهی افزود: بیماریهای متابولیک از جمله هایپرپاراتیروئیدی، استئوژنز ایمپرفکتا و استئوپتروس از دیگر علل شایع بروز این بیماری هستند.
وی با اشاره به تومورهای مختلف و بسیاری از بدخیمیها، افزود: وجود درد در استخوان قبل از شکستگی، شکستگیهای متعدد که به تازگی در فرد ایجاد شده و شکستگیهای نامتعارف همچنین شکستگی در افراد بالای ۴۵ سال میتواند از شرایط ایجاد این نوع شکستگی باشد. (ایسنا)
برای بررسی رابطه بین مصرف همیشگی میوه و سبزی با شکستگی لگن، ۴۰, ۶۴۴ مرد و ۳۴, ۹۴۷ زن بین سنین ۴۵ تا ۸۳ سال که فاقد هر گونه بیماری قلبی عروقی و سرطان بودند، مورد مطالعه قرار گرفتند.
نتیجه مطالعه مشخص کرد زنان و مردانی که هیچ سبزی و میوهای در رژیم غذاییشان نگنجاندهاند در مقایسه با افرادی که پنج نوبت در روز میوه و سبزی میخوردند، ۸۸ درصد بیشتر در معرض شکستگی لگن قرار داشتند.
به گفته دکتر «لیزا بایبرگ»، از دانشگاه آپسالا سوئد، دستورهای غذایی نیز بیانگر مصرف روزانه پنج نوبت میوه و سبزیجات در وعدههای غذایی است. هر چقدر میزان مصرف میوه و سبزیجات بیشتر باشد، میزان شکستگی لگن بتدریج کاهش مییابد. (مهر)
دکتر جمیله عطاپور اظهار کرد: با افزایش سن بهویژه در زنان، بروز پوکی استخوان نیز دور از انتظار نخواهد بود.
وی با اشاره به اینکه زنان در سن 50 سالگی یائسه شده و هورمون استروژن آنها کاهش مییابد، افزود: ترشح هورمون استروژن از تخمک تأثیر مثبتی بر روی استخوانسازی دارد. بنابراین کم شدن این هورمون موجب از دست رفتن توده استخوانی و تشدید و تسریع کننده روند پوکی استخوان میشود.
عطاپور با بیان اینکه بخش زیادی از روند پوکی استخوان ژنتیکی است، تصریح کرد: به همین دلیل وقتی زنان به سنین 60 تا 75 میرسند اغلب مقدار زیادی از توده استخوانی خود را از دست دادهاند و این امر اجتناب ناپذیر است.
این متخصص داخلی بیان کرد: بهترین راه این است که زنان از سنین جوانی و قبل از رسیدن به سن 35 سالگی با مصرف شیر و لبنیات کافی و فعالیت فیزیکی مناسب، حداکثر توده استخوانی را داشته باشند. علاوه بر آن در صورتی که جذب ویتامین D به مقدار ناکافی بوده و سیگار، الکل و برخی داروها نیز مصرف شود، حداکثر توده استخوانی شکل نخواهد گرفت و پوکی استخوان بعد از سن 35 سالگی آغاز میشود.
عطاپور گفت: زمانی که نوزادی به دنیا میآید کمکم غضروفهای بدن او تبدیل به استخوان میشود و این استخوانسازی تا سن 30 - 35 سالگی ادامه مییابد. البته بعد از آن هم استخوانسازی انجام میشود اما با توجه به اینکه در سنین بالا استخوانخوری هم انجام میشود، بنابراین با مشکلات گفته شده سرعت استخوانسازی به اندازه استخوانخوری نخواهد بود.
این متخصص داخلی گفت: آمارها نشان میدهد سالانه 10 میلیون نفر در آمریکا به پوکی استخوان مبتلا میشوند و 18 میلیون نفر هم به سوی آن حرکت میکنند. ضمن اینکه در کشور ما نیز زنان شرایط خوبی را در این زمینه ندارند.
وی خاطرنشان کرد: تاکید میشود علاوه بر مصرف لبنیات و جذب ویتامین D، روزانه به مدت نیم ساعت پیادهروی انجام شود و افرادی که دارای ریسکفاکتورها هستند، بیشتر رعایت کرده و برنامه خود را تنظیم کنند.(ایسنا)
دکتر جمیله عطاپور اظهار کرد: با افزایش سن بهویژه در زنان، بروز پوکی استخوان نیز دور از انتظار نخواهد بود.
وی با اشاره به اینکه زنان در سن 50 سالگی یائسه شده و هورمون استروژن آنها کاهش مییابد، افزود: ترشح هورمون استروژن از تخمک تأثیر مثبتی بر روی استخوانسازی دارد. بنابراین کم شدن این هورمون موجب از دست رفتن توده استخوانی و تشدید و تسریع کننده روند پوکی استخوان میشود.
عطاپور با بیان اینکه بخش زیادی از روند پوکی استخوان ژنتیکی است، تصریح کرد: به همین دلیل وقتی زنان به سنین 60 تا 75 میرسند اغلب مقدار زیادی از توده استخوانی خود را از دست دادهاند و این امر اجتناب ناپذیر است.
این متخصص داخلی بیان کرد: بهترین راه این است که زنان از سنین جوانی و قبل از رسیدن به سن 35 سالگی با مصرف شیر و لبنیات کافی و فعالیت فیزیکی مناسب، حداکثر توده استخوانی را داشته باشند. علاوه بر آن در صورتی که جذب ویتامین D به مقدار ناکافی بوده و سیگار، الکل و برخی داروها نیز مصرف شود، حداکثر توده استخوانی شکل نخواهد گرفت و پوکی استخوان بعد از سن 35 سالگی آغاز میشود.
عطاپور گفت: زمانی که نوزادی به دنیا میآید کمکم غضروفهای بدن او تبدیل به استخوان میشود و این استخوانسازی تا سن 30 - 35 سالگی ادامه مییابد. البته بعد از آن هم استخوانسازی انجام میشود اما با توجه به اینکه در سنین بالا استخوانخوری هم انجام میشود، بنابراین با مشکلات گفته شده سرعت استخوانسازی به اندازه استخوانخوری نخواهد بود.
این متخصص داخلی گفت: آمارها نشان میدهد سالانه 10 میلیون نفر در آمریکا به پوکی استخوان مبتلا میشوند و 18 میلیون نفر هم به سوی آن حرکت میکنند. ضمن اینکه در کشور ما نیز زنان شرایط خوبی را در این زمینه ندارند.
وی خاطرنشان کرد: تاکید میشود علاوه بر مصرف لبنیات و جذب ویتامین D، روزانه به مدت نیم ساعت پیادهروی انجام شود و افرادی که دارای ریسکفاکتورها هستند، بیشتر رعایت کرده و برنامه خود را تنظیم کنند.(ایسنا)
محققان دانشگاه ویسکانسین در ایالات متحده بیش از ۲۰۰ زن یائسه را در یک مطالعه جدید در مورد مزایای مصرف دوز بالای مکمل ویتامین D مورد بررسی قرار دادند.
در ابتدای مطالعه، هیچ کدام از شرکت کننده ها پوکی استخوان نداشتند، اما سطح ویتامین D در سرم خون در آن ها به گفته برخی کارشناسان کافی نبود.
به گزارش مهر، محققان شرکت کنندگان را به سه گروه تقسیم کردند. یک گروه دارونما مصرف کردند، گروه دیگر از مکمل ویتامین D با دوز پایین استفاده کردند و گروه سوم مکمل با دوز بالا دریافت کردند.
جذب کلسیم در زنانی که دارونما و مکمل با دوز پایین دریافت کرده بودند کاهش یافت. با این که در گروه سوم، جذب کلسیم یک درصد افزایش یافت ولی این تغییر بسیار کم بود و اثرات مفیدی نداشت.
دانشمندان اعلام کردند که بین سه گروه فوق در خصوص تراکم معدنی استخوان، عملکرد عضله و تجمع یا افت عضلانی، هیچ تفاوتی حاصل نشد.
یکی از محققان تحقیق فوق می گوید: «امروزه زنان زیادی از مکمل های ویتامین D در دوزهای مختلف استفاده می کنند و ما به آن ها توصیه می کنیم مصرف این مکمل ها را متوقف کنند. این مکمل ها هیچ فایده ای برای استخوان ندارند.»