برخی نقاط گردشگری دارای وای‌فای می‌شوند

[ad_1]

تین‌نیوز| معاون گردشگری سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ابراز امیدواری کرد که برای نوروز 96 از بسترهای ICT در خدمات سفر، معرفی جاذبه‌های گردشگری و ایجاد انگیزه برای مردم در دیدن مکان‌های جدید استفاده شود.

مرتضی رحمانی موحد در حاشیه نمایشگاه الکامپ در این باره گفت: «در ادامه برنامه‌ریزی‌هایی که برای ارتقای خدمات در حوزه گردشگری با استفاده از فناوری IT یا ICT داریم، چند ماه قبل در ستاد هماهنگی خدمات سفر مصوب شد که سامانه‌ای تحت عنوان سامانه ملی خدمات سفر و گردشگری راه‌اندازی شود تا بتوانیم دستگاه‌های اصلی که اکنون برای دادن اطلاعات و خدمات مورد نیاز به مسافران در طول سفر خدمت‌رسان هستند را به هم مرتبط کنند. مقدمات این مساله برای فاز اجرایی در حال انجام است.»
 

او یادآور شد: «برنامه‌ داریم خدمات مربوط به سامانه 141، صبا، متا و... را تحت عنوان یک سامانه واحد به هم مرتبط کنیم تا مسافران بتوانند از طریق سامانه ملی خدمات سفر و گردشگری به همه اطلاعات و نیازمندی‌های خود دست پیدا کنند.»

این مقام مسوول درباره استفاده از وای‌فای در نقاط پرتردد و پرحجم گردشگری نیز تصریح کرد: «با شرکت‌های بزرگی که در حوزه اینترنت و خدمات الکترونیک فعال هستند، در حال همکاری هستیم تا شرایطی فراهم شود که با استفاده از زیرساخت‌های این شرکت‌ها، خدمات و اطلاعات مورد نیاز در اختیار گردشگران خارجی قرار گیرد.»

به گفته او، در مرحله اول، این خدمات به زبان فارسی و در مرحله دوم برای گردشگران خارجی و به زبان انگلیسی اجرا می‌شود. به این ترتیب شرایطی فراهم خواهد شد که گردشگر از طریق تلفن همراه هوشمند خود بتواند به جاذبه‌ها و محورهای مهم گردشگری دست پیدا کند.

رحمانی‌موحد درباره برنامه‌های معاونت گردشگری سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در زمینه الکترونیکی خاطرنشان کرد: «برنامه ‌داریم خدمات متنوعی از طریق ICT در اختیار مسافران خارجی قرار دهیم. به عنوان مثال کاری کنیم که وقتی توریستی از سیم‌کارت‌های اپراتورهای همراه اول، ایرانسل و... استفاده می‌کند به صورت خودکار به اطلاعات مورد نیاز دسترسی پیدا ‌کند.»

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
تور استانبولتور لحظه آخری استانبول ترکیه …قیمتتوراستانبولهتل لیون استانبول هتل لیون استانبول هتلی چهار ستاره است که دارای اتاق بزرگ است که تور ارمنستانتورهای لحظه آخری ارمنستان زمستان …تور ارمنستان تور ارمنستان پاییز آذر تور ارمنستان هتل پاییز تور ارمنستان انواع پرده بکارت واژن عکس کس عکس کوسانواعپردهبکارتتصاویرهمه چیز در مورد پرده بکارت به نقل از بیتوته معنای پرده بکارت چیست؟ پرده بکارت ، غشاء لپ تاپ ارزان و کارآمدتصویرلپ تاپ های ارزان و در عین حال کارآمد به لپ تاپ های دانشجویی معروف اند و البته این بدان چگونه یک ام پی تری پلیر مناسب بخریم؟مگر خرید هم نیاز به راهنما دارد؟ هنگام خرید که فرا برسد متوجه میشوید که ماجرا تور دبیقیمت تورهای لحظه آخری دبی آذر پاییز دی دوبیپایگاه جامع گردشگری دبی و تور دبی معرفی منتخب تورهای دبی و خدمات گردشگری در دبی از دختری که چشم برزخی دارد عکسدختریکهچشمبرزخیداردودختری که چشم برزخی دارد و چهره واقعی افراد را می بیند عکس یک طلبه وقتی وارد مدرسه پول نیوز گفتنی است قطارهای مَگلِو گونه‌ای از قطارها هستند که بطور شناور در هوا در فاصله کمی از تور تایلندقیمت تورهای تایلند آذر پاییزدی تور تایلند تور تایلند لحظه آخری تور تایلند آذر پاییز دی توصیه های لازم برای تور استانبولتور لحظه آخری استانبول ترکیه زمستان ۹۵دی بهمن قیمتتوراستانبول هتل لیون استانبول هتل لیون استانبول هتلی چهار ستاره است که دارای اتاق بزرگ است که اندازه تور ارمنستانتورهای لحظه آخری ارمنستان زمستان دی بهمن اسفند تور ارمنستان تور ارمنستان پاییز آذر تور ارمنستان هتل پاییز تور ارمنستان پاییز انواع پرده بکارت واژن عکس کس عکس کوس انواعپردهبکارتتصاویر همه چیز در مورد پرده بکارت به نقل از بیتوته معنای پرده بکارت چیست؟ پرده بکارت ، غشاء لپ تاپ ارزان و کارآمدتصویر لپ تاپ های ارزان و در عین حال کارآمد به لپ تاپ های دانشجویی معروف اند و البته این بدان معنا چگونه یک ام پی تری پلیر مناسب بخریم؟ مگر خرید هم نیاز به راهنما دارد؟ هنگام خرید که فرا برسد متوجه میشوید که ماجرا سخت تر از تور دبیقیمت تورهای لحظه آخری دبی آذر پاییز دی دوبی پایگاه جامع گردشگری دبی و تور دبی معرفی منتخب تورهای دبی و خدمات گردشگری در دبی از دختری که چشم برزخی دارد عکس دختریکهچشمبرزخی دختری که چشم برزخی دارد و چهره واقعی افراد را می بیند عکس یک طلبه وقتی وارد مدرسه علمیه می پول نیوز گفتنی است قطارهای مَگلِو گونه‌ای از قطارها هستند که بطور شناور در هوا در فاصله کمی از ریل هتل پاین بی کوش آداسی پنج ستاره هتل های ترکیه هتل‌ها هتل بسیار بزرگ و زیباپارک آبی خوب غذاها دارای تنوع کم و تکراری گروه نمایش ضعیفما

اطلاعات برخی از کاربران لیندا به بیرون درز کرد

[ad_1]

اطلاعات برخی از کاربران سرویس آموزشِ ویدیویی لیندا به بیرون درز کرد و در همین راستا لیندا نام کاربری و رمز عبور این دسته از کاربران را ریست کرده است.

سرویس آموزش ویدیویی lynda.com که خود جزو زیرشاخه‌های لینکدین به‌حساب می‌آید (البته لینکدین حالا شرکت تابعه‌ی مایکروسافت است)، طی نامه‌ای به  برخی از کاربران خود خبر داد که اطلاعات تماس آن‌ها و همچنین دوره‌هایی که بازدید کرده‌اند به بیرون درز کرده است.

بر اساس گزارش سخن‌گوی لینکدین، با وجود اینکه همه کاربران تحت تأثیر قرار نگرفته‌اند، اما به ۹.۵ میلیون نفر کاربر لیندا ایمیل ارسال شده است تا رمز عبور خود را تغییر دهند. 

با این حال سخنگوی لینکدین گفته است اطلاعات کمتر از ۵۵ هزار نفر از کاربران لیندا به بیرون درز کرده است که رمز همه‌ی آن‌ها ریست شده و جای نگرانی وجود ندارد. رمزهای عبور نیز همگی به‌شدت رمزگذاری شده‌اند و آنچه فاش شده، رمزهای عبور هش‌شده است که امکان رسیدن به رمز عبور واقعی را غیر ممکن می‌کند. علاوه  بر این، اطلاعات مربوط به کارت‌های بانکی کاربران نیز به دست هکرها نیافته است. 

تا به امروز اطلاعاتی که به بیرون درز کرده، به‌صورت عمومی پخش نشده‌ است و هنوز معلوم نیست هکر یا هکرها از این اطلاعات چه استفاده‌ای خواهند کرد. 

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
آموزش فتوشاپ دانلود مجموعه آموزشی امروز در وطن دانلود یک آموزش از شرکت بزرگ آموزش فتوشاپ دانلود مجموعه آموزشی امروز در وطن دانلود یک آموزش از شرکت بزرگ آموزشی

دلیل علمی جالب ناکامی برخی افراد در کاهش وزن

[ad_1]

خبرگزاری آریا- محققان علوم پزشکی در آمریکا اعلام کردند کاهش وزن ممکن است اشتها را تا سه برابر افزایش دهد.
به گزارش سرویس اخبار جذاب خبرگزاری آریا، دانشمندان در موسسه تحقیقاتی جانسن در سان دیه گوی کالیفرنیا اعلام کردند هر کیلوگرم کاهش وزن، تمایل انسان را به افزایش مصرف انرژی به میزان یکصد کالری افزایش می دهد. دکتر دیوید پولیدوری و همکارانش می گویند شاید این نتیجه، دلیل ناکامی برخی افراد در کاهش وزن باشد.
 به گزارش پایگاه خبری مدسکیپ، عوامل موثر در ایجاد چاقی شامل عوامل ارثی، پرخوری، تغییر سوخت وساز بافت چربی، کاهش تولید گرما ، کاهش فعالیت جسمی بدون کاهش مقدار غذای دریافتی و برخی از داروهاست. افزایش چربی شکم نیز که به چاقی شکم موسوم است با افزایش خطر بروز بیماری های قلبی عروقی همراه است. محققان بر این باورند که ذخیره اصلی انرژی بدن، چربی است. برخی بیماران از افزایش پیشرونده وزن شکایت می کنند، حال آنکه مقدار غذای دریافتی آنها افزایش نیافته است. باید گفت که چنین وضعیتی کاملاً امکان پذیر است. کاهش پیشرونده توده عضلانی بدن که با افزایش سن روی می دهد، امری اجتناب ناپذیر است. در عین حال به دلیل کاهش توانایی بدن در سوزاندن چربی ها، وزن افزایش می یابد. در این حالت اگر مقدار کالری دریافتی به میزان قبلی باقی بماند، به ناچار افزایش وزن خواهیم داشت که بیشتر از چربی تشکیل شده است. بنابراین تولید انرژی کاهش می یابد و برای جبران انرژی از دست رفته نیاز به دریافت مقدار بیشتری ماده غذایی خواهد بود.

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
شاپور بختیار که بود؟ شاپور بختیار که بود؟ شاپور بختیار فرزند محمد رضا سردار فاتح بختیاری و ناز بیگم در افسردگی تشخیص و راه درمان آرشیو …افسردگی ها در بیماری افسردگی که مخفف است فرد همواره در حالت دلسردی، غم نرگس آباده شاپور بختیار که بود؟ شاپور بختیار که بود؟ شاپور بختیار فرزند محمد رضا سردار فاتح بختیاری و ناز بیگم در سال افسردگی تشخیص و راه درمان آرشیو انجمن افسردگی ها در بیماری افسردگی که مخفف است فرد همواره در حالت دلسردی، غم، دلتنگی نرگس آباده

سیم کارت برخی مشترکان موبایل قطع می‌شود

[ad_1]

به گزارش صبحانه،جهانگیر اسدی در ادامه داد: اپراتورها موظفند ابتدا با ارسال پیامک و یا اطلاع رسانی از راه های دیگر، مشترکان را برای تکمیل اطلاعات هویتی خود در جریان قرار دهند تا آنها نسبت به این امر اقدام کنند.

وی افزود: اپراتورها موظفند در مرحله دوم و پس از اطلاع رسانی به این گونه مشترکان و در صورت تکمیل نکردن اطلاعات هویتی از سوی مشترک نسبت به یک طرفه کردن سیم کارت چنین مشترکی عمل کنند.

اسدی مغایرت مشخصات سجلی، اطلاعات ناقص پرونده و تطبیق نداشتن شماره شناسنامه و کدملی را از جمله اطلاعاتی عنوان کرد که در سامانه اپراتورهای تلفن همراه از سوی این مشترکان ناقص اعلام شده است.

سخنگوی رگولاتوری تاکید کرد، سیم کارت بی هویت در سامانه های اپراتوری کم است و بیشتر سیم کارت ها هویت مخدوش دارند.

اسدی خاطرنشان کرد، اقدام برای سامان دادن اطلاعات هویتی مشترکانی که هنگام دریافت سیم کارت اطلاعات شان کامل نبوده پیش از این در دو مرحله دیگر انجام گرفته است ، با این حال هنوز مشترکانی هستند که اطلاعات هویتی آنها در سامانه های اپراتوری تلفن همراه دارای نقص است.

سخنگوی سازمان رگولاتوری ایران همه مردم ایران را دعوت به تکمیل اطلاعات خود در سامانه های اپراتورهای تلفن همراه کرد و افزود: اپراتورها می توانند پس از سه بار تذکر به این نوع مشترکان و درصورت بی اعتنایی به این درخواست ها نسبت به قطع سیم کارت اقدام کرده و سیم کارت دارای اطلاعات مخدوش را از رده خارج کنند.

اسدی اجرای این طرح را از ابتدای دیماه امسال اعلام و خاطرنشان کرد: تکلیف این نوع سیم کارت ها در دی ماه روشن خواهد شد.

 پیشتر « حسین فلاح جوشقانی» سرپرست معاونت نظارت و اعمال مقررات رگولاتوری اعلام کرده بود، با راه اندازی سامانه استعلام شمار خطوط مشترکان از سیزدهم فروردین ماه تعداد 172 هزار و 208 مورد درخواست شناسایی سیمکارت به دلیل مغایرت کد ملی با شماره تلفن به ثبت رسیده، رد شده است.

وی افزود: همچنین ۹۴۸ هزار و ۷۲۰ نفر مشترک تلفن همراه به سامانه استعلام شمار خطوط مراجعه و ۵۴۹ هزار و ۶۶۱ نفر از آنان، شمار سیمکارت های متعلق به خود را استعلام کردند که به ۳۶۰ هزار و ۲۹ استعلام پاسخ داده شد.

فلاح جوشقانی ادامه داد: پیامدها و مسوولیت های ناشی از سواستفاده از سیمکارت فقط به عهده استفاده کننده از سیمکارت نیست، بلکه مشترکی که سیمکارت به نام وی ثبت شده است نیز درگیر می شود.

سیزدهم فروردین ماه امسال سامانه استعلام تعداد خطوط مشترکان تلفن سیار برای ساماندهی سیمکارت های بدون هویت مشخص راه اندازی شده است.

مشترکان می توانند با مراجعه به درگاه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به بخش خدمات الکترونیک در نشانی www.cra.ir یا نشانی اینترنتی mobilecount.cra.ir مراجعه کنند و از شمار سیمکارتهایی که با کد ملی آنان ثبت شده است، مطلع شوند.

مشترکان هر کدام از اپراتورهای تلفن همراه باید کد ملی و شماره تلفن همراه خود را در این سامانه وارد کنند. پس از ثبت اطلاعات درخواستی در سامانه، پیامکی برای مشترکان ارسال می شود که شمار سیمکارت های ثبت شده با کد ملی متقاضی در هر اپراتور تلفن همراه در این پیامک نوشته شده است.

مشترکان در صورت بروز مشکل هنگام استفاده از سامانه می توانند موارد مورد نظر یا پرسش های خود را به پست الکترونیکی [e-mail] ارسال و راهنمایی و پاسخ لازم را دریافت کنند.

منبع : ایرنا

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
تحمیل اینترنت اجباری به مشترکان شرکت مخابرات …به گزارش سیتنا به نقل اروم نیوز، از برخی از مشترکان تلفن ثابت اورمیه ای که پیش از این کد های مخفی موبایل ترفند های اپراتور همراه اولکد های مخفی موبایل کدهای مخفی و ترفند های گوشی های موبایل و اپراتور های تلفن همراهاصطلاحات موبایل سرعت بالای انتقال اطلاعات احتمالا خصوصیت برجسته‌ای به حساب می‌آید چندین استاندارد نود فناوری پایگاه خبری نود فناوریپایگاه خبری نود فناوری شرکت سازگار ارقام سه شنبه این هفته طی یک همایش اختصاصی در کدام اپراتور بهتر است؟ بررسی و مقایسه ایرانسل، …تلفن همراه و ارتباطات در دنیای امروز به یک نیاز تبدیل شده است در کشور ما نیز همگام با سرقت گوشی موبایل را اینگونه پیگیری کنید – …سرقتگوشیموبایلراسرقت تلفن همراه معضلی است کە هر روز خبرها متعددی از آن در سطح جامعه بە گوش می‌رسد و بە خرید شارژ رایتل خرید شارژ همراه اول شارژ مستقیم …تعویض سیم کارت همراه اول سیم کارت سوخته آ مشترک، یا وکیل قانونی سیم کارت همراه اول های شارژ میر وحید از مشکین شهرِ اردبیل اولین بار که با های شارژ آشنا شدم، وقتی بود که تو تاکسی ترفندهای موبایل، دنیای موبایل، تبلت،ترفند موبایل دنیای موبایل ،دنیای موبایل و کامپیوتر،دنیای موبایل و تبلت،دنیای موبایل،دنیای پول نیوز در همه جای جهان میزان درآمد یک فعالیت اقتصادی مهمترین علامت؟ شکل گرفته در ذهن مخاطب کد های مخفی موبایل ترفند های اپراتور همراه اول کد های مخفی موبایل کدهای مخفی و ترفند های گوشی های موبایل و اپراتور های تلفن همراه تحمیل اینترنت اجباری به مشترکان شرکت مخابرات آذربایجان غربی به گزارش سیتنا به نقل اروم نیوز، از برخی از مشترکان تلفن ثابت اورمیه ای که پیش از این از اصطلاحات موبایل هرماشینی که دوست داشتید قسطی بخرید رونق کسب و کار شما از طریق طراحی وبسایت مشهد هر شب نود فناوری پایگاه خبری نود فناوری پایگاه خبری نود فناوری شرکت سازگار ارقام سه شنبه این هفته طی یک همایش اختصاصی در هتل ارم کدام اپراتور بهتر است؟ بررسی و مقایسه ایرانسل، همراه اول و تلفن همراه و ارتباطات در دنیای امروز به یک نیاز تبدیل شده است در کشور ما نیز همگام با دنیای سرقت گوشی موبایل را اینگونه پیگیری کنید – جدیدترین اخبار سرقتگوشیموبایلرا سرقت تلفن همراه معضلی است کە هر روز خبرها متعددی از آن در سطح جامعه بە گوش می‌رسد و بە تبع خرید شارژ رایتل خرید شارژ همراه اول شارژ مستقیم ایرانسل اتوشارژ تعویض سیم کارت همراه اول سیم کارت سوخته آ مشترک، یا وکیل قانونی سیم کارت همراه اول می با کد های مخفی موبایل کد های مخفی گوشی های موبایل کد های مخفی موبایل کدهای مخفی و ترفند های گوشی های موبایل و اپراتور های تلفن همراه های شارژ میر وحید از مشکین شهرِ اردبیل اولین بار که با های شارژ آشنا شدم، وقتی بود که تو تاکسی نشسته ترفندهای موبایل، دنیای موبایل، تبلت،ترفند موبایل کامپیوتر دنیای موبایل ،دنیای موبایل و کامپیوتر،دنیای موبایل و تبلت،دنیای موبایل،دنیای موبایل

وزیر بهداشت در تلویزیون به برخی انتقادهای طرح تحول نظام سلامت پاسخ داد

[ad_1]

وی با بیان اینکه رقم زیرمیزی ها ۷ الی ۱۰ هزار میلیارد تومان برآورده شده، افزود: یکی از کارهای ارزشمندی که در این دولت با کمک نظام پزشکی و دستگاه‌های مرتبط انجام شد، از بین بردن زیرمیزی بود.

هاشمی در ادامه بیان کرد: پیش از اجرای طرح تحول نظام سلامت، هزینه تخت بیمارستانی در بیمارستانهای دولتی ۴۵ هزار تومان بود که این رقم در حال حاضر به ۱۳۳ هزار تومان رسیده است. در شهر تهران کدام تخت در مسافرخانه ها هزینه ای معادل ۴۵ هزار تومان دارد؟ این در صورتی است که باید خدمات هم به بیمار ارائه شود.

وی گفت: تعداد 570 بیمارستان کشور در حال ورشکستگی بودند و تراز مالی آن‌ها منفی بودو علاوه برآن ما 350 درصد برخی از خدمات را اضافه کردیم. پیش از افزایش تعرفه ها، هزینه جراحی لوزه 18 هزار و 500 تومان بود که امروز هزینه آژانس هم نمی‌شود، اما در حال حاضر تعرفه این جراحی به ۶۶ هزار تومان رسیده است.

وزیر بهداشت در خصوص افزایش تعرفه زایمان طبیعی به میزان 350 درصد نیز عنوان کرد: هزینه یک زایما ۴۵ هزار تومان بوده که حالا با این میزان افزایش به 175 هزار تومان رسیده در حالی که در کنار آن به صورت متوسط 120 درصد تعرفه‌های جراحی رشد داشت است.

وی تصریح کرد: کل افزایش تعرفه ویزیت ، ۱۰ الی ۱۵ درصد بیشتر نبوده در حالیکه در جراحی به مدت 4 سال کل ضریب کا جراحی ثابت مانده و تغییر نکرده بود و دولت ماند که آیا 35 درصد اضافه کند یا سالیانه 20 درصد اضافه کند؟

قاضی زاده هاشمی همچنین در خصوص فسادی که در زمینه دریافت های نامتعارف ایجاد شده بود  نیز، افزود: این موضوع  به این دلیل بود که دولت‌ها و مجلس چشم خود را بسته بودند و فریاد می‌زدند در حالیکه به خاطر نگاه‌های سطحی بیمار را از بخش دولتی به خصوصی می‌فرستادند که این دولت تاکنون 12 هزار تخت ایجاد کرده و قول دادیم 21 هزار تخت را تا پایان دولت ارائه کنیم،  و به جای سرکوب بخش خصوصی و یا شعار دادن باید تجهیزات بیمارستانی را زیاد کنیم.

وی یبیان کرد: استراتژی ما این بود که به جای نسبت نادرست دادن به بخش خصوصی و شعار دادن،‌ عمل کنیم و در نتیجه تخت‌های بیمارستان را اضافه کنیم و توزیع پزشک را درست انجام دهیم تا با بخش خصوصی رقابت کنیم.

به گفته وی حداقل 40 هزار تخت بیمارستانی طی دو سال اخیر عوض کردیم در حالیکه اگر بخواهید بخش خصوصی را مدیریت کنید باید برای آن رقیب ایجاد کنیم و این کار با سر و صدا کردن محال است.

وی همچنین یاد آور شد: پیش از اجرای طرح تحول ، تنها ۵ درصد پزشکان در شهرستانها برای گذران طرح در بخش خصوصی می رفتند درحالیکه هم اکنون ۱۰۰ درصد آنها در بخش دولتی اند.

آمار ملی سلامت مربوط به وزارت بهداشت نیست
درصددکاهش پرداختی ازجیب مردم هستیم
هاشمی گفت: آمار ملی سلامت مربوط به وزارت بهداشت نیست و در اختیار مجلس و مرکز پژوهش‌ها قرار دارد و وزارت بهداشت در این حوزه شفاف است

وزیر بهداشت ادامه داد: : یکی از محروم‌ترین مناطق کشور جنوب کرمان است و در این مناطق نه تنها آب ندارند، بلکه شناسنامه هم ندارند.

بارها به این مناطق رفتم که در این مناطق برای 800 هزار نفر، 200 تخت بیمارستانی وجود دارد و معنی این بی‌عدالتی است که نشان می دهد شعار دادیم ولی عمل متناسب آرمان ها نبوده است.

هاشمی افزود: افراد در مناطق محروم فقط مشکل بهداشت و درمان ندارند، بلکه آب آشامیدنی ،کفش پا،شناسنامه و وضعیت زندگی آن‌ها هم مشکل دارد و باید قبول کنیم که شعار دادیم، اما عمل نکردیم.

وی افزود: کمتر بیمارستانی سراغ دارم که قبل از این دولت کمتر از 20 سال طول نکشیده باشد اما در دولت فعلی بیمارستان ها و بهره برداری از آنها 8 سال به طول انجامیده است.

هاشمی افزود: حقوق با کارانه متفاوت است، به پرستار، پزشک و غیره پرداخت می‌کنیم که این رقم قبل از دولت یازدهم، درآمد دولت 10 هزار میلیارد تومان بوده است.کارانه به این معنی است که پزشک هر چقدر خدمت بیشتری بکند، درآمد بیشتری برای سیستم ایجاد می‌کند و بخشی از آن را به پزشک می‌دهند.

هاشمی افزود: قبلا به پزشکان اجازه می‌دادند مطب بزنند و از جیب مردم بگیرند اما پرداختی از جیب مردم را کم کردیم.

وی بااشاره به سیاستگذاری دولت یازدهم گفت، اگر بخش خصوصی جذاب بود،‌ چرا 18 درصد پزشکان تمام وقت بودند و حالا 47 درصد شدند؟

وی از راه اندازی 5 هزار و 80 پایگاه سلامت در این دولت خبر داد و افزود: برای هر 3 هزار نفر یک مراقب سلامت در نظر گرفته شد. در روستاهای کشور برای هر هزار نفر یک خانه بهداشت داریم اما در آن‌ها پزشک نیست و  تنها دو بهیار مشغول فعالیت هستند.

هاشمی گفت:هیچ روستای هزار نفره در کل کشور نیست که در آن خانه بهداشت وجود نداشته باشد و در پایگاه‌های بهداشتی پزشک نیست، اما در برخی مراکز به ازای هر 3 هزار نفر یک پزشک خانواده داریم.

وی گفت:در هفته وحدت قرارداریم تعداد ما زیاد نیست اما مشکلات زیاد و جدی است و برای حفظ منافع ملی باید دقیق و با تدبیر عمل کنیم. در طرح تحول سلامت اشکال در طراحی نیست بلکه در  اجرای طرح است.

هاشمی گفت:خدمات متعددی برای سی تی اسکن، افزایش تخت، خانه های بهداشت و غیره در مناطق محروم انجام شده است و برای پیشرفت کشور طبق منویات امام و رهبری باید نقاط قوت راهم در نطر داشت.

وی گفت:در برخی موارد همه مطالبات بیمارو پزشک امکانپذیر نیست، بعنوان مثال در جایی با 400 نفر طبق قانون پزشک نداریم یا با 15 هزار نفر مرکز شبانه روزی دایر نمی شود. اینکه کاهش پرداختی از جیب مردم دیده نمی شود تحلیل درستی نیست چرا که چندی پیش 47 درصد هزینه ها را مردم پرداخت نمی کردند.در حال حاضر 48 درصد پزشکان تمام وقت هستند و 52 درصد در دولتی و خصوصی مشغول به فعالیت هستند.

هاشمی گفت: اینکه زیرمیزی راجمع کردیم خبرخوبی است اما در کلانشهرها این اتفاق سخت تر از شهرستان ها است.

وی بیان کرد:کاری که دولت با پزشکی کرده با هیچ قشر دیگری انجام نشده است که 4 سال تعرفه را فریز کردند که تورم 44 درصدی به پزشک از سوی مریض تامین شده است. بحث سر دولت و مجلس است که حقوق و زحمات پزشکان را نادیده گرفتند وگرنه ما باخلاف و زیاده خواهی در هر لباسی مخالف هستیم.

وی بنابر سخنان رهبری پزشکان را ثروت ملی اجتماعی تعبیر کرد و گفت: مرکز پژوهش ها،سازمان بازرسی ودیوان محاسبات گزارش دارند و اگرکسب در سلامت مقصی باشند یقه اش را می گیرند. نباید قانون رابه حاشیه برد زیرا پرداختی وضعیت حقوق با بررسی شورای حقوق و دستمزد است.

وی همچنین گفت:و قتی 26 هزار میلیارد پرستار برای ما درآمد ایجاد می کنند و کار مضاعف انجام می دهند باید کارانه را هم درنظر داشت. تا وقتی نیرو کم است همه چیز شعار است و بار کار بر دوش گروهی خاص می افتد.

وی گفت: بخش عمده کار ما مشکلات بیمه هاست و باید به این فکر کنیم که چه کنیم که در حوزه سلامت وضع مردم بهتر شود زیرا سلامت مردم همانند امنیت است. یکی از کارهایی که این دولت در حد بضاعتش انجام داد حساس کردن دولت نسبت به سلامت مردم است.

وی افزود:‌ مردم حرف‌های شما را قبول ندارند و نمی‌پذیرند، زیرا وزارت اطلاعات، صداوسیما و مرکز آمار نظرسنجی می‌کنند و نظرسنجی شما مثل همین فیش‌های شما است.

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
گزارش کامل فارس از جلسه رای اعتماد به وزرای …بعد از جلسه صبح و عصر مجلس درباره بررسی صلاحیت سه وزیر پیشنهادی، در نهایت فانی و فرجی سلام بر تو ای رازی برخی از دوستان متعاقب انتشار مطلب قبلی در باره توزیع منازل سازمانی به این نکته اشاره خبرگزاری انا اخبار،آخرین خبرها،خبر فوریبحران آب در روستا اعتراض نماینده ایران به دبیرکل سازمان ملل متحد درباره تمدید اخبار،اخبار روز،اخبار خبرگزاری ها اخبار،آخرین …ارتباط بی اساس پالم با تعطیلی دامداری ها ارائه طرح مدیریت واحد شهری به هیات رییسه مجلسفارس گزارش می‌دهد مشروح اولین روز رای اعتماد مجلس به …فارس گزارش می‌دهد مشروح اولین روز رای اعتماد مجلس به وزرای پیشنهادی دولت یازدهمبخش سوم مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی …مصوب جلسه مورخ شورای کمیسیونهای شورای عالی انقلاب فرهنگی به استناد اهداف و ظایف ره ولاء فرهنگ و اجتماعزمانی آل سعود، خاندان حاکم بر عربستان تلاش بسیار می‌کرد تا به هر طریق ممکن بر جنگ زبان و ادبیات فارسی فولکلور ایران، توده شناسیشماره ی نوشته ۱۸ ۱۸ دکتر محمد جعفر محجوب فرهنگ عامه و زندگی در این روز‌ها دیگر گمان مقالات کاربردی فارسی این همه هیاهو در شهر و خیابانها و کوچه ها برای چیه؟ خوب حتما خبریه دیگه و چه خبری بهتر گزارش کامل فارس از جلسه رای اعتماد به وزرای پیشنهادی فانی و بعد از جلسه صبح و عصر مجلس درباره بررسی صلاحیت سه وزیر پیشنهادی، در نهایت فانی و فرجی‌دانا سلام بر تو ای رازی برخی از دوستان متعاقب انتشار مطلب قبلی در باره توزیع منازل سازمانی به این نکته اشاره کردند خبرگزاری انا اخبار،آخرین خبرها،خبر فوری بحران آب در روستا اعتراض نماینده ایران به دبیرکل سازمان ملل متحد درباره تمدید قانون ایسا اخبار،اخبار روز،اخبار خبرگزاری ها اخبار،آخرین خبرها،خبر فوری در این بخش شما با انواع اخبار غزهاخبار ایراناخبار سوریهاخبار اخبار روز غزهاخبار فارس گزارش می‌دهد مشروح اولین روز رای اعتماد مجلس به وزرای فارس گزارش می‌دهد مشروح اولین روز رای اعتماد مجلس به وزرای پیشنهادی دولت یازدهم بخش سوم مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد پیرو مذاکرات قبلی به پیوست باره ای از مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی را جهت دستور درج در ره ولاء فرهنگ و اجتماع زمانی آل سعود، خاندان حاکم بر عربستان تلاش بسیار می‌کرد تا به هر طریق ممکن بر جنگ داخلی که زبان و ادبیات فارسی فولکلور ایران، توده شناسی شماره ی نوشته ۱۸ ۱۸ دکتر محمد جعفر محجوب فرهنگ عامه و زندگی در این روز‌ها دیگر گمان نمی مقالات کاربردی فارسی این همه هیاهو در شهر و خیابانها و کوچه ها برای چیه؟ خوب حتما خبریه دیگه و چه خبری بهتر از

قطع دسترسی برخی کاربران iOS به اپل استور

[ad_1]

به گزارش جام‌جم آنلاین به نقل از کلیک، حوالی ظهر دیروز بود که از کاربران سیستم عامل iOS صحبت هایی مبنی بر عدم توانایی آنها برای ورود به سرویس هایی همچون فروشگاه نرم افزاری اپل و آیتیونز منتشر شد و البته این صحبت ها کاملا صحت داشتند. چرا که سرویس جدول زمانی اپل نیز خبر از وجود چنین مشکلی در همان ساعات می دهد. این سرویس نشان می دهد که این مشکل از ساعت ۱۲ ظهر روز دوشنبه به وقت ایران آغاز شد و به مدت یک و نیم ساعت ادامه پیدا کرد.

همانطور که گفته شد، عدم توانایی اتصال به برخی سرویس های اپل و عدم امکان نصب یا به روزرسانی نرم افزار ها موجب برانگیخته شدن اعتراضات کاربران سیستم عامل iOS شد. اتفاقی که به نوعی مقارن با به روز رسانی جدید سیستم عامل iOS بود و امروز شرکت اپل نسخه ۱۰٫۲ این سیستم عامل را منتشر کرد. البته هنوز هیچ خبری مبنی بر ارتباط یا عدم ارتباط این دو اتفاق از سوی اپل منتشر نشده است.

اگرچه اخبار حاکی از آن هستند که این مشکل در حال حاضر به طور کلی رفع شده است، اما اگر همچنان در حال دست و پنجه نرم کردن با این مشکل هستید، آن را با ما و البته سایر کاربران iOS در میان بگذارید.

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
چرا دانلود از اپ استور برای کاربران ایرانی امکان پذیر …چرادانلودازاپاستوربرایچرا دانلود از اپ استور برای کاربران ایرانی امکان پذیر نیست؟ و راه حل های اررور ۱۰۰۹ اپ فارس گزارش می‌دهد آغاز تحریم جدید اپل علیه کاربران …فارس گزارش می‌دهد آغاز تحریم جدید اپل علیه کاربران ایرانی اینترنت بانک‌های ایرانی باگ‌ها و مشکلات فنی یافت شده در اپل اپسباگ‌ها و مشکلات فنی یافت شده در باگ های چگونه مشکلات آیفون را به‌راحتی و به سریع‌ترین …چگونه مشکلات آیفون را به‌راحتی و به سریع‌ترین شکل ممکن حل کنیم؟آیا آندروید نیاز به آنتی ویروس داردپیشنهاد سردبیرآیا سیستم عامل آندروید نیاز به آنتی ویروس دارد ؟ در این مطلب قصد داریم به این سوال بررسی آیفون پلاس اپل زومیتبررسی آیفون پلاس، جدیدترین گوشی پرچمدار اپل با دوربین دوگانه و رنگ‌بندی جدیدتکنیک ها و ترفند های اپلستانتکنیک ها و ترفند های عکس برداری به اشتراک گذاری چندین تصویر در با داشتن محصولات اپل از چه چیزهایی محروم می‌شویم؟اگر جزو فن‌بوی‌های اپل و محصولات این شرکت هستید و نمی‌توانید تحمل کنید کسی به ساخته پنج افسانه در مورد باتری آیفون سیبچهدرود به دوستان عزیز لطفا کمى از نحوه شارژ کردن دیوایس توضیح بدهید که اگر درصد باترى به بهترین شرکت ارائه دهنده اینترنت در ایران را انتخاب …بهترینشرکتارائهدهندهاگر از یکی از شرکت‌های جهت دسترسی به اینترنت استفاده می‌کنید، در نظرسنجی امروز ما چرا دانلود از اپ استور برای کاربران ایرانی امکان پذیر نیست چرادانلودازاپاستور چرا دانلود از اپ استور برای کاربران ایرانی امکان پذیر نیست؟ و راه حل های اررور ۱۰۰۹ اپ استور فارس گزارش می‌دهد آغاز تحریم جدید اپل علیه کاربران ایرانی فارس گزارش می‌دهد آغاز تحریم جدید اپل علیه کاربران ایرانی اینترنت بانک‌های ایرانی حذف و باگ‌ها و مشکلات فنی یافت شده در اپل اپس لینک های مفید جیلبریک تا ۹٫۳٫۳ با نسخه انگلیسی پانگو و ویندوز آموزش نصب چگونه مشکلات آیفون را به‌راحتی و به سریع‌ترین شکل ممکن حل کنیم؟ چگونه مشکلات آیفون را به‌راحتی و به سریع‌ترین شکل ممکن حل کنیم؟ آیا آندروید نیاز به آنتی ویروس دارد پیشنهاد سردبیر آیا سیستم عامل آندروید نیاز به آنتی ویروس دارد ؟ در این مطلب قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم بررسی آیفون پلاس اپل زومیت آیفون و پلاس، پرچمداران امسالِ شرکت پرآوازه‌ی اپل هستند که با محصولات باکیفیت خود تکنیک ها و ترفند های اپلستان تکنیک ها و ترفند های عکس برداری به اشتراک گذاری چندین تصویر در چندین با داشتن محصولات اپل از چه چیزهایی محروم می‌شویم؟ اگر جزو فن‌بوی‌های اپل و محصولات این شرکت هستید و نمی‌توانید تحمل کنید کسی به ساخته‌های پنج افسانه در مورد باتری آیفون سیبچه درود به دوستان عزیز لطفا کمى از نحوه شارژ کردن دیوایس توضیح بدهید که اگر درصد باترى به طور بهترین شرکت ارائه دهنده اینترنت در ایران را انتخاب کنید نظرسنجی بهترینشرکتارائه اگر از یکی از شرکت‌های جهت دسترسی به اینترنت استفاده می‌کنید، در نظرسنجی امروز ما شرکت

فتاوای تکفیری، چالشی در برابر نهاد افتاء: بازخوانی برخی شرایط افتاء از منظر مذاهب اسلامی

[ad_1]

چکیده

به شهادت آیات و روایات فراوان، یکی از شئون پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) مقام افتاء بوده‌ است. این شأن در ادامه به‌ امامان. در نگاه شیعی. و صحابه و تابعین. در نگاه ‌اهل سنت واگذار شد و ایشان نیز با تربیت شاگردان و فرهیختگانی به نام روات و در ادامه مجتهدان و فقیهان این شأن را به برای ایشان به ودیعت نهادند. فقیهان و مجتهدان شئون و مناصب مهم و چندگانه‌ای همچون افتاء قضا و ولایت دارند که ‌از این میان، شأن افتاء به دلایلی چند اهمیت فراوانی دارد. برخی از این ادله عبارت‌اند از: 1. اتفاقی بودن این شأن برای فقیهان در مذاهب اسلامی؛ 2. گسترده بودن قلمرو و جغرافیای آن؛ و 3. کارکردهای بسیار آن، با توجه به ‌استفاده‌ ابزاری تکفیری‌ها و معتقدان به حقیقت انحصاری از نهاد افتاء از یک سو، و هرج و مرج طلبان و شالوده شکنان از سوی دیگر، که در جهان جدید موجب تحمیل صدمات فراوانی به‌ اسلام و هویت علمی (2) ‌مسلمانان شده و همچنین با عنایت به لزوم تعامل نهاد افتاء با نهادهای دیگری که می‌توانند به کاربردی‌تر شدن فرآیند افتاء کمک کنند، پرداختن به «بازخوانی برخی شرایط افتاء» به یک ضرورت تبدیل شده ‌است. نویسنده معتقد است رعایت شرایط اصلی افتاء نه تنها مدعیان افتاء را از تکفیر و تفسیق دیگران بر حذر می‌دارد، بلکه مهم‌ترین گام در صیانت و صلابت نهاد افتاء خواهد بود. در نوشتار پیش رو می‌کوشیم ضمن تبیین چیستی و جایگاه‌ افتاء، به شرایط و لوازم افتاء اشاره کنیم تا شاید از این طریق بتوان ضمن کمک به ساماندهی نهاد افتاء، آسیب‌های آن را در جهان جدید مدیریت کرد و کاهش داد. پرداختن به‌ ادله شرعی افتاء و تبیین قائلان و نافیان هر یک از آن ادله و تحلیل و جمع بندی آنها دغدغه ‌اصلی این پژوهش نیست، چرا که نه تنها در این مقال نمی‌گنجد بلکه مقام چنین مباحثی مراکز آکادمیک است.
کلید واژه : افتاء، فتوا، مفتی، شئون فقیه، شرایط افتاء.

درآمد

فقه تکفیری، که پیامد روشن آن تروریسم و کاشتن بذر ناامنی و خشونت است، ماهیتی متناقض نما دارد. چرا که ‌از یک سو تلاش دارد، در سایه بهره گیری از کارکرد غیراسلامی‌ فقه، با تکفیر و ترور دیگران به پاک سازی و بهداشتی کردن فضا و آرامش و امنیت کمک کند و از دیگر سو با کاشتن بذر وحشت و خشونت، انسان‌ها را به درون گرایی مفرط، که ‌اوج ناامنی و ترس است، وادارد. فقه تکفیری حاصل یک خبط عظیم است که‌ امام محمد غزالی از عالمان خوش فهم جهان اهل سنت پیش از این هم کیشان خود را از آن بر حذر داشته‌ است. خبط و خلط فروع و اصول اسلام با یکدیگر اتفاق وحشتناکی است که در میان مفتیان تکفیری رخ داده است. غزالی ضمن تحذیر هم کیشان خود از تکفیر دیگران می‌نویسد: «و اعلم انه لاتکفیر فی الفروع اصلاً الا فی مسئله واحده و هى ان ینکر اصلاً دینیاً علم من الرسول بالتواتر». (3)
فتاوای حاوی تکفیر در تاریخ فقه و فقاهت بی پیشینه نیست، اما حجم آن و کیفیت آنها را نمی‌توان با آنچه در جهان جدید با آن مواجهیم مقایسه کرد. جهان جدید به همان میزان که تخصص را در دانش‌ها نهادینه کرد بی‌ضابطه‌گری را نیز در برخی حوزه‌ها افزایش داد و این یکی از تناقض‌های جهان جدید است.
در ادامه می‌کوشیم درباره مراعات نشدن برخی شرایط در قلمرو افتاء که برای مفتیان مشخص شده و از شرایط ضروری و حیاتی این طبقه دانسته شده سخن بگوییم تا روشن شود توسعه کمی‌ و کیفی فقه تکفیری در جهان جدید محصول حرکت رو به‌ افول (بی دینی) انسان معاصر از یک سو و فقیه‌تر شدن و متخصص شدن فقیهان مدعی از سوی دیگر نیست، بلکه محصول تناقضی است که بدان اشاره شد.

الف. فقیه و شئون (مناصب) وی در فقه ‌اسلامی‌

فقه اسلامی‌ برای فقیه شئون یا مناصب متعددی لحاظ کرده‌ است (4) که بازگشت آنها را می‌توان در شئون سه گانه‌ای لحاظ کرد (5) که هر یک از این شئون یا مناصب دارای شرایط احرازی و شرایط اجرایی است. (6) به بیان دیگر، فقه اسلامی‌ هم برای کسانی که می‌خواهند به‌ این منصب دست بیابند شرایطی مقرر کرده‌ است و هم پس از دست‌یابی، آنها را مکلف به رعایت شرایطی کرده ‌است تا ایشان را اجازه تعدی از شریعت یا حقوق مسلمانان (7) نباشد. این سه شأن یا منصب عبارت‌اند از: افتاء، قضاوت، ولایت. یکی از فقیهان برجسته شیعی در اشاره به‌ این شئون آورده‌ است: «للفقیه الجامع للشرایط مناصب ثلاثه، احدها الافتاء فیمایحتاج الیها العامی ‌فی عمله، الثانی: الحکومه، الثالث: ولایة التصرف فى الاموال و الانفس». (8)
رویکرد فقه شیعی به ‌این شئون با فقه‌ اهل سنت تفاوت‌هایی دارد که‌ از آن جمله تفاوت نگاه‌ ایشان به شأن قضا و ولایت با شأن افتاء است. فقیهان شیعی قضا را منصب (9) دانسته، بهره‌گیری فقیهان از آن را نیازمند اذن خاص امام (10) می‌دانند و لذا معتقدند هیچ کس بدون اذن امام نمی‌تواند به قضاوت بپردازد، اما در افتا چنین اذنی را لازم نمی‌دانند، یعنی معتقدند مجتهد جامع شرایط برای «فتوا دادن» نیاز به مجوز امام ندارد. (11) صاحب جواهر در اشاره به ‌این تفاوت است که می‌نویسند: «ان قبول الفتوی. بعد اندراجها فی الحق و العدل و القسط و نحو ذلک. لایحتاج الی اذن من الامام علیه ‌السلام». (12)
این نکته در آرای محقق آشتیانی نیز بازتاب داشته، در اشاره به تفاوت قضا و افتاء، قضاوت را از توابع ریاست دانسته، می‌نویسند: «بخلاف الافتاء للناس ... فانها لیست من فروع النبوه و الریاسة الکلیه ‌الالهیه، بل هى واجبة بجعل أولى الهى من غیر توقف على نصب الولى». (13) اما در فقه‌ اهل سنت این شأن نیز به مانند دو شأن دیگر شأنی حکومتی است و لذا در تعابیر ایشان بیش از آنکه سخن از شأن باشد سخن از منصب است. ایشان معتقدند شأن قضا و افتاء در عرض حکومت نیست، بلکه در طول آن است. یکی از فقیهان اهل سنت با اشاره به ‌این نکته می‌نویسد: «از آنجایی که قضا و افتاء از اجزای امامت است، در امامت شرایطی لحاظ شده که در آن دو لازم نیست. از جمله ‌این شرایط لزوم قرشی بودن امام است، بر خلاف آن دور منصب که چنین شرطی ندارد». (14)

ب. اهمیت و جایگاه شأن افتاء در مذاهب اسلامی

منصب افتاء پیشینه‌ای کهن در تاریخ اسلام (15) و اهمیتی بسیار در اندیشه و عمل مسلمانان دارد. این جایگاه نقش حیاتی و تأثیرگذاری در زندگی فردی و اجتماعی آنها ایفا می‌کند به گونه‌ای که با رویکرد انتظار حداکثری از شریعت و نظریه عدم خلو وقایع از حکم شرعی نمی‌توان حیات خلوتی برای فرد مسلمان بدون حضور فقه تصور کرد. اهمیت و شأن این منصب زاییده علل و عواملی است که در ادامه می‌کوشیم به مهم‌ترین آنها بپردازیم.

1. منصب افتاع، منصبی نبوی

به شهادت آیات، (16) و سیاق و وزن بسیاری از روایات، (17) یکی از شئون مهم نبی شأن افتاء است. فقیهان نیز به تأسی از آیات و روایات سخن از جانشین نبی بودن مفتی و جایگاه نبی بودن این منصب به میان آورده‌اند. (18) شاطبی با تشبیه کردن مفتی به پیامبر می‌نویسد: «فتوادهنده مخبر از خداوند است و قائم مقام، و به یک معنا مشرع است». (19) این تشبیه و این مقام افاضه‌ای از طرف پیامبر به فقیهان ایشان را در مقام و موقعیت رفیعی قرار داده ‌است که‌ آنها را نیازمند تلاش برای نزدیک‌تر شدن به خُلقیات و آداب نبوی کرده ‌است.
از سوی دیگر، این رویکرد منصب افتاء را منصبی خطیر کرده ‌است. لذا بسیاری از اصحاب پیامبر و فقیهان مسلمان، به نقل از برخی راویان و کتب تاریخ فقه، از پذیرش این منصب سرباز می‌زده‌اند. ابن ابی لیلی به نقل از برخی کتب روایی اهل سنت می‌گوید: «أدرکت مائة و عشرین من الأنصار من أصحاب رسول الله صلى الله علیه و سلم، یسأل أحدهم عن المسألة فیردها هذا إلى هذا، و هذا إلى هذا حتى ترجع إلى الأول». (20)
یکی از روایات مشترکی که در منابع شیعی و سنی، و ناظر به هیمنه و ابهت این منصب است، روایتی است که صاحب مستدرک ذیل باب 15 از ابواب قضا «باب نوادر ما یتعلق بأبواب صفات القاضی، و ما یجوز أن یقضی به» از امام صادق (علیه السلام) ‌آورده ‌است که ایشان نقل می‌کنند که پیامبر فرمود: «أجرأکم على الفتیا اجرأکم على الله عزوجل، أو لا یعلم المفتى أنه هو الذى یدخل بین الله تعالى و بین عباده؟ و هو الحائر بین الجنة و النار». (21)

2. اهمیت افتاء به دلیل قلمرو گسترده‌ آن

یکی دیگر از ویژگی‌های افتاء که‌ آن را با اهمیت کرده ‌است قلمرو گسترده‌ آن است. افتاء در اندیشه‌های اکثریت فقیهان شیعی و بسیاری از فقیهان و عالمان سنی که برآمده‌ از آموزه‌های قرآنی و نبوی است جغرافیای فراخی دارد. در منظومه‌ اندیشه‌های شیعی افتاء، تمام زندگی این جهانی یک شیعی را در می‌نوردد، کما اینکه در اندیشه‌های سنی امور دنیوی محض از قلمرو آن بیرون است و الا در این رویکرد اسلامی ‌نیز بسیاری از قلمروهای حیات انسانی در سایه ‌افتاء است.
این نگاه به ‌افتاء شأن و جایگاه پراهمیتی را برای آن رقم زده ‌است که خود عاملی برای تدوین آثاری ویژه با همین عنوان برای تبیین فتوا و مباحث پیرامونی آن بوده‌ است. (22)

3. افتاء و نقش آن در حرکت‌های اجتماعی

عامل دیگری که بر اهمیت افتاء افزوده ‌است نقش افتاء در جامعه پیرامونی مفتیان است. مفتیان در بسیاری از حرکت‌های اجتماعی در مقام همراهی یا کنترل آنها همیشه نقش آفرین بوده‌اند. گاه یک فتوا چنان در سرنوشت مردم تأثیر گذاشت است (23) که با هیچ ابزار دیگری امکان رسیدن به آن هدف نبوده ‌است. تاریخ فقه و فقیهان از این سنخ حضور سترگ و شکوهمند گزار‌‍شهای فراوانی دارد. این نقش هم دو دلیل انکار ناپذیراست: اولاً فقه حتی در نگاه فردی و فقه فردی به گونه‌ای نیست که به تمامه ‌از اجتماع و حوزه‌های جمعی انسان‌ها دوری گزیده باشد؛ ثانیاً تعامل فقه و جامعه‌ امری است که شواهد آن در تاریخ فقه چنان برجسته و فراوان است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

گفتار اول: مفهوم شناسی، ساختارشناسی و کارکردهای افتاء

در این گفتار ابتدا به مفهوم شناسی و قلمروشناسی افتاء می‌پردازیم. سپس از ساختار افتاء و کارکردهای آن به ‌اجمال سخن می‌گوییم تا بتوان به بحث اصلی که شرائط افتاء در مذاهب اسلامی ‌است بپردازیم.

الف. چیستی افتاء

افتاء در لغت به معنای تبیین یک حکم (24) یا بیان کردن و واضح کردن نکته و مسئله‌ای است که‌ ابهام دارد و روشن نیست. (25) در کتب لغت گفته شده‌ است: «أفتی المفتی إذا أحداث حکما»؛ (26) فتوا دادن یعنی بیان کردن حکمی ‌که پیش از این نبوده ‌است. در اصطلاح نیز افتاء یعنی اِخبار از حکم خداوند به صورت الزامی‌ یا اباحه‌ای (27) با عنایت به‌ ادله شرعیه بدون توجه به مورد پرسش به صورت عام و فراگیر بیان کردن یک مسئله. (28)

ب. قلمرو افتاء

قلمروشناسی افتاء یکی از بحث‌های بسیار مهم است. یکی از عوامل مهم بحران‌هایی که مفتیان تکفیری ایجاد کرده‌اند جهل آنها به قلمروشناسی است. فهم قلمرو افتاء به مباحثی گره خورده است که تا در آن فضاها به‌ اتخاذ رأی نپردازیم تصویر روشنی از قلمرو افتاء نمی‌توانیم ارائه کنیم. برخی از این مباحث عبارت است از: قلمرو دین و شریعت، نسبت شئون فقیه با یکدیگر، سیره مفتیان در افتاء، حق یا وظیفه بودن افتاء و بسیاری موارد دیگر، در ادامه به دو مورد، به اجمال، اشاره می‌کنیم.

1. قلمرو دین و شریعت تعیین کننده قلمرو افتاء

یکی از بحث‌های مهم در تبیین قلمرو افتاء تلاش در فهم قلمرو دین و شریعت است. در بحث از قلمرو دین در میان فقیهان و عالمان مسلمان با دو رویکرد عمده مواجهیم: قلمرو حداکثری دین که به قلمرو حداکثری فقه می‌انجامد و قلمرو حداقلی دین که سر از قلمرو حداقلی فقه بیرون خواهد آورد.

1.1. رویکرد حداقلی فقه و افتاء

اخباریان در شیعه و بسیاری از اهل سنت مدافع رویکرد حداقلی به فقه و افتاء هستند. آنها می‌گویند یا باید فقط در مواردی ورود پیدا کرد که در آنجا پیشینه ورود معصومین از طریق ابلاغ نصوص فراهم بوده‌ است؛ (29) یا باید فقط در امور غیرعبادی و ناظر به‌ آخرت یا امور دنیوی با کارکردی اخروی ورود پیدا کرد؛ چرا که پیامبر فرموده‌اند: «انتم اعلم بدنیا کم منی». (30) در این رویکرد مفتیان ورودی حداقلی دارند و بقیه قلمرو حیات انسانی به خود انسان ها واگذار شده است.

2.1. رویکرد حداکثری فقه و افتاء

در مقابل رویکرد پیشین، رویکرد معظم اصولیان و فقیهان شیعی و برخی فقیهان اهل سنت قرار دارد که معتقدند افتاء قلمروی گسترده و موسع دارد و همانند خود دین است که یا حیات خلوتی برای انسان ها باقی نگذاشته ‌است یا حریم رها شده برای انسان آن قدر اندک است که در حکم عدم است. فقیهانی که معتقدند فقه مشتمل بر نظریه مدیریت انسان از گهواره تا گور است، (31) و منطقة الفراغ یا حوزه ما لا نص فیه را به رسمیت نمی‌شناسند (32) در زمره معتقدان به‌ این رویکرد قرار می‌گیرند.
البته ‌اتخاذ هر یک از این دو رویکرد مخاطراتی و محاذیری به همراه دارد که مجال پرداختن به‌ آنها در این نوشتار نیست، ولی به‌ اجمال می‌توان گفت رویکرد حداقلی به‌ افتاء ا‌گر فقه و مفتیان را از اتهام ناکارآمدی و عقب ماندن از تحولات عصری نجات دهد باز هم نمی‌تواند تضمینی برای محفوظ ماندن حرمت قلمرو اندک افتاء در برابر عرف و سیره عقلا و... باشد. به بیان دیگر، با توجه به درهم تنیدگی حوزه‌ها و عرصه‌های حیات انسانی سپردن حداکثری مدیریت این عرصه به غیر فقه می‌تواند همان بخش اندک واگذار شده به فقه را نیز به مخاطره بیندازد و به ‌این حریم خصوصی تعرض کند.
از سوی دیگر، دفاع از رویکرد حداکثری قلمرو افتاء و فقه، اگرچه می‌تواند به همراهی دیگر عرصه‌های حیات انسانی با دغدغه‌های فقهی بینجامد، ولی با توجه به منابع فقهی و مبانی فقه رایج آن را متهم به ناکارآمدی و عقب ماندن از تحولات عصری می‌کند.

2. نسبت شئون فقیه با یکدیگر

معیار مهم دیگر برای فهم قلمرو افتاء اتخاذ رأی درباره نسبت شئون سه گانه فقیه با یکدیگر است. آیا شئون فقیه در عرض یکدیگرند یا در طول هم هستند؟ و به عبارت دیگر، آیا آنچه درباره فقیه گفته می‌شود جزء مناصب است یا جزء شئون؟ در پاسخ به ‌این پرسش‌ها با دو رویکرد به مانند بحث پیشین مواجهیم: معتقدان به طولی بودن مناصب یا شئون، و معتقدان به عرضی بودن این
مناصب و شئون.

1.2. طولی بودن شئون فقیه

رویکرد طولی بودن شئون فقیه متعلق به‌ اکثریت فقیهان و عالمان اهل سنت است. آنها معتقدند دو شأن قضاوت و افتاء در عرض ولایت نیستند، بلکه در طول آن هستند. و لذاست که‌ آنها تعبیر به منصب قضا و افتاء می‌کنند که نیازمند به ناصب است. برای مثال، در بحثی مثل رؤیت هلال، طولی بودن شأن افتاء نسبت به دیگر شئون، حق افتاء را از مفتی سلب کرده، آن را در اختیار والی یا حاکم قرار می‌دهد؛ چرا که نگاه طولی بودن دو پیامد دارد: اولاً چون نیاز به نصب حاکم دارد حاکم می‌تواند از همان اول قلمروهایی را بیرون از وظایف مفتی قرار دهد، همان گونه در اکثر جهان اهل سنت اینگونه ‌است؛ ثانیاً در این نگاه به صورت طبیعی آنچه بیرون از قلمرو ولایت و قضاوت باقی می‌ماند، که بیشتر هم احکام فردی است، در قلمرو حاکمیت مفتی خواهد بود.

2.2. عرضی بودن شئون فقیه‌

اکثریت فقیهان و عالمان شیعی معتقدند افتاء نسبتش با ولایت و قضاوت نسبتی عرضی است، اگرچه قضاوت نسبتش با ولایت طولی است؛ چرا که‌ ایشان معتقدند اینها از شئون هستند و لذا نسبت اینها نسبت عرضی است. در این رویکرد فقیه متولی جامعه حق سلب شأن افتاء دیگر فقیهان را ندارد.
همان مسئله فوق در فرض عرضی بون شأن افتاء این حق را برای مفتی اثبات کرده، وی را محق در ورود به‌ این عرصه می‌کند؛ چرا که‌ اولاً مفتی بالاصاله حق ورود در هر حوزه‌ای از حوزه‌های تشریع را دارد. ثانیاً دلیلی بر تقدم شان ولایت و قضا بر افتاء نیست تا بتوانیم این سنخ از قلمروها را اولویت بندی کنیم و آن را به یک شأن اختصاص دهیم.

ج. چیستی ساختار یا نهاد افتاء

افتاء به عنوان یک نهاد اجتماعی (33) جایگاه مهمی‌ در ساختار اندیشه دینی دارد. در نهاد (34) افتاء ما با یک مثلث مواجهیم که عبارت‌اند از: مفتی یا فتوادهنده؛ مستفتی یا خواهان فتوا و فتوا که خروجی رأی مفتی در پاسخ به پرسش مستفتی یا مطلق اظهارنظر مفتی درباره یک مسئله شرعی است، گرچه پیشینه‌ی پرسشی نیز نداشته باشد. البته‌ اضلاع دیگری نیز در ساختار افتاء تعریف پذیرند که به‌ اندازه‌ این سه رکن اهمیت ندارند. مفتی را فقیهی که تبیین کننده حکم الله در خصوص وقایع اتفاقیه‌ است دانسته‌اند (35) و به‌ اتفاق اکثر فقیهان و اصولیان مذاهب اسلامی‌ افتاء از ویژگی‌های کسی است که ملکه‌ اجتهاد دارد؛ (36) و به بیان دیگر، برآیند اجتهاد است.
افتاء از یک سو مجتهد و فقیهی را که مفتی است با خود دارد و از دیگر سو مکلفی که مستفتی است، و از سوی سوم عنوانی با نام فتوا دارد که خود لوازم و ملازماتی دارد، همچون منابع فتوا، مکانیزم مدیریت فتوا و .... پرداختن به همه‌ این اجزا و ساختارهای افتاء دغدغه‌ این نوشتار نیست، بلکه می‌کوشیم فقط به شرایط مفتی، که رکن رکین نهاد افتاء است، بپردازیم.

د. کارکردهای افتاء

افتاء اگر مبتنی بر شرایط علمی‌ و لوازم برون علمی‌ آن باشد کارکردهای مثبتی خواهد داشت، ولی اگر شرایط در آن رعایت نشود چنان آثار منفی خواهد داشت که جبران ناپذیر خواهد بود. در ادامه به برخی از این کارکردها اشاره می‌کنیم.

1. افتاء عاملی برای تحبیب یا روشی برای تهبیب

افتاء می‌تواند عاملی برای تحبیب و تقریب باشد کما اینکه ‌این ظرفیت را دارد که عاملی برای تنفیر و تکفیر باشد. مفتی اگر در هنگامه ‌افتاء روح شریعت را دریافته باشد و دغدغه‌های شارع را برای ایجاد همگرایی دینی و مذهبی درک کرده باشد تلاشش را مصروف یافتن راه حلی برای تقریب و تحبیب خواهد کرد، ولی اگر عصبیت‌های مذهبی و نفرت افکنی را استراتژی خود قرار دهد خروجی فتوای وی روشی برای تهبیب و افکندن بذر تنفیر برای هدایت جامعه به سوی تکفیر یکدیگر خواهد بود.
در جهان جدید با کمال تأسف برخی با نداشتن درک درست از دین و روح شریعت به جای آنکه با بهره گیری از ظرفیت بسیار مناسب افتاء به نزدیک کردن جهان اسلام به یکدیگر بیندیشند از این ظرفیت مناسب برای تکفیر کسانی بهره می‌گیرند که به وحدانیت خدا و رسالت نبی اسلام اعتراف دارند و اختلافشان با دیگران یا در رویکردهای ویژه به‌ این اصول است یا در برخی فروعات دینی است.

2. افتاء حرکت ساز یا حرکت سوز

دیگر کارکرد مهم فتوا به تأثیر آن در حرکت‌های اجتماعی و فرهنگی برمی‌گردد. فتوا همانگونه که می‌تواند به حرکت‌های علمی‌ و اجتماعی و سیاسی کمک کند و حرکت آنها را تسریع ببخشد این ظرفیت را دارد که در برابر هر حرکت رو به جلو و تحول آفرین سد نفوذناپذیری شود.
در مسائل برون مذهبی و حتی برون دینی افتاء می‌تواند در کنار دیگر دانش‌ها مسیر تعالی انسانی را هموارتر کند، همان گونه که می‌تواند با ایجاد موانعی خود را از مسیر تأثیرآفرینی بیرون کند و سرنوشت حرکت‌های انسانی را به دست عرف و عقلا بسپرد و خود را از نقش آفرینی محروم کند. برخی کژاندیشان سودای زندگی در غارها را در سر می‌پرورانند و به همین جهت هر گونه نوآوری در دانش‌ها یا روش‌ها و ارزش‌ها را خروج از جاده حق دانسته، با نام دفاع از سنت و رویکرد سنتی به مبارزه با آن نوآوری‌ها می‌پردازند، غافل از اینکه بدعت و نوآوری دو سنخ نگاه به پیشرفت و تحول اند.

3. افتاء و کارآمدی یا ناکارآمدی فقه در عرصه مدیریت

دیگر کارکرد افتاء القای کارآمدی یا ناکارآمدی فقه در عرصه مدیریت است. افتاء، اگر مبتنی بر قواعد علمی ‌و درک روح شریعت باشد، می‌تواند از مهم‌ترین ابزارها برای القای کارآمدی فقه در عرصه‌های مدیریتی باشد. البته گرچه ولایت، خود، شأن یا منصبی از مناصب و شئون فقیه‌است، ولی آن گونه نیست که‌ ارتباطی بین این شئون و مناصب برقرار نباشد، بلکه چه ما معتقد به نسبت طولی بین این شئون و مناصب باشیم و چه نگاهمان عرضی باشد اینها می‌توانند در تکمیل یکدیگر مؤثر باشند.
افتاء می‌تواند فقه را کارآمد و قابل اجرا نشان دهد، کما اینکه می‌تواند آن را ناتوان و بی برنامه به تصویر بکشد. کارکردهای افتاء بسیار بیش از این موارد است و پرداختن به تمام آنها فرصتی دیگر می‌طلبد.

گفتار دوم: شرایط افتاء در فقه ‌اسلامی

افتاء در فقه ‌اسلامی شرایطی دارد که برخی فقیهان با استناد به قاعده لزوم دفع فساد از دین مانع دست یابی فاقدان آن شرایط به‌ این منصب شده‌اند و حتی بالاتر از آن بسیاری از عالمان مسلمان به ضمان مفتی فاقد شرایط حکم کرده‌اند و گفته‌اند: «من افتی رجلاً فاتلف بفتواه مالاً فان کان مجتهداً فلا شئی و الایضمن ما تلف بسبب فتواه». (37)
این دغدغه‌ها سبب شده ‌است فقیهانی که نگاه منصبی به ‌این جایگاه دارند حاکم اسلامی‌ را دعوت کنند تا در گزینش مفتی دقت لازم را داشته باشد. یکی از فقیهان اهل سنت (38) در این باره می‌نویسد: «حاکم جامعه باید از مشهورین به علم در عصر خویش استمزاج و پرسش کند و کسی که لیاقت افتاء را دارد برگزیند تا از این طریق مانع افتاء کسانی شود که فاقد این شأن و جایگاه هستند». (39)
فقیهان شیعی نیز دغدغه‌ای جدی داشته‌اند که نگذارند کسانی که فاقد شرایط لازم این منصب هستند، بر این جایگاه تکیه بزنند. یکی از ایشان در تبیین لزوم رعایت شرایط افتاء می‌نویسد: «یحرم الافتاء بغیر علم، وکذا الحکم». (40) ایشان آنگاه به‌ آیاتی و روایاتی استناد می‌کند که عبارت‌اند از: (وأن تقولوا على الله مالا تعلمون) ؛ (41) (و لا تقف ما لیس لک به علم) ؛ (42) (ومن لم یحکم بماأنزل الله فأولئک هم الکافرون) ؛ (43) و قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : «... و من أفتى الناس و هو لا یعلم الناسخ من المنسوخ و المحکم من المتشابه فقد هلک وأهلک»؛ (44) «وقال (صلی الله علیه و آله و سلم) : من عمل على غیر علم کان ما یفسد أکثر مما یصلح». (45)
محقق کرکی نیز دیگر فقیه شیعی است که در پاسخ به‌ استفتائی که‌ از ایشان درباره شرایط افتاء شده می‌نویسد: «حیث کان صدور الفتوی المذکورة من الشخص المذکور {خالیا من مستند شرعی، من اجتهاد او تقلید لاهل الاجتهاد المتصفین بصفات الافتاء کلها، و من جملتها کون المجتهد حیا؛ فالفتوی المذکورة باطلة لا یجوز العمل بها، و الله ‌اعلم». وی صدور حکم از چنین شخصی را نیز نافذ نمی‌داند و در پاسخ به مسئله‌ای دیگر می‌نویسد: «فیما لو حکم شخص غیر مستجمع لجمیع شرائط الافتاء و القضاء فی حقوق الناس و غیره، و غیر نائب من قبل الامام علیه‌ السلام، هل ینفذ حکمه‌ام لا؟ [الجواب]: الثقة بالله وحده لا ینفذ حکمه و الحال ما ذکر، و الله‌ اعلم». (46)
برخی با تقسیم شرایط مفتی به شرایط مرتبط با شخصیت مفتی و شرایط علمی‌ مفتی که می‌توان با مقداری تسامح آنها را به شرایط حقیقی و حقوقی تأویل برد، شرایطی همچون عقل و اسلام و بلوغ و عدالت و... را جزء شرایط حقیقی یا شخصیت مفتی دانسته‌اند و اجتهاد و شروط آن را از شرایط علمی ‌مفتی لحاظ کرده‌اند. (47) ولی به نظر می‌رسد این تقسیم بندی جامعیت و مانعیت نداشته باشد و چندان علمی ‌نباشد. به همین جهت می‌توان گفت برای مفتی که شأنش افتاء است شرایطی لازم است که می‌توان آن را به دو گونه شرط پیشینی و پسینی تقسیم کرد. به بیان دیگر، این شرایط گاه شرایطی است که زمینه استقرار این منصب را فراهم می‌کند که همان شرایط پیشینی است. شرایطی هم هستند که پس از استقرار این منصب از لوازم اعمال آن منصب‌اند و فضا را برای تحقق آن فراهم می‌کنند که شرایط پسینی است.
برخی از شرایط پیشینی را شرایط عامه تکلیف تشکیل می‌دهند و برخی دیگر نیز با شرایط دیگر مناصب فقیه مثل منصب قضا و ولایت مشترک‌اند. تبیین این شرایط برای آن ضروری است که در روایات نبوی، مسلمانان تحذیر شده‌اند از اینکه: «یخرج فی آخر الزمان رجال ثم اتفقا رئوس الجهال یهلون الناس فیضلون و یضلون». (48)
در ادامه می‌کوشیم به‌ اجمال به ‌این شرایط بپردازیم.

الف. افتاء و شرایط پیشینی

شرایط پیشینی افتاء عبارت‌اند از: بلوغ، (49) عقل، ایمان، عدالت، (50) علم به ‌احکام، حریت (در مقابل عبد بودن) ، طهارت مولد، دوری از دنیاگرایی، و ... که‌ از این میان به دو مورد مهم اشاره خواهد شد.

1. علم به ‌احکام

علم به ‌احکام، (51) که ‌از آن تعبیر به علم اجتهاد می‌شود، از شرایط ضروری افتاء است؛ زیرا، همان گونه که ‌اشاره شد، افتاء از شئون اجتهاد است و بالاتر از آن برخی معتقد به‌ این همانی این دو هستند؛ (52) و لذا بسیاری از عالمان معتقدند «آن کس که‌ اهلیت اجتهاد ندارد فتوا برای وی جایز نیست». (53)
در منابع روایی شیعی و اهل سنت، افتاء به غیرعلم امری مذموم و خطرخیز معرفی شده، برخی آن را از گناهان کبیره دانسته‌اند. در منابع روایی شیعی آمده ‌است: «عن موسی بن جعفر، عن آبائه (علیه السلام) قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : من أفتى بغیر علم لعنته ملائکة السماء و ملائکة الأرض». (54) در منابع اهل سنت نیز به لزوم ابتناء افتاء بر علم توجه شده، از فتاوای غیر عالمانه تحذیر داده شده ‌است که ‌از آن جمله‌ این روایت قابل ذکر است:
أخبرنا عبد الرحمن بن یحیی، ثنا علی بن محمد بن مسرور، ثنا أحمد بن أبی سلیمان قال: سمعت سحنون بن سعید یقول: «أجرأ الناس على الفتیا أقلهم علما، یکون عند الرجل الباب الواحد من العلم یظن أن الحق کله فیه». (55)
نداشتن علم به احکام شرعی گاه پیامدهایی به دنبال دارد که جبران پذیر نیست. برای مثال، می‌توان از واقعه‌ای تاریخی یاد کرد که بسیاری از مفسران و فقیهان شیعی و سنی آن را نقل کرده‌اند. در منابع روایی شیعی (56) و سنی (57) آمده‌ است که جمعی از مسلمانان، که جابر نیز در میان ایشان بود، در سفری با نکته‌ای مواجه می‌شوند که‌ آن را به ‌استحضار پیامبر می‌رسانند و از ایشان راهنمایی می‌خواهند. این جریان، که در این منابع از قول جابر نقل شده‌ است، این است:
جابر می‌گوید در سفری مسلمانی با ما همراه بود که جراحتی برداشته بود. محتلم شد. هنگام نماز وی از ما پرسید که چه باید بکنم. گفتیم باید با آب غسل کنی، این فرد بدان جهت که جراحتی در سر داشت پس از آنکه آب به جراحتش می‌رسد می‌میرد. پیامبر وقتی این جریان را می‌شنوند می‌فرمایند: «به کشتن دادند او را، خدا بکشدشان؛ (58) ضایع کردند او را، خدا ضایعشان کند». (59) بعد حضرت خود به‌ ارائه راه حلی می‌پردازند و می‌فرمایند: «کان یکفیه‌التیمم أو شد جراحته و غسل جسده، و مسح بالید المبلولة فوق الخرقة». (60)
فیض در کتاب الاصول الاصیله با نگاه حداکثری به لزوم علم به‌ احکام در اصل هشتم می‌نویسد:
انه لا یجوز التعویل علی الظن فی الاعتقادات، و لا الافتاء علیه فی العملیات کما عرفت سواء حصل ذلک الظن بمجرد اتباع الهوى و استحسان العقل و القیاس الفقهى أو اجتهاد الرأى أو الشهرة أو اتفاق الجماعة أو البراءة الاصلیة أو استصحاب الحال أو غیر ذلک من وجوه الاستنباطات الا ما صح عن اهل البیت علیهم السلام ... (61)
علم به‌ احکام یا اجتهاد ملازم با تسلط مفتی بر اموری است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

1.1. فقه مقارن و افتاء

از جمله علومی‌ که تسلط بر آن در هنگامه‌ افتاء ضروری است فقه‌ المقارنه ‌است. فقه مقارن در مقام افتاء می‌تواند دو کاربرد داشته باشد که عبارت‌اند از: الف. آشنایی مفتی با شیوه تعامل فقیهان در هنگامه مواجهه با آرای اختلافی؛ ب. جرئت نیافتن وی بر تکفیر دیگران با آشنا شدن وی با آرای فقهی گسترده و متفاوت. این نکته، هم در آموزه‌های روایی شیعی و سیره معصومین محل توجه بوده‌ است و هم، در آرا و سیره فقیهان و بزرگان اهل سنت بازتاب داشته ‌است. در منابع اهل سنت، ضمن تصریح به‌ این شرط آمده ‌است: «قال نعیم بن حماد سمعت ابن عیینة یقول سمعت أیوب السختیانی یقول أجسر الناس على الفتیا أقلهم علما باختلاف العلماء». (62) در منابع شیعی نیز از امام صادق (علیه السلام) وارد شده که خطاب به معاذ (63) فرموده‌اند:
بلغنى أنک تقعد فى الجامع فتفتى الناس؟ قلت: نعم، و أردت أن أسألک عن ذلک قبل أن أخرج، إنى أفعد فى المسجد فیجئ الرجل فیسألنى عن الشئ، فإذا عرفته بالخلاف لکم أخبرته بمایفعلون، و یجئ الرجل أعرفه بمودتکم وحبکم فأخبره بما جاء عنکم، و یجئ الرجل لا أعرفه و لا أدری من هو فأقول: و جاء عن فلان کذا، و جاء عن فلان کذا، فأدخل قولکم فیما بین ذلک، فقال لى: اصنع کذا فإنى کذا أصنع. (64)
فقه‌ الخلاف یا فقه‌ المقارنه با تفاوت‌هایی که با یکدیگر دارند هم درون مذهبی (65) تعریف پذیر است و هم برون مذهبی (66) که در جای خود باید بررسی شود. ضرورت توجه به این دانش بدان جهت است که مفتی اولاً بتواند مستفتی را طبق مذهب فقهی‌اش راهنمایی کند؛ و ثانیاً از تکفیر دگراندیشان فقهی و مذهبی خودداری کند.

2.1. تسلط مفتی بر نسبت سنجی گزاره‌ها و آموزه‌های اسلامی‌

مفتی باید بر زوایای مباحث فقهی تسلط داشته باشد. منابع را به خوبی بشناسد؛ روابط منابع را فهم کند؛ نسبت منابع فقهی و گزاره‌های آن را با دیگر گزاره‌های اخلاقی و کلامی‌ و ... دریابد. آشنایی مفتی با کتاب و سنت (67) و وجوه متفاوت این دو متن از شرایط حیاتی است. این دو متن ناسخ دارند و منسوخ؛ محکم دارند و متشابه؛ مجمل دارند و مبهم؛ شأن نزول دارند و جغرافیای صدور و بسیاری دیگر از زوایای پیدا و پنهان که باید مفتی به ‌آن توجه داشته باشد. (68)
نسبت سنجی آموزه‌ها گاه خود را در قالب یک گفتمان درونی نشان می‌دهد که همان نسبت سنجی ادله فقهی با یکدیگر است که بدان‌ها اشاره شد و گاه نیز در قالب یک گفتمان بیرونی قابل پی گیری است که شرایط و معیارهای آن در دانش‌های مضافی همچون فلسفه فقه قابل رصد کردن است. کسی که در مقام افتاء قرار می‌گیرد کافی نیست بر گزاره‌های فقهی سیطره داشته باشد، بلکه باید از نسبت آنها با دیگر گزاره‌های دینی نیز مطلع باشد. شاید بتوان از بی نیازی به بحث ترابط علوم و تأثیر آن در اجتهاد سخن گفت - که‌ البته سخن غیرقابل دفاعی است - ولی نمی‌توان از تأثیر نداشتن گزاره‌ها و علومی ‌همچون اخلاق و کلام و ... در افتاء سخن گفت.
فقیه متخلق به یقین در مرحله‌ افتاء با فقیه دیگری که مرزهای فقه و اخلاق را تفکیک می‌کند متفاوت خواهد بود.

3.1. تسلط مفتی بر دانش اصول فقه‌

این دانش که نقشه راه مجتهد است و روش‌های مواجهه وی با گزاره‌ها و آموزه‌های حکمی ‌را تبیین می‌کند از نیازهای ضروری مفتی است. جوینی از عالمان اهل سنت می‌گوید:
من شروطه‌ أن یکون عالما بالفقه‌ أصلا و فرعا، خلافا و مذهبا... (69) لأنه العلم الذى یعرف به ‌الدلیل و التعلیل و کیفیة الاستدلال و الاستنباط، و لا یجوز أن یفتى من لم یتمرس أحوال الفقه، و معرفة القیاس و العلة، و متى یستعمل القیاس، و متى لا یجوز لیعرف مدارک الأحکام، و طرائق الاستنباط. (70)
اصولیان شیعی، به ویژه متأخرین، نیز چنان از ارتباط این دانش با فقه سخن گفته‌اند که‌ امکان افتاء بدون تسلط بر آن را فراهم نمی‌بینند. فقه چنان در اندیشه اصولیان متأخر شیعی به ‌اصول گره خورده ‌است که دستیابی به‌ آن بدون دانش اصول میسور نیست.

2. عدالت

یکی دیگر از شرایط پیشینی افتاء عدالت است. (71) این شرط نیز تقریباً مورد اتفاق است؛ (72) به غیر از گروهی از حنفی‌ها (73) و حنبلی‌ها، (74) و نه تمام آنها، که قائل‌اند فاسقی که فسقش علنی نباشد نیز می‌تواند در منصب افتاء قرار بگیرد. یکی از فقیهان اهل سنت در اشاره به ‌این شرط ضمن اشاره به‌ اجماعی بودن آن می‌نویسد: «أما اشتراط إسلامه و تکلیفه (أی کونه بالغا عاقلا) و عدالته فبا لاجماع، لأنه یخبر عن الله تعالى بحکمه، فاعتبر إسلامه و تکلیفه و عدالته، لتحصل الثقة بقوله». (75)
عدالت آن قدر مهم است که برخی اصولیان جواز افتاء را مشروط به عدالت و علم کرده‌اند؛ (76) چرا که عدالت در مفتی سبب می‌شود که وی از تعصبات مذهبی و هوس‌های انسانی فاصله بگیرد و در موارد شبهه‌ آفرین فعل انسان مسلمان و مؤمن را تأویل به صحت ببرد. عدالت چنان شرط سهمگین و سختی است که حکیم، از فقیهان نامدار شیعی، تداوم بقای آن را بسیار سخت می‌داند و می‌نویسد: «و الانصاف انه یصعب جداً بقاء العداله للمرجع العام فی الفتوی اذا لم تکن بمرتبه قویه عالیه ذات مراقبه و محاسبه: فان ذلک مزله‌ الاقدام و مخاطره‌ الرجال العظام». (77)
عدالت را بسیاری از فقیهان و مفتیان مجرد ترک محرمات و اتیان واجبات دانسته‌اند، اما برخی فقیهان به جهت همان دغدغه‌ای که کسانی مانند حکیم داشته‌اند می‌گویند: «ثم انه بعد ما اعتبر فی العداله حصول الملکه دون مجرد ترک المحرمات و الاتیان بالوجبات». (78)

ب. افتاع و شرایط پسینی

افتاء شرایطی پسینی دارد که تأثیر آنها در افتاء اگر بیش از شرایط پیشینی نباشد کمتر از آنها نیست. غزالی، که ‌از فقیهان برجسته‌ اهل سنت است، در کافی نبودن شرایط پیشینی افتاء می‌نویسد: «اذا رأیت الفقیه‌ الذی بضاعته مجرد الفقه یخوض فی التکفیر و التضلیل فاعرض عنه و لا تشغل به قلبک و لسانک». (79) فقیه در مقام افتاء علاوه بر فقه، نیازمند بسیاری دانش‌ها و امور دیگر است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

1. تسلط بر خویشتن یا خود مهاری

از مهم‌ترین شرایط پسینی افتاء تسلط مفتی بر خویشتن یا خودمهاری است. این ویژگی عام‌تر از عدالت است؛ یعنی می‌تواند شرط عدالت را نیز پوشش دهد. مفتی علاوه بر عدالت باید بر نفس خویش سلطه داشته باشد تا بتواند خود را در برابر تعصبات و تمایلات و اغراض مادی و مذهبی ... کنترل کند. در روایات شیعی آمده ‌است که مفتی باید صیانت نفس و مخالفت با هواهای نفسانی داشته باشد تا بتواند به‌ این مقام وصل شود: «فأما من کان من الفقهاء صائنا لنفسه، حافظا لدینه، مخالفا على هواه، مطیعا لأمر مولاه، فللعوام أن یقلدوه». (80)
خطیب بغدادی از عالمان اهل سنت نیز در الفقیه و المتفقه‌ آنگاه که شرایط مفتی را برمی‌شمارد پس از عبارت «حافظاً الدینه» می‌نویسد: «... مشفقا علی أهل ملته، مواظبا علی مروءته، حریصا علی استطابة مأکله، فإن ذلک أول أسباب التوفیق، متورعا عن الشبهات، صادفا عن فاسد التأویلات و...». (81)
این گونه شرایط در مفتی وی را قادر به مهار خویشتن در مقابل تمایلات و تعصبات مذهبی، اغراض و کشش‍‌های دنیوی، از قبیل امور مالی و جایگاه‌های سیاسی و ... می‌کند و از ابزار شدن
وی برای تأمین دغدغه‌های قدرت‌های مادی و سیاسی باز می‌دارد.

2. فهم واقعیت پیرامونی

یکی از شرایط پسینی بسیار ضروری در افتاء فهم واقعیت‌های پیرامونی است. (82) از آنجایی که‌ افتاء مرحله‌ای پس از اجتهاد و استنباط است فهم و لحاظ واقعیت‌های پیرامونی نه تنها به خلوص حکم ضرری نمی‌رساند، بلکه‌ آن را کاربردی‌تر می‌کند. این شرط اگر هم در اصل اجتهاد و استنباط قابل توصیه نباشد. که ‌البته‌ آنجا هم به ‌اعتقاد برخی فقیهان قابل توصیه‌ است. (83) در افتاء بدون هیچ تردیدی توصیه کردنی است، بلکه رعایت آن مهم به نظر می‌رسد. این شرط خود را در مصادیقی نشان می‌دهد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
اهمیت این شرط را در تعبیر برخی عالمان اهل سنت این گونه می‌توان دید که به نقل از برخی عالمان و راویان آورده‌اند: «لا یفتی الناس الصحفی»؛ (84) یعنی آنان که فقط چشم بر نوشته‌ها دوخته‌اند و از پیرامون خود غافل‌اند شأن افتاء ندارند.

1.1. زمان و مکان و افتاء

یکی از مصایق روشن فهم واقعیت‌های پیرامونی توجه به زمانه و زمینه شکل گیری پرسش و پاسخ آن است. مفتی نمی‌تواند در خلأ به ‌اصدار حکم بپردازد و زمانه و زمینه حکم را نادیده بگیرد. البته جمع بین لحاظ این نکته و عصری نکردن و نسبی نکردن اصل استنباط از دقایق و ظرایف علمی ‌است که باید بدان توجه کرد. توجه به زمان و مکان تلقی‌های مختلفی دارد که پرداختن به آنها بیرون از قلمرو این نوشته‌ است، ولی به‌ اجمال، چنان که یکی از فقیهان برجسته شیعی می‌گوید:
زمان و مکان دو عنصر تعیین کننده در اجتهادند ....، بدان معنا که با شناخت دقیق روابط اقتصادی و اجتماعی و سیاسی، همان موضوع اول که‌ از نظر ظاهر با قدیم فرقی نکرده‌است واقعاً موضوع جدیدی شده‌ است که قهراً حکم جدیدی می‌طلبد. مجتهد باید به مسائل زمان خود احاطه داشته باشد. (85)
بسیاری از عالمان اهل سنت (86) نیز به‌ این نکته توجه داشته‌اند. یکی از آنها می‌نویسد: «علیه مراعاة تغیر هذا الواقع سواء تغیرا زمانیا أو مکانیا أو تغیرا فی الحلول و الظروف». وی آنگاه به ‌آرای فقیهان پیشین اشاره کرده، می‌نویسد: «و قدیما قال العلماء تتغیر الأحکام بتغیر الزمان و المکان». (87) این دغدغه برای برخی نویسندگان معاصر چنان مهم بوده است که کوشیده‌اند به صورت مستقل به تدوین آثاری بپردازند. (88)

2.1. عنایت به موضوع شناسی واقعه مورد پرسش

دیگر مصداق فهم واقعیت پیرامونی را موضوع شناسی واقعه مورد پرسش در مواردی که‌ افتاء مبتنی بر پرسش است تشکیل می‌دهد. موضوع شناسی واقعه مورد پرسش از نکات بسیار مهم در افتاء است، افتاء کاربردی تر بر موضوع شناسی دقیق‌تر استوار است و این فهیم درست موضوع مورد پرسش است که‌ آسیب‌های اجتماعی و سیاسی افتاء را کاهش می‌دهد. یکی از صاحب نظران سنی معاصر می‌نویسد: «المقصود من فقه‌الواقع هو التهیؤ لمعرفة جزئیات الواقع حتی یراعیها المفتی لدی اجتهاده‌ أو إجابته عن تساؤل المستفتی، لان تهیؤه لمعرفة هذا الواقع هو اجتهاد منه ...». (89)

3. فهم مقاصد شریعت و توجه به‌ آن

یکی از نکاتی که می‌تواند افتاء را کاربردی‌تر و برخی تبعات منفی آن را مدیریت کند توجه به مقاصد الشریعه در هنگامه‌ اصدار فتواست. لزوم توجه به مقاصد شریعت در اصل فهم گزاره‌های فقهی و در مرحله‌ استنباط امری قابل توصیه‌ است؛ (90) ولی در مرحله‌ افتاء ضرورت توجه به ‌آن دو چندان، بلکه‌ از بدیهیات است. مدیریت افتاء به سمت تأمین مقاصد شارع می‌تواند در گسترش و اقبال به شریعت تأثیر فراوانی بگذارد. به همین دلیل برخی صاحب نظران توجه به مقاصد شریعت را برای مفتیان لازم دانسته‌اند.

1.3. مقصد حفظ جان مسلمان و افتاء

یکی از مقاصد مهم و مورد تأکید تمامی ‌فرق اسلامی‌ تلاش برای حفظ جان مسلمانان است. در روایات شیعی و سنی بر حرمت جان مسلم تأکید شده‌ است. کلینی در باب «ان الاسلام یحقن به ‌الدم» روایاتی چند نقل می‌کند که ‌از آن جمله روایتی است که‌ از امام صادق نقل شده ‌است که فرموده‌اند: «الاسلام یحقن به ‌الدم و...». (91) مجلسی در مرآة العقول در شرح این حدیث می‌نویسند «حقن دم از تبعات اسلام ظاهری است»؛ (92) که‌ این نشان می‌دهد حرمت خون انسان‌ها آن قدر مهم است که به ‌ادنی نشانه باید در اهتمام به‌ آن کوشید، اسلام ظاهری اگر آخرت کسی را تضمین هم نکند اما اسباب حرمت خون وی را تأمین می‌کند.
یکی دیگر از روایاتی که هم در منابع معتبر شیعی (93) و هم در منابع اهل سنت با اختلاف اندکی آمده روایت زیر است که در آن ضمن تأکید بر حرمت خون مسلمانان؛ ایشان مأمور شده‌اند این
پیام دینی را به دیگران نیز منتقل کنند:
حَدئَنِی عَبدُاللهِ بنُ مُحَمَّدٍ حَدَّئَنَا أَبُو عَامِرٍ حَدَّئَنَا قُرَّةُ عَن مُحَمَّدِ بنِ سِیرِینَ قَالَ أَخبَرَنی عَبْدُ الرَّحمَنِ بنُ أَبِى بَکرَةعَن أَبِى بَکرَة، وَ رَجُلَّ أَفضَلُ فِی نَفسِى مِن عَبدِ الرَّحمَنِ حُمَیدُ بنُ عَبدِ الرَّحْمَنِ عَن أَبِى بَکرَة. رضی الله عنه. قَالَ خَطَبَنَا النَّبِى. صلى الله علیه و سلم. یَومَ النَّحرِ، قَالَ «أَتَذرُونَ أَی یَومٍ هَذَا». قُلنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعلَمُ. فَسَکتَ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیسَمَّیهِ بِغَیرِ اسمِهِ. قَالَ ( اَلَیسَ یَومَ النَّحرِ». قُلنَا بَلَی. قَالَ «أَی شَهرِ هَذَا». قُلنَا اللهُ وَ رَسُولُهُ ‌أَعلَمُ. فَسَکتَ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیسَمَّیهِ بِغَیرِ اسمِهِ. فَقَالَ «أَلَیسَ ذُو الحَجَّة». قُلنَا بَلَی. قَالَ «أَی بَلَدٍ هَذَا». قُلنَا اللهُ وَ رَسُولُهُ أَعلَمُ. فَسَکتَ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیسَمَّیهِ بِغَیرِ اسمِهِ. قَالَ «أَلَیسَت بِالبَلدَة الحَرَامِ». قُلنَا بَلَى. قَالَ «فَإِنَّ دِمَاءَکُمْ وَ أَمْوَالَکُم عَلَیکُمْ حَرَامٌ، کحُرمَة یومِکُم هَذَا، فِی شَهرِکُم هَذَا، فِی بَلَدِکُم هَذَا، إِلَى یَومِ تَلقَونَ رَبَّکُم. أَلاَ هَل بَلَّغتُ». قَالُوا نَعَم. قَالَ «اللَّهُمَّ الشهَد، فَلیبَلِّغِ الشَّاهِدُ الغَائِبَ، فَرَّبُ مُبَلَغِ أَوعَى مِن سَامِعِ، فَلَا تَرَّجِعُوا بَعْدِی کَفَّارًا یصرِبُ بَعْضُکُم رِقَابَ بَعضٍ». (94)
جان انسان‌ها یکی از دغدغه‌هاى مهم شریعت است که تلاش فراوانی برای حفظ آن کرده ‌است. شریعت در حدودی که حتی به عرض مسلمان دیگری مرتبط است نیز به قاضی توصیه می‌کند: «ادرء الحدود بالشبهات». (95)

2.3. افتاء و حفظ عرض مسلمان

دیگر مقصد مهمی‌ که شریعت بر حفظ آن تأکید کرده و بر آن اهتمام ورزیده ‌است عرض و آبروی مسلمان و به عبارت دیگر، رعایت حریم خصوصی وی است. این مقصد نیز از مقاصد متفق علیه شیعی و سنی است که ‌از مقاصد الشریعه است و باید اهتمام جدی به صیانت آن داشت، عرض مسلمان نیز همانند خون مسلمان اهمیتی ویژه دارد که با هیچ مستمسکی نمی‌توان به راحتی به آن دست اندازی کرد. حرمت انسان مسلمان اگرچه میت هم باشد مورد اهتمام شارع بوده‌ است: «حرمة السلام و هو میت کحرمته و هو حی»؛ این نگاه ویژه چگونه با رفتار برخی متمسکان به ‌ابزار افتاء، که به راحتی عرض و ناموس دیگر مسلمانان را مباح اعلام می‌کنند، قابل جمع است.
در منابع شیعی (96) مجلسی در بحار نقل می‌کند که پیامبر اکرم روزی به کعبه نگاه کردند و فرمودند: «ای کعبه! خوشا به حال تو، خداوند چقدر تو را بزرگ و حرمتت را گرامی ‌داشته ‌است! به خدا قسم حرمت مؤمن از تو بیشتر است، زیرا خداوند فقط یک چیز را از تو حرام کرده، ولی از مؤمن سه چیز را حرام کرده ‌است: مال، جان و آبرو تا کسی به‌ او گمان بد نبرد». (97)

3.3. افتاء و مقصد حفظ دین

شاید بتوان ادعا کرد که مهم‌ترین مقصد شرعی که می‌تواند با افتاء تأمین شود یا به مخاطره بیفتد مقصد حفظ دین است. افتاء، که ‌از دین برآمده و بر مبانی دینی نیز استوار است، یکی از اعمال و رفتارهایی است که به راحتی می‌تواند دین را به چالش بکشاند و آن را سخت به مخاطره‌ اندازد. تناقضی که شکل گرفته در همین جاست که‌ افتاء برآمده‌ از دین اگر شرایط و موازین آن را رعایت نکند خود می‌تواند چالشی در برابر دین باشد. حفظ دین، راه‌ها و رویکردهای چندگانه‌ای دارد که ‌از آن جمله می‌توان از لزوم توجه به جنبه‌ آسان گیری و سهولت شریعت، روشمند بودن افتاء و ... سخن گفت.

پی‌نوشت‌ها:

1. عضو هیئت علمی‌ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
2. برخی فتاوای منتشرشده در مسائل و موضوعات مستحدث چنان غیرعقلانی و به لحاظ علمی‌مستهجن است که هویت علمی‌ مسلمانان را با چالش مواجه کرده‌است. یکی از نویسندگان سنی، مشهور فواز، در این باره و با اشاره به برخی مصادیق مى نویسد: «و من المضحک فى هذا الباب أنّ هنالک ممّن ابتلانا الله بهم من أهل العلم ضلوا و أضلوا بسبب فهمهم المغلوط لقضایا ومسائل دینیة عدیدة فکتب أبحاثا و تکبد جهودا و بدّد أوقاتا و أضاع أموالا فى سبیل تألیف کتب و مؤلفات تحذر من لبس رابطة العنق. ما یسمى فى عرفنا الجرفتة. حیث ألّف کتابا أسماه: "القول البتة فى حرمة الجرفتة" على اعتبار أنّها بدعة و تشبه بال

عبارات مرتبط با این موضوع
سردردهای پشت سر سردردهایپشتسرسردردهای پشت سر به رایجی دردی که قسمت جلو خصوصاً قسمت شقیقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد سردردهای پشت سر سردردهای سردرد بسیار متداول به گفته‌ی بنیاد درد آمریکا حدود ٪ سردردها که ناشی از

رابطه بین چپ دست بودن با برخی بیماری ها

[ad_1]

بامداد – ارسطو، لئوناردو داوینچی و بسیاری از مفاخر جهان چپ دست بوده اند و برخی، این افراد را شاهدی برای نبوغ و توانایی های زیاد چپ دست ها می گیرند. اما با این وجود مطالعات زیادی رابطه بین چپ دست بودن با برخی بیماری ها ، از بیماری های روانی گرفته تا ام اس، را نشان می دهد.

هر چند مطالعات رابطه بین برخی بیماری ها با چپ دستی را نشان می دهد، ولی باید بدانید این تفاوت با راست دست ها بسیار جزئی است و نباید از داشتن فرزندی چپ دست هراس داشته باشید و او را وادار به تغییر کنید. به هر حال چپ دست و یا راست دست بودن افراد شاید بتواند به پزشکان برای تشخیص بعضی بیماری ها کمک کند.

بیماری روانی

در میان مبتلایان به بیماری های روانی کسانی که دچار اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی هستند، نسبت به کسانی که با انواع دیگر از بیماری های روانی مانند افسردگی یا اختلال خلقی دست و پنجه نرم می کنند، بیشتر احتمال دارد چپ دست باشند.

محققان دریافتند بدون تردید ۴۰ درصد از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی چپ دست هستند. البته چپ دست بودن به این معنا نیست که قطعا شما دچار یک بیماری روانی خواهید شد، اما اگر شما یا یکی از عزیزان تان از علائم مرتبط رنج می برید، به روان پزشک مراجعه کنید و به او اجازه دهید تا با دانستن چپ دست بودن یا نبودن تان، علائم و دلایل بروز آن را شناسایی کند.

سرطان سینه

در سال ۲۰۰۷ میلادی دانشمندان دریافتند که زنان یائسه چپ دست نسبت به همتایان راست دست خود، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه هستند. اگر شما در حال حاضر چپ دست هستید و دارای سابقه ابتلا به سرطان سینه در خانواده خود می باشید، با پزشک در مورد آزمایش غربالگری سرطان پستان صحبت کنید.

اختلالات گوارشی

مطالعات گسترده نشان داده است افراد چپ دست به میزان قابل توجهی دچار بیماری خودایمنی روده و بیماری التهابی روده مانند بیماری کرون و کولیت زخمی می شوند. در واقع نشان داده شده که ۲۱ درصد از افراد مبتلا به بیماری التهابی روده، چپ دست هستند.

مولتیپل اسکلروزیس

بازهم یک ارتباط بین بیماری و زنان چپ دست وجود دارد. افزایش خطر ۶۲ درصدی ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس (بیماری ام اس)  در میان زنانی که به طور طبیعی چپ دست بودند نسبت به کسانی که به طور طبیعی راست دست بودند مشاهده شده است.

اختلالات خواب

بیداری های شبانه ناشی از اختلال حرکت های دوره ای در خلال خواب (PLMD)، در میان چپ دست ها بیشتر است. ۹۴ درصد از افراد چپ دست این اختلال را در هر دو طرف بدن تجربه می کنند. اما این در حالی است که ۶۹ درصد افراد راست دست به PLMD  مبتلا می باشند.

ناتوانی های یادگیری

در حالی که خوشبختانه مربیان و والدین هنگام یادگیری نوشتن، دانش آموزان را به تغییر دست وادار نمی کنند، اما شاید هنوز در سیستم آموزشی، افرادی با چپ دست بودن و یا دو دست بودن (کسانی که هم راست دست و هم چپ دست هستند) بچه ها مخالفت کنند. دلیل این مخالفت چیست؟

افزایش خطر ۶۲ درصدی ابتلا به بیماری ام اس در میان زنانی که به طور طبیعی چپ دست بودند نسبت به کسانی که به طور طبیعی راست دست بودند مشاهده شده است

این بچه ها زبان را متفاوت از راست دست ها پردازش می کنند. در نتیجه، بچه هایی که با دو دست کار می کنند با احتمال بیشتری زبان می آموزند، دقیق هستند و دچار اختلالات روانی دوران کودکی که می تواند تا زمان نوجوانی ادامه پیدا کند، می شوند. پژوهشگران همچنین دریافتند که کودکان دو دست شانس بیشتری برای بروز علائم اختلال بیش فعالی دارند.

پتانسیل درآمد زایی

تفاوت قابل مشاهده در مهارت های شناختی و رفتاری باعث می شود سالانه چپ دست ها ۱۰ تا ۱۲ درصد درآمد کمتری نسبت به راست دست ها داشته باشند.

قابلیت های ورزشی

از نقطه نظر مثبت، چپ دست ها در ورزش هایی مانند تنیس، بوکس و بیس بال، به خصوص پرتاب، بهتر عمل می کنند. حال باید پرسید چرا؟ زیرا راست دست ها اغلب در زوایه ی نامناسبی دفاع می کنند (قلاب کردن و حرکت مناسب دست ها ).

رفتار اجتماعی

در یک مطالعه در سال ۲۰۱۲، محققان دریافتند افراد دو دست (کسانی که هم راست دست و هم چپ دست هستند) درون گراتر و خجالتی تر از افراد فقط راست دست و یا فقط چپ دست هستند، می باشند.

نوشته رابطه بین چپ دست بودن با برخی بیماری ها اولین بار در بامداد پدیدار شد.

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
کاروفناوری کَلالهنمونه پروژه های درس کاروفناوری پروژه های ساخت عروسک های ساخته شده با دست دانش آموزان فیزیوتراپی کتابچه سند اخلاق حرفه ای فیزیوتراپی ایران کاری از کارگروه اخلاق حرفه ای فیزیوتراپی مجله گیزمیزمجله ای سرگرم کننده با موضوعات متنوع از سراسر اینترنتکزاز چیست؟ کزاز نوعی بیماری عفونی است که از طریق ورود نوعی باکتری به بدن ایجاد می‌شود این بیماری که تعادل بدن را به هم می زنند دردها و بیماری های مربوط به پا یکی از علل واضح عدم تعادل بدن به بیماری های پا مربوط سنگ کلیه یک بیماری است که باعث درد در پهلوی سمت چپ …در ادامه مطلب سنگ کلیه یک بیماری است که باعث درد در پهلوی سمت چپ بدن می‌‌شود سنگ ورزش و زندگی کاملترین مقاله در رابطه با اهمیت و …با توجه به اثرات مثبت ورزش بر سلامت و تندرستی انسان باید به فرهنگ ورزشی بیشتر پرداخته ایالاس چیست؟ ای ال اس ایرانبیماری اعصاب و ماهیچه ای ای ال اس یک بیماری بدخیم است در سلسله چاقی بیماری ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزادمرضچاقیآی‌سی‌دی۱۰ آی‌سی‌دی۹ دادگان بیماری‌ها ۹۰۹۹ مدلاین پلاس ای‌مدیسین تفاوت های زن و مرد در رابطه جنسیتفاوت های زن و مرد در رابطه جنسی نویسنده آلن و بارباراپیز مترجمبیژن و پگاه پایدار کاروفناوری کَلاله نمونه پروژه های درس کاروفناوری پروژه های ساخت عروسک های ساخته شده با دست دانش آموزان عزیز فیزیوتراپی کتابچه سند اخلاق حرفه ای فیزیوتراپی ایران کاری از کارگروه اخلاق حرفه ای فیزیوتراپی در مجله گیزمیز مجله ای سرگرم کننده با موضوعات متنوع از سراسر اینترنت ورزش و زندگی کاملترین مقاله در رابطه با اهمیت و تاثیر ورزش با توجه به اثرات مثبت ورزش بر سلامت و تندرستی انسان باید به فرهنگ ورزشی بیشتر پرداخته شود کزاز چیست؟ کزاز نوعی بیماری عفونی است که از طریق ورود نوعی باکتری به بدن ایجاد می‌شود این باکتری در بیماری که تعادل بدن را به هم می زنند دردها و بیماری های مربوط به پا یکی از علل واضح عدم تعادل بدن به بیماری های پا مربوط می شود سنگ کلیه یک بیماری است که باعث درد در پهلوی سمت چپ بدن می در ادامه مطلب سنگ کلیه یک بیماری است که باعث درد در پهلوی سمت چپ بدن می‌‌شود سنگ دستگاه چاقی بیماری ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد مرضچاقی آی‌سی‌دی۱۰ آی‌سی‌دی۹ دادگان بیماری‌ها ۹۰۹۹ مدلاین پلاس ای‌مدیسین ۱۶۵۳ رابطه ی زبان و اندیشه رابطه ی زبان و اندیشه ٢٨ قوس آذر ١٣٨٨ مقدمه پیشینه ی بحث زبان و اندیشه بحث رابطه زبان و ایالاس چیست؟ ای ال اس ایران دوست عزیز با سلام طبعا هر بی حسی در قسمت های مختلف بدن نمی تواند دلیل بر بیماری ایالاس باشد

فتاوای تکفیری، چالشی در برابر نهاد افتاء: بازخوانی برخی شرایط افتاع از منظر مذاهب اسلامی

[ad_1]

چکیده

به شهادت آیات و روایات فراوان، یکی از شئون پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) مقام افتاء بوده‌ است. این شأن در ادامه به‌ امامان. در نگاه شیعی. و صحابه و تابعین. در نگاه ‌اهل سنت واگذار شد و ایشان نیز با تربیت شاگردان و فرهیختگانی به نام روات و در ادامه مجتهدان و فقیهان این شأن را به برای ایشان به ودیعت نهادند. فقیهان و مجتهدان شئون و مناصب مهم و چندگانه‌ای همچون افتاء قضا و ولایت دارند که ‌از این میان، شأن افتاء به دلایلی چند اهمیت فراوانی دارد. برخی از این ادله عبارت‌اند از: 1. اتفاقی بودن این شأن برای فقیهان در مذاهب اسلامی؛ 2. گسترده بودن قلمرو و جغرافیای آن؛ و 3. کارکردهای بسیار آن، با توجه به ‌استفاده‌ ابزاری تکفیری‌ها و معتقدان به حقیقت انحصاری از نهاد افتاء از یک سو، و هرج و مرج طلبان و شالوده شکنان از سوی دیگر، که در جهان جدید موجب تحمیل صدمات فراوانی به‌ اسلام و هویت علمی (2) ‌مسلمانان شده و همچنین با عنایت به لزوم تعامل نهاد افتاء با نهادهای دیگری که می‌توانند به کاربردی‌تر شدن فرآیند افتاء کمک کنند، پرداختن به «بازخوانی برخی شرایط افتاء» به یک ضرورت تبدیل شده ‌است. نویسنده معتقد است رعایت شرایط اصلی افتاء نه تنها مدعیان افتاء را از تکفیر و تفسیق دیگران بر حذر می‌دارد، بلکه مهم‌ترین گام در صیانت و صلابت نهاد افتاء خواهد بود. در نوشتار پیش رو می‌کوشیم ضمن تبیین چیستی و جایگاه‌ افتاء، به شرایط و لوازم افتاء اشاره کنیم تا شاید از این طریق بتوان ضمن کمک به ساماندهی نهاد افتاء، آسیب‌های آن را در جهان جدید مدیریت کرد و کاهش داد. پرداختن به‌ ادله شرعی افتاء و تبیین قائلان و نافیان هر یک از آن ادله و تحلیل و جمع بندی آنها دغدغه ‌اصلی این پژوهش نیست، چرا که نه تنها در این مقال نمی‌گنجد بلکه مقام چنین مباحثی مراکز آکادمیک است.
کلید واژه : افتاء، فتوا، مفتی، شئون فقیه، شرایط افتاء.

درآمد

فقه تکفیری، که پیامد روشن آن تروریسم و کاشتن بذر ناامنی و خشونت است، ماهیتی متناقض نما دارد. چرا که ‌از یک سو تلاش دارد، در سایه بهره گیری از کارکرد غیراسلامی‌ فقه، با تکفیر و ترور دیگران به پاک سازی و بهداشتی کردن فضا و آرامش و امنیت کمک کند و از دیگر سو با کاشتن بذر وحشت و خشونت، انسان‌ها را به درون گرایی مفرط، که ‌اوج ناامنی و ترس است، وادارد. فقه تکفیری حاصل یک خبط عظیم است که‌ امام محمد غزالی از عالمان خوش فهم جهان اهل سنت پیش از این هم کیشان خود را از آن بر حذر داشته‌ است. خبط و خلط فروع و اصول اسلام با یکدیگر اتفاق وحشتناکی است که در میان مفتیان تکفیری رخ داده است. غزالی ضمن تحذیر هم کیشان خود از تکفیر دیگران می‌نویسد: «و اعلم انه لاتکفیر فی الفروع اصلاً الا فی مسئله واحده و هى ان ینکر اصلاً دینیاً علم من الرسول بالتواتر». (3)
فتاوای حاوی تکفیر در تاریخ فقه و فقاهت بی پیشینه نیست، اما حجم آن و کیفیت آنها را نمی‌توان با آنچه در جهان جدید با آن مواجهیم مقایسه کرد. جهان جدید به همان میزان که تخصص را در دانش‌ها نهادینه کرد بی‌ضابطه‌گری را نیز در برخی حوزه‌ها افزایش داد و این یکی از تناقض‌های جهان جدید است.
در ادامه می‌کوشیم درباره مراعات نشدن برخی شرایط در قلمرو افتاء که برای مفتیان مشخص شده و از شرایط ضروری و حیاتی این طبقه دانسته شده سخن بگوییم تا روشن شود توسعه کمی‌ و کیفی فقه تکفیری در جهان جدید محصول حرکت رو به‌ افول (بی دینی) انسان معاصر از یک سو و فقیه‌تر شدن و متخصص شدن فقیهان مدعی از سوی دیگر نیست، بلکه محصول تناقضی است که بدان اشاره شد.

الف. فقیه و شئون (مناصب) وی در فقه ‌اسلامی‌

فقه اسلامی‌ برای فقیه شئون یا مناصب متعددی لحاظ کرده‌ است (4) که بازگشت آنها را می‌توان در شئون سه گانه‌ای لحاظ کرد (5) که هر یک از این شئون یا مناصب دارای شرایط احرازی و شرایط اجرایی است. (6) به بیان دیگر، فقه اسلامی‌ هم برای کسانی که می‌خواهند به‌ این منصب دست بیابند شرایطی مقرر کرده‌ است و هم پس از دست‌یابی، آنها را مکلف به رعایت شرایطی کرده ‌است تا ایشان را اجازه تعدی از شریعت یا حقوق مسلمانان (7) نباشد. این سه شأن یا منصب عبارت‌اند از: افتاء، قضاوت، ولایت. یکی از فقیهان برجسته شیعی در اشاره به‌ این شئون آورده‌ است: «للفقیه الجامع للشرایط مناصب ثلاثه، احدها الافتاء فیمایحتاج الیها العامی ‌فی عمله، الثانی: الحکومه، الثالث: ولایة التصرف فى الاموال و الانفس». (8)
رویکرد فقه شیعی به ‌این شئون با فقه‌ اهل سنت تفاوت‌هایی دارد که‌ از آن جمله تفاوت نگاه‌ ایشان به شأن قضا و ولایت با شأن افتاء است. فقیهان شیعی قضا را منصب (9) دانسته، بهره‌گیری فقیهان از آن را نیازمند اذن خاص امام (10) می‌دانند و لذا معتقدند هیچ کس بدون اذن امام نمی‌تواند به قضاوت بپردازد، اما در افتا چنین اذنی را لازم نمی‌دانند، یعنی معتقدند مجتهد جامع شرایط برای «فتوا دادن» نیاز به مجوز امام ندارد. (11) صاحب جواهر در اشاره به ‌این تفاوت است که می‌نویسند: «ان قبول الفتوی. بعد اندراجها فی الحق و العدل و القسط و نحو ذلک. لایحتاج الی اذن من الامام علیه ‌السلام». (12)
این نکته در آرای محقق آشتیانی نیز بازتاب داشته، در اشاره به تفاوت قضا و افتاء، قضاوت را از توابع ریاست دانسته، می‌نویسند: «بخلاف الافتاء للناس ... فانها لیست من فروع النبوه و الریاسة الکلیه ‌الالهیه، بل هى واجبة بجعل أولى الهى من غیر توقف على نصب الولى». (13) اما در فقه‌ اهل سنت این شأن نیز به مانند دو شأن دیگر شأنی حکومتی است و لذا در تعابیر ایشان بیش از آنکه سخن از شأن باشد سخن از منصب است. ایشان معتقدند شأن قضا و افتاء در عرض حکومت نیست، بلکه در طول آن است. یکی از فقیهان اهل سنت با اشاره به ‌این نکته می‌نویسد: «از آنجایی که قضا و افتاء از اجزای امامت است، در امامت شرایطی لحاظ شده که در آن دو لازم نیست. از جمله ‌این شرایط لزوم قرشی بودن امام است، بر خلاف آن دور منصب که چنین شرطی ندارد». (14)

ب. اهمیت و جایگاه شأن افتاء در مذاهب اسلامی

منصب افتاء پیشینه‌ای کهن در تاریخ اسلام (15) و اهمیتی بسیار در اندیشه و عمل مسلمانان دارد. این جایگاه نقش حیاتی و تأثیرگذاری در زندگی فردی و اجتماعی آنها ایفا می‌کند به گونه‌ای که با رویکرد انتظار حداکثری از شریعت و نظریه عدم خلو وقایع از حکم شرعی نمی‌توان حیات خلوتی برای فرد مسلمان بدون حضور فقه تصور کرد. اهمیت و شأن این منصب زاییده علل و عواملی است که در ادامه می‌کوشیم به مهم‌ترین آنها بپردازیم.

1. منصب افتاع، منصبی نبوی

به شهادت آیات، (16) و سیاق و وزن بسیاری از روایات، (17) یکی از شئون مهم نبی شأن افتاء است. فقیهان نیز به تأسی از آیات و روایات سخن از جانشین نبی بودن مفتی و جایگاه نبی بودن این منصب به میان آورده‌اند. (18) شاطبی با تشبیه کردن مفتی به پیامبر می‌نویسد: «فتوادهنده مخبر از خداوند است و قائم مقام، و به یک معنا مشرع است». (19) این تشبیه و این مقام افاضه‌ای از طرف پیامبر به فقیهان ایشان را در مقام و موقعیت رفیعی قرار داده ‌است که‌ آنها را نیازمند تلاش برای نزدیک‌تر شدن به خُلقیات و آداب نبوی کرده ‌است.
از سوی دیگر، این رویکرد منصب افتاء را منصبی خطیر کرده ‌است. لذا بسیاری از اصحاب پیامبر و فقیهان مسلمان، به نقل از برخی راویان و کتب تاریخ فقه، از پذیرش این منصب سرباز می‌زده‌اند. ابن ابی لیلی به نقل از برخی کتب روایی اهل سنت می‌گوید: «أدرکت مائة و عشرین من الأنصار من أصحاب رسول الله صلى الله علیه و سلم، یسأل أحدهم عن المسألة فیردها هذا إلى هذا، و هذا إلى هذا حتى ترجع إلى الأول». (20)
یکی از روایات مشترکی که در منابع شیعی و سنی، و ناظر به هیمنه و ابهت این منصب است، روایتی است که صاحب مستدرک ذیل باب 15 از ابواب قضا «باب نوادر ما یتعلق بأبواب صفات القاضی، و ما یجوز أن یقضی به» از امام صادق (علیه السلام) ‌آورده ‌است که ایشان نقل می‌کنند که پیامبر فرمود: «أجرأکم على الفتیا اجرأکم على الله عزوجل، أو لا یعلم المفتى أنه هو الذى یدخل بین الله تعالى و بین عباده؟ و هو الحائر بین الجنة و النار». (21)

2. اهمیت افتاء به دلیل قلمرو گسترده‌ آن

یکی دیگر از ویژگی‌های افتاء که‌ آن را با اهمیت کرده ‌است قلمرو گسترده‌ آن است. افتاء در اندیشه‌های اکثریت فقیهان شیعی و بسیاری از فقیهان و عالمان سنی که برآمده‌ از آموزه‌های قرآنی و نبوی است جغرافیای فراخی دارد. در منظومه‌ اندیشه‌های شیعی افتاء، تمام زندگی این جهانی یک شیعی را در می‌نوردد، کما اینکه در اندیشه‌های سنی امور دنیوی محض از قلمرو آن بیرون است و الا در این رویکرد اسلامی ‌نیز بسیاری از قلمروهای حیات انسانی در سایه ‌افتاء است.
این نگاه به ‌افتاء شأن و جایگاه پراهمیتی را برای آن رقم زده ‌است که خود عاملی برای تدوین آثاری ویژه با همین عنوان برای تبیین فتوا و مباحث پیرامونی آن بوده‌ است. (22)

3. افتاء و نقش آن در حرکت‌های اجتماعی

عامل دیگری که بر اهمیت افتاء افزوده ‌است نقش افتاء در جامعه پیرامونی مفتیان است. مفتیان در بسیاری از حرکت‌های اجتماعی در مقام همراهی یا کنترل آنها همیشه نقش آفرین بوده‌اند. گاه یک فتوا چنان در سرنوشت مردم تأثیر گذاشت است (23) که با هیچ ابزار دیگری امکان رسیدن به آن هدف نبوده ‌است. تاریخ فقه و فقیهان از این سنخ حضور سترگ و شکوهمند گزار‌‍شهای فراوانی دارد. این نقش هم دو دلیل انکار ناپذیراست: اولاً فقه حتی در نگاه فردی و فقه فردی به گونه‌ای نیست که به تمامه ‌از اجتماع و حوزه‌های جمعی انسان‌ها دوری گزیده باشد؛ ثانیاً تعامل فقه و جامعه‌ امری است که شواهد آن در تاریخ فقه چنان برجسته و فراوان است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

گفتار اول: مفهوم شناسی، ساختارشناسی و کارکردهای افتاء

در این گفتار ابتدا به مفهوم شناسی و قلمروشناسی افتاء می‌پردازیم. سپس از ساختار افتاء و کارکردهای آن به ‌اجمال سخن می‌گوییم تا بتوان به بحث اصلی که شرائط افتاء در مذاهب اسلامی ‌است بپردازیم.

الف. چیستی افتاء

افتاء در لغت به معنای تبیین یک حکم (24) یا بیان کردن و واضح کردن نکته و مسئله‌ای است که‌ ابهام دارد و روشن نیست. (25) در کتب لغت گفته شده‌ است: «أفتی المفتی إذا أحداث حکما»؛ (26) فتوا دادن یعنی بیان کردن حکمی ‌که پیش از این نبوده ‌است. در اصطلاح نیز افتاء یعنی اِخبار از حکم خداوند به صورت الزامی‌ یا اباحه‌ای (27) با عنایت به‌ ادله شرعیه بدون توجه به مورد پرسش به صورت عام و فراگیر بیان کردن یک مسئله. (28)

ب. قلمرو افتاء

قلمروشناسی افتاء یکی از بحث‌های بسیار مهم است. یکی از عوامل مهم بحران‌هایی که مفتیان تکفیری ایجاد کرده‌اند جهل آنها به قلمروشناسی است. فهم قلمرو افتاء به مباحثی گره خورده است که تا در آن فضاها به‌ اتخاذ رأی نپردازیم تصویر روشنی از قلمرو افتاء نمی‌توانیم ارائه کنیم. برخی از این مباحث عبارت است از: قلمرو دین و شریعت، نسبت شئون فقیه با یکدیگر، سیره مفتیان در افتاء، حق یا وظیفه بودن افتاء و بسیاری موارد دیگر، در ادامه به دو مورد، به اجمال، اشاره می‌کنیم.

1. قلمرو دین و شریعت تعیین کننده قلمرو افتاء

یکی از بحث‌های مهم در تبیین قلمرو افتاء تلاش در فهم قلمرو دین و شریعت است. در بحث از قلمرو دین در میان فقیهان و عالمان مسلمان با دو رویکرد عمده مواجهیم: قلمرو حداکثری دین که به قلمرو حداکثری فقه می‌انجامد و قلمرو حداقلی دین که سر از قلمرو حداقلی فقه بیرون خواهد آورد.

1.1. رویکرد حداقلی فقه و افتاء

اخباریان در شیعه و بسیاری از اهل سنت مدافع رویکرد حداقلی به فقه و افتاء هستند. آنها می‌گویند یا باید فقط در مواردی ورود پیدا کرد که در آنجا پیشینه ورود معصومین از طریق ابلاغ نصوص فراهم بوده‌ است؛ (29) یا باید فقط در امور غیرعبادی و ناظر به‌ آخرت یا امور دنیوی با کارکردی اخروی ورود پیدا کرد؛ چرا که پیامبر فرموده‌اند: «انتم اعلم بدنیا کم منی». (30) در این رویکرد مفتیان ورودی حداقلی دارند و بقیه قلمرو حیات انسانی به خود انسان ها واگذار شده است.

2.1. رویکرد حداکثری فقه و افتاء

در مقابل رویکرد پیشین، رویکرد معظم اصولیان و فقیهان شیعی و برخی فقیهان اهل سنت قرار دارد که معتقدند افتاء قلمروی گسترده و موسع دارد و همانند خود دین است که یا حیات خلوتی برای انسان ها باقی نگذاشته ‌است یا حریم رها شده برای انسان آن قدر اندک است که در حکم عدم است. فقیهانی که معتقدند فقه مشتمل بر نظریه مدیریت انسان از گهواره تا گور است، (31) و منطقة الفراغ یا حوزه ما لا نص فیه را به رسمیت نمی‌شناسند (32) در زمره معتقدان به‌ این رویکرد قرار می‌گیرند.
البته ‌اتخاذ هر یک از این دو رویکرد مخاطراتی و محاذیری به همراه دارد که مجال پرداختن به‌ آنها در این نوشتار نیست، ولی به‌ اجمال می‌توان گفت رویکرد حداقلی به‌ افتاء ا‌گر فقه و مفتیان را از اتهام ناکارآمدی و عقب ماندن از تحولات عصری نجات دهد باز هم نمی‌تواند تضمینی برای محفوظ ماندن حرمت قلمرو اندک افتاء در برابر عرف و سیره عقلا و... باشد. به بیان دیگر، با توجه به درهم تنیدگی حوزه‌ها و عرصه‌های حیات انسانی سپردن حداکثری مدیریت این عرصه به غیر فقه می‌تواند همان بخش اندک واگذار شده به فقه را نیز به مخاطره بیندازد و به ‌این حریم خصوصی تعرض کند.
از سوی دیگر، دفاع از رویکرد حداکثری قلمرو افتاء و فقه، اگرچه می‌تواند به همراهی دیگر عرصه‌های حیات انسانی با دغدغه‌های فقهی بینجامد، ولی با توجه به منابع فقهی و مبانی فقه رایج آن را متهم به ناکارآمدی و عقب ماندن از تحولات عصری می‌کند.

2. نسبت شئون فقیه با یکدیگر

معیار مهم دیگر برای فهم قلمرو افتاء اتخاذ رأی درباره نسبت شئون سه گانه فقیه با یکدیگر است. آیا شئون فقیه در عرض یکدیگرند یا در طول هم هستند؟ و به عبارت دیگر، آیا آنچه درباره فقیه گفته می‌شود جزء مناصب است یا جزء شئون؟ در پاسخ به ‌این پرسش‌ها با دو رویکرد به مانند بحث پیشین مواجهیم: معتقدان به طولی بودن مناصب یا شئون، و معتقدان به عرضی بودن این
مناصب و شئون.

1.2. طولی بودن شئون فقیه

رویکرد طولی بودن شئون فقیه متعلق به‌ اکثریت فقیهان و عالمان اهل سنت است. آنها معتقدند دو شأن قضاوت و افتاء در عرض ولایت نیستند، بلکه در طول آن هستند. و لذاست که‌ آنها تعبیر به منصب قضا و افتاء می‌کنند که نیازمند به ناصب است. برای مثال، در بحثی مثل رؤیت هلال، طولی بودن شأن افتاء نسبت به دیگر شئون، حق افتاء را از مفتی سلب کرده، آن را در اختیار والی یا حاکم قرار می‌دهد؛ چرا که نگاه طولی بودن دو پیامد دارد: اولاً چون نیاز به نصب حاکم دارد حاکم می‌تواند از همان اول قلمروهایی را بیرون از وظایف مفتی قرار دهد، همان گونه در اکثر جهان اهل سنت اینگونه ‌است؛ ثانیاً در این نگاه به صورت طبیعی آنچه بیرون از قلمرو ولایت و قضاوت باقی می‌ماند، که بیشتر هم احکام فردی است، در قلمرو حاکمیت مفتی خواهد بود.

2.2. عرضی بودن شئون فقیه‌

اکثریت فقیهان و عالمان شیعی معتقدند افتاء نسبتش با ولایت و قضاوت نسبتی عرضی است، اگرچه قضاوت نسبتش با ولایت طولی است؛ چرا که‌ ایشان معتقدند اینها از شئون هستند و لذا نسبت اینها نسبت عرضی است. در این رویکرد فقیه متولی جامعه حق سلب شأن افتاء دیگر فقیهان را ندارد.
همان مسئله فوق در فرض عرضی بون شأن افتاء این حق را برای مفتی اثبات کرده، وی را محق در ورود به‌ این عرصه می‌کند؛ چرا که‌ اولاً مفتی بالاصاله حق ورود در هر حوزه‌ای از حوزه‌های تشریع را دارد. ثانیاً دلیلی بر تقدم شان ولایت و قضا بر افتاء نیست تا بتوانیم این سنخ از قلمروها را اولویت بندی کنیم و آن را به یک شأن اختصاص دهیم.

ج. چیستی ساختار یا نهاد افتاء

افتاء به عنوان یک نهاد اجتماعی (33) جایگاه مهمی‌ در ساختار اندیشه دینی دارد. در نهاد (34) افتاء ما با یک مثلث مواجهیم که عبارت‌اند از: مفتی یا فتوادهنده؛ مستفتی یا خواهان فتوا و فتوا که خروجی رأی مفتی در پاسخ به پرسش مستفتی یا مطلق اظهارنظر مفتی درباره یک مسئله شرعی است، گرچه پیشینه‌ی پرسشی نیز نداشته باشد. البته‌ اضلاع دیگری نیز در ساختار افتاء تعریف پذیرند که به‌ اندازه‌ این سه رکن اهمیت ندارند. مفتی را فقیهی که تبیین کننده حکم الله در خصوص وقایع اتفاقیه‌ است دانسته‌اند (35) و به‌ اتفاق اکثر فقیهان و اصولیان مذاهب اسلامی‌ افتاء از ویژگی‌های کسی است که ملکه‌ اجتهاد دارد؛ (36) و به بیان دیگر، برآیند اجتهاد است.
افتاء از یک سو مجتهد و فقیهی را که مفتی است با خود دارد و از دیگر سو مکلفی که مستفتی است، و از سوی سوم عنوانی با نام فتوا دارد که خود لوازم و ملازماتی دارد، همچون منابع فتوا، مکانیزم مدیریت فتوا و .... پرداختن به همه‌ این اجزا و ساختارهای افتاء دغدغه‌ این نوشتار نیست، بلکه می‌کوشیم فقط به شرایط مفتی، که رکن رکین نهاد افتاء است، بپردازیم.

د. کارکردهای افتاء

افتاء اگر مبتنی بر شرایط علمی‌ و لوازم برون علمی‌ آن باشد کارکردهای مثبتی خواهد داشت، ولی اگر شرایط در آن رعایت نشود چنان آثار منفی خواهد داشت که جبران ناپذیر خواهد بود. در ادامه به برخی از این کارکردها اشاره می‌کنیم.

1. افتاء عاملی برای تحبیب یا روشی برای تهبیب

افتاء می‌تواند عاملی برای تحبیب و تقریب باشد کما اینکه ‌این ظرفیت را دارد که عاملی برای تنفیر و تکفیر باشد. مفتی اگر در هنگامه ‌افتاء روح شریعت را دریافته باشد و دغدغه‌های شارع را برای ایجاد همگرایی دینی و مذهبی درک کرده باشد تلاشش را مصروف یافتن راه حلی برای تقریب و تحبیب خواهد کرد، ولی اگر عصبیت‌های مذهبی و نفرت افکنی را استراتژی خود قرار دهد خروجی فتوای وی روشی برای تهبیب و افکندن بذر تنفیر برای هدایت جامعه به سوی تکفیر یکدیگر خواهد بود.
در جهان جدید با کمال تأسف برخی با نداشتن درک درست از دین و روح شریعت به جای آنکه با بهره گیری از ظرفیت بسیار مناسب افتاء به نزدیک کردن جهان اسلام به یکدیگر بیندیشند از این ظرفیت مناسب برای تکفیر کسانی بهره می‌گیرند که به وحدانیت خدا و رسالت نبی اسلام اعتراف دارند و اختلافشان با دیگران یا در رویکردهای ویژه به‌ این اصول است یا در برخی فروعات دینی است.

2. افتاء حرکت ساز یا حرکت سوز

دیگر کارکرد مهم فتوا به تأثیر آن در حرکت‌های اجتماعی و فرهنگی برمی‌گردد. فتوا همانگونه که می‌تواند به حرکت‌های علمی‌ و اجتماعی و سیاسی کمک کند و حرکت آنها را تسریع ببخشد این ظرفیت را دارد که در برابر هر حرکت رو به جلو و تحول آفرین سد نفوذناپذیری شود.
در مسائل برون مذهبی و حتی برون دینی افتاء می‌تواند در کنار دیگر دانش‌ها مسیر تعالی انسانی را هموارتر کند، همان گونه که می‌تواند با ایجاد موانعی خود را از مسیر تأثیرآفرینی بیرون کند و سرنوشت حرکت‌های انسانی را به دست عرف و عقلا بسپرد و خود را از نقش آفرینی محروم کند. برخی کژاندیشان سودای زندگی در غارها را در سر می‌پرورانند و به همین جهت هر گونه نوآوری در دانش‌ها یا روش‌ها و ارزش‌ها را خروج از جاده حق دانسته، با نام دفاع از سنت و رویکرد سنتی به مبارزه با آن نوآوری‌ها می‌پردازند، غافل از اینکه بدعت و نوآوری دو سنخ نگاه به پیشرفت و تحول اند.

3. افتاء و کارآمدی یا ناکارآمدی فقه در عرصه مدیریت

دیگر کارکرد افتاء القای کارآمدی یا ناکارآمدی فقه در عرصه مدیریت است. افتاء، اگر مبتنی بر قواعد علمی ‌و درک روح شریعت باشد، می‌تواند از مهم‌ترین ابزارها برای القای کارآمدی فقه در عرصه‌های مدیریتی باشد. البته گرچه ولایت، خود، شأن یا منصبی از مناصب و شئون فقیه‌است، ولی آن گونه نیست که‌ ارتباطی بین این شئون و مناصب برقرار نباشد، بلکه چه ما معتقد به نسبت طولی بین این شئون و مناصب باشیم و چه نگاهمان عرضی باشد اینها می‌توانند در تکمیل یکدیگر مؤثر باشند.
افتاء می‌تواند فقه را کارآمد و قابل اجرا نشان دهد، کما اینکه می‌تواند آن را ناتوان و بی برنامه به تصویر بکشد. کارکردهای افتاء بسیار بیش از این موارد است و پرداختن به تمام آنها فرصتی دیگر می‌طلبد.

گفتار دوم: شرایط افتاء در فقه ‌اسلامی

افتاء در فقه ‌اسلامی شرایطی دارد که برخی فقیهان با استناد به قاعده لزوم دفع فساد از دین مانع دست یابی فاقدان آن شرایط به‌ این منصب شده‌اند و حتی بالاتر از آن بسیاری از عالمان مسلمان به ضمان مفتی فاقد شرایط حکم کرده‌اند و گفته‌اند: «من افتی رجلاً فاتلف بفتواه مالاً فان کان مجتهداً فلا شئی و الایضمن ما تلف بسبب فتواه». (37)
این دغدغه‌ها سبب شده ‌است فقیهانی که نگاه منصبی به ‌این جایگاه دارند حاکم اسلامی‌ را دعوت کنند تا در گزینش مفتی دقت لازم را داشته باشد. یکی از فقیهان اهل سنت (38) در این باره می‌نویسد: «حاکم جامعه باید از مشهورین به علم در عصر خویش استمزاج و پرسش کند و کسی که لیاقت افتاء را دارد برگزیند تا از این طریق مانع افتاء کسانی شود که فاقد این شأن و جایگاه هستند». (39)
فقیهان شیعی نیز دغدغه‌ای جدی داشته‌اند که نگذارند کسانی که فاقد شرایط لازم این منصب هستند، بر این جایگاه تکیه بزنند. یکی از ایشان در تبیین لزوم رعایت شرایط افتاء می‌نویسد: «یحرم الافتاء بغیر علم، وکذا الحکم». (40) ایشان آنگاه به‌ آیاتی و روایاتی استناد می‌کند که عبارت‌اند از: (وأن تقولوا على الله مالا تعلمون) ؛ (41) (و لا تقف ما لیس لک به علم) ؛ (42) (ومن لم یحکم بماأنزل الله فأولئک هم الکافرون) ؛ (43) و قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : «... و من أفتى الناس و هو لا یعلم الناسخ من المنسوخ و المحکم من المتشابه فقد هلک وأهلک»؛ (44) «وقال (صلی الله علیه و آله و سلم) : من عمل على غیر علم کان ما یفسد أکثر مما یصلح». (45)
محقق کرکی نیز دیگر فقیه شیعی است که در پاسخ به‌ استفتائی که‌ از ایشان درباره شرایط افتاء شده می‌نویسد: «حیث کان صدور الفتوی المذکورة من الشخص المذکور {خالیا من مستند شرعی، من اجتهاد او تقلید لاهل الاجتهاد المتصفین بصفات الافتاء کلها، و من جملتها کون المجتهد حیا؛ فالفتوی المذکورة باطلة لا یجوز العمل بها، و الله ‌اعلم». وی صدور حکم از چنین شخصی را نیز نافذ نمی‌داند و در پاسخ به مسئله‌ای دیگر می‌نویسد: «فیما لو حکم شخص غیر مستجمع لجمیع شرائط الافتاء و القضاء فی حقوق الناس و غیره، و غیر نائب من قبل الامام علیه‌ السلام، هل ینفذ حکمه‌ام لا؟ [الجواب]: الثقة بالله وحده لا ینفذ حکمه و الحال ما ذکر، و الله‌ اعلم». (46)
برخی با تقسیم شرایط مفتی به شرایط مرتبط با شخصیت مفتی و شرایط علمی‌ مفتی که می‌توان با مقداری تسامح آنها را به شرایط حقیقی و حقوقی تأویل برد، شرایطی همچون عقل و اسلام و بلوغ و عدالت و... را جزء شرایط حقیقی یا شخصیت مفتی دانسته‌اند و اجتهاد و شروط آن را از شرایط علمی ‌مفتی لحاظ کرده‌اند. (47) ولی به نظر می‌رسد این تقسیم بندی جامعیت و مانعیت نداشته باشد و چندان علمی ‌نباشد. به همین جهت می‌توان گفت برای مفتی که شأنش افتاء است شرایطی لازم است که می‌توان آن را به دو گونه شرط پیشینی و پسینی تقسیم کرد. به بیان دیگر، این شرایط گاه شرایطی است که زمینه استقرار این منصب را فراهم می‌کند که همان شرایط پیشینی است. شرایطی هم هستند که پس از استقرار این منصب از لوازم اعمال آن منصب‌اند و فضا را برای تحقق آن فراهم می‌کنند که شرایط پسینی است.
برخی از شرایط پیشینی را شرایط عامه تکلیف تشکیل می‌دهند و برخی دیگر نیز با شرایط دیگر مناصب فقیه مثل منصب قضا و ولایت مشترک‌اند. تبیین این شرایط برای آن ضروری است که در روایات نبوی، مسلمانان تحذیر شده‌اند از اینکه: «یخرج فی آخر الزمان رجال ثم اتفقا رئوس الجهال یهلون الناس فیضلون و یضلون». (48)
در ادامه می‌کوشیم به‌ اجمال به ‌این شرایط بپردازیم.

الف. افتاء و شرایط پیشینی

شرایط پیشینی افتاء عبارت‌اند از: بلوغ، (49) عقل، ایمان، عدالت، (50) علم به ‌احکام، حریت (در مقابل عبد بودن) ، طهارت مولد، دوری از دنیاگرایی، و ... که‌ از این میان به دو مورد مهم اشاره خواهد شد.

1. علم به ‌احکام

علم به ‌احکام، (51) که ‌از آن تعبیر به علم اجتهاد می‌شود، از شرایط ضروری افتاء است؛ زیرا، همان گونه که ‌اشاره شد، افتاء از شئون اجتهاد است و بالاتر از آن برخی معتقد به‌ این همانی این دو هستند؛ (52) و لذا بسیاری از عالمان معتقدند «آن کس که‌ اهلیت اجتهاد ندارد فتوا برای وی جایز نیست». (53)
در منابع روایی شیعی و اهل سنت، افتاء به غیرعلم امری مذموم و خطرخیز معرفی شده، برخی آن را از گناهان کبیره دانسته‌اند. در منابع روایی شیعی آمده ‌است: «عن موسی بن جعفر، عن آبائه (علیه السلام) قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : من أفتى بغیر علم لعنته ملائکة السماء و ملائکة الأرض». (54) در منابع اهل سنت نیز به لزوم ابتناء افتاء بر علم توجه شده، از فتاوای غیر عالمانه تحذیر داده شده ‌است که ‌از آن جمله‌ این روایت قابل ذکر است:
أخبرنا عبد الرحمن بن یحیی، ثنا علی بن محمد بن مسرور، ثنا أحمد بن أبی سلیمان قال: سمعت سحنون بن سعید یقول: «أجرأ الناس على الفتیا أقلهم علما، یکون عند الرجل الباب الواحد من العلم یظن أن الحق کله فیه». (55)
نداشتن علم به احکام شرعی گاه پیامدهایی به دنبال دارد که جبران پذیر نیست. برای مثال، می‌توان از واقعه‌ای تاریخی یاد کرد که بسیاری از مفسران و فقیهان شیعی و سنی آن را نقل کرده‌اند. در منابع روایی شیعی (56) و سنی (57) آمده‌ است که جمعی از مسلمانان، که جابر نیز در میان ایشان بود، در سفری با نکته‌ای مواجه می‌شوند که‌ آن را به ‌استحضار پیامبر می‌رسانند و از ایشان راهنمایی می‌خواهند. این جریان، که در این منابع از قول جابر نقل شده‌ است، این است:
جابر می‌گوید در سفری مسلمانی با ما همراه بود که جراحتی برداشته بود. محتلم شد. هنگام نماز وی از ما پرسید که چه باید بکنم. گفتیم باید با آب غسل کنی، این فرد بدان جهت که جراحتی در سر داشت پس از آنکه آب به جراحتش می‌رسد می‌میرد. پیامبر وقتی این جریان را می‌شنوند می‌فرمایند: «به کشتن دادند او را، خدا بکشدشان؛ (58) ضایع کردند او را، خدا ضایعشان کند». (59) بعد حضرت خود به‌ ارائه راه حلی می‌پردازند و می‌فرمایند: «کان یکفیه‌التیمم أو شد جراحته و غسل جسده، و مسح بالید المبلولة فوق الخرقة». (60)
فیض در کتاب الاصول الاصیله با نگاه حداکثری به لزوم علم به‌ احکام در اصل هشتم می‌نویسد:
انه لا یجوز التعویل علی الظن فی الاعتقادات، و لا الافتاء علیه فی العملیات کما عرفت سواء حصل ذلک الظن بمجرد اتباع الهوى و استحسان العقل و القیاس الفقهى أو اجتهاد الرأى أو الشهرة أو اتفاق الجماعة أو البراءة الاصلیة أو استصحاب الحال أو غیر ذلک من وجوه الاستنباطات الا ما صح عن اهل البیت علیهم السلام ... (61)
علم به‌ احکام یا اجتهاد ملازم با تسلط مفتی بر اموری است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

1.1. فقه مقارن و افتاء

از جمله علومی‌ که تسلط بر آن در هنگامه‌ افتاء ضروری است فقه‌ المقارنه ‌است. فقه مقارن در مقام افتاء می‌تواند دو کاربرد داشته باشد که عبارت‌اند از: الف. آشنایی مفتی با شیوه تعامل فقیهان در هنگامه مواجهه با آرای اختلافی؛ ب. جرئت نیافتن وی بر تکفیر دیگران با آشنا شدن وی با آرای فقهی گسترده و متفاوت. این نکته، هم در آموزه‌های روایی شیعی و سیره معصومین محل توجه بوده‌ است و هم، در آرا و سیره فقیهان و بزرگان اهل سنت بازتاب داشته ‌است. در منابع اهل سنت، ضمن تصریح به‌ این شرط آمده ‌است: «قال نعیم بن حماد سمعت ابن عیینة یقول سمعت أیوب السختیانی یقول أجسر الناس على الفتیا أقلهم علما باختلاف العلماء». (62) در منابع شیعی نیز از امام صادق (علیه السلام) وارد شده که خطاب به معاذ (63) فرموده‌اند:
بلغنى أنک تقعد فى الجامع فتفتى الناس؟ قلت: نعم، و أردت أن أسألک عن ذلک قبل أن أخرج، إنى أفعد فى المسجد فیجئ الرجل فیسألنى عن الشئ، فإذا عرفته بالخلاف لکم أخبرته بمایفعلون، و یجئ الرجل أعرفه بمودتکم وحبکم فأخبره بما جاء عنکم، و یجئ الرجل لا أعرفه و لا أدری من هو فأقول: و جاء عن فلان کذا، و جاء عن فلان کذا، فأدخل قولکم فیما بین ذلک، فقال لى: اصنع کذا فإنى کذا أصنع. (64)
فقه‌ الخلاف یا فقه‌ المقارنه با تفاوت‌هایی که با یکدیگر دارند هم درون مذهبی (65) تعریف پذیر است و هم برون مذهبی (66) که در جای خود باید بررسی شود. ضرورت توجه به این دانش بدان جهت است که مفتی اولاً بتواند مستفتی را طبق مذهب فقهی‌اش راهنمایی کند؛ و ثانیاً از تکفیر دگراندیشان فقهی و مذهبی خودداری کند.

2.1. تسلط مفتی بر نسبت سنجی گزاره‌ها و آموزه‌های اسلامی‌

مفتی باید بر زوایای مباحث فقهی تسلط داشته باشد. منابع را به خوبی بشناسد؛ روابط منابع را فهم کند؛ نسبت منابع فقهی و گزاره‌های آن را با دیگر گزاره‌های اخلاقی و کلامی‌ و ... دریابد. آشنایی مفتی با کتاب و سنت (67) و وجوه متفاوت این دو متن از شرایط حیاتی است. این دو متن ناسخ دارند و منسوخ؛ محکم دارند و متشابه؛ مجمل دارند و مبهم؛ شأن نزول دارند و جغرافیای صدور و بسیاری دیگر از زوایای پیدا و پنهان که باید مفتی به ‌آن توجه داشته باشد. (68)
نسبت سنجی آموزه‌ها گاه خود را در قالب یک گفتمان درونی نشان می‌دهد که همان نسبت سنجی ادله فقهی با یکدیگر است که بدان‌ها اشاره شد و گاه نیز در قالب یک گفتمان بیرونی قابل پی گیری است که شرایط و معیارهای آن در دانش‌های مضافی همچون فلسفه فقه قابل رصد کردن است. کسی که در مقام افتاء قرار می‌گیرد کافی نیست بر گزاره‌های فقهی سیطره داشته باشد، بلکه باید از نسبت آنها با دیگر گزاره‌های دینی نیز مطلع باشد. شاید بتوان از بی نیازی به بحث ترابط علوم و تأثیر آن در اجتهاد سخن گفت - که‌ البته سخن غیرقابل دفاعی است - ولی نمی‌توان از تأثیر نداشتن گزاره‌ها و علومی ‌همچون اخلاق و کلام و ... در افتاء سخن گفت.
فقیه متخلق به یقین در مرحله‌ افتاء با فقیه دیگری که مرزهای فقه و اخلاق را تفکیک می‌کند متفاوت خواهد بود.

3.1. تسلط مفتی بر دانش اصول فقه‌

این دانش که نقشه راه مجتهد است و روش‌های مواجهه وی با گزاره‌ها و آموزه‌های حکمی ‌را تبیین می‌کند از نیازهای ضروری مفتی است. جوینی از عالمان اهل سنت می‌گوید:
من شروطه‌ أن یکون عالما بالفقه‌ أصلا و فرعا، خلافا و مذهبا... (69) لأنه العلم الذى یعرف به ‌الدلیل و التعلیل و کیفیة الاستدلال و الاستنباط، و لا یجوز أن یفتى من لم یتمرس أحوال الفقه، و معرفة القیاس و العلة، و متى یستعمل القیاس، و متى لا یجوز لیعرف مدارک الأحکام، و طرائق الاستنباط. (70)
اصولیان شیعی، به ویژه متأخرین، نیز چنان از ارتباط این دانش با فقه سخن گفته‌اند که‌ امکان افتاء بدون تسلط بر آن را فراهم نمی‌بینند. فقه چنان در اندیشه اصولیان متأخر شیعی به ‌اصول گره خورده ‌است که دستیابی به‌ آن بدون دانش اصول میسور نیست.

2. عدالت

یکی دیگر از شرایط پیشینی افتاء عدالت است. (71) این شرط نیز تقریباً مورد اتفاق است؛ (72) به غیر از گروهی از حنفی‌ها (73) و حنبلی‌ها، (74) و نه تمام آنها، که قائل‌اند فاسقی که فسقش علنی نباشد نیز می‌تواند در منصب افتاء قرار بگیرد. یکی از فقیهان اهل سنت در اشاره به ‌این شرط ضمن اشاره به‌ اجماعی بودن آن می‌نویسد: «أما اشتراط إسلامه و تکلیفه (أی کونه بالغا عاقلا) و عدالته فبا لاجماع، لأنه یخبر عن الله تعالى بحکمه، فاعتبر إسلامه و تکلیفه و عدالته، لتحصل الثقة بقوله». (75)
عدالت آن قدر مهم است که برخی اصولیان جواز افتاء را مشروط به عدالت و علم کرده‌اند؛ (76) چرا که عدالت در مفتی سبب می‌شود که وی از تعصبات مذهبی و هوس‌های انسانی فاصله بگیرد و در موارد شبهه‌ آفرین فعل انسان مسلمان و مؤمن را تأویل به صحت ببرد. عدالت چنان شرط سهمگین و سختی است که حکیم، از فقیهان نامدار شیعی، تداوم بقای آن را بسیار سخت می‌داند و می‌نویسد: «و الانصاف انه یصعب جداً بقاء العداله للمرجع العام فی الفتوی اذا لم تکن بمرتبه قویه عالیه ذات مراقبه و محاسبه: فان ذلک مزله‌ الاقدام و مخاطره‌ الرجال العظام». (77)
عدالت را بسیاری از فقیهان و مفتیان مجرد ترک محرمات و اتیان واجبات دانسته‌اند، اما برخی فقیهان به جهت همان دغدغه‌ای که کسانی مانند حکیم داشته‌اند می‌گویند: «ثم انه بعد ما اعتبر فی العداله حصول الملکه دون مجرد ترک المحرمات و الاتیان بالوجبات». (78)

ب. افتاع و شرایط پسینی

افتاء شرایطی پسینی دارد که تأثیر آنها در افتاء اگر بیش از شرایط پیشینی نباشد کمتر از آنها نیست. غزالی، که ‌از فقیهان برجسته‌ اهل سنت است، در کافی نبودن شرایط پیشینی افتاء می‌نویسد: «اذا رأیت الفقیه‌ الذی بضاعته مجرد الفقه یخوض فی التکفیر و التضلیل فاعرض عنه و لا تشغل به قلبک و لسانک». (79) فقیه در مقام افتاء علاوه بر فقه، نیازمند بسیاری دانش‌ها و امور دیگر است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

1. تسلط بر خویشتن یا خود مهاری

از مهم‌ترین شرایط پسینی افتاء تسلط مفتی بر خویشتن یا خودمهاری است. این ویژگی عام‌تر از عدالت است؛ یعنی می‌تواند شرط عدالت را نیز پوشش دهد. مفتی علاوه بر عدالت باید بر نفس خویش سلطه داشته باشد تا بتواند خود را در برابر تعصبات و تمایلات و اغراض مادی و مذهبی ... کنترل کند. در روایات شیعی آمده ‌است که مفتی باید صیانت نفس و مخالفت با هواهای نفسانی داشته باشد تا بتواند به‌ این مقام وصل شود: «فأما من کان من الفقهاء صائنا لنفسه، حافظا لدینه، مخالفا على هواه، مطیعا لأمر مولاه، فللعوام أن یقلدوه». (80)
خطیب بغدادی از عالمان اهل سنت نیز در الفقیه و المتفقه‌ آنگاه که شرایط مفتی را برمی‌شمارد پس از عبارت «حافظاً الدینه» می‌نویسد: «... مشفقا علی أهل ملته، مواظبا علی مروءته، حریصا علی استطابة مأکله، فإن ذلک أول أسباب التوفیق، متورعا عن الشبهات، صادفا عن فاسد التأویلات و...». (81)
این گونه شرایط در مفتی وی را قادر به مهار خویشتن در مقابل تمایلات و تعصبات مذهبی، اغراض و کشش‍‌های دنیوی، از قبیل امور مالی و جایگاه‌های سیاسی و ... می‌کند و از ابزار شدن
وی برای تأمین دغدغه‌های قدرت‌های مادی و سیاسی باز می‌دارد.

2. فهم واقعیت پیرامونی

یکی از شرایط پسینی بسیار ضروری در افتاء فهم واقعیت‌های پیرامونی است. (82) از آنجایی که‌ افتاء مرحله‌ای پس از اجتهاد و استنباط است فهم و لحاظ واقعیت‌های پیرامونی نه تنها به خلوص حکم ضرری نمی‌رساند، بلکه‌ آن را کاربردی‌تر می‌کند. این شرط اگر هم در اصل اجتهاد و استنباط قابل توصیه نباشد. که ‌البته‌ آنجا هم به ‌اعتقاد برخی فقیهان قابل توصیه‌ است. (83) در افتاء بدون هیچ تردیدی توصیه کردنی است، بلکه رعایت آن مهم به نظر می‌رسد. این شرط خود را در مصادیقی نشان می‌دهد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
اهمیت این شرط را در تعبیر برخی عالمان اهل سنت این گونه می‌توان دید که به نقل از برخی عالمان و راویان آورده‌اند: «لا یفتی الناس الصحفی»؛ (84) یعنی آنان که فقط چشم بر نوشته‌ها دوخته‌اند و از پیرامون خود غافل‌اند شأن افتاء ندارند.

1.1. زمان و مکان و افتاء

یکی از مصایق روشن فهم واقعیت‌های پیرامونی توجه به زمانه و زمینه شکل گیری پرسش و پاسخ آن است. مفتی نمی‌تواند در خلأ به ‌اصدار حکم بپردازد و زمانه و زمینه حکم را نادیده بگیرد. البته جمع بین لحاظ این نکته و عصری نکردن و نسبی نکردن اصل استنباط از دقایق و ظرایف علمی ‌است که باید بدان توجه کرد. توجه به زمان و مکان تلقی‌های مختلفی دارد که پرداختن به آنها بیرون از قلمرو این نوشته‌ است، ولی به‌ اجمال، چنان که یکی از فقیهان برجسته شیعی می‌گوید:
زمان و مکان دو عنصر تعیین کننده در اجتهادند ....، بدان معنا که با شناخت دقیق روابط اقتصادی و اجتماعی و سیاسی، همان موضوع اول که‌ از نظر ظاهر با قدیم فرقی نکرده‌است واقعاً موضوع جدیدی شده‌ است که قهراً حکم جدیدی می‌طلبد. مجتهد باید به مسائل زمان خود احاطه داشته باشد. (85)
بسیاری از عالمان اهل سنت (86) نیز به‌ این نکته توجه داشته‌اند. یکی از آنها می‌نویسد: «علیه مراعاة تغیر هذا الواقع سواء تغیرا زمانیا أو مکانیا أو تغیرا فی الحلول و الظروف». وی آنگاه به ‌آرای فقیهان پیشین اشاره کرده، می‌نویسد: «و قدیما قال العلماء تتغیر الأحکام بتغیر الزمان و المکان». (87) این دغدغه برای برخی نویسندگان معاصر چنان مهم بوده است که کوشیده‌اند به صورت مستقل به تدوین آثاری بپردازند. (88)

2.1. عنایت به موضوع شناسی واقعه مورد پرسش

دیگر مصداق فهم واقعیت پیرامونی را موضوع شناسی واقعه مورد پرسش در مواردی که‌ افتاء مبتنی بر پرسش است تشکیل می‌دهد. موضوع شناسی واقعه مورد پرسش از نکات بسیار مهم در افتاء است، افتاء کاربردی تر بر موضوع شناسی دقیق‌تر استوار است و این فهیم درست موضوع مورد پرسش است که‌ آسیب‌های اجتماعی و سیاسی افتاء را کاهش می‌دهد. یکی از صاحب نظران سنی معاصر می‌نویسد: «المقصود من فقه‌الواقع هو التهیؤ لمعرفة جزئیات الواقع حتی یراعیها المفتی لدی اجتهاده‌ أو إجابته عن تساؤل المستفتی، لان تهیؤه لمعرفة هذا الواقع هو اجتهاد منه ...». (89)

3. فهم مقاصد شریعت و توجه به‌ آن

یکی از نکاتی که می‌تواند افتاء را کاربردی‌تر و برخی تبعات منفی آن را مدیریت کند توجه به مقاصد الشریعه در هنگامه‌ اصدار فتواست. لزوم توجه به مقاصد شریعت در اصل فهم گزاره‌های فقهی و در مرحله‌ استنباط امری قابل توصیه‌ است؛ (90) ولی در مرحله‌ افتاء ضرورت توجه به ‌آن دو چندان، بلکه‌ از بدیهیات است. مدیریت افتاء به سمت تأمین مقاصد شارع می‌تواند در گسترش و اقبال به شریعت تأثیر فراوانی بگذارد. به همین دلیل برخی صاحب نظران توجه به مقاصد شریعت را برای مفتیان لازم دانسته‌اند.

1.3. مقصد حفظ جان مسلمان و افتاء

یکی از مقاصد مهم و مورد تأکید تمامی ‌فرق اسلامی‌ تلاش برای حفظ جان مسلمانان است. در روایات شیعی و سنی بر حرمت جان مسلم تأکید شده‌ است. کلینی در باب «ان الاسلام یحقن به ‌الدم» روایاتی چند نقل می‌کند که ‌از آن جمله روایتی است که‌ از امام صادق نقل شده ‌است که فرموده‌اند: «الاسلام یحقن به ‌الدم و...». (91) مجلسی در مرآة العقول در شرح این حدیث می‌نویسند «حقن دم از تبعات اسلام ظاهری است»؛ (92) که‌ این نشان می‌دهد حرمت خون انسان‌ها آن قدر مهم است که به ‌ادنی نشانه باید در اهتمام به‌ آن کوشید، اسلام ظاهری اگر آخرت کسی را تضمین هم نکند اما اسباب حرمت خون وی را تأمین می‌کند.
یکی دیگر از روایاتی که هم در منابع معتبر شیعی (93) و هم در منابع اهل سنت با اختلاف اندکی آمده روایت زیر است که در آن ضمن تأکید بر حرمت خون مسلمانان؛ ایشان مأمور شده‌اند این
پیام دینی را به دیگران نیز منتقل کنند:
حَدئَنِی عَبدُاللهِ بنُ مُحَمَّدٍ حَدَّئَنَا أَبُو عَامِرٍ حَدَّئَنَا قُرَّةُ عَن مُحَمَّدِ بنِ سِیرِینَ قَالَ أَخبَرَنی عَبْدُ الرَّحمَنِ بنُ أَبِى بَکرَةعَن أَبِى بَکرَة، وَ رَجُلَّ أَفضَلُ فِی نَفسِى مِن عَبدِ الرَّحمَنِ حُمَیدُ بنُ عَبدِ الرَّحْمَنِ عَن أَبِى بَکرَة. رضی الله عنه. قَالَ خَطَبَنَا النَّبِى. صلى الله علیه و سلم. یَومَ النَّحرِ، قَالَ «أَتَذرُونَ أَی یَومٍ هَذَا». قُلنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعلَمُ. فَسَکتَ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیسَمَّیهِ بِغَیرِ اسمِهِ. قَالَ ( اَلَیسَ یَومَ النَّحرِ». قُلنَا بَلَی. قَالَ «أَی شَهرِ هَذَا». قُلنَا اللهُ وَ رَسُولُهُ ‌أَعلَمُ. فَسَکتَ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیسَمَّیهِ بِغَیرِ اسمِهِ. فَقَالَ «أَلَیسَ ذُو الحَجَّة». قُلنَا بَلَی. قَالَ «أَی بَلَدٍ هَذَا». قُلنَا اللهُ وَ رَسُولُهُ أَعلَمُ. فَسَکتَ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیسَمَّیهِ بِغَیرِ اسمِهِ. قَالَ «أَلَیسَت بِالبَلدَة الحَرَامِ». قُلنَا بَلَى. قَالَ «فَإِنَّ دِمَاءَکُمْ وَ أَمْوَالَکُم عَلَیکُمْ حَرَامٌ، کحُرمَة یومِکُم هَذَا، فِی شَهرِکُم هَذَا، فِی بَلَدِکُم هَذَا، إِلَى یَومِ تَلقَونَ رَبَّکُم. أَلاَ هَل بَلَّغتُ». قَالُوا نَعَم. قَالَ «اللَّهُمَّ الشهَد، فَلیبَلِّغِ الشَّاهِدُ الغَائِبَ، فَرَّبُ مُبَلَغِ أَوعَى مِن سَامِعِ، فَلَا تَرَّجِعُوا بَعْدِی کَفَّارًا یصرِبُ بَعْضُکُم رِقَابَ بَعضٍ». (94)
جان انسان‌ها یکی از دغدغه‌هاى مهم شریعت است که تلاش فراوانی برای حفظ آن کرده ‌است. شریعت در حدودی که حتی به عرض مسلمان دیگری مرتبط است نیز به قاضی توصیه می‌کند: «ادرء الحدود بالشبهات». (95)

2.3. افتاء و حفظ عرض مسلمان

دیگر مقصد مهمی‌ که شریعت بر حفظ آن تأکید کرده و بر آن اهتمام ورزیده ‌است عرض و آبروی مسلمان و به عبارت دیگر، رعایت حریم خصوصی وی است. این مقصد نیز از مقاصد متفق علیه شیعی و سنی است که ‌از مقاصد الشریعه است و باید اهتمام جدی به صیانت آن داشت، عرض مسلمان نیز همانند خون مسلمان اهمیتی ویژه دارد که با هیچ مستمسکی نمی‌توان به راحتی به آن دست اندازی کرد. حرمت انسان مسلمان اگرچه میت هم باشد مورد اهتمام شارع بوده‌ است: «حرمة السلام و هو میت کحرمته و هو حی»؛ این نگاه ویژه چگونه با رفتار برخی متمسکان به ‌ابزار افتاء، که به راحتی عرض و ناموس دیگر مسلمانان را مباح اعلام می‌کنند، قابل جمع است.
در منابع شیعی (96) مجلسی در بحار نقل می‌کند که پیامبر اکرم روزی به کعبه نگاه کردند و فرمودند: «ای کعبه! خوشا به حال تو، خداوند چقدر تو را بزرگ و حرمتت را گرامی ‌داشته ‌است! به خدا قسم حرمت مؤمن از تو بیشتر است، زیرا خداوند فقط یک چیز را از تو حرام کرده، ولی از مؤمن سه چیز را حرام کرده ‌است: مال، جان و آبرو تا کسی به‌ او گمان بد نبرد». (97)

3.3. افتاء و مقصد حفظ دین

شاید بتوان ادعا کرد که مهم‌ترین مقصد شرعی که می‌تواند با افتاء تأمین شود یا به مخاطره بیفتد مقصد حفظ دین است. افتاء، که ‌از دین برآمده و بر مبانی دینی نیز استوار است، یکی از اعمال و رفتارهایی است که به راحتی می‌تواند دین را به چالش بکشاند و آن را سخت به مخاطره‌ اندازد. تناقضی که شکل گرفته در همین جاست که‌ افتاء برآمده‌ از دین اگر شرایط و موازین آن را رعایت نکند خود می‌تواند چالشی در برابر دین باشد. حفظ دین، راه‌ها و رویکردهای چندگانه‌ای دارد که ‌از آن جمله می‌توان از لزوم توجه به جنبه‌ آسان گیری و سهولت شریعت، روشمند بودن افتاء و ... سخن گفت.

پی‌نوشت‌ها:

1. عضو هیئت علمی‌ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
2. برخی فتاوای منتشرشده در مسائل و موضوعات مستحدث چنان غیرعقلانی و به لحاظ علمی‌مستهجن است که هویت علمی‌ مسلمانان را با چالش مواجه کرده‌است. یکی از نویسندگان سنی، مشهور فواز، در این باره و با اشاره به برخی مصادیق مى نویسد: «و من المضحک فى هذا الباب أنّ هنالک ممّن ابتلانا الله بهم من أهل العلم ضلوا و أضلوا بسبب فهمهم المغلوط لقضایا ومسائل دینیة عدیدة فکتب أبحاثا و تکبد جهودا و بدّد أوقاتا و أضاع أموالا فى سبیل تألیف کتب و مؤلفات تحذر من لبس رابطة العنق. ما یسمى فى عرفنا الجرفتة. حیث ألّف کتابا أسماه: "القول البتة فى حرمة الجرفتة" على اعتبار أنّها بدعة و تشبه بال

عبارات مرتبط با این موضوع
سردردهای پشت سر سردردهایپشتسرسردردهای پشت سر به رایجی دردی که قسمت جلو خصوصاً قسمت شقیقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد سردردهای پشت سر سردردهای سردرد بسیار متداول به گفته‌ی بنیاد درد آمریکا حدود ٪ سردردها که ناشی از

صدور برخی کارت‌های هوشمند بی‌فایده است

[ad_1]

تین‌نیوز| رئیس سازمان فناوری اطلاعات گفت: الکامپ کارنامه اجرایی دولت و فعالیت‌های بخش خصوصی در سطح ملی است.

 نصرالله جهانگرد معاون وزیر ارتباطات در نشست خبری که به مناسبت برگزاری نمایشگاه الکامپ برگزار شد بیان داشت: با توجه به این که در سال پایانی دولت یازدهم هستیم این نمایشگاه نشان‌دهنده فعالیت دولت در حوزه فناوری است. علاوه بر این باید دو گروه فعالیت دیگر را نیز به مردم نشان بدهیم که شامل شرکت‌های نوپا و استارتاپ‌ها می‌شود که زمینه‌ای برای رشد و نوآوری در کشور است.

او افزود: باید سهم ICT به سبد خدمات کشور افزوده شود و هر میزان که این بخش توسعه یابد موجب افزایش بهره‌وری و تسهیل زندگی، توانمندی جامعه و در نهایت ارتقای اقتصادی می‌شود.

او با اشاره به اینکه سه روز از مدت برگزاری نمایشگاه جزو تعطیلات محسوب می‌شود بیان داشت: نگرانی‌هایی در این خصوص وجود دارد اما از آنجایی که جدول زمانی از چند سال پیش بسته شده است امکان برگزاری در تاریخ دیگری وجود نداشت و امیدواریم که مدیران بخش‌های دولتی در این نمایشگاه حضور پیدا کنند.

معاون وزیر ارتباطات در بخش دیگری از سخنان خود در پاسخ به این سوال که قرار بوده درآمدهای الکترونیکی درآمدزا نباشند اما در لایحه بودجه روی آن حساب شده مثلاً برای ثبت‌نام کارت هوشمند 400 میلیارد تومان پیش‌بینی شده است نظر وزارتخانه در این خصوص چیست؟ ، گفت: خدمات دولت الکترونیک باید ایجاد تسهیلات کند. مثلاً در خصوص کارت هوشمند با اینکه هزینه‌ای دریافت شود موافقت نداشته‌ایم و دستگاه مربوطه باید پاسخگوی این باشد.

 وی گفت: پیش‌بینی درآمد دولت از خدمات الکترونیک بیش از این عدد مطرح شده است و سیاست‌گذاری این است که دولت الکترونیک برای مردم هزینه نداشته باشد اما اگر در جایی مجبور شوند هزینه کنند باید با قیمت نازل باشد تا مردم دچار مشکل نشوند. باید در ارائه این خدمات دقت نظر لازم وجود داشته باشد.

او افزود: کارت‌های مختلفی از سوی نهادها و سازمان‌های مختلف به عنوان هوشمند صادر می‌شود و ما در دولت در خصوص این موضوع و هزینه‌هایی که بر دوش مردم می‌گذارد مرافعه‌هایی داریم و در مواردی چندین بار مکاتبه داشته‌ایم. مثلاً کارت‌های سربازی یا برخی کارت های دیگر که تنها یک شماره را در برمی‌گیرند هیچ نیازی به هوشمندسازی ندارند و هوشمند سازی آنها نفعی نخواهد داشت و در نهایت این کار هزینه هایی به مردم تحمیل و سرمایه‌های ملی را هدر می‌دهند.

او در ادامه گفت: تحقق دولت الکترونیک نیازمند همکاری دستگاه‌های ذیربط است و تصورات بخشی و برداشت‌های ناقص از آیین‌نامه‌ها مانع از همکاری‌های روان‌ترمی‌شود. جو کلی کار دولت و دستگاه‌ها حمایت از تحقق دولت الکترونیک است.

جهانگرد در ادامه در پاسخ به این سوال که تا امروز چند دستگاه در کشور به طور رسمی به پرتال اصلی دولت الکترونیک متصل هستند بیان داشت: 112 دستگاه عمده رسمی در کشور وجود دارد که کلیه آنها به پرتال اصلی دولت الکترونیک متصل هستند اما اینکه چند درصد از خدمات مکانیزه شده است باید بگویم که تعداد 80 دستگاه مکانیزه شده‌اند که خدمات نسبتاً کاملی در اختیار مردم قرار می‌دهند. در مراحل بلوغ ابلاغ هیی خواهد شد که بسته‌های کامل‌تری در اختیار این دستگاه‌ها قرار خواهد گرفت.

معاون وزیر ارتباطات در پاسخ به این سوال که در نمایشگاه الکامپ چند درصد سهم دولت الکترونیک و چند درصد سهم بخش خصوصی است بیان داشت: دولت الکترونیک 15 درصد نمایشگاه را در اختیار دارد و 400 شرکت خصوصی به همراه 270 استارتاپ و 50 شرکت دولتی در این نمایشگاه فعالیت می‌کنند. در بخش دولت الکترونیک ماحصل تلاش دستگاه‌ها آورده می‌شود و فرصت خوبی برای ارزیابی کار دولت است.

او در ادامه با اشاره به وضعیت بومی‌سازی اپلیکیشن‌ها بیان داشت: باید به مردم بگوییم که داده‌های حیاتی را وارد گوشی خود نکنند. هرکسی که گوشی دارد این نگرانی را باید داشته باشد که اطلاعات شخصی‌اش در چند جا کپی شده باشد بنابراین آنچه که حریم شخصی است نباید وارد گوشی‌ها شود. مثلاً در زمان نصب اپلیکیشن‌ها چه بومی و چه غیر بومی این پیام را دریافت می‌کنیم که همه فعالیت‌های گوشی رصد می‌شود. از طرفی تمام دنیا در زندگی خود با اتصال به اینترنت تمام کارها را انجام می دهد. باید از منافع خود صیانت کنیم.

جهانگرد در ادامه گفت: به زودی عوارض در بستر شبکه ملی، اطلاعات الکترونیکی می شود و نیاز به پرداخت عوارض به صورت حضوری در بانک‌ها نیست. این سرویس یک از خدماتی است که توسط دستگاه‌های اجرایی ارائه خواهد شد.
او افزود: این سرویس به صورت پایلوت در فرودگاه امام مراحل اولیه را پشت سر می‌گذارد و پیش‌بینی می‌شود مدت اجرای پایلوت آن یک ماه زمان ببرد و سپس در صورت موفقیت آمیز بودن این طرح، پرداخت الکترونیکی عوارض خروج از کشور به صورت کامل اجرایی شود.

جهانگرد تاکید کرد: در گذشته پرداخت عوارض خروج از کشور ملزم به حضور در بانک‌ها بود اما اکنون با هر ابزار متصل به اینترنت از طریق شماره گذرنامه و کد ملی قابل انجام است.

معاون وزیر ارتباطات با اشاره به مشارکت 45 درصدی مردم در سرشماری اینترنتی بیان داشت: مشارکت مردم در سرشماری الکترونیک رقمی بالغ بر 45 درصد را شامل می‌شود.

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
تجارت الکترونیک و موانع رشد آن در ایران حقتجارت الکترونیک و شاخه های متعدد آن در قرن حاضر از ضروریات چشم ناپوشیدنی می‌باشدمطالب رایانه و اینترنت دانش و فناوریاخلاق فناوری اطلاعات یکی از مباحثی است که در اخلاق کاربردی مطرح می شوداخبار نظام وظیفه نظام وظیفه اخبار سربازی – …اخبارنظاموظیفهاخبار نظام وظیفه اخبار نظام وظیفه اعطای کسر خدمت لغو نشده؛ برداشت های متفاوت مانع شده اخبار،اخبار روز،اخبار خبرگزاری ها اخبار،آخرین …در این بخش شما با انواع اخبار غزهاخبار ایراناخبار سوریهاخبار اخبار روز غزه نرخ ارز قیمت طلا و سکه قیمت آهن آلات قیمت …اقتصادقیمت دلارنرخ ارزقیمت دلارقیمت طلاقیمت سکهقیمت آهنقیمت آهن آلاتقیمت ارزارزطلا مجله اینترنتی برترین ها پورتال خبری و سبک …اخبار روز، اخبار ورزشی، سبک زندگی، چهره ها، گردشگری، آشپزی، سلامت، دکوراسیون، فرهنگ نسیم آنلاین صفحه اصلیزاکانی بردار رئیس‌جمهور یکی از گردانندگان کلید فساد اقتصادی است با دولتمردان خفته پربیننده ترین و آخرین اخبار اقتصادی روز ایران و جهانصفحه اصلی خبرپو آخرین اخبار آخرین اخبار ایران و جهان پخش زنده آخرین اخبار آخرین پزشکی ایران ارسال سلام با تشکر از سایت خوب شما، مدتی است در ناحیه سمفیزم یک ایرانی در بوستون فرض کنید تیم کوهنوردی ایران قله کلیمانجارو رو فتح کرده و برگشته و دسته گل دور مطالب رایانه و اینترنت دانش و فناوری بانک مجازی جهان در حال مجازی ‌تر شدن است بانک ‌های مجازی هم، در سطح جهانی رو به رشدند و تجارت الکترونیک و موانع رشد آن در ایران حق تجارت الکترونیک و شاخه های متعدد آن در قرن حاضر از ضروریات چشم ناپوشیدنی می‌باشد اخبار نظام وظیفه نظام وظیفه اخبار سربازی – معافیت و کسری خدمت اخبارنظاموظیفه اخبار نظام وظیفه اخبار نظام وظیفه اعطای کسر خدمت لغو نشده؛ برداشت های متفاوت مانع شده بود اخبار،اخبار روز،اخبار خبرگزاری ها اخبار،آخرین خبرها،خبر فوری در این بخش شما با انواع اخبار غزهاخبار ایراناخبار سوریهاخبار اخبار روز غزهاخبار نرخ ارز قیمت طلا و سکه قیمت آهن آلات قیمت موبایل قیمت اقتصاد قیمت دلارنرخ ارزقیمت دلارقیمت طلاقیمت سکهقیمت آهنقیمت آهن آلاتقیمت ارزارزطلاقیمت مجله اینترنتی برترین ها پورتال خبری و سبک زندگی اخبار روز، اخبار ورزشی، سبک زندگی، چهره ها، گردشگری، آشپزی، سلامت، دکوراسیون، فرهنگ و هنر نسیم آنلاین صفحه اصلی زاکانی بردار رئیس‌جمهور یکی از گردانندگان کلید فساد اقتصادی است با دولتمردان خفته و پربیننده ترین و آخرین اخبار اقتصادی روز ایران و جهان آخرین اخبار اقتصادی سایت ها و روزنامه های ایران و جهاناخبار دنیای اقتصاد امروزجدید ترین پزشکی ایران ارسال سلام با تشکر از سایت خوب شما، مدتی است در ناحیه سمفیزم پوبیس یک ایرانی در بوستون برادر من، خواهر من، به این میگن آدرس تهران، سعادت آباد، کوی فراز، پلاک ، واحد