یک کارشناس مدیریت بازاریابی گردشگری با تشریح ارز آوری گردشگری سیاه در دنیا به مصادیق سودآوری گردشگری تلخ در ایران از جمله غمگین‌ترین باغ ایرانی تا غار سنگی حسین کوهکن معروف به فرهاد ثانی (دوم) در قرن بیستم پرداخت.
یکی از مولفه‌های گردشگری در دنیا مقوله گردشگری “سیاه” است، بطوریکه در چند سال اخیر، گردشگری “سیاه” در دنیا رواج یافته است که هدف گردشگران از پرداختن به آن، تفریح و خوش‌گذرانی نیست، بلکه آنها مکان‌هایی را برای گردش انتخاب می‌کنند که چندان خوشایند نیستند و حتی گاهی گردشگران را به غم فرو می‌برد! این نوع گردشگری، «گردشگری سیاه»، تلخ یا غم‌بار نامیده میشود، براین اساس گردشگران به دیدن آثار وقایع تلخی مانند شهرهای زلزله‌زده، مناطق سیل‌زده، بازماندگان جنگ‌ها و حملات شیمیایی می‌روند. هدف از این سفر نیز تجسم بحران‌های طبیعی و انسانی در مناطقی است که دچار آسیب و بلا شده‌اند و افرادی را به کام مرگ فرو برده است.
در این رابطه و درباره گردشگری “سیاه” در ایران؛ زهرا پورسینا – کارشناس مدیریت بازاریابی توریسم گفت: نتیجه نهایی برجام و برداشته شدن تحریم‌ها میتواند بر صنعت گردشگری ایران تاثیر به سزایی داشته باشد، جذب گردشگر خارجی سریع تر نتیجه بدهد و عاملی برای ارز آوری و اشتغال زایی باشد، ایران با دارا بودن چهار فصل تنوع آب و هوایی و تنوع قومی، فرهنگی، جغرافیایی و اقلیمی از مقصدهای کم نظیر جهان برای سفر است.
وی ادامه داد: به جزء گردشگری درمانی، تفریحی، روستایی عشایری، بوم گردی، طبیعت گردی مذهبی و گردشگری دریایی امروزه سبک جدیدی از گردشگری، به نام گردشگری تلخ یا سیاه در دنیا رواج یافته است که هدف از سفر به منطقه مورد نظر، تفریح و خوش‌گذرانی نیست و حتی دیدن برخی صحنه‌های این مناطق خوشایند نیست و گردشگر یا بازدید کننده را در غم فرو می‌برد، هدف از سفر به این مناطق تجسم بحران‌های طبیعی و انسانی در مناطقی است که دچار آسیب و بلا شده و افرادی را به کام مرگ فرو برده‌اند.
این کارشناس مدیریت بازاریابی توریسم (گردشگری) عنوان کرد: در این نوع سفر، گردشگران به دیدن آثار وقایع تلخی مانند شهرهای زلزله‌زده، بازماندگان جنگ‌ها و حملات شیمیایی مناطق بازمانده از سیل و جنگ سونامی طوفان، مکان‌هایی که در آنها قتل عام و درگیری رخ داده و موزه‌های یادگاری جنگ می‌روند.
انگیزه اصلی گردشگران ترس، هیجان و کنجکاوی
پورسینا تصریح کرد: گردشگری سیاه که از دهه ۱۹۹۰، وارد ادبیات گردشگری شده است هر ساله بازدیدکنندگان زیادی را به مناطقی می‌کشاند که دستخوش حوادث و بلایای طبیعی سیل زلزله و جنگ….. شده است و کشورهای مختلفی نیر توانسته‌اند با بهره‌گیری از سایت‌های موجود و پتانسیل‌هایی که در حوزه گردشگری سیاه وجود دارد سالانه سهم به‌سزایی از درآمد بخش گردشگری را به حوزه تلخ اختصاص دهند.
وی ادامه داد: به طور مثال بازدید میلیونی از سایت هولوکاست آشووتز بورکِتناو (اردوگاه اسرای جنگی در هلند در طی جنگ جهانی دوم که توسط نازی‌ها به وجود آمد) و سایت گراند زیرو (مکان مرکز تجارت جهانی در نیویورک قبل از آنکه در ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ از بین برود) تصدیق کننده این نوع گردشگری در جهان است، همچنین نمونه‌های دیگری شامل
حادثه فوکوشیما ژاپن، بیمارستان متروکه مربوط به حادثه چرنوبیل اکراین، زندان آلکاتراز در سانفرانسیسکو، ویرانه‌های پمپئی حاصل از فوران آتشفشان ایتالیا و دشت‌های مردگان در کامبوج نیز از این مصادیق به شمار می‌آیند.
پورسینا بیان داشت: همچنی در مثال دیگر گردشگری سیاه می‌توان به زلزله هائیتی، آثار مخرب و وحشتناک سونامی در سریلانکا، قتل عام مردم روستای گلین سور آرادور فرانسه در سال ۱۹۴۴، آثار به جا مانده زندانی در لتونی القا کننده روش‌های دردناک شکنجه انقلابیون نظام‌های مختلف در لتونی، باغ موزه ملیتا رزیستنس (مقاومت ملیتا) در جنوب لبنان نمایانگر مقاومت و زندگی مجاهدین مقاومت اسلامی لبنان علیه نیروهای اشغالگر قدس، زلزله مهیب شهر ونچوآن ایالت سیچوان چین سال ۲۰۰۸، آثار و بقایای خانه‌های رها و ویران‌شده طوفان «کاترینا» در نیواورلئان آمریکا (۲۰۰۵ میلادی) و «جزیره عروسک‌ها» دون ژولیان سانتانا مکزیک اشاره کرد.
گردشگری تلخ “سیاه” در ایران
این کارشناس مدیریت بازاریابی توریسم (گردشگری) در این باره عنوان کرد: در ایران نیز پتانسیل‌های متعددی از گردشگری سیاه، با گرایش گردشگری جنگ (مانند موزه عبرت تهران، موزه شهداء، نمایشگاه‌های دائمی و موقت که تصاویری از شهدای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی را عرضه می‌کنند) وجود دارد، همچنین مهمترین بُعد گردشگری تلخ در ایران همان میراث جنگ تحمیلی ایران و عراق است که همانند دیگر مناطق جنگ زده جهان، از جمله ویتنام در آسیا، این پتانسیل را دارد تا تبدیل به مقصد مهم گردشگری جنگ شود.
وی ادامه داد: همچنین سه استان خوزستان، ایلام و کرمانشاه از مناطقی بودند که به طور مستقیم در جنگ نابرابر با عراق صدمات فراوانی دیدند و این ظرفیت گردشگری تلخ را میتواند در قالب تور – کاروان برنامه‌ریزی و تعریف شود که با عبور از سایت این سه استان، مناطق جنگ زده و آثار مادی و معنوی به جا مانده از دوران دفاع مقدس را به بازدیدکنندگان معرفی کرد که هم اکنون نیز غالباً برای مسافران داخلی با عنوان کاروان‌های راهیان نور تعریف میشود.
غمگین ترین باغ ایران
پورسینا در ادامه عنوان کرد: یکی از زیباترین موزه‌های بیابانی که نمایانگر رنج و مقاومت مردی است که برای جدال با زندگی باغی سنگی احداث کرده است، باغ سنگی درویش خان سیرجان از تنه درختان خشکیده‌اش به جای میوه از شاخه درختانش سنگهای کوچک و بزرگ آویزان است، باغ سنگی درویش خان در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی سیرجان، باغی است که از سال ۱۳۴۰ دستخوش اصلاحات ارضی شد و حالت طبیعی خود را از دست داد، زیرا درویش‌خان به نشانه اعتراض و در واقع به‌خاطر رنجی که از این اتفاق کشیده بود، درخت‌های باغش را که دیگر خشک شده بودند، در جای دیگری کاشت و سنگ‌هایی را از کوه‌های اطراف جمع کرد و به‌عنوان میوه درختانش از آنها آویزان کرد.
این کارشناس توضیح داد: این کار باعث شد که اطرافیان، پیرمرد را مجنون بدانند و کر و لال بودن پیرمرد نیز بر این شایعه‌ها افزود و باعث شد که کنجکاوی و اشتیاق گردشگران برای کشف این ماجرا برانگیخته شود.درویش خان اسفندیارپور در سن ۹۰ سالگی در ۱۹ فروردین ۱۳۸۶ درگذشت و پیکرش در این باغ دفن شد و هم اکنون این باغ به سوژه عکاسان و گردشگران تبدیل شده است
بم – تنها شهر ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسکو مقصد گردشگری سیاه
وی در ادامه به شهر بم نیز اشاره کرد و گفت: زلزله و مرگ در اثر زلزله شاید یکی از وحشتناک‌ترین کابوس‌های انسان باشد حال اگر زلزله در مکانی اتفاق افتد که بزرگترین سازه خشتی جهان را در خود جای داده باشد غم انگیز است، برا همین اساس زمین‌لرزه بم، زمین‌لرزه‌ای به شدت ۶٫۶ ریشتر بود که ۵دی ۱۳۸۲ شهر بم و مناطق اطراف آن در شرق استان کرمان را لرزاند و طبق آمار رسمی این زمین‌لرزه ۵۰ هزار قربانی، ۳۰ هزار مجروح و بیش از صدهزار نفر بی‌خانمان به جای گذاشت. در اثر این حادثه ۹۰ درصد از سازه‌های شهر بم به کلی تخریب شدند و ارگ بم با ۲۵۰۰ سال قدمت بزرگترین سازه گلی جهان، به کلی ویران شد و این در حالی است که ارگ بم بزرگترین بنای خشتی جهان است که از لحاظ عظمت و زیبایی با دیوار چین مقایسه میشود.
این کارشناس عنوان کرد: به دلیل ثبت بم و فضای فرهنگی آن در میراث جهانی یونسکو ماموریت بازسازی ارگ بم که نماد مقاومت مردم بم لقب دارد به ۱۲ کشور خارجی از جمله ایتالیا، آلمان، فرانسه، ژاپن و دیگر کشورهای عضو میراث جهانی یونسکو سپرده شده است. بنابراین یکی از مقاصد اصلی هر مسافری که به استان کرمان سفر می‌کند بازدید از ارگ بم قدیم -جدید و آثار باقیمانده از زلزله سال ۱۳۸۲ است. حس کنجکاوی و هیجان و انسان دوستانه گردشگران انگیزه اصلی برای به سفر به این شهر است.
گردشگری سیاه در پاوه استان کرمانشاه
پورسینا در ادامه به ماجرای “خالو حسین کوه کن” نیز گریزی زد و گفت: زندگی حسین کوه کن حکایتی از یک عمر سختی و مشقت و نمادیست از غلبه بر معلولیت و پیروزی بر صخره‌ها و نامهربانی‌های زندگی است، زیرا از دیدنی‌های شهر بانه “منطقه میگوره باینگان شهرستان پاوه” است؛ چون کنده کاری‌هایی در دل کوه یا غار توسط “خالو حسین” کنده شده است.
وی گفت: حسین کوهکن با نام اصلی حسین عثمانی، با داشتن تنها یک پا به مدت ۱۹ سال به کندن صخره‌ای در منطقه میگوره از توابع بانه‌وره مشغول بود که در نهایت غار سنگی حسین کوهکن اثری جاودانه را می‌آفریند؛ به خاطر همین کار؛ فرهاد ثانی (دوم) یا فرهاد سده بیستم لقب گرفته است. این مجموعه دارای ۹ اتاق در دل کوه است که چند اتاق از آنها به یکدیگر متصل هستند.
این کارشناس بیان داشت: قبل از انقلاب با وقوع حوادثی تلخ؛ خالو حسین تنها و در اوج مشکلات غیر قابل تصور به منطقه کوهستانی و خالی از سکنه میگوره (در نزدیکی روستای باینگان از توابع شهرستان پاوه) می‌رود و با جسم معلولش تصمیم به جنگ با سرنوشت و صخرها می‌گیرد، وی در سال ۵۷ با جسمی معلول، یک کلنگ و بیل شروع به تراشیدن صخره‌ها می‌کند و ۱۹ سال از عمر خود را برای تراشیدن صخره ها می‌گذارند و در طول این ۱۹ سال از دل صخره ای سفت و محکم برای خود خانه‌ای مجهز شامل چندین اتاق، حمام ، راهرو و … می‌سازد که امروزه میزبان مهمانان و گردشگران داخلی و خارجی‌های ماجراجو است.
پورسینا در خاتمه خاطرنشان کرد: بنابراین با گردشگری “سیاه” می‌توان در یک برنامه ریزی صحیح، باعث توسعه جوامع محلی و افزایش سطح درآمد و رفاه نسبی و عدالت اجتماعی با ورود گردشگر خارجی و صرف هزینه از طرف آنها بود.
