بامداد – قلعه سرخ یا لال قلعه یکی از بزرگترین مراکز گردشگری در شهر دهلی پایتخت هندوستان می باشد. در زبان هندی لال به معنی سرخ میباشد که به دلیل استفاده از سنگ‌های سرخ در ساخت آن به این نام خوانده میشود.
قلعه سرخ یا لال قلعه به دستور شاه جهان پادشاه پنجم گورکانی در زمانی که پایتخت خود را از آگرا به دهلی تغییر داد ساخته شد. ساخت بنای قلعه سرخ یا لال قلعه به مدت ۹سال طول کشید. قلعه سرخ در جوار رود یامونا واقع شده و به شکل یک هشت ضلعی نامرتب که به وسیله دیواری از سنگ های سرخ احاطه شده است ساخته شده است.
بنای قلعه سرخ یا لال قلعه از اجزای مختلفی تشکیل شده است از جمله دروازه لاهور که نامش از شهر لاهور پاکستان گرفته شده است و یا مسجد مروارید که از مرمر سفید ساخته شده و در ساخت آنها از معماری اسلامی الهام گرفته شده است. در جای جای قصر سرخ می‌توانید نوشته‌هایی به زبان فارسی را مشاهده کنید که البته متاسفانه بخش زیادی از این کتیبه‌ها تخریب شده‌اند. هرسال در ۱۵ آگوست که روز استقلال هند از انگلستان است، نخست وزیر هند پرچم ملی کشور را بر فراز قلعه سرخ یا لال قلعه بالا برده و سخنرانی می‌کند.
قلعه سرخ یا لال قلعه بطور کلی دارای ۲۵۴ هکتار مساحت بوده و دیوارهای دفاعی آن حدود ۲٫۴ کیلومتر طول دارند. این دیوارها در بخش منتهی به رودخانه ۱۸ متر و در بخشی که به سمت شهر است، ۳۳ متر ارتفاع داشته و نقش مهمی در دفاع از مجموعه داشته‌اند. قلعه سرخ در سال ۲۰۰۷ در فهرست میراث جهانی یونسکو به عنوان اثر معماری مشترک تمدن‌های هندو، ایرانی، اسلامی و تیموریان ثبت شده و نقش مهمی را در فضای سیاسی اجتماعی و تاریخی شهر دهلی داراست. «قلعه سرخ» یا رد فورت دهلی را با قلعه دیگری که به همین نام مشهور است و در آگرا در نزدیکی دهلی ساخته شده، نباید اشتباه گرفت.
بخشهای محتلف قلعه سرخ یا لال قلعه
این بنا شامل بخش‌ها و اجزاء محتلفی است که مشهورترین آنها عبارتند از:
– دروازه لاهور (Lahore Gate): دروازه لاهور که دروازه اصلی قلعه سرخ به‌شمار می‌آید و نامش را از شهر لاهور واقع در پاکستان گرفته است.
– دروازه دهلی (Delhi Gate): دروازه دهلی نام دروازه ای در قلعه سرخ است که به سوی دهلی کهنه بوده‌است.
– دروازه فیل (Elephant Gate): یکی دیگر از دروازه های لال قلعه دروازه فیل نام دارد. دروازه‌ای که مقابلش دو مجسمه باشکوه سیاه رنگ از فیل قرار داشته که بعدها در ۱۸۵۶ توسط اورنگ‌زیب تخریب می‌شوند و هم‌اکنون پس از بازسازی در موزه ممتاز محل قرار دارند.
– چاتاچوک (Chatta Chowk): چاتاچوک یا بازار سرپوشیده، که بازاری بوده‌است بین دروازه اصلی و قلعه سرخ که اکنون محل تجمع دستفروشان برای فروش سوغاتی به گردشگران است.
– نقاره‌خانه (Naqqar Khana) یا نوبت خانه (Naubat Khana): که بر فراز دروازه لاهور و مقابل چاتاچوک قرار گرفته و از آنجا ۵ بار در روز یا هنگام ورود شاه یا شاهزادگان و خانواده سلطنتی نقاره می‌زده‌اند. این بنا در قله سرخ یا لال قلعه بیش از ۳۰ متر طول و ۲۰ متر عرض دارد و کلیه بازدیدکنندگان به جز خانواده سلطنتی، در اینجا پیش از ورود به محوطه اصلی باید از اسب پیاده می‌شدند.
باغ حیات بخش (Hayat Baksh Bagh): باغ حیات بخش، باغی در قلعه سرخ بوده‌است که به وسیله دو نهر زیبا و فواره‌های فراوان تقسیم می‌شده است. متأسفانه اکنون این نهرها خشک است و در آن محل فقط پوشش گیاهی باقی‌مانده‌است.
خاص محل (Khas Mahal): که محل خصوصی اقامت شاه بوده مشتمل بر اتاقهای خواب، مکانهای عبادت، ایوان و باروی موسامان بُرج.
بُرج مثمن (Mussaman Burj): بارویی است در خاص محل و رو به بیرون قلعه که شاه هر روز صبح زود بر فراز در انظار عموم ظاهر می‌شده‌است.
نهر بهشت (Nahr-i-Behisht): نهر بهشت در قلعه سرخ محل اقامت شخصی شاه بوده است که شاه بر ایوان آن می‌نشسته و بر رود یامونا نظاره می‌کرده‌است. در این قصر نهرهایی که از رود یامونا منشعب می‌شدند جاری بوده‌است.
دیوان عام (Diwan-i-Am): که حیاط بیرونی مستقل و بزرگی است که با سنگ‌های مرمر سفید فرش شده و شاه با ایده‌ای شبیه به بار عام سلیمان، بر روی ایوانی در روی دیوار شرقی می‌ایستاده و با عموم دیدار می‌کرده‌است.
کرسی (Qursi) یا تخت شاهی: که مقابل دیوار داخلی دیوان عام قرار دارد و سکوی بزرگ و شکوهمندی است به ابعد بیش از ۲ در ۱ و ارتفاع ۳ متر از کف ایوان عام. این تخت از سنگ مرمر با حجاری‌های ظریف و جوتهر نشان ساخته شده که در ۱۸۵۷ جواهراتش را خارج کرده‌اند. شاه از فراز آن به صحبت و درخواست وزرا یا مردم گوش می‌داده‌است.
لال پرده (Lal Pardah) یا پرده قرمز: که درگاهی است در سمت چپ دیوان عام که پرده سرخ رنگی از آنجا آویزان بوده است و فقط شاه و نزدیکانش حق عبور از این پرده را داشته‌اند. این حق امتیاز بزرگی محسوب می‌شده است.
دیوان خاص (Diwan-i-Khas): دیوان خاص در قلعه سرخ که محل ملاقات‌های خصوصی شاه بوده و جلسات حکومتی در آنجا برگزار می‌شده و تماماً از سنگ مرمر سفید ساخته شده‌است. بر روی ستون‌های مرمری این بخش، نقوش گیاهی زیبایی با طلا کار شده و سقف چوبی کنونی، پوششی از نقرهٔ زرکوب داشته‌است.
میزان عدالت (Scale of Justice): میزان عدالت یکی دیگر از بخش های قلعه سرخ یا لال قلعه است. میزان عدالت نقش ظریف و جواهر نشانی است از ماه و ستاره و ترازو که میان تسبیح‌خانه و خوابگاه بر روی سنگ مرمر نقش کرده‌اند. هدف شاه از اینکه دستور داده چنین نقشی را پیاده کنند این بوده که نشان دهد عدالت او از میزان و تساوی برخوردار است.
ساوان و بادان (Sawan and Bhadon): نام دو عمارت کلاه فرنگی برای آب است که از نام دو ماه از فصل باران گرفته شده و در پس دیوار مخازنی برای آب دارند که تز این دو بنای قرینه داخل نهرها جاری می‌شده است.
ظفر محل (Zafar Mahal): در قلعه سرخ یا لال قلعه ساختمانی وجود دارد از سنگ قرمز، که بین بناهای ساوان و بادان در میان استخری از آب واقع است که توسط بهادر شاه آخرین امپراتور گورکانی ساخته شده است. در شرق آن پلی چوبی وجود داشته که هم‌اکنون اثری از آن نیست.
حمام (Hammam): حمام، یکی دیگر از بخشهای قلعه سرخ است که در واقع حمام بزرگ شاهی است با بنایی مستقب و تزئینات داخلی شامل مجراها و حوضچه‌های مختلف برای آب گرم و سرد.
زنانه (Zenana) یا اندرونی: که در جنوبی‌ترین بخش قلعه سرخ (لال قلعه) واقع است و محل اقامت زنان شاه بوده است. شامل ممتاز محل (Mumtaz Mahal) که اکنون موزه‌است و بخش زیبا و بزرگ‌تری به‌نام رنگ محل (Rang Mahal) به معنی محل رنگ‌ها است که اقامتگاه همسر اصلی شاه بوده‌است و با تزئینات طلایی و سقف منقوش و حوض مرمرینی که آب آن از «نهر بهشت» نغذیه می‌شده‌است جذابیتی خاص دارد.
دعوت‌خانه (Daawat Khana): دعوت خانه کوچکترین بخش بنای قلعه سرخ یا لال قلعه است و در شمالی‌ترین قسمت آن واقع است و محل اقامت شاهزاده بوده که توسط انگلیسی‌ها به چایخانه تبدیل شد.
مسجد موتی (Moti Masjid) یا مسجد مروارید: که از مرمر سفید ساخته شده و بعدها در سال ۱۶۵۹ توسط اورنگ‌زیب جانشین شاه‌جهان به عنوان مسجدی خصوصی ساخته شده و به مجموعه اصلی الحاق شده‌است.
موزه‌ها: قلعه سرخ یا لال قلعهشامل دو موزه‌است یکی شامل اشیاء، منسوجات کتابها و دستنوشتههای تاریخی و هنری است که عمدتاً مربوط یه دوران گوراکانی هند یا ایران است و دیگری بیشتر به نمایش جنگ‌افزارهای قدیمی آن دوران تا زمان اشغال انگلیس تعلق دارد.
منبع: بیتوته
