جام جم سرا: البته پس از رسانه‌ای شدن موضوع، این عمل پیوند انجام نشد. جالب آن‌که چند ماه قبل نیز قرار بود در بیمارستان خصوصی فرمانیه تهران، عمل پیوند کلیه دیگری به صورت پنهانی بین تبعه ایرانی و خارجی انجام شود که این عمل هم ناکام ماند.
به نظر می‌رسد همین سوءسابقه برخی بیمارستانهای خصوصی در انجام عمل‌های غیرقانونی پیوند اعضا، یکی از دلایل مهمی است که در نهایت وزیر بهداشت را مجاب کرده است پس از برگزاری جلسه شورای عالی پیوند، به رسانه‌ها خبر بدهد: در این جلسه تاکید شد که پیوند عضو در بیمارستانهای خصوصی انجام نشود و این‌گونه اعمال به سمت بیمارستانهای دولتی و دانشگاهی هدایت شود.
یعنی با این حساب، از این پس دیگر نباید هیچ عمل پیوندی در بیمارستانهای خصوصی کشور انجام شود و فقط بیمارستانهای دولتی موظف به انجام این عمل جراحی هستند.
عباس زارع‌نژاد، مدیر روابط عمومی وزارت بهداشت نیز درباره دلایل اتخاذ این تصمیم تازه به جام‌جم توضیح می‌دهد: وزارت بهداشت به دو دلیل، انجام عمل پیوند در بیمارستانهای خصوصی را ممنوع کرده است. یکی از این دلایل به تخلفاتی برمی‌گردد که برخی بیمارستانهای خصوصی درباره پیوند اعضا انجام داده‌اند و همین تخلفات، یکی از دلایلی بود که باعث شد وزارت بهداشت تصمیم بگیرد از این پس در بیمارستانهای خصوصی، عمل پیوند انجام نشود.
دومین دلیلی که زارع‌نژاد به آن اشاره می‌کند، بحث مجهزتر بودن بیمارستانهای دولتی برای انجام عمل پیوند است. به گفته مشاور وزیر بهداشت، تجهیزات بیمارستانهای دولتی برای انجام عمل پیوند، مجهزتر و به‌روزتر از بیمارستانهای خصوصی است و به همین علت، از این پس فقط بیمارستانهای دولتی برای انجام عمل پیوند، وظیفه دارند.
وزیر بهداشت نیز در تکمیل همین دلیل به مهر توضیح داده است که اهمیت این تصمیم در مراقبت از بیماران، پس از انجام عمل پیوند است. این‌گونه مراقبت‌ها در بیمارستانهای دولتی و آموزشی بدرستی انجام میشود، بنابراین درصدد هستیم به بخش هتلینگ این بیمارستانها اعتباری اختصاص دهیم تا بیماران در وضع مناسب‌تری به‌سر ببرند.
البته نباید فراموش کرد که اگر محدود کردن بیمارستانهای خصوصی برای انجام عمل پیوند، سبب شود که کار بیمارستانهای دولتی بیشتر شده و در نتیجه صف نیازمندان پیوند عضو نیز طولانی‌تر شود، در نتیجه این اقدام نمی‌تواند کمک چندانی برای این گروه از بیماران باشد. اگر چنین وضعی پیش بیاید، در آن وضع بهتر است جلوی تخلفات عمل پیوند در بیمارستانهای خصوصی گرفته شود تا با رفع معایب این بیمارستانهای خصوصی و تجهیز امکانات آنها، صف انتظار پیوند اعضا کاهش پیدا کند.
به همین دلیل است که می‌گوییم محروم کردن بیمارستانهای خصوصی برای انجام عمل پیوند، فقط به شرطی مفید واقع میشود که بیمارستانهای دولتی برای انجام عمل پیوند، مجهزتر شوند و اعتماد مردم را به این بیمارستانها تقویت کنند. همچنین نباید شرایط به‌گونه‌ای دربیاید که رابطه بازی یا هر عامل غیرقانونی دیگر باعث شود که یک بیمار، صف انتظار پیوند عضو را دور بزند و خیلی راحت‌تر از بقیه بیماران، عمل پیوند عضو را در بیمارستانهای دولتی انجام دهد.
پیوند عضو خارجی‌ها در ایران، ممنوع شد
ماجرای دو تبعه عربستانی و تخلف چند ماه قبل یکی دیگر از بیمارستانهای خصوصی، فقط نمونه‌هایی از تخلفات اخیر بیمارستانهای خصوصی برای انجام عمل پیوند عضو است.
در واقع، اینها تخلفاتی است که فقط در چند ماه گذشته به اطلاع رسانه‌ها رسیده است و معلوم نیست طی سال‌های اخیر، چند مورد دیگر از این عمل‌های غیرقانونی پیوند اعضا در سکوت خبری، انجام شده است حتی شخص وزیر بهداشت هم بصراحت به ایرنا می‌گوید: در 10 سال گذشته 608 بیمار غیرایرانی در کشور پیوند عضو شده‌اند و البته شاید آمارها بیشتر از این تعداد باشد، زیرا بسیاری از اتباع غیرایرانی از مسیرهای غیرقانونی و متفرقه به پیوند عضو اقدام کرده‌اند.
همین سابقه بد برخی بیمارستانهای خصوصی در تهران باعث شده است که حالا شورای عالی پیوند به تصمیم دیگری برای مقابله با این تخلفات متوسل شود و به گفته وزیر بهداشت، با توجه به تعداد زیاد بیماران ایرانی در فهرست انتظار پیوند اعضا برای اتباع غیرایرانی ممنوع شده است و از این پس این عمل فقط برای اتباع ایرانی انجام میشود.
تا چند روز قبل، شکل قانونی عمل پیوند به این صورت بود که هرگونه خرید و فروش عضو ایرانی برای اتباع خارجی ممنوع بود، ولی یک تبعه خارجی می‌توانست با هم تبعه خود به ایران بیاید و عمل پیوند عضو را در ایران انجام دهد.
یعنی مثلا انجام عمل پیوند کلیه بین دو شهروند غیرایرانی در داخل کشور، قانونی بود و این دو شهروند خارجی می‌توانستند با پرداخت هزینه، از امکانات درمانی ایران استفاده کنند.
اما با توجه به دور زدن همین قانون طی سال‌های اخیر که نمونه‌اش در ماجرای دو تبعه عربستانی اتفاق افتاد، وزارت بهداشت تصمیم گرفته است که برای پایان دادن به این غائله، به طور کلی هرگونه عمل پیوند اتباع خارجی در ایران را ممنوع کند. در حقیقت، از این به بعد دیگر یک تبعه خارجی نمی‌تواند عمل پیوند عضو را در ایران انجام دهد؛ حتی اگر قرار باشد از هموطنش، عضو پیوندی دریافت کند.
هاشمی ضمن دفاع تمام قد از این تصمیم، تاکید کرده است: آمار دقیقی از موارد غیرقانونی پیوند عضو در کشور وجود ندارد، ولی از این پس هر تخلفی که در حوزه پیوند عضو انجام شود در دستگاه قضایی به عنوان قاچاق اعضای بدن محسوب میشود. در 20 سال گذشته رفتارهای نادرست و تخلفاتی در حوزه پیوند در کشور شکل گرفته است که با تصمیم اخیر شورای عالی پیوند این تخلفات برچیده خواهد شد.
در گذشته، این طور استنباط می‌شد که انجام عمل پیوند کلیه اتباع خارجی در مراکز درمانی ایران، نوعی توریست‌درمانی است که به نفع اقتصاد کشور است، ولی وزیر بهداشت عنوان کرده است: در زمینه توریسم درمانی، ارائه خدمات درمانی به اتباع غیرایرانی باید در بخشهای دیگر بجز پیوند عضو متمرکز باشد و ارائه این خدمت، باید در انتهای فهرست خدمات به این دسته از بیماران قرار گیرد.
همچنین در جلسه شورای عالی پیوند مقرر شده است که معاونت درمان وزارت بهداشت تا اول مهر امسال درباره این بیماران تعیین تکلیف کند، اما به گفته وزیر بهداشت از این زمان به بعد هیچ گونه بیمار غیرایرانی برای پیوند عضو پذیرش نخواهد شد.
مشکلات پرشمار بیماران نیازمند پیوند عضو
براساس آمارهای رسمی، هم‌اکنون 25 هزار شهروند ایرانی در صف پیوند عضو هستند. بعضی از این بیماران شانس می‌آورند و موفق می‌شوند عضو اهدایی پیدا کنند، ولی برخی از این بیماران ایرانی به دلیل پیدا نکردن عضو اهدایی، در همین صف طولانی انتظار، جان می‌بازند.
آن‌گونه که مسئولان وزارت بهداشت می‌گویند روزانه بین هفت تا 10 نفر از افرادی که نیازمند پیوند عضو هستند، فوت می‌کنند و این در حالی است که رییس اداره پیوند و بیماری‌های خاص وزارت بهداشت، پیشتر به جام‌جم گفته بود: اگر عضو پیوندی فقط از 20 درصد مرگ مغزی‌ها در کشور گرفته شود، می‌توانیم همه اعضای پیوندی 25 هزار بیمار را تامین کنیم.
نبود فرهنگ‌سازی لازم موجب شده که خیلی از خانواده‌ها حاضر نشوند اعضای بیمار مرگ مغزی خود را اهدا کنند و به همین علت، هم‌اکنون فقط در کمتر از 10 درصد بیماران مرگ مغزی کشور، اهدای عضو انجام میشود.
سالانه بین 5000 تا 8000 مرگ مغزی در کشور اتفاق می‌افتد، اما همین همکاری نکردن بسیاری از خانواده‌های بیماران مرگ مغزی، به طولانی شدن صف پیوند عضو در ایران دامن زده است.
هماهنگ نبودن و همکاری نکردن بیمارستانها در ثبت بیماران مرگ مغزی هم مشکل دیگری است که به طور مستقیم به ضرر بیماران نیازمند پیوند عضو تمام شده است. مثلا در حالی که یک بیمارستان، بیمار مرگ مغزی دارد و بیمارستان دیگر، بیمار نیازمند پیوند عضو دارد، اما معمولا بیمارستانها از حال و روز هم بی‌خبر هستند و چنین اطلاعات مهمی بین مراکز درمانی کشور رد و بدل نمی‌شود.
جدای از این مشکل ساختاری، بیمه‌ها نیز به بیماران نیازمند پیوند عضو، کمک چندانی نمی‌کنند. وزیر بهداشت هم در جلسه اخیر شورای عالی پیوند خاطرنشان کرد: متاسفانه نقش بیمه‌ها در این حوزه زیاد پررنگ نیست و با توجه به اینکه برخی از اعمال پیوند از قبیل پیوند قلب، روده، پانکراس و لوزالمعده بسیار پرهزینه است، انتظار داریم بیمه‌ها نیز در تامین منابع این عمل‌ها همکاری کنند.
با توجه به اینکه طرح تحول نظام سلامت فقط مختص گروه خاصی از بیماران نیست، جای دوری نمی‌رود اگر این 25 هزار بیمار نیازمند پیوند عضو نیز از مزایای این طرح کلان بهره‌مند باشند و نظام درمان برای کاهش هزینه‌های درمان این بیماران، چاره‌ای جدی بیندیشد.
امین جلالوند - گروه جامعه
