کیفیت هوای اراک برای گروه های سنی حساس در شرایط ناسالم است

[ad_1]

اراک - ایرنا - مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی گفت: کیفیت هوای اراک روز شنبه به دلیل افزایش غلظت آلاینده ها برای گروه های سنی حساس در شرایط ناسالم است.

حسینعلی ابراهیمی کارنامی در گفت و گو با ایرنا افزود: بر اساس گزارش مرکز پایش کیفیت هوا، غلظت ذرات معلق در هوای اراک در ساعت هفت صبح روز شنبه به 54 میکروگرم بر متر مکعب رسید که حدود 2 برابر استاندارد زیست محیطی است.
وی بیان کرد: شاخص کیفیت هوای اراک روز جمعه نیز به 130 رسید که بیانگر هوای ناسالم برای گروه های سنی حساس بوده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی ادامه داد: استاندارد سنجش میزان ذرات معلق در هوا 35 میکروگرم بر متر مکعب است.
ابراهیمی کارنامی، از گروه های سنی حساس از جمله کودکان، زنان باردار، بیماران قلبی و تنفسی و سخت درمان خواست در صورت امکان از تردد در فضای باز و شلوغ خودداری کنند.
این مسئول علت آلایندگی هوای امروز کلانشهر اراک را پایداری و ایستایی هوا عنوان کرد که موجب ماندگاری و تجمیع مواد آلاینده درهوا می شود.
وی عنوان کرد: اراک به دلیل همجواری با تالاب کویری میقان، با تهدید چشمه های تولید غبار نمکی و ایجاد ریزگرد با منشاء محلی در کنار گرد و غبارهای وارداتی مواجه است که باید برنامه ها و راهبردهای هدفمند برای مهار این کانون ها از سوی مسئولان با جدیت دنبال شود.
تاکنون 2 برنامه مصوب کاهش آلایندگی هوا برای کلانشهر اراک در هیات دولت مصوب شده اما، به صورت کامل اجرایی نشده است.
کلانشهر اراک از ابتدای امسال تاکنون 89 روز آلوده و سال گذشته در مجموع 37 روز آلوده را در کارنامه خود به ثبت رساند.
3005/6013/**خبرنگار: معصومه صفری** انتشار دهنده:مژگان حیدری

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
استان مرکزی یک کلاهبردار در ساوه دستگیر شد انفجار یک واحد مسکونی در اراک سه مجروح به جا گذاشتفان وسرگرمیفان وسرگرمی فان وسرگرمی سرگرمی،طنز وسرگرمی،ترانه هندی،ترکی وهندی،سلفی بازیگران آلودگی هوای تهران خبر فارسیآلودگیهوایتهراناما داستان آلودگی هوای تهران تنها به تصاحب بیش از حد خیابان های آن توسط خودروهای شخصی خبرگزاری فارس صفحه اصلی آلیا در همایش حزب زنان جمهوری اسلامی مجلس برای برخورد با ادعاهای نخست‌وزیر انگلیس دلایل پرداخت‌های چند ده میلیونی به پزشکان از شیر …دلایل پرداخت‌های چند ده میلیونی به پزشکان از شیر مادر حلال‌تر است رسانه‌ها در دنیا نوشته های خواندنی روح‌اله یکشنبه ‏ ‏ سه نفر آمریکایی و سه نفر ایرانی با همدیگر برای شرکت در نیوزهاب نشریه روزانه گروه مپنابه گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، در مجموعه وزارت صنعت، معدن و تجارت در بخش قرآن مطالبی در مورد قرآن کریمقرآنمطالبی در مورد قرآن کریم دیشب با یک جوانی صحبت می‌کردیم، گفت خوب، یک ساعت به آخر جستار احساس مسئولیت این حادثه هم همین‌جور است؛ از جنس حادثه‌ی عاشورا است علّت هم این است که کاری که در ‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی پوستپوستراز زیبایی افراد در داشتن پوست سالم است داشتن پوست سالم و زیبا نیازمند مراقبت و توجه استان مرکزی یک کلاهبردار در ساوه دستگیر شد انفجار یک واحد مسکونی در اراک سه مجروح به جا گذاشت فان وسرگرمی فان وسرگرمی فان وسرگرمی سرگرمی،طنز وسرگرمی،ترانه هندی،ترکی وهندی،سلفی بازیگران ایرانی خبرگزاری فارس صفحه اصلی آرزوهای‌دقیقه‌نودی‌دولت در آستانه‌انتخابات تصاویر صفحه نخست روزنامه‌های ۶دی آلودگی هوای تهران خبر فارسی آلودگیهوایتهران آلودگی هوای تهران، کم آبی کشور و ساختمان سازی های بی رویه نیست نمی خواهم بگویم که تدبیر دلایل پرداخت‌های چند ده میلیونی به پزشکان از شیر مادر حلال دلایل پرداخت‌های چند ده میلیونی به پزشکان از شیر مادر حلال‌تر است رسانه‌ها در دنیا از نوشته های خواندنی روح‌اله یکشنبه ‏ ‏ سه نفر آمریکایی و سه نفر ایرانی با همدیگر برای شرکت در یک نیوزهاب نشریه روزانه گروه مپنا در حال حاضر در مذاکرات مسئولان وزارت صنعت با همتایان خارجی خود و همچنین مذاکرات با شرکت های قرآن مطالبی در مورد قرآن کریم قرآن مطالبی در مورد قرآن کریم دیشب با یک جوانی صحبت می‌کردیم، گفت خوب، یک ساعت به آخر وقت می ‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی پوست پوست راز زیبایی افراد در داشتن پوست سالم است داشتن پوست سالم و زیبا نیازمند مراقبت و توجه دائمی جستار احساس مسئولیت این حادثه هم همین‌جور است؛ از جنس حادثه‌ی عاشورا است علّت هم این است که کاری که در نوزدهم

شرایط نگهداری و غذای ماهی قرمز چیست؟

[ad_1]

غذای ماهی قرمز باید کم پروتیین و سرشار از کربوهیدرات شناور در سطح آب باشد. غذای مخصوص ماهی قرمز را می‌توان از آکواریوم‌ فروشی‌ تهیه نمود.

با ورود به زمستان گویی با سرعت بیشتری به بهار و سال نو نزدیک می‌شویم و کم کم باید خود را برای آداب و سنت‌های نوروز آماده کنیم. خرید ماهی قرمز یکی از آداب نوروز است که عده‌ای از طرفداران محیط زیست به خاطر از بین رفتن سریع این موجودات در خانه‌ها آن را منع کرده‌اند اما به هرحال سنتی است که هنوز خیلی‌ها به آن گرایش دارند. خوب است که اگر می‌خواهیم بر سر سفره هفت سین خود ماهی قرمز داشته باشیم یا اگر در حوض یا آکواریوم از ماهی قرمز نگهداری می‌کنیم در مورد شرایط نگهداری و غذای ماهی قرمز بیشتر بدانیم.

 زیستگاه اصلی ماهی قرمز معمولا در سیبری و جنوب شرقی آسیا است. اهلی‌سازی آن نزدیک به هزار سال پیش در چین صورت گرفت. انتشار این ماهی توسط انسان صورت گرفته و به این علت در رودخانه‌های اروپا دیده می‌شود. در قرن 17 این ماهی به عنوان ماهی زینتی وارد اروپا گردید و از آن هنگام پرورش این ماهی در ایتالیا، جنوب فرانسه و پرتغال معمول گشته‌است. در ایران نیز این ماهی در حوضه‌های دریای خزر، دریاچه ارومیه، هامون و رودخانه کارون یافت می‌شود.

غذای ماهی قرمز چیست؟

• در حیات وحش، این ماهی همه‌چیزخوار است و از سخت‌پوستان، حشرات و مواد گیاهی تغذیه می‌کند.
• در قدیم که خانه‌ها وسیع بودند و حوض‌های بزرگی در آنها وجود داشت، مردم ماهی قرمز را در طول سال در خانه‌های خود نگه می‌داشتند. اکثر این حوض‌ها دارای آب راکد بودند که خود مرکزی برای تولید حشرات بود. این ماهی‌ها براساس ساختار زیستی‌شان به‌خوبی در آب‌های راکد می‌‌توانند زندگی کنند و غذای ماهی قرمز در این مکان‌ها تخم حشرات است.
• اگر ماهی قرمز در تنگ یا آکواریوم نگهداری شود لازم است روزانه حداقل در دو وعده (صبح و شب)، به ماهی غذا بدهیم.
• باید توجه نمود که تنها از یک نوع غذا برای ماهی استفاده نشود و تنوع غذایی بایستی در غذای آن رعایت شود زیرا نیازهای غذایی ماهی‌ها تنها از یک نوع غذا تامین نمی‌شود.
• بهترین کار این است که از غذای مخصوص آنها استفاده شود. در بازار غذای ماهی قرمز را می‌توان از آکواریوم‌ فروشی‌ها تهیه نمود.
• توجه به تاریخ مصرف غذای ماهی، توجه کنید و از غذاهایی که تاریخ مصرف آن گذشته است هرگز برای تغذیه ماهی استفاده نکنید.
• غذای ماهی قرمز نیز باید در ظروف کاملا دربسته و در جای خشک، خنک و تاریک نگهداری شود.
• ماهى قرمز بایستى با غذاهاى کم پروتیین و سرشار از کربوهیدرات شناور در سطح آب تغذیه شود.
• برای رعایت تنوع غذایی ماهی‌ قرمز می‌توان از دل و جگر خام و تازه گوسفند به مقدار بسیار کم یا سفیده تخم‌مرغ آب‌پز شده در بعضی از وعده‌ها به صورت بسیار ریز و قطعه قطعه شده استفاده نمود. افزودن میگوی آب شور به غذا نیز ممکن است برای ماهی‌های قرمز جوان سودمند باشد.
• از خرده‌های ریز نان یا حبوبات پخته شده یا زرده تخم مرغ نیزمی‌توانند به‌عنوان غذای ماهی قرمز استفاده شوند. اما خرده نان غذایی ناقص بوده و نمی‌تواند که احتیاجات بدنی ماهی را کاملا برآورده سازد.
• مقدار غذای ماهی قرمز باید بگونه ای باشد که اضافه غذا در آب نماند و همه غذای داده شده بعد از 5 دقیقه تمام شود.
• غذا دهى بیش از حد باعث انباشت مواد آلى و دفعى و در نتیجه مسموم شدن ماهى خواهد شد.
• غذاها باید به مقداری ریخته شوند که حدودا در عرض پنج دقیقه خورده شوند،چنانچه ظرف نگهداری کوچک بوده یا شیشه‌ای نباشد باعث بی‌اشتهایی وسرانجام مرگ ماهی خواهد شد.

شرایط نگهداری ماهی قرمز

علاوه بر توجه به غذای ماهی قرمز همچنین باید به عواملی نظیر آب، مکان نگهداری، هوا و دمای مناسب ماهی‌ها توجه کرد تا هم ماهی سالم بماند و هم سلامتی شما را به مخاطره نیندازد.

آب:

• استفاده از آب شهری مشکل خاصی برای ماهی‌های قرمز ایجاد نمی‌کند. اما قبل از کنار گذاشتن آب برای ظرف ماهی، بگذارید چند ثانیه آب از شیر بیرون برود تا برخی مواد شیمایی که احتمالا در لوله رسوب کرده‌اند داخل ظرف نشود. سپس بگذارید که آب به مدت یک شبانه روز در ظرف بماند تا کلر آن از بین برود. هنگام تعویض آب دقت کنید که دمای آب تازه با دمای آبی که ماهی در آن است یکسان باشد یا تفاوت دمایی کمی با هم داشته باشند.
• در طول هفته یک یا دو بار آب ظرف ماهی‌ها را عوض کنید.
• میزان آب مورد نیاز برای هر ماهی حداقل یک لیتر می‌باشد.

ظرف نگهداری:

• ماهی‌ها به اکسیژن موجود در آب احتیاج دارند و این اکسیژن از طریق سطح هوایی که با آب در تماس است وارد آب می‌شود، بنابراین سعی کنید تا آنجا که ممکن است از ظروفی که دهانه گشاد دارند استفاده کنید.
• ظروف نگهداری ماهی باید هر دو هفته یکبار با فرمالین، نمک طعام و یا سایر مواد ضد عفونی کننده شسته شود.

دمای محیط:

• دمای مناسب برای زندگی این ماهی‌ها از حدود 10 تا 25 درجه سانتیگراد است.

نور:

• محل نگهداری آنها باید به گونه‌ای باشد که تغییر روز و شب در آن احساس شود. هرگز آنها در زیر نور آفتاب مستقیم و شدید قرار ندهید.

نکته: ماهی ‌های قرمز را از مراکز معتبرو تحت نظارت و کنترل دامپزشکی تهیه نمایید و ازخرید ماهیانی که دارای علایمی مانند باله‌های تاخورده و جمع شده هستند، دراطراف دهان یا سطح بدن لکه‌های پنبه مانند دارند، روی سطح بدن آن‌ها زخم یا لکه‌های سفید متمایل به خاکستری یا قرمزمشاهده می‌شود، بدن رنگ پریده و لکه لکه شده دارند، لبه باله‌ها خورده و ساییده شده، ماهی حالت بی‌قراری دارد و بدون آن‌که دریک جا قرارگیرد پیوسته بدن خود را به اطراف می‌مالد، چشم‌ها به صورت یکطرفه و یا دوطرفه بیرون زده‌اند و پولک‌های ماهی ریخته است، خودداری نمایید.

گردآوری: مجله اینترنتی ستاره

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
تغذیه ماهیان اب شیرین غذای ماهی ماهیان آکواریومیغذایماهیانواع غذای ماهی و تغذیه ماهیان اب شیرینماهی قرمز ماهی قرمز کاراسیوس آراتیس که آن را ماهی طلایی نیز می گویند از جمله نخستین ماهیهایی شناخت و تکثیر ماهی مولی ماهیمولیتکثیر ماهی مولی به همراه شناخت و نگهداری در صورتی که متوجه نشدید به تصویر زیر هم جوجه کشی اصول پرورش و نگهداری مرغ گینه یا مرغ …صفحه اصلی طرحهای توجیهی مقالات اصول جوجه کشی ساختار تخم و شرایط تخم مناسب جوجه کشیپرورش و تکثیر ماهی گوپی پرورش و تکثیر ماهی گوپی بسیار آسان است و به افرادی که علاقه به تکثیر ماهیان زینتی گل، گیاهان آپارتمانی، باغبانی، پرورش گیاهان …نحوه نگهداری و تکثیر کاج مطبق گیاهان خانگی را میشناسید ؟ عشقی خاص در نگهداری از گیاهانبرنامه غذای کمکیاگه بخونید حتما دعام میکنید با شروع غذای کمکی، رغبت شیرخوار به مکیدن پستان کمتر می‌شود در نتیجه تولید و ترشح شیر پرسش و پاسخ در زمینه ی ماهی و آکواریوم پرسش نوزاد ماهی گوپی تغذیه اش چیه و باید از آکواریوم جدا گردند تا خورده نشوند ؟ پاسخ ده قانون طلایی سازمان جهانی بهداشت برای ایمنی و …ده قانون طلایی سازمان جهانی بهداشت برای ایمنی و بهداشت مواد غذای سایت بهداشت محیط ارتباط گستران هزاره پایگاه مناقصه مزایده ایرانفقط مناقصات و مزایدات منطبق با زمینه‌ فعالیت شما شرکت ارتباط گستران هزاره با در تغذیه ماهیان اب شیرین غذای ماهی ماهیان آکواریومی غذایماهی انواع غذای ماهی و تغذیه ماهیان اب شیرین ماهی قرمز ماهی قرمز کاراسیوس آراتیس که آن را ماهی طلایی نیز می گویند از جمله نخستین ماهیهایی هستند شناخت و تکثیر ماهی مولی ماهیمولی تکثیر ماهی مولی به همراه شناخت و نگهداری در صورتی که متوجه نشدید به تصویر زیر هم نگاهی اصول پرورش و نگهداری مرغ گینه یا مرغ مروارید شاخدار صفحه اصلی طرحهای توجیهی مقالات اصول جوجه کشی ساختار تخم و شرایط تخم مناسب جوجه کشی پرورش و تکثیر ماهی گوپی پرورش و تکثیر ماهی گوپی بسیار آسان است و به افرادی که علاقه به تکثیر ماهیان زینتی دارند برنامه غذای کمکیاگه بخونید حتما دعام میکنید با شروع غذای کمکی، رغبت شیرخوار به مکیدن پستان کمتر می‌شود در نتیجه تولید و ترشح شیر مادر گل، گیاهان آپارتمانی، باغبانی، پرورش گیاهان مقالات مفید نحوه نگهداری و تکثیر کاج مطبق گیاهان خانگی را میشناسید ؟ عشقی خاص در نگهداری از گیاهان پرسش و پاسخ در زمینه ی ماهی و آکواریوم پرسش نوزاد ماهی گوپی تغذیه اش چیه و باید از آکواریوم جدا گردند تا خورده نشوند ؟ پاسخ نوزاد ده قانون طلایی سازمان جهانی بهداشت برای ایمنی و بهداشت مواد غذای ده قانون طلایی سازمان جهانی بهداشت برای ایمنی و بهداشت مواد غذای سایت بهداشت محیط ایران ارتباط گستران هزاره پایگاه مناقصه مزایده ایران دریافت روزانه مناقصات و مزایدات اطلاعات جمع آوری شده از مناقصات، مزایدات و استعلام بها پس

تاکید رهبر انقلاب بر اقامه نماز در شرایط سخت

[ad_1]

صفحه منتسب به رهبر معظم انقلاب در اینستاگرام با تاکید بر خواندن نماز در شرایط سخت به روز رسانی شد.

صفحه منتسب به رهبر معظم انقلاب در اینستاگرام با تاکید بر خواندن نماز در شرایط سخت به روز رسانی شد.

جوان؛نماز خواندن به عنوان  غذایی برای روح و جسم انسان محسوب شده و باعث تقویت آن ها می شود.

صفحه ایسنتاگرام منتسب به رهبر معظم انقلاب عکسی از ایشان در حال اقامه نماز در مناطق جنگی منتشر کرد و ضمن باز نشر بیانات ایشان در دیدار شرکت‌کنندگان در هفدهمین اجلاس نماز ؛ خواندن نماز در شرایط سخت را به مردم توصیه کرد.

این صفحه نوشت:
"خواندن نماز در شرایط سخت!‌رهبرانقلاب: «ما عراق رفته بودیم، یک سفر عتبات مشرف شدیم، هر کار کردیم برای نماز صبح، توقف نکرد؛ یعنی اصلاً نمی‌شد؛ جوری تنظیم کرده بودند که نمی‌شد. و بنده مجبور شدم از اواخر قطار - که نزدیک ایستگاه یا اوائل ایستگاه بود - خودم را از پنجره بیندازم بیرون، که بتوانم نماز بخوانم؛ چون در داخل قطار کثیف بود و نمیشد نماز خواند. به هر حال، این چیزها هیچ رعایت نمی‌شد. حالا خیلی تفاوت کرده؛ منتها بیش از اینها انتظار هست.» ۸۷/۸/۲۹‌  .توضیح تصویر: اقامه نماز در مناطق جنگی به امامت آیت‌الله خامنه‌ای."

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
دیدار جمعی از دانشجویان با رهبر انقلابرهبر انقلاب کسانی که معتقدند برای پیشرفت کشور باید به غرب پناه برد، عقل خود را باخته بیانات در حرم مطهر رضوی دیدار رئیس جمهوری اندونزی با رهبر انقلاب دیدار دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین با سفیر جنوب سفیر جنوبمسئول نمایندگی ولی فقیه در سپاه حضرت رسول ص شهرستان کرمان، اگر مردم سکوت می کنند از چند درصد از مردم تهران نماز می خوانند؟ مجله گیزمیزچنددرصدازمردمتهراننمازمیمحمود مظفر قائم مقام ستاد اقامه نماز کشور در رابطه با پژوهش نگرش مردم تهران نسبت به زندگی زیبای رهبری در آن زمان ما در تهران بودیم و من از همه کوچک‌تر بودم یکی از برادران ما که فکر می اخبار ایران و جهان خبرگزاری فارس مهم‌ترین تحولات سوریه در روز گذشته، عملیات ارتش سوریه در مناطق مهم شهر دیرالزور چرا اهل تسنن دست بسته نماز می خوانند شهر سوالپاسخ با سلام وتشکر در ابتدا باید اشاره نمود که انصاف هم چیزی خوبی است آیا پدیده های گزارش حلقه های صالحین دانشگاه محقق اردبیلی … تاریخ ارسال ۱۳۹۵۹۱ جلسه حلقه صالحین خواهران با حضورتعدادی از اعضاء در مورخه پرونده ویژه روی خط مقاومت شهید محمود رادمهر …اخبار مرتبط پدرش گفت حسین دیگر بر نمی‌گردد شهیدی که نشانه بازگشت پیکرش را به مادر عزت‌الله سحابی ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد…سحابی در آذر ۱۳۷۹ به جرم شرکت در کنفرانس برلین توسط قاضی مقدس، به ۶ سال زندان محکوم شد دیدار جمعی از دانشجویان با رهبر انقلاب رهبر انقلاب کسانی که معتقدند برای پیشرفت کشور باید به غرب پناه برد، عقل خود را باخته‌اند بیانات در حرم مطهر رضوی دیدار رئیس جمهوری اندونزی با رهبر انقلاب دیدار دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین با رهبر انقلاب سفیر جنوب سفیر جنوب مسئول نمایندگی ولی فقیه در سپاه حضرت رسول ص شهرستان کرمان، اگر مردم سکوت می کنند از نجابت زندگی زیبای رهبری در آن زمان ما در تهران بودیم و من از همه کوچک‌تر بودم یکی از برادران ما که فکر می‌کردیم این جدال جمهوری اسلامی و مومنان در ماه رمضان روی کار آمدن جمهوری اسلامی در ایران، به تقویت ظواهر مذهبی در سطح نهادهای عمومی منجر شد عزت‌الله سحابی ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد عزت‌الله سحابی شناسنامه زادروز ۱۹ اردیبهشت ۱۳۰۹ زادگاه تهران، ایران تاریخ مرگ ۱۰ اخبار ایران و جهان خبرگزاری فارس مهم‌ترین تحولات سوریه در روز گذشته، عملیات ارتش سوریه در مناطق مهم شهر دیرالزور، تشکیل چرا اهل تسنن دست بسته نماز می خوانند شهر سوال پاسخ با سلام وتشکر در ابتدا باید اشاره نمود که انصاف هم چیزی خوبی است آیا پدیده های یاد گزارش حلقه های صالحین دانشگاه محقق اردبیلی پایگاه مقاومت تاریخ ارسال ۱۳۹۵۹۱ جلسه حلقه صالحین خواهران با حضورتعدادی از اعضاء در مورخه در حسینعلی منتظری ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد حسینعلیمنتظری حسینعلی منتظری ۱۳۰۱ در نجف‌آباد ۲۹ آذر ۱۳۸۸ در قم مرجع تقلید شیعه، از رهبران انقلاب

زنده ماندن در شرایط سخت

[ad_1]

۱۸حقیقت کاربردی که در مواقع خطر جان شما را نجات خواهند داد

آیا میتوانید در شرایط سخت گلیم خود را از آب بیرون بکشید؟ در این مقاله 18 نکته مهم و اساسی را یاد خواهید گرفت تا در شرایط سخت بتوانید زنده بمانید.

به گزارش آلامتو و به نقل از روزیاتو؛ همه ما با برخی از بایدها و نبایدهای زندگی در راستای حفظ سلامت و پیشگیری از گرفتار شدن در هرگونه مهلکه یا شرایط دشواری، آشنا هستیم. اما برخی از مسائل هستند که بسیاری از ما از آنها آگاه نیستیم و در مواقع لزوم، نمی توانیم جان خود یا اطرافیان را نجات دهیم.

مثلا همه می دانیم که هنگام رانندگی نباید با موبایل پیام داد. اما شاید ندانید که موقع تشنگی و وجود نداشتن آب، بهتر است تا حد امکان از خوردن برف پرهیز کنید زیرا موجب کاهش انرژی بدن شما شده و حرارت آن را کاهش می دهد.

برای دانستن برخی حقایق کاربردی برای نجات جان خود در مواقع بحران در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

مغز شما نمی تواند به طور همزمان راه رفتن و استفاده از موبایل را مدیریت کند

«مورالی کریشنان»، یکی از مشاوران مسائل ایمنی، بیان داشته که استفاده از موبایل هنگام راه رفتن، تمرکز و هوشیاری بسیار بالائی می طلبد. به همین خاطر بسیاری از افراد قادر به انجام آن نیستند. نتیجه آن این است که نمی توانید به طور همزمان روی هر دو کار تمرکز کنید. شاید نهایتا قادر باشید هنگام راه رفتن، آدامس بجوید. به این مشکل «کوری تشخیصی» گفته می شود. به همین خاطر است که وقتی سرتان در موبایل است نزدیک شدن یک شئ را حس می کنید اما نمی توانید تشخیص دهید که آن شئ، ممکن است یک ماشین پر سرعت باشد.

از بین بردن نقطه کور آینه های بغل ماشین، با تنظیم صحیح آن

برای این منظور، آینه را طوری تنظیم کنید که لبه های ماشین خود را به سختی ببینید. به این ترتیب می توانید نقاط کور آینه های بغل را از بین ببرید. آینه شیشه جلو هم موقعیت وسایل نقلیه در پشت سرتان را نشان خواهد داد. این کار مجموعا چند ثانیه بیشتر وقت شما را نمی گیرد اما در عوض از بسیاری از تصادفات پیشگیری می نماید.

گرما از طریق مایعات سریع تر منتقل می شود تا گاز، بنابراین سعی کنید بدن خود را همیشه خشک نگه دارید

لازم است بدانید که بین خیس بودن و احساس سرما و برعکس، رابطه مستقیمی وجود دارد. برای اینکه در فصل سرما دمای بدنتان به طور ناگهانی پائین نیاید، بهتر است از لباس های پشمی به جای لباس های نخی استفاده کنید. پارچه های پشمی رطوبت را به خود جذب کرده و مانع از خیس شدن پوست می شوند. همچنین برای حفظ گرمای بدن، لازم است که پوست خود را خشک نگه دارید.

هرگز برای رفع تشنگی برف نخورید مگر اینکه مجبور شوید

بدن برای تبدیل مواد از گونه ای به گونه دیگر انرژی زیادی مصرف می کند. بنابراین توصیه می شود فقط در مواقع اضطراری از برف به عنوان آب و برای رفع تشنگی استفاده کنید. به این دلیل که برای به دست آوردن مقدار کمی آب، حرارت زیادی از بدن خود را از دست خواهید داد.

اگر مجبور به فرود اضطراری روی آب شدید، پس از خروج از هواپیما جلیقه نجات خود را باد کنید

«آلوین یپ» در مورد جلیقه های نجاتی که در طول پرواز به تن می کنید بیان داشته که هنگام فرود اضطراری روی آب، بهتر است پس از خروج از هواپیما جلیقه نجات خود را باد کنید. دلیل آن این است که اگر داخل کابین هواپیما پر از آب شود و جلیقه شما هم باد کرده باشد، نمی توانید به راحتی حرکت کنید و این مساله می تواند خطرناک باشد. برای این منظور، بهترین کار این است که خود را به در خروج رسانده و سپس جلیقه را باد کنید.

خودتان مانور هایملیک را روی خودتان اجرا کنید

مانور هایملیک در واقع فشار دادن شدید و ناگهانی شکم درست زیر جناق سینه است که در مورد کسانی که چیزی در گلوی شان گیر کرده باشد، کاربرد دارد. برای اینکه این مانور را روی بدن خود اعمال کنید، باید مراحل زیر را طی کنید:

• دستی که قدرت بیشتری دارد را مشت کرده و زیر جناق سینه و بالای ناف قرار دهید. سپس دست دیگر خود را مشت کرده و روی آن یکی دست بگذارید و با قدرت فراوان آنها را به درون فشار دهید.
• مشت را به سمت داخل و بالا در قسمت پرده دل ( بالای معده) بکشید و این کار را چندین بار با قدرت تکرار کنید تا چیزی که در گلویتان پریده، بیرون بیاید.

هنگام سفر به مناطق جدید حتما آنتی هیستامین قوی در کیف خود داشته باشید

شما نمی دانید که غذای جدیدی که می خورید یا مکان جدیدی که می روید برایتان ایجاد حساسیت می کند یا خیر. بنابراین، بهترین و عاقلانه ترین کار این است که حتما چند ورق آنتی هیستامین قوی همراه خود داشته باشید تا از بروز هر گونه مشکلی پیشگیری نمائید.

ضربه زدن با چوب یا میله خطر مرگ در اثر برق گرفتگی را کاهش می دهد

وقتی فردی دچار برق گرفتگی می شود، می توانید با قطع جریان برق تا حد زیادی به زنده ماندن وی کمک کنید. اما اگر امکان دسترسی به منبع برق وجود نداشت، باز هم می توانید با این ترفندی که ذکر می کنیم، جان وی را نجات دهید؛ به این صورت که فرد برق گرفته را با استفاده از یک چوب یا میله بزنید. این کار موجب قطع شدن جریان برق شده و به این ترتیب می توانید او را از کام مرگ بیرون بکشید.

محدودیت های بدن انسان منجر به پیروی از «قانون ۳» می شود

خوب است انسان ها بدانند که بدن آنها قادر است ۳ دقیقه بدون هوا، ۳ ساعت بدون سرپناه در شرایط آب و هوایی بد، ۳ روز بدون آب و ۳ هفته بدون غذا باشند.

اگر روغن سرخ کردنی آتش گرفت، شعله را خاموش کرده و در ظرف را بگذارید

«روچین آگاروال» توضیح داده که مردم هرگز نباید روی روغنی که آتش گرفته آب بریزند. مولکول های آب در کف ظرفی که آتش گرفته ته نشین شده و به سرعت تبخیر می شوند و این امر به بیشتر شدن آتش دامن می زند. به جای این کار، شعله را خاموش کرده و با قرار دادن در روی قابلمه، مسیر رسیدن اکسیژن به آن را مسدود کنید.

اگر وسیله یا شئ تیزی وارد بدن تان شد، آن را از بدن خارج نکنید

وقتی وسیله تیزی وارد بدن می شود، اگر آن را بیرون بکشید به افزایش خون ریزی کمک کرده اید. به جای این کار، سعی کنید آن را با پارچه یا هر چه دم دست دارید بپوشانید تا به بیمارستان برسید.

بیشتر سقوط هواپیماها سه دقیقه پس از بلند شدن از زمین یا ۸ دقیقه پیش از فرود روی می دهند

یک متخصص پرواز به نام «سانکت شاه» بیان داشته که با آگاهی از قانون +۳/-۸ مردم می تواند خود را برای وقوع هر نوع رویداد ناگواری آماده کنند. به همین خاطر بسیار مهم است که در این زمان بسیار هوشیار بوده و حواستان به همه اتفاق های اطراف باشد.

بیشتر مرگ های ناشی از گیر افتادن در حریق به موجب تنفس دود است نه سوختگی

برای اینکه کمترین میزان دود و گازهای سمی را تنفس کنید، هنگام گیر افتادن در حریق کف زمین دراز بکشید و تا حد امکان کمتر نفس بکشید.

اگر در مکان های عمومی دچار حادثه شدید از مردم کمک طلب کنید

تحقیقات روانشناسی ثابت کرده وقتی کسی در ازدحام و شلوغی دچار آسیب می شود، تقریبا هیچ کسی به کمک او نمی رود زیرا همه تصور می کنند یکی دیگر این کار را انجام خواهد داد. بنابراین، اگر در چنین شرایطی قرار گرفتید، بهترین کار این است که از کسانی که اطرافتان هستند به طور مستقیم طلب کمک کنید.

یک چراق قوه پرنور می تواند بهترین سلاح در برابر فرد حمله کننده باشد

به جای استفاده از چماق و یا اسلحه، از یک چراق قوه پرنور برای فراری دادن دزد استفاده کنید. اگر فردی به سمت شما هجوم آورد، یک نور با شدت بالای ۳۰۰ لومن (مقدار نوری که در یک ثانیه ساطع می شود) (به خصوص در شب) می تواند به شما برای فرار کردن کمک کند. با این روش هیچ کس صدمه نمی بیند و شما می توانید مشکل را حل کنید

اگر در یک مسیر گم شدید، سعی کنید جریان رودخانه و یا حصارها را پیدا کنید

جریان همیشه به صورت سراشیبی ادامه دارد و معمولا به شاخه ای بزرگ تر یا منبع آب متصل می گردد. حصارها نیز معمولا به جاده و یا یک آبادی (ساختمان) ختم می گردند.

در نظر گرفتن چند راه فرار، می تواند جلوی چرخه «تعصب عادی» شما را بگیرد

هنگام که مقامات محلی درباره وقوع فجایع هشدار می دهند، بسیاری از مردم حتی در زمان اعلام تخلیه، در سر جای خود باقی می مانند. روانشناسان این پدیده را «تعصب عادی» می نامند. این مسئله به این علت رخ می دهد که مردم گمان می کنند حتی زمانی که در خطر هستند، همه چیز رو به راه خواهد شد.

افراد می توانند با شناسایی چند محل به عنوان راه خروج، این چرخه را بشکنند. تمرین برای داشتن آمادگی ذهنی، می تواند هوشیاری شما را افزایش دهد.

خطوط برقی که افتاده و سقوط کرده اند، می توانند کشنده باشند

ولتاژی که در آن ها وجود دارد، به اندازه ای قوی هست که خاک اطراف را تحت تاثیر قرار دهد. اگر با چنین صحنه ای مواجه شدید، مسیر خود را تغییر داده و با پلیس تماس بگیرید. اگر یکی از خطوط نزدیک شما افتاد، پاهای خود را جفت کرده و با پرش و حرکت سریع، از محل دور گردید. راه رفتن به صورت عادی می تواند برق را از هر دو پا به بدن وارد نموده و باعث ایجاد جریان الکتریکی در بدن شما شود.

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
تغییر ژنتیکی انسان برای زنده ماندن در شرایط سخت …تغییرژنتیکیانسانتغییر ژنتیکی انسان برای زنده ماندن در شرایط سخت محیطی نوشته شده توسط کاوه شوقی در زنده در یادوبلاگ زنده در یاد قالب این وبلاگ توسط قالبساز آنلاین طراحی شده است کاروفناوری کَلالهمطالب کمک درسی پودمان کسب وکار استرس در محیط کار شما در دوران زندگی و تحصیلی خود پارسی نیوزپایگاه بزرگ و پیشرفته خبری خبرگزاری ایسنا گرچه نرخ دلار در هفته‌های اخیر روند جام نیوز راز سالم ماندن جسد یک شهید بعد …به گزارش سرویس مقاومت جام نیـوز، جملات بالا بخشی از خاطرات منتشر نشده در مورد نحوه داستان شکل‌گیری حیات در زمین داستان شکل‌گیری حیات در زمین نوشته شده توسط تحریریه‌ی بیگ بنگ در تاریخ ۱۳۹۴۰۶۰۳راههای افزایش اعتماد به نفس ،زندگی بهتر ،روشهای …راه موفقیتموفقیت در زندگیعوامل موفقیتدران استرسروانشناسیآرامش روحآرامش اعصاب لنگش و مراقبت از سم در گاو علوم دام و صنایع غذایی …لنگش و مراقبت از سم در گاو نویسنده در تاریخ دی ام بعد از ظهر علوم دام گاو اخبار ایران و جهاناخبار تهراناخبار سیاسیاخبار …مهدی چمران در گفت‌وگوی مشروح با تهران‌پرس؛ تجمیع انتخابات، لطمات و آسیب‌های آموزش کاشت زعفران و شرایط کاشت و پرورش زعفران …کاشت زعفران در آب و هوای معتدل باید انجام گیرد در تهیه زمین به منظور کاشت زعفران لازم تغییر ژنتیکی انسان برای زنده ماندن در شرایط سخت محیطی تغییرژنتیکی تغییر ژنتیکی انسان برای زنده ماندن در شرایط سخت محیطی نوشته شده توسط کاوه شوقی در تاریخ زنده در یاد زنده در یاد نکوداشت بزرگان هنر و ادب ایران زمین با نگاهی ویژه به جایگاه رفیع استاد شجریان کاروفناوری کَلاله مطالب کمک درسی پودمان کسب وکار استرس در محیط کار شما در دوران زندگی و تحصیلی خود احتمالا پارسی نیوز پایگاه بزرگ و پیشرفته خبری «خبرگزاری ایسنا» گرچه نرخ دلار در هفته‌های اخیر روند افزایشی پناهندگان هموطن در ترکیه خواهند ماند ای را بگو که حالا اگر کسی برود هم قبول میشود یانه تشکر از این معلومات تان زنده باشید داستان شکل‌گیری حیات در زمین داستان شکل‌گیری حیات در زمین نوشته شده توسط تحریریه‌ی بیگ بنگ در تاریخ ۱۳۹۴۰۶۰۳ جام نیوز راز سالم ماندن جسد یک شهید بعد از به گزارش سرویس مقاومت جام نیـوز، جملات بالا بخشی از خاطرات منتشر نشده در مورد نحوه شهادت راههای افزایش اعتماد به نفس ،زندگی بهتر ،روشهای شاد بودن،راز راه موفقیتموفقیت در زندگیعوامل موفقیتدران استرسروانشناسیآرامش روحآرامش اعصاب راز لنگش و مراقبت از سم در گاو علوم دام و صنایع غذایی لنگش و مراقبت از سم در گاو نویسنده در تاریخ دی ام بعد از ظهر علوم دام گاو شیری

فتاوای تکفیری، چالشی در برابر نهاد افتاء: بازخوانی برخی شرایط افتاء از منظر مذاهب اسلامی

[ad_1]

چکیده

به شهادت آیات و روایات فراوان، یکی از شئون پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) مقام افتاء بوده‌ است. این شأن در ادامه به‌ امامان. در نگاه شیعی. و صحابه و تابعین. در نگاه ‌اهل سنت واگذار شد و ایشان نیز با تربیت شاگردان و فرهیختگانی به نام روات و در ادامه مجتهدان و فقیهان این شأن را به برای ایشان به ودیعت نهادند. فقیهان و مجتهدان شئون و مناصب مهم و چندگانه‌ای همچون افتاء قضا و ولایت دارند که ‌از این میان، شأن افتاء به دلایلی چند اهمیت فراوانی دارد. برخی از این ادله عبارت‌اند از: 1. اتفاقی بودن این شأن برای فقیهان در مذاهب اسلامی؛ 2. گسترده بودن قلمرو و جغرافیای آن؛ و 3. کارکردهای بسیار آن، با توجه به ‌استفاده‌ ابزاری تکفیری‌ها و معتقدان به حقیقت انحصاری از نهاد افتاء از یک سو، و هرج و مرج طلبان و شالوده شکنان از سوی دیگر، که در جهان جدید موجب تحمیل صدمات فراوانی به‌ اسلام و هویت علمی (2) ‌مسلمانان شده و همچنین با عنایت به لزوم تعامل نهاد افتاء با نهادهای دیگری که می‌توانند به کاربردی‌تر شدن فرآیند افتاء کمک کنند، پرداختن به «بازخوانی برخی شرایط افتاء» به یک ضرورت تبدیل شده ‌است. نویسنده معتقد است رعایت شرایط اصلی افتاء نه تنها مدعیان افتاء را از تکفیر و تفسیق دیگران بر حذر می‌دارد، بلکه مهم‌ترین گام در صیانت و صلابت نهاد افتاء خواهد بود. در نوشتار پیش رو می‌کوشیم ضمن تبیین چیستی و جایگاه‌ افتاء، به شرایط و لوازم افتاء اشاره کنیم تا شاید از این طریق بتوان ضمن کمک به ساماندهی نهاد افتاء، آسیب‌های آن را در جهان جدید مدیریت کرد و کاهش داد. پرداختن به‌ ادله شرعی افتاء و تبیین قائلان و نافیان هر یک از آن ادله و تحلیل و جمع بندی آنها دغدغه ‌اصلی این پژوهش نیست، چرا که نه تنها در این مقال نمی‌گنجد بلکه مقام چنین مباحثی مراکز آکادمیک است.
کلید واژه : افتاء، فتوا، مفتی، شئون فقیه، شرایط افتاء.

درآمد

فقه تکفیری، که پیامد روشن آن تروریسم و کاشتن بذر ناامنی و خشونت است، ماهیتی متناقض نما دارد. چرا که ‌از یک سو تلاش دارد، در سایه بهره گیری از کارکرد غیراسلامی‌ فقه، با تکفیر و ترور دیگران به پاک سازی و بهداشتی کردن فضا و آرامش و امنیت کمک کند و از دیگر سو با کاشتن بذر وحشت و خشونت، انسان‌ها را به درون گرایی مفرط، که ‌اوج ناامنی و ترس است، وادارد. فقه تکفیری حاصل یک خبط عظیم است که‌ امام محمد غزالی از عالمان خوش فهم جهان اهل سنت پیش از این هم کیشان خود را از آن بر حذر داشته‌ است. خبط و خلط فروع و اصول اسلام با یکدیگر اتفاق وحشتناکی است که در میان مفتیان تکفیری رخ داده است. غزالی ضمن تحذیر هم کیشان خود از تکفیر دیگران می‌نویسد: «و اعلم انه لاتکفیر فی الفروع اصلاً الا فی مسئله واحده و هى ان ینکر اصلاً دینیاً علم من الرسول بالتواتر». (3)
فتاوای حاوی تکفیر در تاریخ فقه و فقاهت بی پیشینه نیست، اما حجم آن و کیفیت آنها را نمی‌توان با آنچه در جهان جدید با آن مواجهیم مقایسه کرد. جهان جدید به همان میزان که تخصص را در دانش‌ها نهادینه کرد بی‌ضابطه‌گری را نیز در برخی حوزه‌ها افزایش داد و این یکی از تناقض‌های جهان جدید است.
در ادامه می‌کوشیم درباره مراعات نشدن برخی شرایط در قلمرو افتاء که برای مفتیان مشخص شده و از شرایط ضروری و حیاتی این طبقه دانسته شده سخن بگوییم تا روشن شود توسعه کمی‌ و کیفی فقه تکفیری در جهان جدید محصول حرکت رو به‌ افول (بی دینی) انسان معاصر از یک سو و فقیه‌تر شدن و متخصص شدن فقیهان مدعی از سوی دیگر نیست، بلکه محصول تناقضی است که بدان اشاره شد.

الف. فقیه و شئون (مناصب) وی در فقه ‌اسلامی‌

فقه اسلامی‌ برای فقیه شئون یا مناصب متعددی لحاظ کرده‌ است (4) که بازگشت آنها را می‌توان در شئون سه گانه‌ای لحاظ کرد (5) که هر یک از این شئون یا مناصب دارای شرایط احرازی و شرایط اجرایی است. (6) به بیان دیگر، فقه اسلامی‌ هم برای کسانی که می‌خواهند به‌ این منصب دست بیابند شرایطی مقرر کرده‌ است و هم پس از دست‌یابی، آنها را مکلف به رعایت شرایطی کرده ‌است تا ایشان را اجازه تعدی از شریعت یا حقوق مسلمانان (7) نباشد. این سه شأن یا منصب عبارت‌اند از: افتاء، قضاوت، ولایت. یکی از فقیهان برجسته شیعی در اشاره به‌ این شئون آورده‌ است: «للفقیه الجامع للشرایط مناصب ثلاثه، احدها الافتاء فیمایحتاج الیها العامی ‌فی عمله، الثانی: الحکومه، الثالث: ولایة التصرف فى الاموال و الانفس». (8)
رویکرد فقه شیعی به ‌این شئون با فقه‌ اهل سنت تفاوت‌هایی دارد که‌ از آن جمله تفاوت نگاه‌ ایشان به شأن قضا و ولایت با شأن افتاء است. فقیهان شیعی قضا را منصب (9) دانسته، بهره‌گیری فقیهان از آن را نیازمند اذن خاص امام (10) می‌دانند و لذا معتقدند هیچ کس بدون اذن امام نمی‌تواند به قضاوت بپردازد، اما در افتا چنین اذنی را لازم نمی‌دانند، یعنی معتقدند مجتهد جامع شرایط برای «فتوا دادن» نیاز به مجوز امام ندارد. (11) صاحب جواهر در اشاره به ‌این تفاوت است که می‌نویسند: «ان قبول الفتوی. بعد اندراجها فی الحق و العدل و القسط و نحو ذلک. لایحتاج الی اذن من الامام علیه ‌السلام». (12)
این نکته در آرای محقق آشتیانی نیز بازتاب داشته، در اشاره به تفاوت قضا و افتاء، قضاوت را از توابع ریاست دانسته، می‌نویسند: «بخلاف الافتاء للناس ... فانها لیست من فروع النبوه و الریاسة الکلیه ‌الالهیه، بل هى واجبة بجعل أولى الهى من غیر توقف على نصب الولى». (13) اما در فقه‌ اهل سنت این شأن نیز به مانند دو شأن دیگر شأنی حکومتی است و لذا در تعابیر ایشان بیش از آنکه سخن از شأن باشد سخن از منصب است. ایشان معتقدند شأن قضا و افتاء در عرض حکومت نیست، بلکه در طول آن است. یکی از فقیهان اهل سنت با اشاره به ‌این نکته می‌نویسد: «از آنجایی که قضا و افتاء از اجزای امامت است، در امامت شرایطی لحاظ شده که در آن دو لازم نیست. از جمله ‌این شرایط لزوم قرشی بودن امام است، بر خلاف آن دور منصب که چنین شرطی ندارد». (14)

ب. اهمیت و جایگاه شأن افتاء در مذاهب اسلامی

منصب افتاء پیشینه‌ای کهن در تاریخ اسلام (15) و اهمیتی بسیار در اندیشه و عمل مسلمانان دارد. این جایگاه نقش حیاتی و تأثیرگذاری در زندگی فردی و اجتماعی آنها ایفا می‌کند به گونه‌ای که با رویکرد انتظار حداکثری از شریعت و نظریه عدم خلو وقایع از حکم شرعی نمی‌توان حیات خلوتی برای فرد مسلمان بدون حضور فقه تصور کرد. اهمیت و شأن این منصب زاییده علل و عواملی است که در ادامه می‌کوشیم به مهم‌ترین آنها بپردازیم.

1. منصب افتاع، منصبی نبوی

به شهادت آیات، (16) و سیاق و وزن بسیاری از روایات، (17) یکی از شئون مهم نبی شأن افتاء است. فقیهان نیز به تأسی از آیات و روایات سخن از جانشین نبی بودن مفتی و جایگاه نبی بودن این منصب به میان آورده‌اند. (18) شاطبی با تشبیه کردن مفتی به پیامبر می‌نویسد: «فتوادهنده مخبر از خداوند است و قائم مقام، و به یک معنا مشرع است». (19) این تشبیه و این مقام افاضه‌ای از طرف پیامبر به فقیهان ایشان را در مقام و موقعیت رفیعی قرار داده ‌است که‌ آنها را نیازمند تلاش برای نزدیک‌تر شدن به خُلقیات و آداب نبوی کرده ‌است.
از سوی دیگر، این رویکرد منصب افتاء را منصبی خطیر کرده ‌است. لذا بسیاری از اصحاب پیامبر و فقیهان مسلمان، به نقل از برخی راویان و کتب تاریخ فقه، از پذیرش این منصب سرباز می‌زده‌اند. ابن ابی لیلی به نقل از برخی کتب روایی اهل سنت می‌گوید: «أدرکت مائة و عشرین من الأنصار من أصحاب رسول الله صلى الله علیه و سلم، یسأل أحدهم عن المسألة فیردها هذا إلى هذا، و هذا إلى هذا حتى ترجع إلى الأول». (20)
یکی از روایات مشترکی که در منابع شیعی و سنی، و ناظر به هیمنه و ابهت این منصب است، روایتی است که صاحب مستدرک ذیل باب 15 از ابواب قضا «باب نوادر ما یتعلق بأبواب صفات القاضی، و ما یجوز أن یقضی به» از امام صادق (علیه السلام) ‌آورده ‌است که ایشان نقل می‌کنند که پیامبر فرمود: «أجرأکم على الفتیا اجرأکم على الله عزوجل، أو لا یعلم المفتى أنه هو الذى یدخل بین الله تعالى و بین عباده؟ و هو الحائر بین الجنة و النار». (21)

2. اهمیت افتاء به دلیل قلمرو گسترده‌ آن

یکی دیگر از ویژگی‌های افتاء که‌ آن را با اهمیت کرده ‌است قلمرو گسترده‌ آن است. افتاء در اندیشه‌های اکثریت فقیهان شیعی و بسیاری از فقیهان و عالمان سنی که برآمده‌ از آموزه‌های قرآنی و نبوی است جغرافیای فراخی دارد. در منظومه‌ اندیشه‌های شیعی افتاء، تمام زندگی این جهانی یک شیعی را در می‌نوردد، کما اینکه در اندیشه‌های سنی امور دنیوی محض از قلمرو آن بیرون است و الا در این رویکرد اسلامی ‌نیز بسیاری از قلمروهای حیات انسانی در سایه ‌افتاء است.
این نگاه به ‌افتاء شأن و جایگاه پراهمیتی را برای آن رقم زده ‌است که خود عاملی برای تدوین آثاری ویژه با همین عنوان برای تبیین فتوا و مباحث پیرامونی آن بوده‌ است. (22)

3. افتاء و نقش آن در حرکت‌های اجتماعی

عامل دیگری که بر اهمیت افتاء افزوده ‌است نقش افتاء در جامعه پیرامونی مفتیان است. مفتیان در بسیاری از حرکت‌های اجتماعی در مقام همراهی یا کنترل آنها همیشه نقش آفرین بوده‌اند. گاه یک فتوا چنان در سرنوشت مردم تأثیر گذاشت است (23) که با هیچ ابزار دیگری امکان رسیدن به آن هدف نبوده ‌است. تاریخ فقه و فقیهان از این سنخ حضور سترگ و شکوهمند گزار‌‍شهای فراوانی دارد. این نقش هم دو دلیل انکار ناپذیراست: اولاً فقه حتی در نگاه فردی و فقه فردی به گونه‌ای نیست که به تمامه ‌از اجتماع و حوزه‌های جمعی انسان‌ها دوری گزیده باشد؛ ثانیاً تعامل فقه و جامعه‌ امری است که شواهد آن در تاریخ فقه چنان برجسته و فراوان است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

گفتار اول: مفهوم شناسی، ساختارشناسی و کارکردهای افتاء

در این گفتار ابتدا به مفهوم شناسی و قلمروشناسی افتاء می‌پردازیم. سپس از ساختار افتاء و کارکردهای آن به ‌اجمال سخن می‌گوییم تا بتوان به بحث اصلی که شرائط افتاء در مذاهب اسلامی ‌است بپردازیم.

الف. چیستی افتاء

افتاء در لغت به معنای تبیین یک حکم (24) یا بیان کردن و واضح کردن نکته و مسئله‌ای است که‌ ابهام دارد و روشن نیست. (25) در کتب لغت گفته شده‌ است: «أفتی المفتی إذا أحداث حکما»؛ (26) فتوا دادن یعنی بیان کردن حکمی ‌که پیش از این نبوده ‌است. در اصطلاح نیز افتاء یعنی اِخبار از حکم خداوند به صورت الزامی‌ یا اباحه‌ای (27) با عنایت به‌ ادله شرعیه بدون توجه به مورد پرسش به صورت عام و فراگیر بیان کردن یک مسئله. (28)

ب. قلمرو افتاء

قلمروشناسی افتاء یکی از بحث‌های بسیار مهم است. یکی از عوامل مهم بحران‌هایی که مفتیان تکفیری ایجاد کرده‌اند جهل آنها به قلمروشناسی است. فهم قلمرو افتاء به مباحثی گره خورده است که تا در آن فضاها به‌ اتخاذ رأی نپردازیم تصویر روشنی از قلمرو افتاء نمی‌توانیم ارائه کنیم. برخی از این مباحث عبارت است از: قلمرو دین و شریعت، نسبت شئون فقیه با یکدیگر، سیره مفتیان در افتاء، حق یا وظیفه بودن افتاء و بسیاری موارد دیگر، در ادامه به دو مورد، به اجمال، اشاره می‌کنیم.

1. قلمرو دین و شریعت تعیین کننده قلمرو افتاء

یکی از بحث‌های مهم در تبیین قلمرو افتاء تلاش در فهم قلمرو دین و شریعت است. در بحث از قلمرو دین در میان فقیهان و عالمان مسلمان با دو رویکرد عمده مواجهیم: قلمرو حداکثری دین که به قلمرو حداکثری فقه می‌انجامد و قلمرو حداقلی دین که سر از قلمرو حداقلی فقه بیرون خواهد آورد.

1.1. رویکرد حداقلی فقه و افتاء

اخباریان در شیعه و بسیاری از اهل سنت مدافع رویکرد حداقلی به فقه و افتاء هستند. آنها می‌گویند یا باید فقط در مواردی ورود پیدا کرد که در آنجا پیشینه ورود معصومین از طریق ابلاغ نصوص فراهم بوده‌ است؛ (29) یا باید فقط در امور غیرعبادی و ناظر به‌ آخرت یا امور دنیوی با کارکردی اخروی ورود پیدا کرد؛ چرا که پیامبر فرموده‌اند: «انتم اعلم بدنیا کم منی». (30) در این رویکرد مفتیان ورودی حداقلی دارند و بقیه قلمرو حیات انسانی به خود انسان ها واگذار شده است.

2.1. رویکرد حداکثری فقه و افتاء

در مقابل رویکرد پیشین، رویکرد معظم اصولیان و فقیهان شیعی و برخی فقیهان اهل سنت قرار دارد که معتقدند افتاء قلمروی گسترده و موسع دارد و همانند خود دین است که یا حیات خلوتی برای انسان ها باقی نگذاشته ‌است یا حریم رها شده برای انسان آن قدر اندک است که در حکم عدم است. فقیهانی که معتقدند فقه مشتمل بر نظریه مدیریت انسان از گهواره تا گور است، (31) و منطقة الفراغ یا حوزه ما لا نص فیه را به رسمیت نمی‌شناسند (32) در زمره معتقدان به‌ این رویکرد قرار می‌گیرند.
البته ‌اتخاذ هر یک از این دو رویکرد مخاطراتی و محاذیری به همراه دارد که مجال پرداختن به‌ آنها در این نوشتار نیست، ولی به‌ اجمال می‌توان گفت رویکرد حداقلی به‌ افتاء ا‌گر فقه و مفتیان را از اتهام ناکارآمدی و عقب ماندن از تحولات عصری نجات دهد باز هم نمی‌تواند تضمینی برای محفوظ ماندن حرمت قلمرو اندک افتاء در برابر عرف و سیره عقلا و... باشد. به بیان دیگر، با توجه به درهم تنیدگی حوزه‌ها و عرصه‌های حیات انسانی سپردن حداکثری مدیریت این عرصه به غیر فقه می‌تواند همان بخش اندک واگذار شده به فقه را نیز به مخاطره بیندازد و به ‌این حریم خصوصی تعرض کند.
از سوی دیگر، دفاع از رویکرد حداکثری قلمرو افتاء و فقه، اگرچه می‌تواند به همراهی دیگر عرصه‌های حیات انسانی با دغدغه‌های فقهی بینجامد، ولی با توجه به منابع فقهی و مبانی فقه رایج آن را متهم به ناکارآمدی و عقب ماندن از تحولات عصری می‌کند.

2. نسبت شئون فقیه با یکدیگر

معیار مهم دیگر برای فهم قلمرو افتاء اتخاذ رأی درباره نسبت شئون سه گانه فقیه با یکدیگر است. آیا شئون فقیه در عرض یکدیگرند یا در طول هم هستند؟ و به عبارت دیگر، آیا آنچه درباره فقیه گفته می‌شود جزء مناصب است یا جزء شئون؟ در پاسخ به ‌این پرسش‌ها با دو رویکرد به مانند بحث پیشین مواجهیم: معتقدان به طولی بودن مناصب یا شئون، و معتقدان به عرضی بودن این
مناصب و شئون.

1.2. طولی بودن شئون فقیه

رویکرد طولی بودن شئون فقیه متعلق به‌ اکثریت فقیهان و عالمان اهل سنت است. آنها معتقدند دو شأن قضاوت و افتاء در عرض ولایت نیستند، بلکه در طول آن هستند. و لذاست که‌ آنها تعبیر به منصب قضا و افتاء می‌کنند که نیازمند به ناصب است. برای مثال، در بحثی مثل رؤیت هلال، طولی بودن شأن افتاء نسبت به دیگر شئون، حق افتاء را از مفتی سلب کرده، آن را در اختیار والی یا حاکم قرار می‌دهد؛ چرا که نگاه طولی بودن دو پیامد دارد: اولاً چون نیاز به نصب حاکم دارد حاکم می‌تواند از همان اول قلمروهایی را بیرون از وظایف مفتی قرار دهد، همان گونه در اکثر جهان اهل سنت اینگونه ‌است؛ ثانیاً در این نگاه به صورت طبیعی آنچه بیرون از قلمرو ولایت و قضاوت باقی می‌ماند، که بیشتر هم احکام فردی است، در قلمرو حاکمیت مفتی خواهد بود.

2.2. عرضی بودن شئون فقیه‌

اکثریت فقیهان و عالمان شیعی معتقدند افتاء نسبتش با ولایت و قضاوت نسبتی عرضی است، اگرچه قضاوت نسبتش با ولایت طولی است؛ چرا که‌ ایشان معتقدند اینها از شئون هستند و لذا نسبت اینها نسبت عرضی است. در این رویکرد فقیه متولی جامعه حق سلب شأن افتاء دیگر فقیهان را ندارد.
همان مسئله فوق در فرض عرضی بون شأن افتاء این حق را برای مفتی اثبات کرده، وی را محق در ورود به‌ این عرصه می‌کند؛ چرا که‌ اولاً مفتی بالاصاله حق ورود در هر حوزه‌ای از حوزه‌های تشریع را دارد. ثانیاً دلیلی بر تقدم شان ولایت و قضا بر افتاء نیست تا بتوانیم این سنخ از قلمروها را اولویت بندی کنیم و آن را به یک شأن اختصاص دهیم.

ج. چیستی ساختار یا نهاد افتاء

افتاء به عنوان یک نهاد اجتماعی (33) جایگاه مهمی‌ در ساختار اندیشه دینی دارد. در نهاد (34) افتاء ما با یک مثلث مواجهیم که عبارت‌اند از: مفتی یا فتوادهنده؛ مستفتی یا خواهان فتوا و فتوا که خروجی رأی مفتی در پاسخ به پرسش مستفتی یا مطلق اظهارنظر مفتی درباره یک مسئله شرعی است، گرچه پیشینه‌ی پرسشی نیز نداشته باشد. البته‌ اضلاع دیگری نیز در ساختار افتاء تعریف پذیرند که به‌ اندازه‌ این سه رکن اهمیت ندارند. مفتی را فقیهی که تبیین کننده حکم الله در خصوص وقایع اتفاقیه‌ است دانسته‌اند (35) و به‌ اتفاق اکثر فقیهان و اصولیان مذاهب اسلامی‌ افتاء از ویژگی‌های کسی است که ملکه‌ اجتهاد دارد؛ (36) و به بیان دیگر، برآیند اجتهاد است.
افتاء از یک سو مجتهد و فقیهی را که مفتی است با خود دارد و از دیگر سو مکلفی که مستفتی است، و از سوی سوم عنوانی با نام فتوا دارد که خود لوازم و ملازماتی دارد، همچون منابع فتوا، مکانیزم مدیریت فتوا و .... پرداختن به همه‌ این اجزا و ساختارهای افتاء دغدغه‌ این نوشتار نیست، بلکه می‌کوشیم فقط به شرایط مفتی، که رکن رکین نهاد افتاء است، بپردازیم.

د. کارکردهای افتاء

افتاء اگر مبتنی بر شرایط علمی‌ و لوازم برون علمی‌ آن باشد کارکردهای مثبتی خواهد داشت، ولی اگر شرایط در آن رعایت نشود چنان آثار منفی خواهد داشت که جبران ناپذیر خواهد بود. در ادامه به برخی از این کارکردها اشاره می‌کنیم.

1. افتاء عاملی برای تحبیب یا روشی برای تهبیب

افتاء می‌تواند عاملی برای تحبیب و تقریب باشد کما اینکه ‌این ظرفیت را دارد که عاملی برای تنفیر و تکفیر باشد. مفتی اگر در هنگامه ‌افتاء روح شریعت را دریافته باشد و دغدغه‌های شارع را برای ایجاد همگرایی دینی و مذهبی درک کرده باشد تلاشش را مصروف یافتن راه حلی برای تقریب و تحبیب خواهد کرد، ولی اگر عصبیت‌های مذهبی و نفرت افکنی را استراتژی خود قرار دهد خروجی فتوای وی روشی برای تهبیب و افکندن بذر تنفیر برای هدایت جامعه به سوی تکفیر یکدیگر خواهد بود.
در جهان جدید با کمال تأسف برخی با نداشتن درک درست از دین و روح شریعت به جای آنکه با بهره گیری از ظرفیت بسیار مناسب افتاء به نزدیک کردن جهان اسلام به یکدیگر بیندیشند از این ظرفیت مناسب برای تکفیر کسانی بهره می‌گیرند که به وحدانیت خدا و رسالت نبی اسلام اعتراف دارند و اختلافشان با دیگران یا در رویکردهای ویژه به‌ این اصول است یا در برخی فروعات دینی است.

2. افتاء حرکت ساز یا حرکت سوز

دیگر کارکرد مهم فتوا به تأثیر آن در حرکت‌های اجتماعی و فرهنگی برمی‌گردد. فتوا همانگونه که می‌تواند به حرکت‌های علمی‌ و اجتماعی و سیاسی کمک کند و حرکت آنها را تسریع ببخشد این ظرفیت را دارد که در برابر هر حرکت رو به جلو و تحول آفرین سد نفوذناپذیری شود.
در مسائل برون مذهبی و حتی برون دینی افتاء می‌تواند در کنار دیگر دانش‌ها مسیر تعالی انسانی را هموارتر کند، همان گونه که می‌تواند با ایجاد موانعی خود را از مسیر تأثیرآفرینی بیرون کند و سرنوشت حرکت‌های انسانی را به دست عرف و عقلا بسپرد و خود را از نقش آفرینی محروم کند. برخی کژاندیشان سودای زندگی در غارها را در سر می‌پرورانند و به همین جهت هر گونه نوآوری در دانش‌ها یا روش‌ها و ارزش‌ها را خروج از جاده حق دانسته، با نام دفاع از سنت و رویکرد سنتی به مبارزه با آن نوآوری‌ها می‌پردازند، غافل از اینکه بدعت و نوآوری دو سنخ نگاه به پیشرفت و تحول اند.

3. افتاء و کارآمدی یا ناکارآمدی فقه در عرصه مدیریت

دیگر کارکرد افتاء القای کارآمدی یا ناکارآمدی فقه در عرصه مدیریت است. افتاء، اگر مبتنی بر قواعد علمی ‌و درک روح شریعت باشد، می‌تواند از مهم‌ترین ابزارها برای القای کارآمدی فقه در عرصه‌های مدیریتی باشد. البته گرچه ولایت، خود، شأن یا منصبی از مناصب و شئون فقیه‌است، ولی آن گونه نیست که‌ ارتباطی بین این شئون و مناصب برقرار نباشد، بلکه چه ما معتقد به نسبت طولی بین این شئون و مناصب باشیم و چه نگاهمان عرضی باشد اینها می‌توانند در تکمیل یکدیگر مؤثر باشند.
افتاء می‌تواند فقه را کارآمد و قابل اجرا نشان دهد، کما اینکه می‌تواند آن را ناتوان و بی برنامه به تصویر بکشد. کارکردهای افتاء بسیار بیش از این موارد است و پرداختن به تمام آنها فرصتی دیگر می‌طلبد.

گفتار دوم: شرایط افتاء در فقه ‌اسلامی

افتاء در فقه ‌اسلامی شرایطی دارد که برخی فقیهان با استناد به قاعده لزوم دفع فساد از دین مانع دست یابی فاقدان آن شرایط به‌ این منصب شده‌اند و حتی بالاتر از آن بسیاری از عالمان مسلمان به ضمان مفتی فاقد شرایط حکم کرده‌اند و گفته‌اند: «من افتی رجلاً فاتلف بفتواه مالاً فان کان مجتهداً فلا شئی و الایضمن ما تلف بسبب فتواه». (37)
این دغدغه‌ها سبب شده ‌است فقیهانی که نگاه منصبی به ‌این جایگاه دارند حاکم اسلامی‌ را دعوت کنند تا در گزینش مفتی دقت لازم را داشته باشد. یکی از فقیهان اهل سنت (38) در این باره می‌نویسد: «حاکم جامعه باید از مشهورین به علم در عصر خویش استمزاج و پرسش کند و کسی که لیاقت افتاء را دارد برگزیند تا از این طریق مانع افتاء کسانی شود که فاقد این شأن و جایگاه هستند». (39)
فقیهان شیعی نیز دغدغه‌ای جدی داشته‌اند که نگذارند کسانی که فاقد شرایط لازم این منصب هستند، بر این جایگاه تکیه بزنند. یکی از ایشان در تبیین لزوم رعایت شرایط افتاء می‌نویسد: «یحرم الافتاء بغیر علم، وکذا الحکم». (40) ایشان آنگاه به‌ آیاتی و روایاتی استناد می‌کند که عبارت‌اند از: (وأن تقولوا على الله مالا تعلمون) ؛ (41) (و لا تقف ما لیس لک به علم) ؛ (42) (ومن لم یحکم بماأنزل الله فأولئک هم الکافرون) ؛ (43) و قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : «... و من أفتى الناس و هو لا یعلم الناسخ من المنسوخ و المحکم من المتشابه فقد هلک وأهلک»؛ (44) «وقال (صلی الله علیه و آله و سلم) : من عمل على غیر علم کان ما یفسد أکثر مما یصلح». (45)
محقق کرکی نیز دیگر فقیه شیعی است که در پاسخ به‌ استفتائی که‌ از ایشان درباره شرایط افتاء شده می‌نویسد: «حیث کان صدور الفتوی المذکورة من الشخص المذکور {خالیا من مستند شرعی، من اجتهاد او تقلید لاهل الاجتهاد المتصفین بصفات الافتاء کلها، و من جملتها کون المجتهد حیا؛ فالفتوی المذکورة باطلة لا یجوز العمل بها، و الله ‌اعلم». وی صدور حکم از چنین شخصی را نیز نافذ نمی‌داند و در پاسخ به مسئله‌ای دیگر می‌نویسد: «فیما لو حکم شخص غیر مستجمع لجمیع شرائط الافتاء و القضاء فی حقوق الناس و غیره، و غیر نائب من قبل الامام علیه‌ السلام، هل ینفذ حکمه‌ام لا؟ [الجواب]: الثقة بالله وحده لا ینفذ حکمه و الحال ما ذکر، و الله‌ اعلم». (46)
برخی با تقسیم شرایط مفتی به شرایط مرتبط با شخصیت مفتی و شرایط علمی‌ مفتی که می‌توان با مقداری تسامح آنها را به شرایط حقیقی و حقوقی تأویل برد، شرایطی همچون عقل و اسلام و بلوغ و عدالت و... را جزء شرایط حقیقی یا شخصیت مفتی دانسته‌اند و اجتهاد و شروط آن را از شرایط علمی ‌مفتی لحاظ کرده‌اند. (47) ولی به نظر می‌رسد این تقسیم بندی جامعیت و مانعیت نداشته باشد و چندان علمی ‌نباشد. به همین جهت می‌توان گفت برای مفتی که شأنش افتاء است شرایطی لازم است که می‌توان آن را به دو گونه شرط پیشینی و پسینی تقسیم کرد. به بیان دیگر، این شرایط گاه شرایطی است که زمینه استقرار این منصب را فراهم می‌کند که همان شرایط پیشینی است. شرایطی هم هستند که پس از استقرار این منصب از لوازم اعمال آن منصب‌اند و فضا را برای تحقق آن فراهم می‌کنند که شرایط پسینی است.
برخی از شرایط پیشینی را شرایط عامه تکلیف تشکیل می‌دهند و برخی دیگر نیز با شرایط دیگر مناصب فقیه مثل منصب قضا و ولایت مشترک‌اند. تبیین این شرایط برای آن ضروری است که در روایات نبوی، مسلمانان تحذیر شده‌اند از اینکه: «یخرج فی آخر الزمان رجال ثم اتفقا رئوس الجهال یهلون الناس فیضلون و یضلون». (48)
در ادامه می‌کوشیم به‌ اجمال به ‌این شرایط بپردازیم.

الف. افتاء و شرایط پیشینی

شرایط پیشینی افتاء عبارت‌اند از: بلوغ، (49) عقل، ایمان، عدالت، (50) علم به ‌احکام، حریت (در مقابل عبد بودن) ، طهارت مولد، دوری از دنیاگرایی، و ... که‌ از این میان به دو مورد مهم اشاره خواهد شد.

1. علم به ‌احکام

علم به ‌احکام، (51) که ‌از آن تعبیر به علم اجتهاد می‌شود، از شرایط ضروری افتاء است؛ زیرا، همان گونه که ‌اشاره شد، افتاء از شئون اجتهاد است و بالاتر از آن برخی معتقد به‌ این همانی این دو هستند؛ (52) و لذا بسیاری از عالمان معتقدند «آن کس که‌ اهلیت اجتهاد ندارد فتوا برای وی جایز نیست». (53)
در منابع روایی شیعی و اهل سنت، افتاء به غیرعلم امری مذموم و خطرخیز معرفی شده، برخی آن را از گناهان کبیره دانسته‌اند. در منابع روایی شیعی آمده ‌است: «عن موسی بن جعفر، عن آبائه (علیه السلام) قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : من أفتى بغیر علم لعنته ملائکة السماء و ملائکة الأرض». (54) در منابع اهل سنت نیز به لزوم ابتناء افتاء بر علم توجه شده، از فتاوای غیر عالمانه تحذیر داده شده ‌است که ‌از آن جمله‌ این روایت قابل ذکر است:
أخبرنا عبد الرحمن بن یحیی، ثنا علی بن محمد بن مسرور، ثنا أحمد بن أبی سلیمان قال: سمعت سحنون بن سعید یقول: «أجرأ الناس على الفتیا أقلهم علما، یکون عند الرجل الباب الواحد من العلم یظن أن الحق کله فیه». (55)
نداشتن علم به احکام شرعی گاه پیامدهایی به دنبال دارد که جبران پذیر نیست. برای مثال، می‌توان از واقعه‌ای تاریخی یاد کرد که بسیاری از مفسران و فقیهان شیعی و سنی آن را نقل کرده‌اند. در منابع روایی شیعی (56) و سنی (57) آمده‌ است که جمعی از مسلمانان، که جابر نیز در میان ایشان بود، در سفری با نکته‌ای مواجه می‌شوند که‌ آن را به ‌استحضار پیامبر می‌رسانند و از ایشان راهنمایی می‌خواهند. این جریان، که در این منابع از قول جابر نقل شده‌ است، این است:
جابر می‌گوید در سفری مسلمانی با ما همراه بود که جراحتی برداشته بود. محتلم شد. هنگام نماز وی از ما پرسید که چه باید بکنم. گفتیم باید با آب غسل کنی، این فرد بدان جهت که جراحتی در سر داشت پس از آنکه آب به جراحتش می‌رسد می‌میرد. پیامبر وقتی این جریان را می‌شنوند می‌فرمایند: «به کشتن دادند او را، خدا بکشدشان؛ (58) ضایع کردند او را، خدا ضایعشان کند». (59) بعد حضرت خود به‌ ارائه راه حلی می‌پردازند و می‌فرمایند: «کان یکفیه‌التیمم أو شد جراحته و غسل جسده، و مسح بالید المبلولة فوق الخرقة». (60)
فیض در کتاب الاصول الاصیله با نگاه حداکثری به لزوم علم به‌ احکام در اصل هشتم می‌نویسد:
انه لا یجوز التعویل علی الظن فی الاعتقادات، و لا الافتاء علیه فی العملیات کما عرفت سواء حصل ذلک الظن بمجرد اتباع الهوى و استحسان العقل و القیاس الفقهى أو اجتهاد الرأى أو الشهرة أو اتفاق الجماعة أو البراءة الاصلیة أو استصحاب الحال أو غیر ذلک من وجوه الاستنباطات الا ما صح عن اهل البیت علیهم السلام ... (61)
علم به‌ احکام یا اجتهاد ملازم با تسلط مفتی بر اموری است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

1.1. فقه مقارن و افتاء

از جمله علومی‌ که تسلط بر آن در هنگامه‌ افتاء ضروری است فقه‌ المقارنه ‌است. فقه مقارن در مقام افتاء می‌تواند دو کاربرد داشته باشد که عبارت‌اند از: الف. آشنایی مفتی با شیوه تعامل فقیهان در هنگامه مواجهه با آرای اختلافی؛ ب. جرئت نیافتن وی بر تکفیر دیگران با آشنا شدن وی با آرای فقهی گسترده و متفاوت. این نکته، هم در آموزه‌های روایی شیعی و سیره معصومین محل توجه بوده‌ است و هم، در آرا و سیره فقیهان و بزرگان اهل سنت بازتاب داشته ‌است. در منابع اهل سنت، ضمن تصریح به‌ این شرط آمده ‌است: «قال نعیم بن حماد سمعت ابن عیینة یقول سمعت أیوب السختیانی یقول أجسر الناس على الفتیا أقلهم علما باختلاف العلماء». (62) در منابع شیعی نیز از امام صادق (علیه السلام) وارد شده که خطاب به معاذ (63) فرموده‌اند:
بلغنى أنک تقعد فى الجامع فتفتى الناس؟ قلت: نعم، و أردت أن أسألک عن ذلک قبل أن أخرج، إنى أفعد فى المسجد فیجئ الرجل فیسألنى عن الشئ، فإذا عرفته بالخلاف لکم أخبرته بمایفعلون، و یجئ الرجل أعرفه بمودتکم وحبکم فأخبره بما جاء عنکم، و یجئ الرجل لا أعرفه و لا أدری من هو فأقول: و جاء عن فلان کذا، و جاء عن فلان کذا، فأدخل قولکم فیما بین ذلک، فقال لى: اصنع کذا فإنى کذا أصنع. (64)
فقه‌ الخلاف یا فقه‌ المقارنه با تفاوت‌هایی که با یکدیگر دارند هم درون مذهبی (65) تعریف پذیر است و هم برون مذهبی (66) که در جای خود باید بررسی شود. ضرورت توجه به این دانش بدان جهت است که مفتی اولاً بتواند مستفتی را طبق مذهب فقهی‌اش راهنمایی کند؛ و ثانیاً از تکفیر دگراندیشان فقهی و مذهبی خودداری کند.

2.1. تسلط مفتی بر نسبت سنجی گزاره‌ها و آموزه‌های اسلامی‌

مفتی باید بر زوایای مباحث فقهی تسلط داشته باشد. منابع را به خوبی بشناسد؛ روابط منابع را فهم کند؛ نسبت منابع فقهی و گزاره‌های آن را با دیگر گزاره‌های اخلاقی و کلامی‌ و ... دریابد. آشنایی مفتی با کتاب و سنت (67) و وجوه متفاوت این دو متن از شرایط حیاتی است. این دو متن ناسخ دارند و منسوخ؛ محکم دارند و متشابه؛ مجمل دارند و مبهم؛ شأن نزول دارند و جغرافیای صدور و بسیاری دیگر از زوایای پیدا و پنهان که باید مفتی به ‌آن توجه داشته باشد. (68)
نسبت سنجی آموزه‌ها گاه خود را در قالب یک گفتمان درونی نشان می‌دهد که همان نسبت سنجی ادله فقهی با یکدیگر است که بدان‌ها اشاره شد و گاه نیز در قالب یک گفتمان بیرونی قابل پی گیری است که شرایط و معیارهای آن در دانش‌های مضافی همچون فلسفه فقه قابل رصد کردن است. کسی که در مقام افتاء قرار می‌گیرد کافی نیست بر گزاره‌های فقهی سیطره داشته باشد، بلکه باید از نسبت آنها با دیگر گزاره‌های دینی نیز مطلع باشد. شاید بتوان از بی نیازی به بحث ترابط علوم و تأثیر آن در اجتهاد سخن گفت - که‌ البته سخن غیرقابل دفاعی است - ولی نمی‌توان از تأثیر نداشتن گزاره‌ها و علومی ‌همچون اخلاق و کلام و ... در افتاء سخن گفت.
فقیه متخلق به یقین در مرحله‌ افتاء با فقیه دیگری که مرزهای فقه و اخلاق را تفکیک می‌کند متفاوت خواهد بود.

3.1. تسلط مفتی بر دانش اصول فقه‌

این دانش که نقشه راه مجتهد است و روش‌های مواجهه وی با گزاره‌ها و آموزه‌های حکمی ‌را تبیین می‌کند از نیازهای ضروری مفتی است. جوینی از عالمان اهل سنت می‌گوید:
من شروطه‌ أن یکون عالما بالفقه‌ أصلا و فرعا، خلافا و مذهبا... (69) لأنه العلم الذى یعرف به ‌الدلیل و التعلیل و کیفیة الاستدلال و الاستنباط، و لا یجوز أن یفتى من لم یتمرس أحوال الفقه، و معرفة القیاس و العلة، و متى یستعمل القیاس، و متى لا یجوز لیعرف مدارک الأحکام، و طرائق الاستنباط. (70)
اصولیان شیعی، به ویژه متأخرین، نیز چنان از ارتباط این دانش با فقه سخن گفته‌اند که‌ امکان افتاء بدون تسلط بر آن را فراهم نمی‌بینند. فقه چنان در اندیشه اصولیان متأخر شیعی به ‌اصول گره خورده ‌است که دستیابی به‌ آن بدون دانش اصول میسور نیست.

2. عدالت

یکی دیگر از شرایط پیشینی افتاء عدالت است. (71) این شرط نیز تقریباً مورد اتفاق است؛ (72) به غیر از گروهی از حنفی‌ها (73) و حنبلی‌ها، (74) و نه تمام آنها، که قائل‌اند فاسقی که فسقش علنی نباشد نیز می‌تواند در منصب افتاء قرار بگیرد. یکی از فقیهان اهل سنت در اشاره به ‌این شرط ضمن اشاره به‌ اجماعی بودن آن می‌نویسد: «أما اشتراط إسلامه و تکلیفه (أی کونه بالغا عاقلا) و عدالته فبا لاجماع، لأنه یخبر عن الله تعالى بحکمه، فاعتبر إسلامه و تکلیفه و عدالته، لتحصل الثقة بقوله». (75)
عدالت آن قدر مهم است که برخی اصولیان جواز افتاء را مشروط به عدالت و علم کرده‌اند؛ (76) چرا که عدالت در مفتی سبب می‌شود که وی از تعصبات مذهبی و هوس‌های انسانی فاصله بگیرد و در موارد شبهه‌ آفرین فعل انسان مسلمان و مؤمن را تأویل به صحت ببرد. عدالت چنان شرط سهمگین و سختی است که حکیم، از فقیهان نامدار شیعی، تداوم بقای آن را بسیار سخت می‌داند و می‌نویسد: «و الانصاف انه یصعب جداً بقاء العداله للمرجع العام فی الفتوی اذا لم تکن بمرتبه قویه عالیه ذات مراقبه و محاسبه: فان ذلک مزله‌ الاقدام و مخاطره‌ الرجال العظام». (77)
عدالت را بسیاری از فقیهان و مفتیان مجرد ترک محرمات و اتیان واجبات دانسته‌اند، اما برخی فقیهان به جهت همان دغدغه‌ای که کسانی مانند حکیم داشته‌اند می‌گویند: «ثم انه بعد ما اعتبر فی العداله حصول الملکه دون مجرد ترک المحرمات و الاتیان بالوجبات». (78)

ب. افتاع و شرایط پسینی

افتاء شرایطی پسینی دارد که تأثیر آنها در افتاء اگر بیش از شرایط پیشینی نباشد کمتر از آنها نیست. غزالی، که ‌از فقیهان برجسته‌ اهل سنت است، در کافی نبودن شرایط پیشینی افتاء می‌نویسد: «اذا رأیت الفقیه‌ الذی بضاعته مجرد الفقه یخوض فی التکفیر و التضلیل فاعرض عنه و لا تشغل به قلبک و لسانک». (79) فقیه در مقام افتاء علاوه بر فقه، نیازمند بسیاری دانش‌ها و امور دیگر است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

1. تسلط بر خویشتن یا خود مهاری

از مهم‌ترین شرایط پسینی افتاء تسلط مفتی بر خویشتن یا خودمهاری است. این ویژگی عام‌تر از عدالت است؛ یعنی می‌تواند شرط عدالت را نیز پوشش دهد. مفتی علاوه بر عدالت باید بر نفس خویش سلطه داشته باشد تا بتواند خود را در برابر تعصبات و تمایلات و اغراض مادی و مذهبی ... کنترل کند. در روایات شیعی آمده ‌است که مفتی باید صیانت نفس و مخالفت با هواهای نفسانی داشته باشد تا بتواند به‌ این مقام وصل شود: «فأما من کان من الفقهاء صائنا لنفسه، حافظا لدینه، مخالفا على هواه، مطیعا لأمر مولاه، فللعوام أن یقلدوه». (80)
خطیب بغدادی از عالمان اهل سنت نیز در الفقیه و المتفقه‌ آنگاه که شرایط مفتی را برمی‌شمارد پس از عبارت «حافظاً الدینه» می‌نویسد: «... مشفقا علی أهل ملته، مواظبا علی مروءته، حریصا علی استطابة مأکله، فإن ذلک أول أسباب التوفیق، متورعا عن الشبهات، صادفا عن فاسد التأویلات و...». (81)
این گونه شرایط در مفتی وی را قادر به مهار خویشتن در مقابل تمایلات و تعصبات مذهبی، اغراض و کشش‍‌های دنیوی، از قبیل امور مالی و جایگاه‌های سیاسی و ... می‌کند و از ابزار شدن
وی برای تأمین دغدغه‌های قدرت‌های مادی و سیاسی باز می‌دارد.

2. فهم واقعیت پیرامونی

یکی از شرایط پسینی بسیار ضروری در افتاء فهم واقعیت‌های پیرامونی است. (82) از آنجایی که‌ افتاء مرحله‌ای پس از اجتهاد و استنباط است فهم و لحاظ واقعیت‌های پیرامونی نه تنها به خلوص حکم ضرری نمی‌رساند، بلکه‌ آن را کاربردی‌تر می‌کند. این شرط اگر هم در اصل اجتهاد و استنباط قابل توصیه نباشد. که ‌البته‌ آنجا هم به ‌اعتقاد برخی فقیهان قابل توصیه‌ است. (83) در افتاء بدون هیچ تردیدی توصیه کردنی است، بلکه رعایت آن مهم به نظر می‌رسد. این شرط خود را در مصادیقی نشان می‌دهد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
اهمیت این شرط را در تعبیر برخی عالمان اهل سنت این گونه می‌توان دید که به نقل از برخی عالمان و راویان آورده‌اند: «لا یفتی الناس الصحفی»؛ (84) یعنی آنان که فقط چشم بر نوشته‌ها دوخته‌اند و از پیرامون خود غافل‌اند شأن افتاء ندارند.

1.1. زمان و مکان و افتاء

یکی از مصایق روشن فهم واقعیت‌های پیرامونی توجه به زمانه و زمینه شکل گیری پرسش و پاسخ آن است. مفتی نمی‌تواند در خلأ به ‌اصدار حکم بپردازد و زمانه و زمینه حکم را نادیده بگیرد. البته جمع بین لحاظ این نکته و عصری نکردن و نسبی نکردن اصل استنباط از دقایق و ظرایف علمی ‌است که باید بدان توجه کرد. توجه به زمان و مکان تلقی‌های مختلفی دارد که پرداختن به آنها بیرون از قلمرو این نوشته‌ است، ولی به‌ اجمال، چنان که یکی از فقیهان برجسته شیعی می‌گوید:
زمان و مکان دو عنصر تعیین کننده در اجتهادند ....، بدان معنا که با شناخت دقیق روابط اقتصادی و اجتماعی و سیاسی، همان موضوع اول که‌ از نظر ظاهر با قدیم فرقی نکرده‌است واقعاً موضوع جدیدی شده‌ است که قهراً حکم جدیدی می‌طلبد. مجتهد باید به مسائل زمان خود احاطه داشته باشد. (85)
بسیاری از عالمان اهل سنت (86) نیز به‌ این نکته توجه داشته‌اند. یکی از آنها می‌نویسد: «علیه مراعاة تغیر هذا الواقع سواء تغیرا زمانیا أو مکانیا أو تغیرا فی الحلول و الظروف». وی آنگاه به ‌آرای فقیهان پیشین اشاره کرده، می‌نویسد: «و قدیما قال العلماء تتغیر الأحکام بتغیر الزمان و المکان». (87) این دغدغه برای برخی نویسندگان معاصر چنان مهم بوده است که کوشیده‌اند به صورت مستقل به تدوین آثاری بپردازند. (88)

2.1. عنایت به موضوع شناسی واقعه مورد پرسش

دیگر مصداق فهم واقعیت پیرامونی را موضوع شناسی واقعه مورد پرسش در مواردی که‌ افتاء مبتنی بر پرسش است تشکیل می‌دهد. موضوع شناسی واقعه مورد پرسش از نکات بسیار مهم در افتاء است، افتاء کاربردی تر بر موضوع شناسی دقیق‌تر استوار است و این فهیم درست موضوع مورد پرسش است که‌ آسیب‌های اجتماعی و سیاسی افتاء را کاهش می‌دهد. یکی از صاحب نظران سنی معاصر می‌نویسد: «المقصود من فقه‌الواقع هو التهیؤ لمعرفة جزئیات الواقع حتی یراعیها المفتی لدی اجتهاده‌ أو إجابته عن تساؤل المستفتی، لان تهیؤه لمعرفة هذا الواقع هو اجتهاد منه ...». (89)

3. فهم مقاصد شریعت و توجه به‌ آن

یکی از نکاتی که می‌تواند افتاء را کاربردی‌تر و برخی تبعات منفی آن را مدیریت کند توجه به مقاصد الشریعه در هنگامه‌ اصدار فتواست. لزوم توجه به مقاصد شریعت در اصل فهم گزاره‌های فقهی و در مرحله‌ استنباط امری قابل توصیه‌ است؛ (90) ولی در مرحله‌ افتاء ضرورت توجه به ‌آن دو چندان، بلکه‌ از بدیهیات است. مدیریت افتاء به سمت تأمین مقاصد شارع می‌تواند در گسترش و اقبال به شریعت تأثیر فراوانی بگذارد. به همین دلیل برخی صاحب نظران توجه به مقاصد شریعت را برای مفتیان لازم دانسته‌اند.

1.3. مقصد حفظ جان مسلمان و افتاء

یکی از مقاصد مهم و مورد تأکید تمامی ‌فرق اسلامی‌ تلاش برای حفظ جان مسلمانان است. در روایات شیعی و سنی بر حرمت جان مسلم تأکید شده‌ است. کلینی در باب «ان الاسلام یحقن به ‌الدم» روایاتی چند نقل می‌کند که ‌از آن جمله روایتی است که‌ از امام صادق نقل شده ‌است که فرموده‌اند: «الاسلام یحقن به ‌الدم و...». (91) مجلسی در مرآة العقول در شرح این حدیث می‌نویسند «حقن دم از تبعات اسلام ظاهری است»؛ (92) که‌ این نشان می‌دهد حرمت خون انسان‌ها آن قدر مهم است که به ‌ادنی نشانه باید در اهتمام به‌ آن کوشید، اسلام ظاهری اگر آخرت کسی را تضمین هم نکند اما اسباب حرمت خون وی را تأمین می‌کند.
یکی دیگر از روایاتی که هم در منابع معتبر شیعی (93) و هم در منابع اهل سنت با اختلاف اندکی آمده روایت زیر است که در آن ضمن تأکید بر حرمت خون مسلمانان؛ ایشان مأمور شده‌اند این
پیام دینی را به دیگران نیز منتقل کنند:
حَدئَنِی عَبدُاللهِ بنُ مُحَمَّدٍ حَدَّئَنَا أَبُو عَامِرٍ حَدَّئَنَا قُرَّةُ عَن مُحَمَّدِ بنِ سِیرِینَ قَالَ أَخبَرَنی عَبْدُ الرَّحمَنِ بنُ أَبِى بَکرَةعَن أَبِى بَکرَة، وَ رَجُلَّ أَفضَلُ فِی نَفسِى مِن عَبدِ الرَّحمَنِ حُمَیدُ بنُ عَبدِ الرَّحْمَنِ عَن أَبِى بَکرَة. رضی الله عنه. قَالَ خَطَبَنَا النَّبِى. صلى الله علیه و سلم. یَومَ النَّحرِ، قَالَ «أَتَذرُونَ أَی یَومٍ هَذَا». قُلنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعلَمُ. فَسَکتَ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیسَمَّیهِ بِغَیرِ اسمِهِ. قَالَ ( اَلَیسَ یَومَ النَّحرِ». قُلنَا بَلَی. قَالَ «أَی شَهرِ هَذَا». قُلنَا اللهُ وَ رَسُولُهُ ‌أَعلَمُ. فَسَکتَ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیسَمَّیهِ بِغَیرِ اسمِهِ. فَقَالَ «أَلَیسَ ذُو الحَجَّة». قُلنَا بَلَی. قَالَ «أَی بَلَدٍ هَذَا». قُلنَا اللهُ وَ رَسُولُهُ أَعلَمُ. فَسَکتَ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیسَمَّیهِ بِغَیرِ اسمِهِ. قَالَ «أَلَیسَت بِالبَلدَة الحَرَامِ». قُلنَا بَلَى. قَالَ «فَإِنَّ دِمَاءَکُمْ وَ أَمْوَالَکُم عَلَیکُمْ حَرَامٌ، کحُرمَة یومِکُم هَذَا، فِی شَهرِکُم هَذَا، فِی بَلَدِکُم هَذَا، إِلَى یَومِ تَلقَونَ رَبَّکُم. أَلاَ هَل بَلَّغتُ». قَالُوا نَعَم. قَالَ «اللَّهُمَّ الشهَد، فَلیبَلِّغِ الشَّاهِدُ الغَائِبَ، فَرَّبُ مُبَلَغِ أَوعَى مِن سَامِعِ، فَلَا تَرَّجِعُوا بَعْدِی کَفَّارًا یصرِبُ بَعْضُکُم رِقَابَ بَعضٍ». (94)
جان انسان‌ها یکی از دغدغه‌هاى مهم شریعت است که تلاش فراوانی برای حفظ آن کرده ‌است. شریعت در حدودی که حتی به عرض مسلمان دیگری مرتبط است نیز به قاضی توصیه می‌کند: «ادرء الحدود بالشبهات». (95)

2.3. افتاء و حفظ عرض مسلمان

دیگر مقصد مهمی‌ که شریعت بر حفظ آن تأکید کرده و بر آن اهتمام ورزیده ‌است عرض و آبروی مسلمان و به عبارت دیگر، رعایت حریم خصوصی وی است. این مقصد نیز از مقاصد متفق علیه شیعی و سنی است که ‌از مقاصد الشریعه است و باید اهتمام جدی به صیانت آن داشت، عرض مسلمان نیز همانند خون مسلمان اهمیتی ویژه دارد که با هیچ مستمسکی نمی‌توان به راحتی به آن دست اندازی کرد. حرمت انسان مسلمان اگرچه میت هم باشد مورد اهتمام شارع بوده‌ است: «حرمة السلام و هو میت کحرمته و هو حی»؛ این نگاه ویژه چگونه با رفتار برخی متمسکان به ‌ابزار افتاء، که به راحتی عرض و ناموس دیگر مسلمانان را مباح اعلام می‌کنند، قابل جمع است.
در منابع شیعی (96) مجلسی در بحار نقل می‌کند که پیامبر اکرم روزی به کعبه نگاه کردند و فرمودند: «ای کعبه! خوشا به حال تو، خداوند چقدر تو را بزرگ و حرمتت را گرامی ‌داشته ‌است! به خدا قسم حرمت مؤمن از تو بیشتر است، زیرا خداوند فقط یک چیز را از تو حرام کرده، ولی از مؤمن سه چیز را حرام کرده ‌است: مال، جان و آبرو تا کسی به‌ او گمان بد نبرد». (97)

3.3. افتاء و مقصد حفظ دین

شاید بتوان ادعا کرد که مهم‌ترین مقصد شرعی که می‌تواند با افتاء تأمین شود یا به مخاطره بیفتد مقصد حفظ دین است. افتاء، که ‌از دین برآمده و بر مبانی دینی نیز استوار است، یکی از اعمال و رفتارهایی است که به راحتی می‌تواند دین را به چالش بکشاند و آن را سخت به مخاطره‌ اندازد. تناقضی که شکل گرفته در همین جاست که‌ افتاء برآمده‌ از دین اگر شرایط و موازین آن را رعایت نکند خود می‌تواند چالشی در برابر دین باشد. حفظ دین، راه‌ها و رویکردهای چندگانه‌ای دارد که ‌از آن جمله می‌توان از لزوم توجه به جنبه‌ آسان گیری و سهولت شریعت، روشمند بودن افتاء و ... سخن گفت.

پی‌نوشت‌ها:

1. عضو هیئت علمی‌ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
2. برخی فتاوای منتشرشده در مسائل و موضوعات مستحدث چنان غیرعقلانی و به لحاظ علمی‌مستهجن است که هویت علمی‌ مسلمانان را با چالش مواجه کرده‌است. یکی از نویسندگان سنی، مشهور فواز، در این باره و با اشاره به برخی مصادیق مى نویسد: «و من المضحک فى هذا الباب أنّ هنالک ممّن ابتلانا الله بهم من أهل العلم ضلوا و أضلوا بسبب فهمهم المغلوط لقضایا ومسائل دینیة عدیدة فکتب أبحاثا و تکبد جهودا و بدّد أوقاتا و أضاع أموالا فى سبیل تألیف کتب و مؤلفات تحذر من لبس رابطة العنق. ما یسمى فى عرفنا الجرفتة. حیث ألّف کتابا أسماه: "القول البتة فى حرمة الجرفتة" على اعتبار أنّها بدعة و تشبه بال

عبارات مرتبط با این موضوع
سردردهای پشت سر سردردهایپشتسرسردردهای پشت سر به رایجی دردی که قسمت جلو خصوصاً قسمت شقیقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد سردردهای پشت سر سردردهای سردرد بسیار متداول به گفته‌ی بنیاد درد آمریکا حدود ٪ سردردها که ناشی از

فتاوای تکفیری، چالشی در برابر نهاد افتاء: بازخوانی برخی شرایط افتاع از منظر مذاهب اسلامی

[ad_1]

چکیده

به شهادت آیات و روایات فراوان، یکی از شئون پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) مقام افتاء بوده‌ است. این شأن در ادامه به‌ امامان. در نگاه شیعی. و صحابه و تابعین. در نگاه ‌اهل سنت واگذار شد و ایشان نیز با تربیت شاگردان و فرهیختگانی به نام روات و در ادامه مجتهدان و فقیهان این شأن را به برای ایشان به ودیعت نهادند. فقیهان و مجتهدان شئون و مناصب مهم و چندگانه‌ای همچون افتاء قضا و ولایت دارند که ‌از این میان، شأن افتاء به دلایلی چند اهمیت فراوانی دارد. برخی از این ادله عبارت‌اند از: 1. اتفاقی بودن این شأن برای فقیهان در مذاهب اسلامی؛ 2. گسترده بودن قلمرو و جغرافیای آن؛ و 3. کارکردهای بسیار آن، با توجه به ‌استفاده‌ ابزاری تکفیری‌ها و معتقدان به حقیقت انحصاری از نهاد افتاء از یک سو، و هرج و مرج طلبان و شالوده شکنان از سوی دیگر، که در جهان جدید موجب تحمیل صدمات فراوانی به‌ اسلام و هویت علمی (2) ‌مسلمانان شده و همچنین با عنایت به لزوم تعامل نهاد افتاء با نهادهای دیگری که می‌توانند به کاربردی‌تر شدن فرآیند افتاء کمک کنند، پرداختن به «بازخوانی برخی شرایط افتاء» به یک ضرورت تبدیل شده ‌است. نویسنده معتقد است رعایت شرایط اصلی افتاء نه تنها مدعیان افتاء را از تکفیر و تفسیق دیگران بر حذر می‌دارد، بلکه مهم‌ترین گام در صیانت و صلابت نهاد افتاء خواهد بود. در نوشتار پیش رو می‌کوشیم ضمن تبیین چیستی و جایگاه‌ افتاء، به شرایط و لوازم افتاء اشاره کنیم تا شاید از این طریق بتوان ضمن کمک به ساماندهی نهاد افتاء، آسیب‌های آن را در جهان جدید مدیریت کرد و کاهش داد. پرداختن به‌ ادله شرعی افتاء و تبیین قائلان و نافیان هر یک از آن ادله و تحلیل و جمع بندی آنها دغدغه ‌اصلی این پژوهش نیست، چرا که نه تنها در این مقال نمی‌گنجد بلکه مقام چنین مباحثی مراکز آکادمیک است.
کلید واژه : افتاء، فتوا، مفتی، شئون فقیه، شرایط افتاء.

درآمد

فقه تکفیری، که پیامد روشن آن تروریسم و کاشتن بذر ناامنی و خشونت است، ماهیتی متناقض نما دارد. چرا که ‌از یک سو تلاش دارد، در سایه بهره گیری از کارکرد غیراسلامی‌ فقه، با تکفیر و ترور دیگران به پاک سازی و بهداشتی کردن فضا و آرامش و امنیت کمک کند و از دیگر سو با کاشتن بذر وحشت و خشونت، انسان‌ها را به درون گرایی مفرط، که ‌اوج ناامنی و ترس است، وادارد. فقه تکفیری حاصل یک خبط عظیم است که‌ امام محمد غزالی از عالمان خوش فهم جهان اهل سنت پیش از این هم کیشان خود را از آن بر حذر داشته‌ است. خبط و خلط فروع و اصول اسلام با یکدیگر اتفاق وحشتناکی است که در میان مفتیان تکفیری رخ داده است. غزالی ضمن تحذیر هم کیشان خود از تکفیر دیگران می‌نویسد: «و اعلم انه لاتکفیر فی الفروع اصلاً الا فی مسئله واحده و هى ان ینکر اصلاً دینیاً علم من الرسول بالتواتر». (3)
فتاوای حاوی تکفیر در تاریخ فقه و فقاهت بی پیشینه نیست، اما حجم آن و کیفیت آنها را نمی‌توان با آنچه در جهان جدید با آن مواجهیم مقایسه کرد. جهان جدید به همان میزان که تخصص را در دانش‌ها نهادینه کرد بی‌ضابطه‌گری را نیز در برخی حوزه‌ها افزایش داد و این یکی از تناقض‌های جهان جدید است.
در ادامه می‌کوشیم درباره مراعات نشدن برخی شرایط در قلمرو افتاء که برای مفتیان مشخص شده و از شرایط ضروری و حیاتی این طبقه دانسته شده سخن بگوییم تا روشن شود توسعه کمی‌ و کیفی فقه تکفیری در جهان جدید محصول حرکت رو به‌ افول (بی دینی) انسان معاصر از یک سو و فقیه‌تر شدن و متخصص شدن فقیهان مدعی از سوی دیگر نیست، بلکه محصول تناقضی است که بدان اشاره شد.

الف. فقیه و شئون (مناصب) وی در فقه ‌اسلامی‌

فقه اسلامی‌ برای فقیه شئون یا مناصب متعددی لحاظ کرده‌ است (4) که بازگشت آنها را می‌توان در شئون سه گانه‌ای لحاظ کرد (5) که هر یک از این شئون یا مناصب دارای شرایط احرازی و شرایط اجرایی است. (6) به بیان دیگر، فقه اسلامی‌ هم برای کسانی که می‌خواهند به‌ این منصب دست بیابند شرایطی مقرر کرده‌ است و هم پس از دست‌یابی، آنها را مکلف به رعایت شرایطی کرده ‌است تا ایشان را اجازه تعدی از شریعت یا حقوق مسلمانان (7) نباشد. این سه شأن یا منصب عبارت‌اند از: افتاء، قضاوت، ولایت. یکی از فقیهان برجسته شیعی در اشاره به‌ این شئون آورده‌ است: «للفقیه الجامع للشرایط مناصب ثلاثه، احدها الافتاء فیمایحتاج الیها العامی ‌فی عمله، الثانی: الحکومه، الثالث: ولایة التصرف فى الاموال و الانفس». (8)
رویکرد فقه شیعی به ‌این شئون با فقه‌ اهل سنت تفاوت‌هایی دارد که‌ از آن جمله تفاوت نگاه‌ ایشان به شأن قضا و ولایت با شأن افتاء است. فقیهان شیعی قضا را منصب (9) دانسته، بهره‌گیری فقیهان از آن را نیازمند اذن خاص امام (10) می‌دانند و لذا معتقدند هیچ کس بدون اذن امام نمی‌تواند به قضاوت بپردازد، اما در افتا چنین اذنی را لازم نمی‌دانند، یعنی معتقدند مجتهد جامع شرایط برای «فتوا دادن» نیاز به مجوز امام ندارد. (11) صاحب جواهر در اشاره به ‌این تفاوت است که می‌نویسند: «ان قبول الفتوی. بعد اندراجها فی الحق و العدل و القسط و نحو ذلک. لایحتاج الی اذن من الامام علیه ‌السلام». (12)
این نکته در آرای محقق آشتیانی نیز بازتاب داشته، در اشاره به تفاوت قضا و افتاء، قضاوت را از توابع ریاست دانسته، می‌نویسند: «بخلاف الافتاء للناس ... فانها لیست من فروع النبوه و الریاسة الکلیه ‌الالهیه، بل هى واجبة بجعل أولى الهى من غیر توقف على نصب الولى». (13) اما در فقه‌ اهل سنت این شأن نیز به مانند دو شأن دیگر شأنی حکومتی است و لذا در تعابیر ایشان بیش از آنکه سخن از شأن باشد سخن از منصب است. ایشان معتقدند شأن قضا و افتاء در عرض حکومت نیست، بلکه در طول آن است. یکی از فقیهان اهل سنت با اشاره به ‌این نکته می‌نویسد: «از آنجایی که قضا و افتاء از اجزای امامت است، در امامت شرایطی لحاظ شده که در آن دو لازم نیست. از جمله ‌این شرایط لزوم قرشی بودن امام است، بر خلاف آن دور منصب که چنین شرطی ندارد». (14)

ب. اهمیت و جایگاه شأن افتاء در مذاهب اسلامی

منصب افتاء پیشینه‌ای کهن در تاریخ اسلام (15) و اهمیتی بسیار در اندیشه و عمل مسلمانان دارد. این جایگاه نقش حیاتی و تأثیرگذاری در زندگی فردی و اجتماعی آنها ایفا می‌کند به گونه‌ای که با رویکرد انتظار حداکثری از شریعت و نظریه عدم خلو وقایع از حکم شرعی نمی‌توان حیات خلوتی برای فرد مسلمان بدون حضور فقه تصور کرد. اهمیت و شأن این منصب زاییده علل و عواملی است که در ادامه می‌کوشیم به مهم‌ترین آنها بپردازیم.

1. منصب افتاع، منصبی نبوی

به شهادت آیات، (16) و سیاق و وزن بسیاری از روایات، (17) یکی از شئون مهم نبی شأن افتاء است. فقیهان نیز به تأسی از آیات و روایات سخن از جانشین نبی بودن مفتی و جایگاه نبی بودن این منصب به میان آورده‌اند. (18) شاطبی با تشبیه کردن مفتی به پیامبر می‌نویسد: «فتوادهنده مخبر از خداوند است و قائم مقام، و به یک معنا مشرع است». (19) این تشبیه و این مقام افاضه‌ای از طرف پیامبر به فقیهان ایشان را در مقام و موقعیت رفیعی قرار داده ‌است که‌ آنها را نیازمند تلاش برای نزدیک‌تر شدن به خُلقیات و آداب نبوی کرده ‌است.
از سوی دیگر، این رویکرد منصب افتاء را منصبی خطیر کرده ‌است. لذا بسیاری از اصحاب پیامبر و فقیهان مسلمان، به نقل از برخی راویان و کتب تاریخ فقه، از پذیرش این منصب سرباز می‌زده‌اند. ابن ابی لیلی به نقل از برخی کتب روایی اهل سنت می‌گوید: «أدرکت مائة و عشرین من الأنصار من أصحاب رسول الله صلى الله علیه و سلم، یسأل أحدهم عن المسألة فیردها هذا إلى هذا، و هذا إلى هذا حتى ترجع إلى الأول». (20)
یکی از روایات مشترکی که در منابع شیعی و سنی، و ناظر به هیمنه و ابهت این منصب است، روایتی است که صاحب مستدرک ذیل باب 15 از ابواب قضا «باب نوادر ما یتعلق بأبواب صفات القاضی، و ما یجوز أن یقضی به» از امام صادق (علیه السلام) ‌آورده ‌است که ایشان نقل می‌کنند که پیامبر فرمود: «أجرأکم على الفتیا اجرأکم على الله عزوجل، أو لا یعلم المفتى أنه هو الذى یدخل بین الله تعالى و بین عباده؟ و هو الحائر بین الجنة و النار». (21)

2. اهمیت افتاء به دلیل قلمرو گسترده‌ آن

یکی دیگر از ویژگی‌های افتاء که‌ آن را با اهمیت کرده ‌است قلمرو گسترده‌ آن است. افتاء در اندیشه‌های اکثریت فقیهان شیعی و بسیاری از فقیهان و عالمان سنی که برآمده‌ از آموزه‌های قرآنی و نبوی است جغرافیای فراخی دارد. در منظومه‌ اندیشه‌های شیعی افتاء، تمام زندگی این جهانی یک شیعی را در می‌نوردد، کما اینکه در اندیشه‌های سنی امور دنیوی محض از قلمرو آن بیرون است و الا در این رویکرد اسلامی ‌نیز بسیاری از قلمروهای حیات انسانی در سایه ‌افتاء است.
این نگاه به ‌افتاء شأن و جایگاه پراهمیتی را برای آن رقم زده ‌است که خود عاملی برای تدوین آثاری ویژه با همین عنوان برای تبیین فتوا و مباحث پیرامونی آن بوده‌ است. (22)

3. افتاء و نقش آن در حرکت‌های اجتماعی

عامل دیگری که بر اهمیت افتاء افزوده ‌است نقش افتاء در جامعه پیرامونی مفتیان است. مفتیان در بسیاری از حرکت‌های اجتماعی در مقام همراهی یا کنترل آنها همیشه نقش آفرین بوده‌اند. گاه یک فتوا چنان در سرنوشت مردم تأثیر گذاشت است (23) که با هیچ ابزار دیگری امکان رسیدن به آن هدف نبوده ‌است. تاریخ فقه و فقیهان از این سنخ حضور سترگ و شکوهمند گزار‌‍شهای فراوانی دارد. این نقش هم دو دلیل انکار ناپذیراست: اولاً فقه حتی در نگاه فردی و فقه فردی به گونه‌ای نیست که به تمامه ‌از اجتماع و حوزه‌های جمعی انسان‌ها دوری گزیده باشد؛ ثانیاً تعامل فقه و جامعه‌ امری است که شواهد آن در تاریخ فقه چنان برجسته و فراوان است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

گفتار اول: مفهوم شناسی، ساختارشناسی و کارکردهای افتاء

در این گفتار ابتدا به مفهوم شناسی و قلمروشناسی افتاء می‌پردازیم. سپس از ساختار افتاء و کارکردهای آن به ‌اجمال سخن می‌گوییم تا بتوان به بحث اصلی که شرائط افتاء در مذاهب اسلامی ‌است بپردازیم.

الف. چیستی افتاء

افتاء در لغت به معنای تبیین یک حکم (24) یا بیان کردن و واضح کردن نکته و مسئله‌ای است که‌ ابهام دارد و روشن نیست. (25) در کتب لغت گفته شده‌ است: «أفتی المفتی إذا أحداث حکما»؛ (26) فتوا دادن یعنی بیان کردن حکمی ‌که پیش از این نبوده ‌است. در اصطلاح نیز افتاء یعنی اِخبار از حکم خداوند به صورت الزامی‌ یا اباحه‌ای (27) با عنایت به‌ ادله شرعیه بدون توجه به مورد پرسش به صورت عام و فراگیر بیان کردن یک مسئله. (28)

ب. قلمرو افتاء

قلمروشناسی افتاء یکی از بحث‌های بسیار مهم است. یکی از عوامل مهم بحران‌هایی که مفتیان تکفیری ایجاد کرده‌اند جهل آنها به قلمروشناسی است. فهم قلمرو افتاء به مباحثی گره خورده است که تا در آن فضاها به‌ اتخاذ رأی نپردازیم تصویر روشنی از قلمرو افتاء نمی‌توانیم ارائه کنیم. برخی از این مباحث عبارت است از: قلمرو دین و شریعت، نسبت شئون فقیه با یکدیگر، سیره مفتیان در افتاء، حق یا وظیفه بودن افتاء و بسیاری موارد دیگر، در ادامه به دو مورد، به اجمال، اشاره می‌کنیم.

1. قلمرو دین و شریعت تعیین کننده قلمرو افتاء

یکی از بحث‌های مهم در تبیین قلمرو افتاء تلاش در فهم قلمرو دین و شریعت است. در بحث از قلمرو دین در میان فقیهان و عالمان مسلمان با دو رویکرد عمده مواجهیم: قلمرو حداکثری دین که به قلمرو حداکثری فقه می‌انجامد و قلمرو حداقلی دین که سر از قلمرو حداقلی فقه بیرون خواهد آورد.

1.1. رویکرد حداقلی فقه و افتاء

اخباریان در شیعه و بسیاری از اهل سنت مدافع رویکرد حداقلی به فقه و افتاء هستند. آنها می‌گویند یا باید فقط در مواردی ورود پیدا کرد که در آنجا پیشینه ورود معصومین از طریق ابلاغ نصوص فراهم بوده‌ است؛ (29) یا باید فقط در امور غیرعبادی و ناظر به‌ آخرت یا امور دنیوی با کارکردی اخروی ورود پیدا کرد؛ چرا که پیامبر فرموده‌اند: «انتم اعلم بدنیا کم منی». (30) در این رویکرد مفتیان ورودی حداقلی دارند و بقیه قلمرو حیات انسانی به خود انسان ها واگذار شده است.

2.1. رویکرد حداکثری فقه و افتاء

در مقابل رویکرد پیشین، رویکرد معظم اصولیان و فقیهان شیعی و برخی فقیهان اهل سنت قرار دارد که معتقدند افتاء قلمروی گسترده و موسع دارد و همانند خود دین است که یا حیات خلوتی برای انسان ها باقی نگذاشته ‌است یا حریم رها شده برای انسان آن قدر اندک است که در حکم عدم است. فقیهانی که معتقدند فقه مشتمل بر نظریه مدیریت انسان از گهواره تا گور است، (31) و منطقة الفراغ یا حوزه ما لا نص فیه را به رسمیت نمی‌شناسند (32) در زمره معتقدان به‌ این رویکرد قرار می‌گیرند.
البته ‌اتخاذ هر یک از این دو رویکرد مخاطراتی و محاذیری به همراه دارد که مجال پرداختن به‌ آنها در این نوشتار نیست، ولی به‌ اجمال می‌توان گفت رویکرد حداقلی به‌ افتاء ا‌گر فقه و مفتیان را از اتهام ناکارآمدی و عقب ماندن از تحولات عصری نجات دهد باز هم نمی‌تواند تضمینی برای محفوظ ماندن حرمت قلمرو اندک افتاء در برابر عرف و سیره عقلا و... باشد. به بیان دیگر، با توجه به درهم تنیدگی حوزه‌ها و عرصه‌های حیات انسانی سپردن حداکثری مدیریت این عرصه به غیر فقه می‌تواند همان بخش اندک واگذار شده به فقه را نیز به مخاطره بیندازد و به ‌این حریم خصوصی تعرض کند.
از سوی دیگر، دفاع از رویکرد حداکثری قلمرو افتاء و فقه، اگرچه می‌تواند به همراهی دیگر عرصه‌های حیات انسانی با دغدغه‌های فقهی بینجامد، ولی با توجه به منابع فقهی و مبانی فقه رایج آن را متهم به ناکارآمدی و عقب ماندن از تحولات عصری می‌کند.

2. نسبت شئون فقیه با یکدیگر

معیار مهم دیگر برای فهم قلمرو افتاء اتخاذ رأی درباره نسبت شئون سه گانه فقیه با یکدیگر است. آیا شئون فقیه در عرض یکدیگرند یا در طول هم هستند؟ و به عبارت دیگر، آیا آنچه درباره فقیه گفته می‌شود جزء مناصب است یا جزء شئون؟ در پاسخ به ‌این پرسش‌ها با دو رویکرد به مانند بحث پیشین مواجهیم: معتقدان به طولی بودن مناصب یا شئون، و معتقدان به عرضی بودن این
مناصب و شئون.

1.2. طولی بودن شئون فقیه

رویکرد طولی بودن شئون فقیه متعلق به‌ اکثریت فقیهان و عالمان اهل سنت است. آنها معتقدند دو شأن قضاوت و افتاء در عرض ولایت نیستند، بلکه در طول آن هستند. و لذاست که‌ آنها تعبیر به منصب قضا و افتاء می‌کنند که نیازمند به ناصب است. برای مثال، در بحثی مثل رؤیت هلال، طولی بودن شأن افتاء نسبت به دیگر شئون، حق افتاء را از مفتی سلب کرده، آن را در اختیار والی یا حاکم قرار می‌دهد؛ چرا که نگاه طولی بودن دو پیامد دارد: اولاً چون نیاز به نصب حاکم دارد حاکم می‌تواند از همان اول قلمروهایی را بیرون از وظایف مفتی قرار دهد، همان گونه در اکثر جهان اهل سنت اینگونه ‌است؛ ثانیاً در این نگاه به صورت طبیعی آنچه بیرون از قلمرو ولایت و قضاوت باقی می‌ماند، که بیشتر هم احکام فردی است، در قلمرو حاکمیت مفتی خواهد بود.

2.2. عرضی بودن شئون فقیه‌

اکثریت فقیهان و عالمان شیعی معتقدند افتاء نسبتش با ولایت و قضاوت نسبتی عرضی است، اگرچه قضاوت نسبتش با ولایت طولی است؛ چرا که‌ ایشان معتقدند اینها از شئون هستند و لذا نسبت اینها نسبت عرضی است. در این رویکرد فقیه متولی جامعه حق سلب شأن افتاء دیگر فقیهان را ندارد.
همان مسئله فوق در فرض عرضی بون شأن افتاء این حق را برای مفتی اثبات کرده، وی را محق در ورود به‌ این عرصه می‌کند؛ چرا که‌ اولاً مفتی بالاصاله حق ورود در هر حوزه‌ای از حوزه‌های تشریع را دارد. ثانیاً دلیلی بر تقدم شان ولایت و قضا بر افتاء نیست تا بتوانیم این سنخ از قلمروها را اولویت بندی کنیم و آن را به یک شأن اختصاص دهیم.

ج. چیستی ساختار یا نهاد افتاء

افتاء به عنوان یک نهاد اجتماعی (33) جایگاه مهمی‌ در ساختار اندیشه دینی دارد. در نهاد (34) افتاء ما با یک مثلث مواجهیم که عبارت‌اند از: مفتی یا فتوادهنده؛ مستفتی یا خواهان فتوا و فتوا که خروجی رأی مفتی در پاسخ به پرسش مستفتی یا مطلق اظهارنظر مفتی درباره یک مسئله شرعی است، گرچه پیشینه‌ی پرسشی نیز نداشته باشد. البته‌ اضلاع دیگری نیز در ساختار افتاء تعریف پذیرند که به‌ اندازه‌ این سه رکن اهمیت ندارند. مفتی را فقیهی که تبیین کننده حکم الله در خصوص وقایع اتفاقیه‌ است دانسته‌اند (35) و به‌ اتفاق اکثر فقیهان و اصولیان مذاهب اسلامی‌ افتاء از ویژگی‌های کسی است که ملکه‌ اجتهاد دارد؛ (36) و به بیان دیگر، برآیند اجتهاد است.
افتاء از یک سو مجتهد و فقیهی را که مفتی است با خود دارد و از دیگر سو مکلفی که مستفتی است، و از سوی سوم عنوانی با نام فتوا دارد که خود لوازم و ملازماتی دارد، همچون منابع فتوا، مکانیزم مدیریت فتوا و .... پرداختن به همه‌ این اجزا و ساختارهای افتاء دغدغه‌ این نوشتار نیست، بلکه می‌کوشیم فقط به شرایط مفتی، که رکن رکین نهاد افتاء است، بپردازیم.

د. کارکردهای افتاء

افتاء اگر مبتنی بر شرایط علمی‌ و لوازم برون علمی‌ آن باشد کارکردهای مثبتی خواهد داشت، ولی اگر شرایط در آن رعایت نشود چنان آثار منفی خواهد داشت که جبران ناپذیر خواهد بود. در ادامه به برخی از این کارکردها اشاره می‌کنیم.

1. افتاء عاملی برای تحبیب یا روشی برای تهبیب

افتاء می‌تواند عاملی برای تحبیب و تقریب باشد کما اینکه ‌این ظرفیت را دارد که عاملی برای تنفیر و تکفیر باشد. مفتی اگر در هنگامه ‌افتاء روح شریعت را دریافته باشد و دغدغه‌های شارع را برای ایجاد همگرایی دینی و مذهبی درک کرده باشد تلاشش را مصروف یافتن راه حلی برای تقریب و تحبیب خواهد کرد، ولی اگر عصبیت‌های مذهبی و نفرت افکنی را استراتژی خود قرار دهد خروجی فتوای وی روشی برای تهبیب و افکندن بذر تنفیر برای هدایت جامعه به سوی تکفیر یکدیگر خواهد بود.
در جهان جدید با کمال تأسف برخی با نداشتن درک درست از دین و روح شریعت به جای آنکه با بهره گیری از ظرفیت بسیار مناسب افتاء به نزدیک کردن جهان اسلام به یکدیگر بیندیشند از این ظرفیت مناسب برای تکفیر کسانی بهره می‌گیرند که به وحدانیت خدا و رسالت نبی اسلام اعتراف دارند و اختلافشان با دیگران یا در رویکردهای ویژه به‌ این اصول است یا در برخی فروعات دینی است.

2. افتاء حرکت ساز یا حرکت سوز

دیگر کارکرد مهم فتوا به تأثیر آن در حرکت‌های اجتماعی و فرهنگی برمی‌گردد. فتوا همانگونه که می‌تواند به حرکت‌های علمی‌ و اجتماعی و سیاسی کمک کند و حرکت آنها را تسریع ببخشد این ظرفیت را دارد که در برابر هر حرکت رو به جلو و تحول آفرین سد نفوذناپذیری شود.
در مسائل برون مذهبی و حتی برون دینی افتاء می‌تواند در کنار دیگر دانش‌ها مسیر تعالی انسانی را هموارتر کند، همان گونه که می‌تواند با ایجاد موانعی خود را از مسیر تأثیرآفرینی بیرون کند و سرنوشت حرکت‌های انسانی را به دست عرف و عقلا بسپرد و خود را از نقش آفرینی محروم کند. برخی کژاندیشان سودای زندگی در غارها را در سر می‌پرورانند و به همین جهت هر گونه نوآوری در دانش‌ها یا روش‌ها و ارزش‌ها را خروج از جاده حق دانسته، با نام دفاع از سنت و رویکرد سنتی به مبارزه با آن نوآوری‌ها می‌پردازند، غافل از اینکه بدعت و نوآوری دو سنخ نگاه به پیشرفت و تحول اند.

3. افتاء و کارآمدی یا ناکارآمدی فقه در عرصه مدیریت

دیگر کارکرد افتاء القای کارآمدی یا ناکارآمدی فقه در عرصه مدیریت است. افتاء، اگر مبتنی بر قواعد علمی ‌و درک روح شریعت باشد، می‌تواند از مهم‌ترین ابزارها برای القای کارآمدی فقه در عرصه‌های مدیریتی باشد. البته گرچه ولایت، خود، شأن یا منصبی از مناصب و شئون فقیه‌است، ولی آن گونه نیست که‌ ارتباطی بین این شئون و مناصب برقرار نباشد، بلکه چه ما معتقد به نسبت طولی بین این شئون و مناصب باشیم و چه نگاهمان عرضی باشد اینها می‌توانند در تکمیل یکدیگر مؤثر باشند.
افتاء می‌تواند فقه را کارآمد و قابل اجرا نشان دهد، کما اینکه می‌تواند آن را ناتوان و بی برنامه به تصویر بکشد. کارکردهای افتاء بسیار بیش از این موارد است و پرداختن به تمام آنها فرصتی دیگر می‌طلبد.

گفتار دوم: شرایط افتاء در فقه ‌اسلامی

افتاء در فقه ‌اسلامی شرایطی دارد که برخی فقیهان با استناد به قاعده لزوم دفع فساد از دین مانع دست یابی فاقدان آن شرایط به‌ این منصب شده‌اند و حتی بالاتر از آن بسیاری از عالمان مسلمان به ضمان مفتی فاقد شرایط حکم کرده‌اند و گفته‌اند: «من افتی رجلاً فاتلف بفتواه مالاً فان کان مجتهداً فلا شئی و الایضمن ما تلف بسبب فتواه». (37)
این دغدغه‌ها سبب شده ‌است فقیهانی که نگاه منصبی به ‌این جایگاه دارند حاکم اسلامی‌ را دعوت کنند تا در گزینش مفتی دقت لازم را داشته باشد. یکی از فقیهان اهل سنت (38) در این باره می‌نویسد: «حاکم جامعه باید از مشهورین به علم در عصر خویش استمزاج و پرسش کند و کسی که لیاقت افتاء را دارد برگزیند تا از این طریق مانع افتاء کسانی شود که فاقد این شأن و جایگاه هستند». (39)
فقیهان شیعی نیز دغدغه‌ای جدی داشته‌اند که نگذارند کسانی که فاقد شرایط لازم این منصب هستند، بر این جایگاه تکیه بزنند. یکی از ایشان در تبیین لزوم رعایت شرایط افتاء می‌نویسد: «یحرم الافتاء بغیر علم، وکذا الحکم». (40) ایشان آنگاه به‌ آیاتی و روایاتی استناد می‌کند که عبارت‌اند از: (وأن تقولوا على الله مالا تعلمون) ؛ (41) (و لا تقف ما لیس لک به علم) ؛ (42) (ومن لم یحکم بماأنزل الله فأولئک هم الکافرون) ؛ (43) و قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : «... و من أفتى الناس و هو لا یعلم الناسخ من المنسوخ و المحکم من المتشابه فقد هلک وأهلک»؛ (44) «وقال (صلی الله علیه و آله و سلم) : من عمل على غیر علم کان ما یفسد أکثر مما یصلح». (45)
محقق کرکی نیز دیگر فقیه شیعی است که در پاسخ به‌ استفتائی که‌ از ایشان درباره شرایط افتاء شده می‌نویسد: «حیث کان صدور الفتوی المذکورة من الشخص المذکور {خالیا من مستند شرعی، من اجتهاد او تقلید لاهل الاجتهاد المتصفین بصفات الافتاء کلها، و من جملتها کون المجتهد حیا؛ فالفتوی المذکورة باطلة لا یجوز العمل بها، و الله ‌اعلم». وی صدور حکم از چنین شخصی را نیز نافذ نمی‌داند و در پاسخ به مسئله‌ای دیگر می‌نویسد: «فیما لو حکم شخص غیر مستجمع لجمیع شرائط الافتاء و القضاء فی حقوق الناس و غیره، و غیر نائب من قبل الامام علیه‌ السلام، هل ینفذ حکمه‌ام لا؟ [الجواب]: الثقة بالله وحده لا ینفذ حکمه و الحال ما ذکر، و الله‌ اعلم». (46)
برخی با تقسیم شرایط مفتی به شرایط مرتبط با شخصیت مفتی و شرایط علمی‌ مفتی که می‌توان با مقداری تسامح آنها را به شرایط حقیقی و حقوقی تأویل برد، شرایطی همچون عقل و اسلام و بلوغ و عدالت و... را جزء شرایط حقیقی یا شخصیت مفتی دانسته‌اند و اجتهاد و شروط آن را از شرایط علمی ‌مفتی لحاظ کرده‌اند. (47) ولی به نظر می‌رسد این تقسیم بندی جامعیت و مانعیت نداشته باشد و چندان علمی ‌نباشد. به همین جهت می‌توان گفت برای مفتی که شأنش افتاء است شرایطی لازم است که می‌توان آن را به دو گونه شرط پیشینی و پسینی تقسیم کرد. به بیان دیگر، این شرایط گاه شرایطی است که زمینه استقرار این منصب را فراهم می‌کند که همان شرایط پیشینی است. شرایطی هم هستند که پس از استقرار این منصب از لوازم اعمال آن منصب‌اند و فضا را برای تحقق آن فراهم می‌کنند که شرایط پسینی است.
برخی از شرایط پیشینی را شرایط عامه تکلیف تشکیل می‌دهند و برخی دیگر نیز با شرایط دیگر مناصب فقیه مثل منصب قضا و ولایت مشترک‌اند. تبیین این شرایط برای آن ضروری است که در روایات نبوی، مسلمانان تحذیر شده‌اند از اینکه: «یخرج فی آخر الزمان رجال ثم اتفقا رئوس الجهال یهلون الناس فیضلون و یضلون». (48)
در ادامه می‌کوشیم به‌ اجمال به ‌این شرایط بپردازیم.

الف. افتاء و شرایط پیشینی

شرایط پیشینی افتاء عبارت‌اند از: بلوغ، (49) عقل، ایمان، عدالت، (50) علم به ‌احکام، حریت (در مقابل عبد بودن) ، طهارت مولد، دوری از دنیاگرایی، و ... که‌ از این میان به دو مورد مهم اشاره خواهد شد.

1. علم به ‌احکام

علم به ‌احکام، (51) که ‌از آن تعبیر به علم اجتهاد می‌شود، از شرایط ضروری افتاء است؛ زیرا، همان گونه که ‌اشاره شد، افتاء از شئون اجتهاد است و بالاتر از آن برخی معتقد به‌ این همانی این دو هستند؛ (52) و لذا بسیاری از عالمان معتقدند «آن کس که‌ اهلیت اجتهاد ندارد فتوا برای وی جایز نیست». (53)
در منابع روایی شیعی و اهل سنت، افتاء به غیرعلم امری مذموم و خطرخیز معرفی شده، برخی آن را از گناهان کبیره دانسته‌اند. در منابع روایی شیعی آمده ‌است: «عن موسی بن جعفر، عن آبائه (علیه السلام) قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : من أفتى بغیر علم لعنته ملائکة السماء و ملائکة الأرض». (54) در منابع اهل سنت نیز به لزوم ابتناء افتاء بر علم توجه شده، از فتاوای غیر عالمانه تحذیر داده شده ‌است که ‌از آن جمله‌ این روایت قابل ذکر است:
أخبرنا عبد الرحمن بن یحیی، ثنا علی بن محمد بن مسرور، ثنا أحمد بن أبی سلیمان قال: سمعت سحنون بن سعید یقول: «أجرأ الناس على الفتیا أقلهم علما، یکون عند الرجل الباب الواحد من العلم یظن أن الحق کله فیه». (55)
نداشتن علم به احکام شرعی گاه پیامدهایی به دنبال دارد که جبران پذیر نیست. برای مثال، می‌توان از واقعه‌ای تاریخی یاد کرد که بسیاری از مفسران و فقیهان شیعی و سنی آن را نقل کرده‌اند. در منابع روایی شیعی (56) و سنی (57) آمده‌ است که جمعی از مسلمانان، که جابر نیز در میان ایشان بود، در سفری با نکته‌ای مواجه می‌شوند که‌ آن را به ‌استحضار پیامبر می‌رسانند و از ایشان راهنمایی می‌خواهند. این جریان، که در این منابع از قول جابر نقل شده‌ است، این است:
جابر می‌گوید در سفری مسلمانی با ما همراه بود که جراحتی برداشته بود. محتلم شد. هنگام نماز وی از ما پرسید که چه باید بکنم. گفتیم باید با آب غسل کنی، این فرد بدان جهت که جراحتی در سر داشت پس از آنکه آب به جراحتش می‌رسد می‌میرد. پیامبر وقتی این جریان را می‌شنوند می‌فرمایند: «به کشتن دادند او را، خدا بکشدشان؛ (58) ضایع کردند او را، خدا ضایعشان کند». (59) بعد حضرت خود به‌ ارائه راه حلی می‌پردازند و می‌فرمایند: «کان یکفیه‌التیمم أو شد جراحته و غسل جسده، و مسح بالید المبلولة فوق الخرقة». (60)
فیض در کتاب الاصول الاصیله با نگاه حداکثری به لزوم علم به‌ احکام در اصل هشتم می‌نویسد:
انه لا یجوز التعویل علی الظن فی الاعتقادات، و لا الافتاء علیه فی العملیات کما عرفت سواء حصل ذلک الظن بمجرد اتباع الهوى و استحسان العقل و القیاس الفقهى أو اجتهاد الرأى أو الشهرة أو اتفاق الجماعة أو البراءة الاصلیة أو استصحاب الحال أو غیر ذلک من وجوه الاستنباطات الا ما صح عن اهل البیت علیهم السلام ... (61)
علم به‌ احکام یا اجتهاد ملازم با تسلط مفتی بر اموری است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

1.1. فقه مقارن و افتاء

از جمله علومی‌ که تسلط بر آن در هنگامه‌ افتاء ضروری است فقه‌ المقارنه ‌است. فقه مقارن در مقام افتاء می‌تواند دو کاربرد داشته باشد که عبارت‌اند از: الف. آشنایی مفتی با شیوه تعامل فقیهان در هنگامه مواجهه با آرای اختلافی؛ ب. جرئت نیافتن وی بر تکفیر دیگران با آشنا شدن وی با آرای فقهی گسترده و متفاوت. این نکته، هم در آموزه‌های روایی شیعی و سیره معصومین محل توجه بوده‌ است و هم، در آرا و سیره فقیهان و بزرگان اهل سنت بازتاب داشته ‌است. در منابع اهل سنت، ضمن تصریح به‌ این شرط آمده ‌است: «قال نعیم بن حماد سمعت ابن عیینة یقول سمعت أیوب السختیانی یقول أجسر الناس على الفتیا أقلهم علما باختلاف العلماء». (62) در منابع شیعی نیز از امام صادق (علیه السلام) وارد شده که خطاب به معاذ (63) فرموده‌اند:
بلغنى أنک تقعد فى الجامع فتفتى الناس؟ قلت: نعم، و أردت أن أسألک عن ذلک قبل أن أخرج، إنى أفعد فى المسجد فیجئ الرجل فیسألنى عن الشئ، فإذا عرفته بالخلاف لکم أخبرته بمایفعلون، و یجئ الرجل أعرفه بمودتکم وحبکم فأخبره بما جاء عنکم، و یجئ الرجل لا أعرفه و لا أدری من هو فأقول: و جاء عن فلان کذا، و جاء عن فلان کذا، فأدخل قولکم فیما بین ذلک، فقال لى: اصنع کذا فإنى کذا أصنع. (64)
فقه‌ الخلاف یا فقه‌ المقارنه با تفاوت‌هایی که با یکدیگر دارند هم درون مذهبی (65) تعریف پذیر است و هم برون مذهبی (66) که در جای خود باید بررسی شود. ضرورت توجه به این دانش بدان جهت است که مفتی اولاً بتواند مستفتی را طبق مذهب فقهی‌اش راهنمایی کند؛ و ثانیاً از تکفیر دگراندیشان فقهی و مذهبی خودداری کند.

2.1. تسلط مفتی بر نسبت سنجی گزاره‌ها و آموزه‌های اسلامی‌

مفتی باید بر زوایای مباحث فقهی تسلط داشته باشد. منابع را به خوبی بشناسد؛ روابط منابع را فهم کند؛ نسبت منابع فقهی و گزاره‌های آن را با دیگر گزاره‌های اخلاقی و کلامی‌ و ... دریابد. آشنایی مفتی با کتاب و سنت (67) و وجوه متفاوت این دو متن از شرایط حیاتی است. این دو متن ناسخ دارند و منسوخ؛ محکم دارند و متشابه؛ مجمل دارند و مبهم؛ شأن نزول دارند و جغرافیای صدور و بسیاری دیگر از زوایای پیدا و پنهان که باید مفتی به ‌آن توجه داشته باشد. (68)
نسبت سنجی آموزه‌ها گاه خود را در قالب یک گفتمان درونی نشان می‌دهد که همان نسبت سنجی ادله فقهی با یکدیگر است که بدان‌ها اشاره شد و گاه نیز در قالب یک گفتمان بیرونی قابل پی گیری است که شرایط و معیارهای آن در دانش‌های مضافی همچون فلسفه فقه قابل رصد کردن است. کسی که در مقام افتاء قرار می‌گیرد کافی نیست بر گزاره‌های فقهی سیطره داشته باشد، بلکه باید از نسبت آنها با دیگر گزاره‌های دینی نیز مطلع باشد. شاید بتوان از بی نیازی به بحث ترابط علوم و تأثیر آن در اجتهاد سخن گفت - که‌ البته سخن غیرقابل دفاعی است - ولی نمی‌توان از تأثیر نداشتن گزاره‌ها و علومی ‌همچون اخلاق و کلام و ... در افتاء سخن گفت.
فقیه متخلق به یقین در مرحله‌ افتاء با فقیه دیگری که مرزهای فقه و اخلاق را تفکیک می‌کند متفاوت خواهد بود.

3.1. تسلط مفتی بر دانش اصول فقه‌

این دانش که نقشه راه مجتهد است و روش‌های مواجهه وی با گزاره‌ها و آموزه‌های حکمی ‌را تبیین می‌کند از نیازهای ضروری مفتی است. جوینی از عالمان اهل سنت می‌گوید:
من شروطه‌ أن یکون عالما بالفقه‌ أصلا و فرعا، خلافا و مذهبا... (69) لأنه العلم الذى یعرف به ‌الدلیل و التعلیل و کیفیة الاستدلال و الاستنباط، و لا یجوز أن یفتى من لم یتمرس أحوال الفقه، و معرفة القیاس و العلة، و متى یستعمل القیاس، و متى لا یجوز لیعرف مدارک الأحکام، و طرائق الاستنباط. (70)
اصولیان شیعی، به ویژه متأخرین، نیز چنان از ارتباط این دانش با فقه سخن گفته‌اند که‌ امکان افتاء بدون تسلط بر آن را فراهم نمی‌بینند. فقه چنان در اندیشه اصولیان متأخر شیعی به ‌اصول گره خورده ‌است که دستیابی به‌ آن بدون دانش اصول میسور نیست.

2. عدالت

یکی دیگر از شرایط پیشینی افتاء عدالت است. (71) این شرط نیز تقریباً مورد اتفاق است؛ (72) به غیر از گروهی از حنفی‌ها (73) و حنبلی‌ها، (74) و نه تمام آنها، که قائل‌اند فاسقی که فسقش علنی نباشد نیز می‌تواند در منصب افتاء قرار بگیرد. یکی از فقیهان اهل سنت در اشاره به ‌این شرط ضمن اشاره به‌ اجماعی بودن آن می‌نویسد: «أما اشتراط إسلامه و تکلیفه (أی کونه بالغا عاقلا) و عدالته فبا لاجماع، لأنه یخبر عن الله تعالى بحکمه، فاعتبر إسلامه و تکلیفه و عدالته، لتحصل الثقة بقوله». (75)
عدالت آن قدر مهم است که برخی اصولیان جواز افتاء را مشروط به عدالت و علم کرده‌اند؛ (76) چرا که عدالت در مفتی سبب می‌شود که وی از تعصبات مذهبی و هوس‌های انسانی فاصله بگیرد و در موارد شبهه‌ آفرین فعل انسان مسلمان و مؤمن را تأویل به صحت ببرد. عدالت چنان شرط سهمگین و سختی است که حکیم، از فقیهان نامدار شیعی، تداوم بقای آن را بسیار سخت می‌داند و می‌نویسد: «و الانصاف انه یصعب جداً بقاء العداله للمرجع العام فی الفتوی اذا لم تکن بمرتبه قویه عالیه ذات مراقبه و محاسبه: فان ذلک مزله‌ الاقدام و مخاطره‌ الرجال العظام». (77)
عدالت را بسیاری از فقیهان و مفتیان مجرد ترک محرمات و اتیان واجبات دانسته‌اند، اما برخی فقیهان به جهت همان دغدغه‌ای که کسانی مانند حکیم داشته‌اند می‌گویند: «ثم انه بعد ما اعتبر فی العداله حصول الملکه دون مجرد ترک المحرمات و الاتیان بالوجبات». (78)

ب. افتاع و شرایط پسینی

افتاء شرایطی پسینی دارد که تأثیر آنها در افتاء اگر بیش از شرایط پیشینی نباشد کمتر از آنها نیست. غزالی، که ‌از فقیهان برجسته‌ اهل سنت است، در کافی نبودن شرایط پیشینی افتاء می‌نویسد: «اذا رأیت الفقیه‌ الذی بضاعته مجرد الفقه یخوض فی التکفیر و التضلیل فاعرض عنه و لا تشغل به قلبک و لسانک». (79) فقیه در مقام افتاء علاوه بر فقه، نیازمند بسیاری دانش‌ها و امور دیگر است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

1. تسلط بر خویشتن یا خود مهاری

از مهم‌ترین شرایط پسینی افتاء تسلط مفتی بر خویشتن یا خودمهاری است. این ویژگی عام‌تر از عدالت است؛ یعنی می‌تواند شرط عدالت را نیز پوشش دهد. مفتی علاوه بر عدالت باید بر نفس خویش سلطه داشته باشد تا بتواند خود را در برابر تعصبات و تمایلات و اغراض مادی و مذهبی ... کنترل کند. در روایات شیعی آمده ‌است که مفتی باید صیانت نفس و مخالفت با هواهای نفسانی داشته باشد تا بتواند به‌ این مقام وصل شود: «فأما من کان من الفقهاء صائنا لنفسه، حافظا لدینه، مخالفا على هواه، مطیعا لأمر مولاه، فللعوام أن یقلدوه». (80)
خطیب بغدادی از عالمان اهل سنت نیز در الفقیه و المتفقه‌ آنگاه که شرایط مفتی را برمی‌شمارد پس از عبارت «حافظاً الدینه» می‌نویسد: «... مشفقا علی أهل ملته، مواظبا علی مروءته، حریصا علی استطابة مأکله، فإن ذلک أول أسباب التوفیق، متورعا عن الشبهات، صادفا عن فاسد التأویلات و...». (81)
این گونه شرایط در مفتی وی را قادر به مهار خویشتن در مقابل تمایلات و تعصبات مذهبی، اغراض و کشش‍‌های دنیوی، از قبیل امور مالی و جایگاه‌های سیاسی و ... می‌کند و از ابزار شدن
وی برای تأمین دغدغه‌های قدرت‌های مادی و سیاسی باز می‌دارد.

2. فهم واقعیت پیرامونی

یکی از شرایط پسینی بسیار ضروری در افتاء فهم واقعیت‌های پیرامونی است. (82) از آنجایی که‌ افتاء مرحله‌ای پس از اجتهاد و استنباط است فهم و لحاظ واقعیت‌های پیرامونی نه تنها به خلوص حکم ضرری نمی‌رساند، بلکه‌ آن را کاربردی‌تر می‌کند. این شرط اگر هم در اصل اجتهاد و استنباط قابل توصیه نباشد. که ‌البته‌ آنجا هم به ‌اعتقاد برخی فقیهان قابل توصیه‌ است. (83) در افتاء بدون هیچ تردیدی توصیه کردنی است، بلکه رعایت آن مهم به نظر می‌رسد. این شرط خود را در مصادیقی نشان می‌دهد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
اهمیت این شرط را در تعبیر برخی عالمان اهل سنت این گونه می‌توان دید که به نقل از برخی عالمان و راویان آورده‌اند: «لا یفتی الناس الصحفی»؛ (84) یعنی آنان که فقط چشم بر نوشته‌ها دوخته‌اند و از پیرامون خود غافل‌اند شأن افتاء ندارند.

1.1. زمان و مکان و افتاء

یکی از مصایق روشن فهم واقعیت‌های پیرامونی توجه به زمانه و زمینه شکل گیری پرسش و پاسخ آن است. مفتی نمی‌تواند در خلأ به ‌اصدار حکم بپردازد و زمانه و زمینه حکم را نادیده بگیرد. البته جمع بین لحاظ این نکته و عصری نکردن و نسبی نکردن اصل استنباط از دقایق و ظرایف علمی ‌است که باید بدان توجه کرد. توجه به زمان و مکان تلقی‌های مختلفی دارد که پرداختن به آنها بیرون از قلمرو این نوشته‌ است، ولی به‌ اجمال، چنان که یکی از فقیهان برجسته شیعی می‌گوید:
زمان و مکان دو عنصر تعیین کننده در اجتهادند ....، بدان معنا که با شناخت دقیق روابط اقتصادی و اجتماعی و سیاسی، همان موضوع اول که‌ از نظر ظاهر با قدیم فرقی نکرده‌است واقعاً موضوع جدیدی شده‌ است که قهراً حکم جدیدی می‌طلبد. مجتهد باید به مسائل زمان خود احاطه داشته باشد. (85)
بسیاری از عالمان اهل سنت (86) نیز به‌ این نکته توجه داشته‌اند. یکی از آنها می‌نویسد: «علیه مراعاة تغیر هذا الواقع سواء تغیرا زمانیا أو مکانیا أو تغیرا فی الحلول و الظروف». وی آنگاه به ‌آرای فقیهان پیشین اشاره کرده، می‌نویسد: «و قدیما قال العلماء تتغیر الأحکام بتغیر الزمان و المکان». (87) این دغدغه برای برخی نویسندگان معاصر چنان مهم بوده است که کوشیده‌اند به صورت مستقل به تدوین آثاری بپردازند. (88)

2.1. عنایت به موضوع شناسی واقعه مورد پرسش

دیگر مصداق فهم واقعیت پیرامونی را موضوع شناسی واقعه مورد پرسش در مواردی که‌ افتاء مبتنی بر پرسش است تشکیل می‌دهد. موضوع شناسی واقعه مورد پرسش از نکات بسیار مهم در افتاء است، افتاء کاربردی تر بر موضوع شناسی دقیق‌تر استوار است و این فهیم درست موضوع مورد پرسش است که‌ آسیب‌های اجتماعی و سیاسی افتاء را کاهش می‌دهد. یکی از صاحب نظران سنی معاصر می‌نویسد: «المقصود من فقه‌الواقع هو التهیؤ لمعرفة جزئیات الواقع حتی یراعیها المفتی لدی اجتهاده‌ أو إجابته عن تساؤل المستفتی، لان تهیؤه لمعرفة هذا الواقع هو اجتهاد منه ...». (89)

3. فهم مقاصد شریعت و توجه به‌ آن

یکی از نکاتی که می‌تواند افتاء را کاربردی‌تر و برخی تبعات منفی آن را مدیریت کند توجه به مقاصد الشریعه در هنگامه‌ اصدار فتواست. لزوم توجه به مقاصد شریعت در اصل فهم گزاره‌های فقهی و در مرحله‌ استنباط امری قابل توصیه‌ است؛ (90) ولی در مرحله‌ افتاء ضرورت توجه به ‌آن دو چندان، بلکه‌ از بدیهیات است. مدیریت افتاء به سمت تأمین مقاصد شارع می‌تواند در گسترش و اقبال به شریعت تأثیر فراوانی بگذارد. به همین دلیل برخی صاحب نظران توجه به مقاصد شریعت را برای مفتیان لازم دانسته‌اند.

1.3. مقصد حفظ جان مسلمان و افتاء

یکی از مقاصد مهم و مورد تأکید تمامی ‌فرق اسلامی‌ تلاش برای حفظ جان مسلمانان است. در روایات شیعی و سنی بر حرمت جان مسلم تأکید شده‌ است. کلینی در باب «ان الاسلام یحقن به ‌الدم» روایاتی چند نقل می‌کند که ‌از آن جمله روایتی است که‌ از امام صادق نقل شده ‌است که فرموده‌اند: «الاسلام یحقن به ‌الدم و...». (91) مجلسی در مرآة العقول در شرح این حدیث می‌نویسند «حقن دم از تبعات اسلام ظاهری است»؛ (92) که‌ این نشان می‌دهد حرمت خون انسان‌ها آن قدر مهم است که به ‌ادنی نشانه باید در اهتمام به‌ آن کوشید، اسلام ظاهری اگر آخرت کسی را تضمین هم نکند اما اسباب حرمت خون وی را تأمین می‌کند.
یکی دیگر از روایاتی که هم در منابع معتبر شیعی (93) و هم در منابع اهل سنت با اختلاف اندکی آمده روایت زیر است که در آن ضمن تأکید بر حرمت خون مسلمانان؛ ایشان مأمور شده‌اند این
پیام دینی را به دیگران نیز منتقل کنند:
حَدئَنِی عَبدُاللهِ بنُ مُحَمَّدٍ حَدَّئَنَا أَبُو عَامِرٍ حَدَّئَنَا قُرَّةُ عَن مُحَمَّدِ بنِ سِیرِینَ قَالَ أَخبَرَنی عَبْدُ الرَّحمَنِ بنُ أَبِى بَکرَةعَن أَبِى بَکرَة، وَ رَجُلَّ أَفضَلُ فِی نَفسِى مِن عَبدِ الرَّحمَنِ حُمَیدُ بنُ عَبدِ الرَّحْمَنِ عَن أَبِى بَکرَة. رضی الله عنه. قَالَ خَطَبَنَا النَّبِى. صلى الله علیه و سلم. یَومَ النَّحرِ، قَالَ «أَتَذرُونَ أَی یَومٍ هَذَا». قُلنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعلَمُ. فَسَکتَ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیسَمَّیهِ بِغَیرِ اسمِهِ. قَالَ ( اَلَیسَ یَومَ النَّحرِ». قُلنَا بَلَی. قَالَ «أَی شَهرِ هَذَا». قُلنَا اللهُ وَ رَسُولُهُ ‌أَعلَمُ. فَسَکتَ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیسَمَّیهِ بِغَیرِ اسمِهِ. فَقَالَ «أَلَیسَ ذُو الحَجَّة». قُلنَا بَلَی. قَالَ «أَی بَلَدٍ هَذَا». قُلنَا اللهُ وَ رَسُولُهُ أَعلَمُ. فَسَکتَ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیسَمَّیهِ بِغَیرِ اسمِهِ. قَالَ «أَلَیسَت بِالبَلدَة الحَرَامِ». قُلنَا بَلَى. قَالَ «فَإِنَّ دِمَاءَکُمْ وَ أَمْوَالَکُم عَلَیکُمْ حَرَامٌ، کحُرمَة یومِکُم هَذَا، فِی شَهرِکُم هَذَا، فِی بَلَدِکُم هَذَا، إِلَى یَومِ تَلقَونَ رَبَّکُم. أَلاَ هَل بَلَّغتُ». قَالُوا نَعَم. قَالَ «اللَّهُمَّ الشهَد، فَلیبَلِّغِ الشَّاهِدُ الغَائِبَ، فَرَّبُ مُبَلَغِ أَوعَى مِن سَامِعِ، فَلَا تَرَّجِعُوا بَعْدِی کَفَّارًا یصرِبُ بَعْضُکُم رِقَابَ بَعضٍ». (94)
جان انسان‌ها یکی از دغدغه‌هاى مهم شریعت است که تلاش فراوانی برای حفظ آن کرده ‌است. شریعت در حدودی که حتی به عرض مسلمان دیگری مرتبط است نیز به قاضی توصیه می‌کند: «ادرء الحدود بالشبهات». (95)

2.3. افتاء و حفظ عرض مسلمان

دیگر مقصد مهمی‌ که شریعت بر حفظ آن تأکید کرده و بر آن اهتمام ورزیده ‌است عرض و آبروی مسلمان و به عبارت دیگر، رعایت حریم خصوصی وی است. این مقصد نیز از مقاصد متفق علیه شیعی و سنی است که ‌از مقاصد الشریعه است و باید اهتمام جدی به صیانت آن داشت، عرض مسلمان نیز همانند خون مسلمان اهمیتی ویژه دارد که با هیچ مستمسکی نمی‌توان به راحتی به آن دست اندازی کرد. حرمت انسان مسلمان اگرچه میت هم باشد مورد اهتمام شارع بوده‌ است: «حرمة السلام و هو میت کحرمته و هو حی»؛ این نگاه ویژه چگونه با رفتار برخی متمسکان به ‌ابزار افتاء، که به راحتی عرض و ناموس دیگر مسلمانان را مباح اعلام می‌کنند، قابل جمع است.
در منابع شیعی (96) مجلسی در بحار نقل می‌کند که پیامبر اکرم روزی به کعبه نگاه کردند و فرمودند: «ای کعبه! خوشا به حال تو، خداوند چقدر تو را بزرگ و حرمتت را گرامی ‌داشته ‌است! به خدا قسم حرمت مؤمن از تو بیشتر است، زیرا خداوند فقط یک چیز را از تو حرام کرده، ولی از مؤمن سه چیز را حرام کرده ‌است: مال، جان و آبرو تا کسی به‌ او گمان بد نبرد». (97)

3.3. افتاء و مقصد حفظ دین

شاید بتوان ادعا کرد که مهم‌ترین مقصد شرعی که می‌تواند با افتاء تأمین شود یا به مخاطره بیفتد مقصد حفظ دین است. افتاء، که ‌از دین برآمده و بر مبانی دینی نیز استوار است، یکی از اعمال و رفتارهایی است که به راحتی می‌تواند دین را به چالش بکشاند و آن را سخت به مخاطره‌ اندازد. تناقضی که شکل گرفته در همین جاست که‌ افتاء برآمده‌ از دین اگر شرایط و موازین آن را رعایت نکند خود می‌تواند چالشی در برابر دین باشد. حفظ دین، راه‌ها و رویکردهای چندگانه‌ای دارد که ‌از آن جمله می‌توان از لزوم توجه به جنبه‌ آسان گیری و سهولت شریعت، روشمند بودن افتاء و ... سخن گفت.

پی‌نوشت‌ها:

1. عضو هیئت علمی‌ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
2. برخی فتاوای منتشرشده در مسائل و موضوعات مستحدث چنان غیرعقلانی و به لحاظ علمی‌مستهجن است که هویت علمی‌ مسلمانان را با چالش مواجه کرده‌است. یکی از نویسندگان سنی، مشهور فواز، در این باره و با اشاره به برخی مصادیق مى نویسد: «و من المضحک فى هذا الباب أنّ هنالک ممّن ابتلانا الله بهم من أهل العلم ضلوا و أضلوا بسبب فهمهم المغلوط لقضایا ومسائل دینیة عدیدة فکتب أبحاثا و تکبد جهودا و بدّد أوقاتا و أضاع أموالا فى سبیل تألیف کتب و مؤلفات تحذر من لبس رابطة العنق. ما یسمى فى عرفنا الجرفتة. حیث ألّف کتابا أسماه: "القول البتة فى حرمة الجرفتة" على اعتبار أنّها بدعة و تشبه بال

عبارات مرتبط با این موضوع
سردردهای پشت سر سردردهایپشتسرسردردهای پشت سر به رایجی دردی که قسمت جلو خصوصاً قسمت شقیقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد سردردهای پشت سر سردردهای سردرد بسیار متداول به گفته‌ی بنیاد درد آمریکا حدود ٪ سردردها که ناشی از

شرایط نگهداری گل سنگ و مراقبت از آن

[ad_1]

نگهداری گل سنگ نیازمند رعایت شرایطی در مورد نور، خاک، رطوبت، تغذیه مناسب و... است که با توجه به آن‌ها می‌توان به تکثیر گل سنگ نیز پرداخت.

گل سنگ یک گیاه آپارتمانی(گل‌های تراریومی) با نام فارسی خال صورتی یا هیپوستس، نام لاتین Polka Dots و نام علمی Hypoestes sanguinolenta از خانواده آکانتاسه Acanthaceae است. گل سنگ را می‌توان در دسته گیاهان آپارتمانی قرار داد. گل‌های ریزی که در این گیاه رشد می‌کنند چندان در کنار برگ‌های رنگین آن جلب توجه نمی‌کنند. معمولا گل سنگ را برای بهره‌مندی از زیبایی برگ‌هایش که به رنگ‌های سفید، صورتی، قرمز، سرخابی و شرابی است پرورش می‌دهند. شرایط نگهداری گل سنگ بسیار ساده بوده و به‌سادگی می‌توان در منزل از آن مراقبت نمود.

شرایط نگهداری گل سنگ

این گیاه زیبا بمانند تمامی گیاهان دیگر تحت شرایط خاصی بایستی پرورش یافته تا دچار فرسودگی و زوال نگردد. با رعایت نکاتی ظریف در نحوه محافظت و نگهداری گل سنگ می‌توان مدت زمانی از زیبایی برگ‌های این گل زیبا بهره برد.

خاک و کود مورد استفاده

خاک غنی با زهکش مناسب و خوب (لیمونی و کمپوست خاک) برای این گیاه نیاز است (یک قسمت تورب، یک قسمت خاک برگ پوسیده و یک قسمت ماسه) از جمله خاک‌هایی که می‌توان استفاده کرد خاک پریسا 16 است که برای بنفشه آفریقایی نیز استفاده می‌گردد. خاک پریسا سبک، آب نگهدار و همزمان هوا نگهدار است. مواد لازم را برای رشد دارا بوده و PH (اسیدیته) آن در حد 4/6 الی 9/6 است. عاری از آفات و قارچ‌های مضر بوده و شماره درج شده روی بسته خاک مربوط به تعداد مواد داخل آن است. خاک پریسا  16 شامل 16 ماده مفید برای این گیاه می‌باشد. اگر ریشه‌های گیاه از خاک بیرون زده باشد سریعا گلدان گل را تعویض کنید.

• کود مورد استفاده در گیاه را باید هر 14 روز یکبار و به میزان یک گرم در لیتر در 6 ماه ابتدایی سال به خاک اضافه کرد.
• کود های ازته ،مثل کود های آپارتمانی باعث از بین رفتن قسمت های رنگی وسبز شدن برگ ها می‌شود.

نور مناسب

نور زیاد باعث شادابی گیاه و زیبایی برگ‌ها می‌گردد. البته فراموش نشود که این نور بایستی غیر مستقیم به گل بتابد زیرا تابش مستقیم برگ‌ها را می‌سوزاند. نور کم نیز باعث از بین رفتن نقاط و خال‌های صورتی روی برگ شده و کم کم برگ به رنگ سبز تغییر رنگ خواهد داد. بهترین مکان برای نگهداری گل سنک در کنار پنجره است.

دما مورد نیاز

سرما باعث از بین رفتن لکه های صورتی روی برگ ها می‌شود. دمای روز ۲۹-۲۴ درجه سانتی‌گراد و دمای شب ۲۳-۲۱ درجه سانتی‌گراد برای این گیاه مناسب است. دما نباید به زیر ۱۳ درجه سانتی‌گراد برسد. دمای مناسب از عوامل تاثیر گذار در نگهداری گل سنگ است.

رطوبت و آبیاری

این گیاه دوست‌دار رطوبت بالاست. شما می‌توانید در زیر گلدان ظرفی تعبیه کرده (بزرگتر از گلدان) و داخل آن را سنگریزه بریزید و تا نیمه از آب پر کنید. با استفاده از این روش رطوبت گیاه تامین خواهد شد. در هنگام استفاده از آب، از آب ولرم (25 درجه) بهره ببرید. آب سرد باعث ریزش برگ‌ها و کم رنگ شدنشان می‌شود. گل سنگ در تابستان نیازمند نم و رطوبت است و در زمستان کمتر احتیاج به رطوبت دارد. 

• آبیاری این گیاه در تابستان 3 بار در هفته و در زمستان یکبار در هفته است.
• از آبیاری بیش از حد به گل سنگ خودداری کنید زیرا باعث زرد شدن برگ‌ها می‌گردد.
• گل سنگ نیاز به اسپری آب ندارد.
• حتما در بین دو آبیاری باید خاک خشک شود. یعنی زمانی که با نوک انگشت سطح خاک را لمس می‌کنید نباید رطوبتی احساس کنید.

تغذیه و هرس گل سنگ

می‌توان به‌راحتی این گیاه را به‌وسیله سر شاخه در یک گلدان کوچکی کاشت. تا بوته ها پرتر و زیباتر به نظر برسند. سپس کیسه ای روی گلدان کشیده به طوری که لبه های کیسه به زیر گلدان بروند. با این‌کار محیط مرطوب برای قلمه ها فراهم کرده اید. کیسه حدود 1 ماه روی گلدان باشد. پس از برداشتن کیسه حتماً یک بار سرشاخه ها را بزنید تا بوته پر شود. 

به مرور زمان شاخه های این گیاه بلند و باریک می‌شود به همین دلیل به طور منظم باید شاخه های بلند گیاه سرزنی شوند تا رشد شاخه های جانبی تحریک و گیاه حالت بوته ای بیابد.

تکثیر گل سنگ

این گیاه از طریق از دو طریق تکثیر می‌شود

برای تکثیر از طریق قلمه ساقه از نوک ساقه ها استفاده کنید. از نوک ساقه قلمه هایی به طول ۵-۲۰ سانتیمتر را حداقل با یک گره با یک چاقوی تیز جدا کنید. قلمه ها را میتوان در بستر ریشه زایی (مخلوط شن و خاک برگ) یا در آب ریشه دار کرد.

 این گیاه را می توانید از طریق کشت بذر در سینی بذر، گلدان کوچک ویا ظرف مسطح، حاوی کمپوست مخصوص و بذر و قلمه نیز تکثیر کنید. ازاواسط تا اواخر بهار، بذرها را به صورت پراکنده بکارید ودر دمای ۲۱-۲۰ درجه سانتیگراد نگاه دارید.

نکات مهم در مورد نگهداری گل سنگ (مراقبت از برگ‌ها)

برگ گل سنگ کمرنگ شده و دچار ریزش گردیده است

محیط نگهداری گل سنگ سرد و یا آب مورد استفاده سرد بوده است دمای نگهداری محیط را افزایش دهید.

برگ‌ها شروع به زرد شدن کرده و در حال ریختن است

آبیاری بیش از حد اندازه بوده و گل رو به خزان رفته است.

نقاط و خال‌های صورتی و رنگی برگ‌ها محو شده‌اند

نور تابیده به گلدان کم بوده است. به مکان‌های پر نورتری انتقال داده شود.

لکه‌های سوخته روی برگ مشاهده شده است

گیاه در معرض تابش مستقیم نور خورشید بوده است. البته استفاده از براق کننده‌های شیمیایی نیز می‌تواند عامل این تغییرات باشد.

آفات و بیماری‌های معمول در گل سنگ

شته، مگس سفید، کنه تارعنکبوتی و شپشک از آفات رایج این گیاه هستند. کاهش رشد و ضعیف شدن، کم رنگ شدن برگها و بدشکل شدن آنها از علائم وجود این حشرات روی گیاه است.

گردآوری: مجله اینترنتی ستاره

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
راهنمای نگهداری و پرورش گل و گیاهان زینتی گل ناز …شرایط محیط برای پرورش گیاه گل ناز آفتابی عبارتند از نور آفتاب کامل رطوبت کمی خشک دما نحوه نگهداری و شرایط رشد بامبونحوه نگهداری و شرایط رشد بامبو پربیننده ترین خبرها عزیزانتان را به راحتی هیحان راهنمای نگهداری و پرورش گل و گیاهان زینتی گل رزگل رز یا گل سرخ گیاهی چندساله چوبی از جنس رزا و خانواده که دارای بیش از گونه روش نگهداری و کاشت گل داوودیروش نگهداری و کاشت گل داوودی مشخصات اسم علمی گیاه داوودی ،از خانواده گل و گیاهان آپارتمانی کاکتوس هابا سلام خدمت بازدید کنندگان محترم در این پایگاه اینترنتی گل و گیاه سعی کردم بیشتر نگهداری، ﭘرورش و تکثیر کاکتوس ها و گیاهان گوشتیآشنایی با کاکتوس ها کاکتوس از واژه یونانی آن به معنای گیاه خاردار یا سوزش دار چگونگی تشکیل فسیل لغت فسیل از لغت لاتین می آید که به معنی حفر کردن و کاوش کردن است بیشتر لایه های گیاهان دارویی و معطر شفا گلعلف چای و درمان افسردگی گونه‌ها نام علمی نام انگلیسی معرفی گلها و گیاهان زینتی فهرست در پست دوم …دوستان لطفا تو این تاپیک سوالی در مورد روشهای نگهداری و نکنید و برای طرح سوال به این گل رز هلندی گل رز شاخه بریده گلخانه ای گل رز نام علمی نام انگلیسی گل رز بعنوان ملکه گلها از زمان عهد باستان مورد راهنمای نگهداری و پرورش گل و گیاهان زینتی گل ناز آفتابی شرایط محیط برای پرورش گیاه گل ناز آفتابی عبارتند از نور آفتاب کامل رطوبت کمی خشک دما نحوه نگهداری و شرایط رشد بامبو نحوه نگهداری و شرایط رشد بامبو پربیننده ترین خبرها عزیزانتان را به راحتی هیحان زده کنید راهنمای نگهداری و پرورش گل و گیاهان زینتی گل رز گل رز یا گل سرخ گیاهی چندساله چوبی از جنس رزا و خانواده که دارای بیش از گونه از گل و گیاهان آپارتمانی کاکتوس ها با سلام خدمت بازدید کنندگان محترم در این پایگاه اینترنتی گل و گیاه سعی کردم بیشتر راجع به روش نگهداری و کاشت گل داوودی نگهداری از گل داوودی روش کاشت گل داوودیطرز کاشت گل داوودی گل داوودی روش تکثیر گل داوودیعکس نگهداری، ﭘرورش و تکثیر کاکتوس ها و گیاهان گوشتی آشنایی با کاکتوس ها کاکتوس از واژه یونانی آن به معنای گیاه خاردار یا سوزش دار گرفته شده چگونگی تشکیل فسیل فسیل ها بقایای جانوران و گیاهان باستانی و ردپاها یا اثرات به جا مانده از موجودات زنده از گیاهان دارویی و معطر شفا گل علف چای و درمان افسردگی گونه‌ها نام علمی نام انگلیسی کاروفناوری کَلاله کاران ارجمند، سلام و عرض ادب خداوند را شاکریم که براساس سند تحوّل بنیادین آموزش و پرورش و گل رز هلندی گل رز شاخه بریده گلخانه ای شرایط آب و هوایی مورد نیاز کشت ـ دما از عوامل بسیار مهم در پرورش رز بو ده و رابطه نزدیکی با

هورمون پرولاکتین چیست + شرایط آزمایش پرولاکتین

[ad_1]

پرولاکتین هورمونی است که از هیپوتالاموس آزاد و به هیپوفیز میریزد. با شرایط آزمایش پرولاکتین که برای تعیین سطح پرولاکتین انجام میشود آشنا شوید.

پرولاکتین چیست؟

پرولاکتین هورمونی پروتئینی است که از هیپوتالاموس آزاد می‌شود و به هیپوفیز پیشین می‌ریزد. نام دیگر این هورمون لاکتوژن، ماموتروپ یا لاکتوتروپ می‌باشد. ترشح پرولاکتین توسط دوپامین شیمیایی مغز تنظیم و مهار می‌شود. این هورمون در بدن همه افراد وجود دارد، اما در زمان بارداری به طور طبیعی میزان آن بالا می‌رود و چند صد برابر می‌شود و روی کل سیستم بدن اثر می‌گذارد. همچنین میزان آن در زمان واردشدن استرس‌، خواب ، herpes zoster در قفسه سینه و درد ناشی از آن ، ضربه وارد شدن به قفسه سینه ، برداشته شدن مهار دوپامین ، افزایش می‌یابد. هورمون پرولاکتین به طور معمول در دوران حاملگی و شیردهی افزایش می‌یابد اما جالب است بدانید که پرولاکتین به طور طبیعی و به مقدار کم در مردان و در زنان غیر باردار نیز وجود دارد.

ساختار پرولاکتین

پرولاکتین هورمونی پروتئینی است که  که از 198 اسید آمینه تشکیل شده و وزن آن 23 کیلو دالتون می‌باشد. این هورمون در جانوران مختلف تنوع زیادی دارد اما وظیفه اصلی آن تکامل سینه‌ها در دوران حاملگی و تحریک تولید شیر توسط سینه‌ها می‌باشد. در ماهی‌ها پرولاکتین A و B وجود دارد و در انسان ساختاری شبیه هورمون رشد دارد. این هورمون توسط سلول‌های لاکتوتروف در قسمت پیشین غده هیپوفیز ترشح می‌شود؛ هر چند در دسیدوآی رحم باردار، میومتر رحم، پستان، گلبول‌های سفید و پروستات نیز تولید می‌شود.

علاوه برسینه، غدد جنسی و سلول‌های لنفاوی و کبد نیز دارای گیرنده برای پرولاکتین می‌باشند. ترشح این هورمون متناوب است وخواب استرس و هر نوع تحریک قفسه سینه سبب ترشح این هورمون می‌شود. میزان طبیعی و رنح نرمال پرولاکتین 20-30 نانوگرم در هر میلی لیترخون است که در خانم‌ها قدری بیشتر است. پرولاکتین خون بعد از زایمان افزایش می‌یابد. علت حدود 40 درصد موارد افزایش پرولاکتین خون، یک تومور خوشخیم هیپوفیز به نام ادنوم هیپوفیز می‌باشد.

نقش پرولاکتین در بدن

نقش اصلی پرولاکتین، در روند شیردهی تولید شیر در پستان است. میزان پرولاکتین معمولا در طول بارداری و درست پس از زایمان بالا می‌رود و در طی این دوران، به همراه استروژن و پروژسترون، توسعه شیر پستان را تحریک می‌کنند. بعد از زایمان مکیدن نوک پستان توسط نوزاد مقدار پرولاکتین را بالا نگاه می‌دارد.

پرولاکتین همراه با استروژن موجب پرلیفراسیون اپیتلیوم لبولی – آلوئولی در بافت پستان می‌گردد . همچنین موجب کاهش میل جنسی و جلوگیری از تخمک گذاری می‌گردد.

پرولاکتین چه در زن و چه در مرد موجب کاهش LH می‌شود. LH در مردان موجب ساخته‌شدن تستوسترون شده و در نتیجه افزایش پرولاکتین در مردان، موجب کاهش توانایی جنسی می‌گردد.

هایپرپرولاکتینمی (بالا بودن پرولاکتین)

افزایش پرولاکتین خون یک بیماری نسبتا شایع است که می‌تواند منجر به اختلالات عادات ماهیانه و ناباروری در خانم‌ها و اختلالات جنسی در مردان شود. یکی از علائم مهم آن در خانم‌ها ترشح نابجای شیر و اختلالات قاعدگی مانند آمنوره می‌باشد. علت اصلی آن اغلب آدنوم هیپوفیز (تومور خوش‌خیم در قاعده غده هیپوفیز) است؛ بنابراین توصیه می‌شود که برای تمام بیماران مبتلا به هایپرپرولاکتینوما، یک سی تی اسکن یا MRI از منطقة sella turcica نیز انجام شود. پرولاکتینوما علت ۲۰–۱۵٪ موارد آمنوره ثانویه است. مصرف برخی داروها مانند داروهای ضد افسردگی، آرامبخش‌ها و داروهای ضد تهوع نیز محتمل است.
افزایش پرولاکتین ممکن است با اضطراب و افسردگی همراه باشد. درمان این بیماری با آگونیست‌های دوپامین مانند بروموکریپتین یا کابرگولین و درصورت عدم پاسخ جراحی (جراحی ترانس اسفنوئیدال) است.

دلیل بالابودن پرولاکتین (هیپرپرولاکتینمی) چیست؟

از هرصد نفر، یک نفر مبتلا به افزایش پرولاکتین میباشد. 10-40 درصد خانمهایی که پس از شروع عادت ماهانه دچار قطع عادت میشن دارای افزایش پرولاکتین خون هستند. حدود 75 درصد خانمهایی که مبتلا به قطع عادت ماهانه به همراه ترشح شیراز سینه ها میشوند دارای افزایش پرولاکتین خون هستند

سطوح بالای پرولاکتین در دوران بارداری و پس از زایمان را می‌توان در دسته‌های زیر تقسیم نمود:

• پرولاکتینوما
• بیماری‌های هیپوتالاموسی
• کم‌کاری تیروئید
• بیماری‌های کلیوی
• انواع تومورها و بیماری‌های هیپوفیز
• سندرم تخمدان پلی کیستیک
• استرس بیماری
• تروما
• ترس از آزمایش خون
• تحریک نوک پستان

اثرات  افزایش پرولاکتین در زنان:

• اختلالات تخمک گذاری
• قطع یا نامنظمی دوره های قاعدگی 
• ترشح شیر از پستان ها در زمانی که در دوران بارداری یا شیردهی نیستند

اثرات افزایش پرولاکتین در مردان:

• اختلالات عملکرد جنسی
• کاهش موهای بدن و توده عضلانی
• تاخیر در بلوغ و بروز صفات ثانویه جنسی

آزمایش پرولاکتین به چه صورت است؟

آزمایش پرولاکتین یا PRL  برای تعیین سطح پرولاکتین فرد انجام می‌شود تا مشخص شود که میزان این هورمون در بدن بالاتر یا پایین‌تر از حد طبیعی است یا اینکه نرمال است. هنگامی که فرد علائم پرولاکتین بالا، مانند گالاکتوره و یا اختلالات بینایی و سردرد دارد؛ تشخیص ناباروری و ناتوانی جنسی در مردان؛ تشخیص ناباروری در زنان؛ تشخیص تومور تولید کننده پرولاکتین (پرولاکتینوما) و پایش عود آن؛ برای پیگیری کاهش تستوسترون در مردان؛ برای پایش عود پرولاکتینوما؛ ارزیابی عملکرد هیپوفیز قدامی (همراه با سایر هورمون‌ها) درخواست می‌شود.

هنگامی که فرد به یک بیماری مبتلاست یا داروهایی مصرف می‌کند که ممکن است بر تولید دوپامین اثر بگذارند، گاهی اوقات ممکن است غلظت پرولاکتین پایش شود.

بهترین زمان برای آزمایش پرولاکتین چه موقعی است؟

بهترین زمان برای آزمایش پرولاکتین روز سه تا پنج پریود است. کیت آزمایشگاه‌ها با هم متفاوت هستند و باید ببینید رنج نرمال آزمایشگاه چقدر است. البته باید در روز مناسب آزمایش بدهید و اگر اضافه وزن دارید بهتر است با ورزش اضافه وزن خود را کم کنید. 

تست های تکمیلی

FSH, LH, Testosterone, DHEAS, Estrogen, Progesterone

طریقه جمع‌آوری نمونه

نمونه خون از طریق فروبردن سوزن داخل ورید بازو به دست می‌آید و برای این‌کار، آمادگی خاصی لازم نیست.

زمان نمونه گیری

نمونه باید 3 تا 4 ساعت پس از بیدارشدن جمع آوری شود.

در حالت ایده آل، نمونه خون معمولا باید در مدت کوتاهی پس از بیدار شدن، ترجیحا بعد از این که فرد برای 30 دقیقه آرام و بی‌حرکت بود، گرفته شود.

دستورالعمل و شرایط قبل از آزمایش پرولاکتین

1. زمان مناسب جهت نمونه گیری برای آزمایش , صبح هنگام و حداقل 2 ساعت بعد از بیدار شدن می‌باشد.
2. توصیه می‌شود قبل از نمونه گیری از پیاده روی، ورزش و هر نوع فعالیت بدنی اجتناب شود.
3. حداقل طی 12 ساعت اخیر تماس جنسی یا نزدیکی و تحریک سینه انجام نشده باشد.
4. در هنگام پذیرش، توضیحات فوق به بیمار داده می‌شود. چنانچه شرایط لازم رعایت نشده باشد، بهتر است آزمایش را در زمان مناسب دیگری تکرار نمایید.

تداخلات دارویی

داروهایی مانند استروژن، داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای، خواب آورها، آمفتامین‌ها، داروهای فشار خون بالا (رزرپین، وراپامیل، متیل دوپا) و برخی از داروهایی که برای درمان ریفلاکس معده (سایمتیدین) استفاده می‌شوند، باعث افزایش پرولاکتین و داروهایی مانند دوپامین، لوودوپا و مشتقات آلکالوئیدهای ارگو باعث کاهش پرولاکتین می‌شوند.

مقادیر طبیعی پرولاکتین (رنج نرمال پرولاکتین)

مقادیر نرمال پرولاکتین خون (بر حسب ng/ml ): 

• در مردان بالای 19 سال: 2 تا 24
• در زنان بالای 19 سال:  4 تا 30   
• زنان حامله:  20 تا 400

اگر واحد mIU/l باشد : مقادیر بین ۶۰۰-۳۰ طبیعی است.

گردآوری: مجله اینترنتی ستاره

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
هورمون پرولاکتین و سرطان …هورمون پرولاکتین نام های دیگر این هورمون لاکتوژن ، ماموتروپ یا لاکتوتروپ می با شدنقش پرولاکتین در ناباروری زنانسئوال باسلام من در سال یک سری آزمایش قبل از بارداری دادم همه چی نرمال بجز پرولاکتین برای کدام آزمایش ها باید ناشتا باشیم؟آزمایش هورمون های تیروئیدی نیازی به ناشتا بودن ندارد اما به دلیل تأثیر کدورت ناشی از نکاتی که قبل از دادن آزمایش خون باید بدانیدسطح برخی مواد مانند هورمون های و نیز از آغاز تا پایان دوره ماهانه به طور منظم بالا کارهایی که قبل و بعد از جراحی بینی باید انجام دادقبل از هر جراحی باید آزمایش های قند و ایدز و هپاتیت ها و آزمایش های انعقادی را انجام دادبرای آزمایش تعداد و کیفیت اسپرم چیکار کنیم …برای افزایش کیفیت اسپرم باید به کجا مراجعه کنیم آزمایش تعداد و کیفیت اسپرم آزمایش عوامل و راهکار‌ها اختلالات هورمونی در زنان زیباشو دات …سلام دختر من ۱۸ سال دارد آزمایش خون نشان می دهد که هورمون مردانگی اش بالاتر از حد لیست کامل تست های آزمایشگاهی پرستاران …پرستاریدر این قسمت شما با لیست کاملی از تست های آزمایشگاهی آشنا می شوید کشت گونورآ هورمون نکاتی که قبل از دادن آزمایش خون باید بدانید …سطح برخی مواد مانند هورمون های و نیز از آغاز تا پایان دوره ماهانه به طور منظم بالا تستهای آزمایشگاهیهورمون بتا تیترمتداولترین، آسانترین، ارزانترین و سریعترین روش تشخیص حاملگی، جستجوی هورمون پرولاکتین و سرطان پستان بهداشت هورمون پرولاکتین نام های دیگر این هورمون لاکتوژن ، ماموتروپ یا لاکتوتروپ می با شد نقش پرولاکتین در ناباروری زنان پرولاکتین در ناباروری زنان پرولاکتین پرولاکتین هورمونی است که از بخش قدامی غدة برای کدام آزمایش ها باید ناشتا باشیم؟ آزمایش هورمون های تیروئیدی نیازی به ناشتا بودن ندارد اما به دلیل تأثیر کدورت ناشی از خوردن نکاتی که قبل از دادن آزمایش خون باید بدانید سطح برخی مواد مانند هورمون های و نیز از آغاز تا پایان دوره ماهانه به طور منظم بالا و برای آزمایش تعداد و کیفیت اسپرم چیکار کنیم جدید برای افزایش کیفیت اسپرم باید به کجا مراجعه کنیم آزمایش تعداد و کیفیت اسپرم آزمایش مایع نکاتی که قبل از دادن آزمایش خون باید بدانید کلینیک جامع سطح برخی مواد مانند هورمون های و نیز از آغاز تا پایان دوره ماهانه به طور منظم بالا و تستهای آزمایشگاهی هورمون بتا تیترمتداولترین، آسانترین، ارزانترین و سریعترین روش تشخیص حاملگی، جستجوی عوامل و راهکار‌ها اختلالات هورمونی در زنان زیباشو دات کام سلام دختر من ۱۸ سال دارد آزمایش خون نشان می دهد که هورمون مردانگی اش بالاتر از حد معمول است و لیست کامل تست های آزمایشگاهی پرستاران توانمند ایران پرستاری در این قسمت شما با لیست کاملی از تست های آزمایشگاهی آشنا می شوید کشت گونورآ هورمون رشد بیوشیمی پزشکی ─≡Ξ║ علوم آزمایشگاهی ║Ξ≡─ بیوشیمی ─≡Ξ║ علوم آزمایشگاهی ║Ξ≡─ لاکتات دهیدروژناز آنزیمی است که در سیتوپلاسم تمام سلولها

سوت چوبی نجات مخصوص کیت بقا و شرایط اضطراری بسازید

[ad_1]

نوشته های مرتبط

سوت یکی از اجزای اصلی کیت بقای کوهنوردی است و در شرایط اضطراری خیلی به درد می‌خورد. در این ساختنی طرز ساخت یک سوت چوبی را یاد می‌گیرید که فقط با یک تکه چوب درست می‌شود. با این روش می‌توانید در طبیعت و فقط با داشتن یک چاقو برای خودتان سوت بسازید. این آموزش ساخت را بخوانید و یکبار ساخت سوت چوبی را تمرین کنید. به این ترتیب هر وقت و هرجا که لازم بشود، می‌توانید برای خودتان سوت درست کنید.

قبل از اینکه سراغ آموزش ساخت سوت چوبی برویم، بهتر است برخی از کدهای رایج با سوت را مرور کنیم. سه سوت به معنای درخواست کمک است؛ دو سوت به معنای بیا اینجاست و یک سوت به معنای کجایی است. برای ارسال این پیام‌ها، هر سوت باید سه ثانیه طول بکشد. کد مهم دیگر، کد مورس SOS است که به این صورت ارسال می‌شود: سه سوت کوتاه (هر کدام سه ثانیه)، سه سوت بلند (هر کدام شش ثانیه) و سه سوت کوتاه دیگر. از این پیام‌ها می‌توانید برای درخواست کمک یا پیدا کردن گروه تان استفاده کنید.

گام اول : وسایل مورد نیاز

برای ساخت سوت چوبی به یک چاقوی جیبی و یک شاخه گرد به طول ۷٫۵ تا ۱۲٫۵ سانتیمتر و ضخامت داخلی شش میلیمتری نیاز دارید. اگر سوت را از شاخه‌های درخت بامبو بسازید، خیلی بهتر است. شاخه‌های تمیز شده درخت بید هم انتخاب خوبی است.

اگر از چوب بامبو استفاده می‌کنید، رنگ زردش را انتخاب کنید چون هسته آن قطعاً توخالی خواهد بود. داخل شاخه‌های سبز معمولاً سفت و محکم است.

گام دوم : طراحی

اصول ابتدایی طراحی و ساخت سوت به ترتیب زیر است:

• یک لوله توخالی که یک سرش بسته باشد، می‌بریم.
• یک برش ۴۵ درجه در سر باز لوله می‌زنیم (دهنی سوت).
• بالای لوله یک دهانه می‌بریم که از یک برش صاف و یک برش مورب ساخته می‌شود (تیغه سوت).
• کمی‌چوب داخل دهنی قرار می‌دهیم و فقط یک شکاف کوچک برای رد شدن هوا باز می‌گذاریم.

ما هم برای ساخت سوت کیت بقا از همین روش استفاده می‌کنیم. البته تنظیم کردن چوبی که داخل دهنی قرار می‌گیرد کمی‌سخت است چون قرار نیست از چسب استفاده کنیم. البته اگر خوش شانس باشید اطراف تان درخت‌های شیره دار پیدا خواهید کرد و می‌توانید از آن برای ساخت این قسمت سوت استفاده کنید.

در تصویر دوم می‌توانید انحنای لازم برای رسیدن به دهنی استاندارد برای سوت را ببینید. وقتی دهنی سوت را به صورت منحنی برش بزنید، تن صدای متفاوتی ایجاد می‌شود اما قدرت سوت تفاوتی نمی‌کند.

گام سوم : چوب را ببرید

شاخه‌های اضافی اطراف یکی از گره‌های چوب بامبو را تمیز کنید. سپس نزدیک گره یک برش صاف بزنید تا سر بسته لوله سوت شکل بگیرد. درست قبل از گره بعدی چوب بامبو یک برش ۴۵ درجه بزنید. این سر چوب، طرف باز لوله سوت و همچنین دهنی آن است.

گام چهارم : تیغه سوت را شکل بدهید

با فاصله ۱٫۲ سانتیمتری از دهنه سوت یک برش صاف بزنید. این برش را تا جایی ادامه بدهید که بتوانید چاقو را از هسته توخالی چوب ببینید.با فاصله ۶ میلیمتری از این برش، یک برش مورب بزنید و آن را تا جایی ادامه بدهید که انتهایش به هسته چوب برسد.

گام پنجم : یک شاخه پیدا کنید

یک چوب با اندازه مناسب پیدا کنید

حالا باید یک شاخه پیدا کنید که درست به اندازه قطر داخلی چوب باشد. این شاخه باید کاملاً داخل چوب فرو برود.

گام ششم : چوب داخل دهنی را اضافه کنید

یک تکه کوچک از چوبی که در مرحله قبل پیدا کردید را ببرید. قسمتی از پوسته این تکه چوب را مطابق تصویر ببرید (این طرف چوب، طرف بالایش خواهد بود).این تکه چوب را داخل دهنی سوت قرار بدهید و آن را طوری تنظیم کنید که نسبت به سوراخ تیغه سوت کاملاً صاف باشد. سپس قسمت اضافی و بیرون زده چوب را ببرید.

گام هفتم : سوت را تست کنید

شکافی که هوا از آن رد می‌شود در تصویر مشخص است

حالا باید شکاف کوچک روی دهنی سوت را ببینید. این شکاف محل ورود هوا به داخل لوله است. قسمتی از این هوا از لوله خارج می‌شود و قسمتی از آن وارد حفره می‌شود و به سمت سوراخ تیغه برمی‌گردد. حرکت هوا در این مسیر باعث ایجاد صدای سوت می‌شود.

سوت را تست کنید و اگر صدای مناسب تولید نکرد، روی جای تکه چوب داخل دهنی کار کنید تا به صدای دلخواه تان برسید.

سوت چوبی آماده است

سوت چوبی آماده است

با تغییر شکل چوب داخل دهنی سوت چوبی می‌توانید صدای سوت را بم یا زیر کنید. تجربیات تان از ساخت سوت چوبی را با کاربران ساختنی به اشتراک بگذارید. اگر نمی‌خواهید آموزش‌های ساخت مشابه را از دست بدهید، در کانال تلگرام ساختنی عضو بشوید.

منبع

خلاصه مطلب

عنوان مطلب

سوت چوبی مخصوص کیت بقا و شرایط اضطراری بسازید

توضیح کوتاه

با این سوت هیچوقت در طبیعت و در شرایط اضطراری تنها نخواهید ماند.

نویسنده

عاطفه اسدزاده

در ساختنی بخوانید :

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
سوت چوبی نجات مخصوص کیت بقا و شرایط اضطراری بسازید سوت چوبی نجات مخصوص کیت بقا و شرایط اضطراری بسازید

درباره قیمت کاج مطبق و شرایط نگهداری آن بدانید

[ad_1]

کاج مطبق نوعی کاج سوزنی است که به درخت همیشه سبز معروف است. نگهداری کاج مطبق شرایط خاصی دارد و قیمت کاج مطبق بر اساس اندازه آن متفاوت است.

وجود گل‌ها و درختچه‌های سبزرنگ در منزل علاوه بر زیبایی خاصی که به محیط خانه می‌بخشد در پاکسازی هوای محیط هم بسیار تاثیر دارد. از نظر روانشناسی مشاهده رنگ سبز برگ گل‌ها و درختان تاثیر زیادی در شادابی و سرزندگی افراد دارد. اگر شما هم به پرورش گل و گیاه علاقه‌مند هستید و دوست دارید یک درخت کوچک همیشه سبز در منرل داشته باشید این مقاله را تا انتها دنبال کنید.

آشنایی با درختچه‌ای به نام کاج مطبق

کاج مطبق گیاهی است سوزنی با برگ‌های زیبا و از خانواده «آراکرییاسه» با شاخه‌‌های مطبق، موطن اصلی جزیره نور فولک استرالیا و رشد آن در محیط طبیعی زیاد ولی در آپارتمان به کندی رشد می‌نماید و حداکثر 150 سانتی‌متر می‌رسد و احتیاج شدیدی به اکسیژن فراوان دارد و درجه حرارت بالا را تحمل نمی‌کند، گیاهانی که از طریق کاشت بذر بدست آمده‌اند شاخه‌هایی بیمار و نامنظم تولید می‌نماید و بهتر است در ازدیاد آن از قلمه‌های جوانه‌های انتهایی استفاده گردد. کاج مطبق انواع مختلفی دارد که شامل: مطبق کوکی‌ئی، اکسلسا، هتروفیلا، اکس گلوکا و کونینگهام است. گیاهی با برگ‌های سوزنی و همیشه سبز است. به این نکته باید توجه کنید که، این گیاه به توجه زیادی نیاز دارد زیرا اگر مورد بی‌توجهی قرار گیرد برگ‌های آن زرد و بی‌حالت می‌شود.
این نوع کاج در آپارتمان به کندی رشد می‌کند اما در فضای باز در محیط مساعد یعنی نور سایه روشن، خاک همیشه سبز و خاکی که دارای خاک برگ و ماسه است به خوبی رشد می‌کند. رشد کاج مطبق بسیار کند است و هر سال یک طبقه و یا حداکثر دو طبقه بر طبقات خود می‌افزاید.

شرایط نگهداری کاج مطبق

نگهداری کاج مطبق آپارتمانی شرایط مخصوص به خود را دارد که اگر به آن آگاهی داشته باشد می‌توانید گیاه را به آسانی پرورش دهید و هر روز شاهد رشد آن باشید:

دما: حداقل درجه حرارت مطلوب در زمستان 5 درجه سانتی‌گراد و حداکثر آن در تابستان 16 درجه سانتی‌گراد است. در صورت امکان بهتر است در تابستان بیرون از اتاق نگهداری شود.

نور: در تابستان از تابش نور مستقیم آفتاب به آن جلوگیری کنید. اگر چه سایه را تحمل می‌نماید ولی‌ آن را نزدیک به پنجره با نور ملایم نگهداری‌ کنید، در بهار و تابستان هر هفته یکبار 80 درجه آنرا بچرخانید در غیر اینصورت گیاه بطرف نور خم شده و شکل طبیعی خود را از دست می‌دهد.

خاک: خاک مورد نیاز این گیاه کمپوست سبک است.

رطوبت: هفته‌ای یکبار در زمستان و هفته‌ای دوبار در تابستان احتیاج به غبار پاشی با آبفشان دارد. برای این منظور به هیچ عنوان از مواد براق کننده شیمیایی استفاده نکنید.

تعویض گلدان: قبل از اینکه ارتفاع گیاه به یک متر برسد هر سال گلدان را با یک درجه بزرگتر تعویض نمایید پس از آن سطح گلدان را با آرامی خارج و با خاک کمپوست نو تعویض نمایید.

آب: در تابستان هفته‌ای دوبار و در زمستان هر هفت تا ده روز یکبار آبیاری کافی است، خاک را همیشه مرطوب نگه دارید، در صورت امکان از آب سبک بدون املاح استفاده گردد.

محدوده قیمت کاج مطبق

قیمت این درختچه‌های همیشه سبز با توجه به اندازه آن‌ها متفاوت است. اگر بخواهیم کاج مطبق را درجه‌بندی کنیم می‌توانیم محدوده قیمت تقریبی زیر را داشته باشیم:

• قیمت کاج مطبق کوچک: بین 20000 تا 25000 تومان

• قیمت کاج مطبق متوسط: بین 30000 تا 40000 تومان

• قیمت کاج مطبق بزرگ: بین 45000 تا 50000 تومان

مشکلات و راه حل‌ها در ارتباط با این گیاه

اگر:

• گیاه شما رشد چندانی ندارد ریشه‌ها را بازدید کنید. اگر متراکم شده‌اند زمان تعویض گلدان فرا رسیده است.

• شاخه‌های گیاه به سمت پایین متمایل شده‌اند هوا خیلی سرد است، گیاه را به محل گرمتری منتقل نمایید.

• برگ‌های سوزنی آن به رنگ زرد و قهوه‌ای تبدیل شده و می‌ریزند هوا گرم و خشک است، گلدان را به محل خنک‌تر با اکسیژن فراوان منتقل کنید، آبیاری و آبفشانی را فراموش نکنید.

• برگ‌ها بی دلیل می‌ریزند آبیاری زیاد از اندازه باعث این عارضه است، آبیاری را متوقف کنید تا سطح خشک شود سپس آبیاری را با میزان کمتری انجام دهید.

• برگ‌های کاج متمایل به سفیدی هستند اشعه مسقتیم آفتاب مخصوصاً از پشت شیشه عامل آن است گیاه را به محلی با نور غیر مستقیم انتقال دهید.

• حشرات ریز سبز رنگ روی برگ‌های سوزنی ظاهر و برگ‌ها چسبناک شده‌اند هر 14 روز یکبار با یک سم حشره‌کش نفوذی طبق دستور سمپاشی نمایید تا علایم برطرف گردند.

• زخم‌های سفید پنبه‌ای شکل و سفید رنگ در قاعده برگ‌ها تشکیل شده است حشره آفت باعث این نارسایی است. هر 14 روز یکبار با سم حشره‌کش طبق دستور سمپاشی کنید و یا پنبه آغشته به محلول سم را روی شاخه بمالید.

گردآوری: مجله اینترنتی ستاره

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
۱۰ واقعیت شگفت آور و عجیب و غریب درباره موش ها عک…۱۰ واقعیت شگفت آور و عجیب و غریب درباره موش ها عکس هیچ موجودی بیش از موش در جهان نحوه نگهداری و تکثیر گیاه کاکتوسنحوه نگهداری و تکثیر گیاه کاکتوس نور مورد نیاز کاکتوس کاکتوس به نور فراوان نیاز ۱۰ واقعیت شگفت آور و عجیب و غریب درباره موش ها عکس ۱۰ واقعیت شگفت آور و عجیب و غریب درباره موش ها عکس هیچ موجودی بیش از موش در جهان الهام بخش نحوه نگهداری و تکثیر گیاه کاکتوس نحوه نگهداری و تکثیر گیاه کاکتوس نور مورد نیاز کاکتوس کاکتوس به نور فراوان نیاز دارند و