“انواع افسردگی” | علت و درمان “افسردگی زنان مسن” دختران و “زنان باردار”
زنان مسن نیز بیش از مردان مسن در معرض ابتلا به افسردگی قرار دارند
زنان به دلیل شرایط ویژه روحی، بیش از مردان در مقابل ابتلا به افسردگی آسیب پذیر هستند
در روز غربالگری افسردگی که از سال ۱۹۹۱ در آمریکا تعیین شد، هر ساله در حدود نیم میلیون نفر مورد ارزیابی سلامت روحی قرار می‌گیرند.این برنامه‌ها به طور کلی شامل بسته آموزشی حاوی فرم ارزیابی سلامت، جزوه‌های آموزشی و راهنمای کلینیکی، و دسترسی رایگان به منابع آنلاین از جمله تست‌های تشخیص این بیماری است و سالیانه از سوی نهادهای بیشماری برعهده گرفته میشوند. برای مثال در سال ۲۰۱۲، بیش از هزار سازمان در برگزاری ۲۸۰ برنامه مرتبط در سطح این کشور سهیم بودند.
زنان به دلیل شرایط ویژه روحی و سبک زندگی خاص، بیش از مردان در مقابل ابتلا به افسردگی آسیب‌پذیر هستند. ابتلای زنان به افسردگی از دیگر سو افراد دیگر در خانواده را نیز درگیر میکند و لذا توجه به این بخش از مبتلایان به افسردگی حائز اهمیت ویژه است.
بسیاری از زنان به ندرت درصدد شناخت بیماری‌های روحی خود برمی‌آیند و این در حالی است که آگاهی از ویژگی‌های افسردگی و کم و کیف درمان آن، میتواند در تشخیص به هنگام این بیماری و اقدام برای درمان آن بسیار مؤثر باشد.
انواع افسردگی
به طور کلی افسردگی دارای سه نوع حاد، مزمن، و خفیف است. گونه حاد و مزمن این بیماری دارای فراوانی بیشتری است. در نوع حاد، زندگی فرد دچار اختلال جدی میشود، توانایی فرد برای کار کردن، خوابیدن، مطالعه، صرف غذا، و لذت بردن از تفریحات همیشگی، کاملاً از بین می‌رود و رفتار وی دچار حالتی غیرعادی میشود. به طور کلی، هر فرد تنها یک بار دچار افسردگی حاد میشود؛ اگرچه در برخی افراد این حالت ممکن است عود کند.
در افسردگی نوع مزمن، علائم طولانی‌مدت افسردگی برای مدت دو سال یا بیشتر به طور خفیف‌تری از نوع حاد آن بروز میکند. اگرچه زندگی فرد در اثر این وضعیت مختل نمی‌شود، اما رفتار وی ممکن است دچار اعوجاج گشته و احساس خوبی در زندگی نخواهد داشت. افراد مبتلا به این نوع افسردگی احتمالاً در آینده در معرض ابتلا به نوع حاد آن نیز هستند.
در افسردگی نوع خفیف، علائم مشابه دو نوع دیگر به صورت خفیف تر و گذراتر بروز می‌یابد. در شرایط بسیار ویژه، ممکن است فرد دارای علائمی باشد که در دو نوع دیگر افسردگی مشاهده نمی‌شود.
دسته‌بندی‌های دیگری نیز از انواع افسردگی وجود دارد. برای مثال، در افسردگی روانی، فرد دچار حالات روان‌پریشی همچون علائم بویایی، شنیداری، و دیداری متفاوت و باورهای توهمی به برخی مسائل غیرواقعی میشود. همچنین، در افسردگی فصلی که با آغاز زمستان رخ می‌دهد و با فرارسیدن بهار برطرف میشود، نوردرمانی برای بیمار توصیه می‌گردد.
علائم افسردگی
علائم کلی افسردگی که میتواند از فردی به فرد دیگر متغیر باشد، عبارتند از:
1. حس غم، عصبیت، و خلأ دائمی
2. حس ناامیدی و/ یا بدبینی
3. حساسیت، ناآرامی، عصبیت
4. احساس گناه، بی‌ارزشی و ناامیدی
5. بی‌علاقگی به فعالیت‌های لذت‌بخش سابق از جمله رابطه جنسی
6. کم انرژی بودن و خستگی
7. اختلال در تمرکز، حافظه و تصمیم‌گیری
8. بی‌خوابی، خواب‌های مقطع و خواب بیش از حد
9. پرخوری یا بی‌اشتهایی
10. فکر و تلاش برای خودکشی
11. درد، سردرد، گرفتگی و سوءهاضمه ممتد که با درمان برطرف نمی‌شود.
عوامل افسردگی در زنان
عوامل متعددی از جمله عوامل ژنتیکی، هورمونی، بیولوژیکی، شیمیایی، محیطی، روانی، و اجتماعی میتواند در ابتلای زنان به افسردگی مؤثر باشد.
عوامل ژنتیکی
چنانچه در سابقه خانوادگی افسردگی مشاهده شود، احتمال ابتلای فرد به افسردگی دور از ذهن نیست. البته می‌توان گفت زنانی هستند که بدون وجود سابقه خانوادگی افسرده شده و زنانی هستند که با وجود سابقه خانوادگی به این بیماری مبتلا نشده‌اند. بنابراین، ژنتیک نمی‌تواند صریحاً تعیین‌کننده باشد، بلکه تلفیق این عامل با سایر عوامل، میتواند عامل ایجاد افسردگی تلقی شود.
عوامل شیمیایی و هورمونی
دستگاه‌های مدرن همچون ام آر آی نشان می‌دهد که مغز افراد مبتلا به افسردگی با مغز افراد سالم متفاوت است. به این معنی که در افراد مبتلا به افسردگی، بخش‌های مربوط به تنظیم خلق و خو، فکر کردن، خوابیدن، اشتها، و رفتار درست عمل نمی‌کند. علاوه بر این، ناقل‌های عصبی مسئول برقراری ارتباط نیز در این افراد دچار اختلال میشوند.
دانشمندان در حال حاضر در تلاش برای یافتن پاسخ این سؤال هستند که آیا هورمون‌های زنانه و تغییرات آن، میتواند عاملی در ابتلا به افسردگی باشد یا خیر؟ از آنجا که هورمون‌ها قادر به تغییر ترکیب شیمیایی مغز هستند، می‌توانند به راحتی بر احساسات و خلق و خوی فرد تأثیر گذارند. لذا، دوره‌های خاص در زندگی زنان همچون بلوغ، دوره پیش از قاعدگی، قبل، بعد و طول دوران بارداری، و آستانه و دوره یائسگی، از این منظر مورد توجه دانشمندان است.
استرس
تجربیات تلخ، از دست دادن عزیزان، روابط سخت و شرایط استرس‌زا، چه خودخواسته و چه ناخواسته، مقدمه افسردگی محسوب میشوند. کار اضافی، مسئولیت‌های زندگی، مراقبت از کودکان و سالمندان خانواده، تجربه سوءاستفاده و بدرفتاری، و فقر میتواند از جمله این عوامل باشد.
از آنجا که عملکرد زنان نسبت به اینگونه موقعیت‌ها به‌گونه‌ایست که برای مدت طولانی‌تری آنها را در شرایط استرس نگه می‌دارد، بیشتر از مردان در معرض ابتلا به افسردگی هستند. البته، همه زنان در اثر این شرایط دچار افسردگی نمی‌شوند.
بیماری های همزاد افسردگی در زنان
افسردگی غالباً با بیماری‌های دیگری همراه میشود که اطلاع و آشنایی با آنها میتواند به درمان همزمان آن کمک کند. متأسفانه این همراهی بیماری‌ها در زمان افسردگی، در زنان بیشتر مشاهده میشود و میتواند شامل اختلال هاضمه، اختلالات عصبی، و فوبی‌های اجتماعی، باشد.
افزایش مصرف بی‌رویه الکل و موادمخدر نیز میتواند در اثر ابتلا به افسردگی در زنان مشاهده شود. بیماری‌های قلبی، سکته، سرطان، ایدز، دیابت، پارکینسون، اختلالات تیروئیدی، و تصلب شرائین، سایر بیماری‌های همزاد افسردگی هستند. برای کمک به درمان اینگونه افراد، بهتر است درمان افسردگی و بیماری همزاد آن به طور همزمان پیگیری شود.
افسردگی در دختران
ابتلای به افسردگی در دختران و پسران غیربزرگسال به یک میزان مشاهده میشود، اما با ورود به بزرگسالی، افسردگی در میان دختران شایع‌تر می‌گردد. علاوه بر تغییرات هورمونی و شیمیایی دوران بلوغ، حساسیت در مقابل سختی‌ها و مشکلات، تردیدهای شخصی و کاهش اعتماد به نفس در حل مشکلات و نیاز به تأیید و کسب موفقیت در دختران بزرگسال، از عوامل آسیب‌پذیری آنها به افسردگی در این سنین شناخته شده‌اند.
از طرف دیگر، دختران بیش از پسران در معرض آسیب‌های اجتماعی همچون فقر، تحصیلات ناموفق، تجاوزات جنسی دوران کودکی، و تروما هستند. طبق یکی از مطالعات انجام شده، بیش از ۷۰٪ دختران مبتلا به افسردگی پیش از ابتلا دارای یک دوره پر استرس در زندگی بوده‌اند؛ حال آنکه این میزان در میان پسران مبتلا تنها ۱۴٪ بوده است.
افسردگی در زنان مسن
زنان مسن‌نیز بیش از مردان مسن در معرض ابتلا به افسردگی قرار دارند که این وضعیت بعد از یائسگی کاهش می‌یابد. در این دوران، افسردگی بیشتر در زنانی رخ می‌دهد که در گذشته به آن مبتلا بوده‌اند. بنابراین، نمی‌توان افزایش سن را در ابنلای زنان مسن به افسردگی دخیل دانست.
مرگ همسر، بازنشستگی، بیماری‌های مزمن، همگی میتواند باعث سرخوردگی شود و بعد از گذشت دوره لازم، زنان مسن ممکن است یا سلامتی خود را بازیابند و یا دچار افسردگی شوند. این وضعیت میتواند ناشی از آن باشد که افراد مسن کمتر قادر به بیان احساسات خود بوده و احتمالاً علائم کمتری را نیز بروز می‌دهند.
در افراد مسنی که برای اولین بار افسردگی را تجربه می‌کنند، این علائم میتواند شامل تغییرات جسمانی و مغزی همچون کاهش جریان خون و سفتی رگ‌ها و نتیجتاً انسداد عروقی و سکته باشد.
افسردگی در زنان باردار
برخلاف تصور قدیمی، زنان باردار نیز همچون سایر زنان در معرض ابتلا به افسردگی هستند، به خصوص در صورتی که سابقه این بیماری را در پرونده داشته باشند. در اکثر موارد، عود بیماری به دلیل توقف مصرف داروها در دوران بارداری رخ می‌دهد
متخصصین معتقدند مصرف داروهای افسردگی مثل SSRIs در طول بارداری میتواند منجر به سقط یا اختلال در رشد جنین شود. دسته‌ای دیگر معتقدند جنینی که در سه ماه آخر بارداری در معرض این داروها قرار می‌گیرد، ممکن است با اختلالاتی نظیر اختلالات تنفسی، حساسیت، سوءتغذیه، عصبانیت، و کاهش قند خون متولد شود.
متخصصین بر اساس تأثیرات مصرف داروهای افسردگی و یا قطع مصرف در دوران بارداری که میتواند منجر به عود بیماری در مادر و یا اختلال در تولد نوزاد شوند، توصیه‌هایی را با در نظر گرفتن عوامل محیطی به مادران ارائه می‌کنند.
مصرف داروهای افسردگی در دوران شیردهی
مواد ضدافسردگی داروها به مقادیر کمی قادر به راهیابی به شیر مادر بوده و لذا مواد دریافتی در خون نوزاد غالباً به قدری ناچیز است که در تست‌های آزمایشگاهی خود را نشان نمی‌دهد. به هرحال، برای مصرف این داروها لازم است تا سلامت مادر و نوزاد همزمان در نظر گرفته شود.
اثرات جانبی مصرف داروهای ضدافسردگی در زنان
سردرد، تهوع، بی‌خوابی و عصبانیت، حساسیت، مشکلات در روابط جنسی نظیر بی‌میلی جنسی، خشکی دهان که با نوشیدن مایعات بیشتر برطرف میشود، یبوست که با مصرف میوه، سبزیجات و لبنیات مرتفع میشود، مشکلات مثانه از جمله کاهش شدت ادرار، تاری دید، گیجی در طول روز که میتواند مانع رانندگی شود و ضرورت مصرف شبانه داروها را بیشتر میکند؛ همگی از عوارض جانبی مصرف داروهای ضدافسردگی هستند.
مصرف داروهای ضدافسردگی و درمان‌های جایگزین
پژوهشی در ۲۰۰۴ نشان داد ۴٪ از نوجوانانی که داروهای ضدافسردگی مصرف کرده‌اند، اقدام به خودکشی نموده‌اند. درحالی که این تعداد در میان مبتلایانی که قرص‌های شکر (پلاسبو) مصرف کرده بودند تنها ۲٪ بود.
در ۲۰۰۵، سازمان غذا و داروی ایالات متحده نسبت به عوارض مصرف این داروها در این دسته سنی هشدار داد و در ۲۰۰۷ تمامی تولیدکنندگان ملزم به قرار دادن این پیام هشدار برای کودکان و جوانان تا سقف ۲۴ سالگی بر روی ظرف‌های دارو شدند
از سوی دیگر، پژوهشی بلندمدت نشان داد که تأثیرات مطلوب این داروها بر عوارض نامطلوب آن غلبه دارد. جوشانده و مخمر موسوم به سنت جان یکی از داروهای گیاهی پرمصرف برای مبتلایان به افسردگی خفیف و مزمن در ایالات متحده و اروپاست. با این حال، مطالعات مختلف نشان‌دهنده تلقینی بودن تأثیر این دارو و اثرات خنثی‌کننده آن بر سایر درمان‌ها ازجمله داروهای ایدز و پیوند عضو بوده است. روان درمانی و شوک الکتریکی نیز از دیگر روش‌های رایج درمان افسردگی هستند.
کمک‌های جانبی برای درمان افسردگی
چنانچه کسی در میان نزدیکان و بستگان شما مبتلا به افسردگی مزمن یا خفیف است، می‌توانید به روش‌های خاصی به کاهش علائم این بیماری در وی کمک کنید؛ حمایت عاطفی، وادار کردن وی به صحبت کردن، خودداری از بی‌اعتبار کردن به گفته‌های توهم‌آلود وی و در عوض تلاش برای فهماندن واقعیت به فرد، تشکیل جمع‌های دوستانه و ترتیب دادن برنامه‌های تفریحی بدون وادار کردن وی به هیچیک از آنها، و امیدواری دادن برای بهبودی.
کمک به درمان افسردگی خود
چنانچه مبتلا به یکی از “انواع افسردگی” هستید این روش‌های درمان بخش را امتحان کنید: انجام تمرینات ورزشی سبک و منظم، تعیین اهداف واقع‌بینانه برای زندگی، تغییر کارها و مسئولیت‌های سنگین به بخش‌های کوچک‌تر و قابل مدیریت، صرف زمان برای همنشینی با سایرین، کمک برای بهبود درازمدت و نه آنی خلق و خو، به تعویق انداختن تصمیمات مهم برای بعد از بهبودی، و اعتماد به نفس برای تفکر مثبت.
منبع: خبرگزاری مهر
