نشانه‌هاى «سلامت معده» از منظر طب سنتی

[ad_1]
مفیدستان:

در مبانی طب سنتی آمده است از نشانه‌هاى سلامت معده این است که در معده احساس سنگینی, نفخ و قراقر در معده بروز پیدا نکند و طعم دهان هم طبیعى باشد؛ شخص احساس ترشى یا شیرینى و مزه‌هاى خاص, احساس سکسکه، لرزش و کشیدگی در شکم نیز نداشته باشد.

به گزارش مشرق، در مبانی طب سنتی آمده است که توانایى عملکرد سالم دستگاه گوارش وقتى است که در معده احساس سنگینی نباشد، نفخ و قراقر در معده بروز پیدا نکند و طعم دهان هم طبیعى باشد؛ شخص احساس ترشى یا شیرینى و مزه‌هاى خاص در دهان خود بعد از غذا خوردن نداشته باشد همچنین احساس سکسکه، لرزش و کشیدگی در شکم نیز نداشته باشد.
 
از دیگر از نشانه‌هاى صحت معده میزان ماندگاری و بقاى غذا در معده در حد اعتدال و خارج شدن غذا از معده در وقت معین، نه زودتر و نه دیرتر است؛ خواب باید در حد اعتدال، نه زیاد و نه کم باشد همچنین شخص باید بتواند سبک از خواب برخیزد و پس از بیدار شدن، نفخى در چشمان و سنگینى در سر نداشته باشد و اجابت مزاج هم باید بالطبع راحت باشد و قسمت زیرین شکم پیش از دفع براز، اندکى برآمده باشد.
 
هرگاه معده قدرت هضم را نداشته باشد، تواتر در باز آمدن غذا به دهان و قراقر شکم روى مى‌دهد و طعام بیش از حد معین در معده مانده یا آنکه قبل از وقت مقرر دفع خواهد شد؛ هرگاه صفرا در معده باشد مانع هضم غذا نمى‌شود بلکه گاهى موجب فساد آن مى‌شود، در صورتى که سودا، هم مانع عمل هضم شده و هم غذا را فاسد مى‌کند.
 
چنانچه ورمى در معده نباشد و قراقرى هم رخ ندهد و غذا نیز در معده فاسد نشود و با وجود این هضم به خوبى انجام نپذیرد باید سبب را از سوء‌مزاج معده بدانیم و به اصلاح آن بپردازیم.

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
میگنا سودا از نگاه طب سنتیعرض سلام و ادبممنون از زحمات شما برای نشر فرهنگ سلامت برای من این همه شگفتی دربدن و میگنا راز اخلاط چهارگانه خلط و مزاج در طب سنتییکی از مهم ترین مبانی طب قدیم ، موضوع اخلاط اربعه یا آمیزه های چهارگانه بوده است پورتال طب سنتی ، اسلامی و ایرانی طب سنتی …طبسنتیایرانیواسلامیتاریخچه استفاده از طب سوزنی در کشور چین به عصر حجر باز می‌گردد که در آن زمان از ‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی درمانهادرمانهاعلم پزشکی از بین رفته بود، بقراط آن را یافت مرده بود، جالینوس زنده اش کرد کور بود و ‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی درمان بیماریها بدون مصرف دارو ‌طب اسلامی بهترین درمان دیسک کمر روش جدید درمان کمردردراهکارهای مختلفی از قبیل اعمال جراحی، دارو درمانی و یا روش‌هایی از قبیل طب سوزنی و هفته نامه بین المللی آذرایرانچهارزبانهاز شورای شهری لندن، همه شوراها به جز شوراهای منطقه به سوالات گاردین در این مورد مواد مخدر و مشروبات الکلی کلیۀ اخبار و بحث های …مواد مخدر و مشروبات الکلى در باره مواد مخدر و مشروبات الکلى نامشروع هیچگونه سازشى میگنا سودا از نگاه طب سنتی عرض سلام و ادبممنون از زحمات شما برای نشر فرهنگ سلامت برای من این همه شگفتی دربدن و بویژه میگنا راز اخلاط چهارگانه خلط و مزاج در طب سنتی یکی از مهم ترین مبانی طب قدیم ، موضوع اخلاط اربعه یا آمیزه های چهارگانه بوده است پورتال طب سنتی ، اسلامی و ایرانی طب سنتی ایرانی و اسلامی طبسنتیایرانیو تاریخچه استفاده از طب سوزنی در کشور چین به عصر حجر باز می‌گردد که در آن زمان از سنگهایی ‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی درمانها درمانها علم پزشکی از بین رفته بود، بقراط آن را یافت مرده بود، جالینوس زنده اش کرد کور بود و حنین چشم ‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی ‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی درمان بیماریها بدون مصرف دارو ‌طب اسلامی وسنتی حکیم بهترین درمان دیسک کمر روش جدید درمان کمردرد راهکارهای مختلفی از قبیل اعمال جراحی، دارو درمانی و یا روش‌هایی از قبیل طب سوزنی و ماساژ هفته نامه بین المللی آذرایرانچهارزبانه از شورای شهری لندن، همه شوراها به جز شوراهای منطقه به سوالات گاردین در این مورد پاسخ داده مواد مخدر و مشروبات الکلی کلیۀ اخبار و بحث های مرتبط آرشیو مواد مخدر و انواع ان شیره مطبوخ سوخته تریاک و تریاک را به نسبت به مخلوط کرده در آب حل

انواع سردرد و روشهای برطرف کردن آن از منظر طب سنتی

[ad_1]
مفیدستان:

یک پژوهشگر طب سنتی گفت: در افراد لاغر، سردرد ممکن است به علت ضعف یا کاهش مواد مفید از جمله آهن یا حتی به علت افزایش صفرا و سودا در بدن باشد؛ در افراد چاق‌، سردرد ناشی از افزایش بلغم یا دم و بخار تولید شده در مغز است.

انواع «سردرد» و روشهای برطرف کردن آن

سید حامد موسوی درباره دلایل بروز انواع سردرد اظهار داشت: از دیدگاه طب نوین برخی سردردها علل شناخته شده و برخی علل ناشناخته دارد؛
علل متنوعی در طب طبیعی ایرانی برای سردرد وجود دارد.

وی افزود: آنچه روشن است، بی‌خوابی و استرس در ایجاد بسیاری از سردردها موثر است؛ داروهایی از جمله بابونه برای سردردها
به خصوص سردرد همراه با سینوزیت یا حتی سردردهای ناشی از استرس قابل درمان و تسکین است.

اسطوخدوس در درمان سردردهای ناشی از افزایش سودا و بلغم درمان‌کننده است

این پژوهشگر طب سنتی تصریح کرد: اسطوخدوس و صبر زرد در درمان سردردهای ناشی از افزایش سودا و بلغم درمان‌کننده است
همچنین بادرنجبویه, به‌لیمو, سنبل الطیب و گل گاوزبان با افزایش قوا و کاهش ضعف قوای نفسانی و حیوانی
موجب بهبود در افراد با ضعف مغز یا سردرد ناشی از استرس موجب درمان بیماریها خواهد شد.

درمان انواع سردرد با طب سنتی

دلایل سردرد در افراد لاغر

موسوی ادامه داد: در افراد لاغر، سردرد ممکن است به علت ضعف یا کاهش مواد مفید از جمله آهن
یا حتی به علت افزایش صفرا و سودا در بدن باشد؛ در افراد چاق‌،
سردرد ناشی از افزایش بلغم یا دم و بخار تولید شده در مغز است.

وی خاطرنشان کرد: ماساژ در درمان سردردهای ناشی از سردردهای گردن یا گرفتگی عضلات صورت مفید است همچنین فصد, حجامت و زالو در درمان سردردهای دموی یا سوداوی با رعایت اصول درمان طب سنتی درمان‌کننده است.

این پژوهشگر طب سنتی یادآور شد: طب سوزنی نیز با کاهش استرسها و گرفتگیهای عضلانی گردن و صورت و بهبود انرژیهای بیمار، می‌تواند در بهبود سردرد مفید باشد.

تسنیم

انواع سردرد و روشهای برطرف کردن آن از منظر طب سنتی

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
انواع سردرد و روشهای برطرف کردن آن از منظر طب سنتیدرمانانواعسردردباانواع سردرد و روشهای برطرف کردن آن سید حامد موسوی درباره دلایل بروز انواع سردرد انواع سردرد و روشهای برطرف کردن آن از منظر طب سنتیاین پژوهشگر طب سنتی تصریح کرد اسطوخدوس و صبر زرد در درمان سردردهای ناشی از افزایش انواع سردرد و روشهای برطرف کردن آن یک پژوهشگر طب سنتیانواع سردرد و روشهای برطرف کردن آن از منظر طب سنتی و روشهای برطرف کردن آنانواع سردرد و روشهای برطرف کردن آن از منظر طب سنتی یک پژوهشگر طب سنتی گفت در افراد لاغر، سردرد ممکن است به علت ضعف یا کاهش مواد مفید از خبرگزاری تسنیم انواع سردرد و روشهای برطرف کردن آنانواعانواع سردرد و روشهای برطرف کردن آن سردرد از منظر طب سنتی رفع انواع سردرد و انواع سردرد و روشهای برطرف کردن آن یک پژوهشگر طب سنتی انواع سردرد و روشهای برطرف کردن آن انواع سردرد و روشهای یک پژوهشگر طب سنتی راه های برطرف کردن یبوست از منظر طب سنتی درمان …مراقبتدرمانیک کارشناس طب سنتی راه‌های برطرف کردن از منظر طب سنتی شود و بیشتر از آن به انواع سردرد و روشهای برطرف کردن آن فرهنگ نیوزیک پژوهشگر طب سنتی افراد چاق‌، سردرد ناشی از افزایش و روشهای برطرف کردن آنطب سنتی ایران درمان میگرن و سردردطب سنتی ایران سرگیجه و سردرد را برطرف می کند بیماری ودرمان ان از منظر طب انواع سردرد و روشهای برطرف کردن آن انواعسردردوروشهایبرطرفانواع سردرد و روشهای برطرف کردن آن طب سنتی و جزء انواع سردرد و روشهای داروهای گیاهی،طب سنتی،خواص گیاهان دارویی،داروهای گیاهی لاغری هرماشینی که دوست داشتید قسطی بخرید رونق کسب و کار شما از طریق طراحی وبسایت پردرآمد ترین سینوزیت؛ همه گیری قابل طب شیعه ارزش های پست مدرن، نارضایتی از پزشکی؛ گرایش به طب مکمل اهمیت طب و طبیب در نگاه علامه حسن میگنا خواص درمانی سیر و خواندنی هایی درباره آن سیر گیاهی است دو ساله با پیازی مرکب از پیازچه و ساقهٔ راست که در انتهایی آن گلی چتری که شامل خواص انگور، فواید انگور، خاصیت های انگور خواص انگور عنب در طب سنتی فواید کامل انگور پادشاه میوه ها ،خواص دارویی انگور تاریخچه انگور راهنمای نگهداری و پرورش گل و گیاهان زینتی پیچ امین الدوله پیچ امین الدوله درختچه‌ای بالارونده و پیچنده از جنس در خانواده بومی شرق آسیا سینوزیت چیست و چگونه درمان میشود؟ بثورات جلدی از نشانه های مننژیت باکتریایی است که خیلی دیر بروز می کند مغز و نخاع در بدن شما روش های درمانی در طب سنتی، درمان، راه درمان، راه های درمان درمان بیماری های شایع کودکان داروهای طبیعی برای درمان سردرد فواید و خواص درمانی توت فرنگی نظرات مقاله «پیامدهای خود ارضایی و مبارزه با آن» بازدید با توجه به زیاد بودن نظرات مقاله «پیامدهای خود ارضایی و مبارزه با آن»، تمام نظرات این مقاله میگنا تعداد ضربان طبیعی قلب در دقیقه چندضربه باید باشد؟ تعداد ضربان طبیعی قلب در هر دقیقه برای آقایان حدود ۷۰ و برای خانم ها ۷۵ ضربه است

8 چالش گردشگری ایران از منظر کمیسیون گردشگری اتاق تهران

[ad_1]

تین‌نیوز| کمیسیون گردشگری اتاق تهران، پیشنهادها و راهکارهای خود برای بهبود وضعیت گردشگری کشور را کتبا برای رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری ارسال خواهد کرد. این خبر را محسن مهرعلیزاده رئیس این کمیسیون در نشست بیست و هفتم آن اعلام کرد و گفت: «براساس توصیه نایب رئیس اتاق تهران، کمیسیون گردشگری باید آن دسته از پیشنهادهایی را که در جلسه با رئیس سازمان گردشگری مطرح شد و در کوتاه‌مدت نیز جنبه اجرایی دارد، دسته‌بندی و برای آن مدل اجرایی طراحی کند. سپس این مدل‌ها را به سازمان ارائه کند. بنابراین قرار است، برای پیشنهادهایی که دوطرف ارائه کردند، راهکارهای عملیاتی پیشنهاد دهیم.» در ادامه این جلسه، کارشناس کمیسیون گردشگری نیز ضمن ارائه گزارشی که قرار است برای رئیس سازمان گردشگری ارسال شود، در بیان چالش‌های صنعت گردشگری ایران به موارد مختلفی اشاره و تصریح کرد: «اجماع بین نهادهای تصمیم‌گیر و تاثیرگذار در خصوص توسعه و تقویت گردشگری شکل نگرفته است.

در عین حال نقش سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز به عنوان متولی اصلی توسعه صنعت گردشگری ایران، از سوی دیگر دستگاه‌ها مورد پذیرش و مبنای عمل قرار نگرفته است.» به گفته یعقوب امین‌زاده، قوانین، ضوابط و دستورالعمل‌ها یا اجرا نمی‌شوند یا به صورت ضعیف اجرا می‌شوند. همچنین نظام جامع مدیریت آمار و اطلاعات گردشگری ایران وجود ندارد و آمارهای موجود مراجع مختلف بسیار متفاوت از هم بوده و مبنای مشترک و معینی ندارند و لذا چندان برای بخش خصوصی قابل استفاده نیست. این کارشناس کمیسیون گردشگری با اشاره به چالش‌های سرمایه‌گذاری در این حوزه خاطرنشان کرد: «زمین به صورت رایگان یا با قیمت نازل و با کاربری گردشگری و معاف از هرگونه عوارض ساخت‌وساز از سوی شهرداری‌ها تخصیص داده نمی‌شود.» امین‌زاده از سوی دیگر، گرانی غیرمتعارف پول در ایران و سود غیرقابل تصور تسهیلات بانکی برای احداث تاسیسات گردشگری را باعث ناکارآمد و غیراقتصادی شدن هر طرح و پروژه گردشگری عنوان کرد. به گفته او، نظام نرخ‌گذاری خدمات هتلی برای سرمایه‌گذار داخلی و خارجی در کشور تنبیهی است تا تشویقی. این کارشناس همچنین یادآور شد: «دوتقویمی و نابسامانی تعطیلات رسمی کشور و فصلی بودن و توزیع نامناسب سفرها نیز مشکلات زیادی را برای نظام مدیریت هتلداری ایران ایجاد کرده است.»

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
پول نیوز چالش های تولید سنتی در صنعت خودروهای سنگین راغفر منابع مالی دستاویز منافع سیاسی شدنیوزهاب نشریه روزانه گروه مپنامپنا مجمع مپنا با تقسیم سود درصدی برگزار شد خبر اقتصادی تقسیم سود تومانی مپنا جاذبه های گردشگری ایران جهانگردیجاذبه های گردشگری ایران جهانگردی جاذبه های ایرانگردی جاذبه های جهانگردی شیوار اقتصاد آنلاین منشور خبری تحلیلی اقتصاد ایراناقتصاد آنلاین ،اولین سایت خبری تحلیلی اقتصاد ایران است که به صورت لحظه به لحظه اقتصاد خبرگزاری فارس صفحه اصلی نقل قول نقوی از جلسه فراکسیون نمایندگان ولایی محسن رضایی خوش‌بینی بیش از حد دولت به بررسی نمودهای معماری پایدار در معماری مازندرانچکیده چند دهه از مطرح شدن معماری پایدار در عرصه معماری می گذرد و مجامع بین المللی سایت خبری تحلیلی کلمه سه شنبه دی شنود صدای منتقدان در اتاق روحانی؟ علاقه دولت به تجهیزات امنیتی خاص اخباراخبارروزاخبار روزاخبار مهم روزاخبار مهم امروز اخباراخبارروزاخبار روزاخبار مهم روزاخبار مهم امروزاخبار داعشاخبار ایرانآخرین اخبار سیاسی روزهای بروجردوی ادامه داد متهم ناراحت بود اما از اولیای دم درخواست بخشش نکرد فقط پدر متهم بود که اخبار اشتغال بانوان در سال ایران استخداماشتغالبانواناخبار اشتغال زنان در کشور اخبار اشتغال بانوان کوچ زنان شاغل از صنعت به خدمات افزایش جاذبه های گردشگری ایران جهانگردی جاذبه های گردشگری ایران جهانگردی جاذبه های ایرانگردی جاذبه های جهانگردی شیوار کوهستان پول نیوز چالش های تولید سنتی در صنعت خودروهای سنگین راغفر منابع مالی دستاویز منافع سیاسی شد نیوزهاب نشریه روزانه گروه مپنا اخبار بانک صبح امروز مجمع سالانه مپنا بعد از حدود ماه دوری از تابلو بورس با تقسیم سود اقتصاد آنلاین منشور خبری تحلیلی اقتصاد ایران اقتصاد آنلاین ،اولین سایت خبری تحلیلی اقتصاد ایران است که به صورت لحظه به لحظه اقتصاد ایران خبرگزاری فارس صفحه اصلی نقل قول نقوی از جلسه فراکسیون نمایندگان ولایی محسن رضایی خوش‌بینی بیش از حد دولت به اخبار سیاسی روزهای بروجرد وی ادامه داد متهم ناراحت بود اما از اولیای دم درخواست بخشش نکرد فقط پدر متهم بود که از سایت خبری تحلیلی کلمه سه شنبه دی شنود صدای منتقدان در اتاق روحانی؟ علاقه دولت به «تجهیزات امنیتی خاص اخباراخبارروزاخبار روزاخبار مهم روزاخبار مهم امروزاخبار اخباراخبارروزاخبار روزاخبار مهم روزاخبار مهم امروزاخبار داعشاخبار ایرانآخرین اخبار بررسی نمودهای معماری پایدار در معماری مازندران چکیده چند دهه از مطرح شدن معماری پایدار در عرصه معماری می گذرد و مجامع بین المللی راهکارهای ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ مالیات بر ارزش افزوده چیست؟ استفاده از این روش، نظام مالیاتی کشور را هر چه بیشتر به یک نظام مالیاتی کارآمد که در آن اخذ

بررسی ارزش‌های سیاسی از منظر نهج‌البلاغه

[ad_1]

حجیت «خبر واحد» از نفی تا اثبات

اصطلاح خبر واحد و اثبات حجیت آن با تلاش محمدبن ادریس شافعی، در میان اهل سنت تثبیت شد و بر پایه‌ی آن جوامع ادامه ...

گونه شناسی نقدهای خویی بر سه شرح ابن ابی الحدید، ابن میثم و راوندی

تا کنون شروح متعددی بر نهج‌البلاغه نگاشته شده است. و هر یک تلاش داشته‌اند تا از مناظر گوناگون به این ادامه ...

نقش و جایگاه امیرمؤمنان (ع) در تحقق آرمان مهدوی

آرمان مهدوی همان آرمان و هدفی است که انبیای الهی - علیهم السلام- به خاطر آن مبعوث شده و بشریت را به سوی ادامه ...

بررسی ارزش‌های سیاسی از منظر نهج‌البلاغه

دین مجموعه‌ای از ارزش‌های شایسته‌ی زندگی انسان و نیز آموزه‌هایی برای شأن و کرامت اوست. علی (علیه السلام) ادامه ...

رفق و مدارا در سیره‌ی سیاسی امام علی (ع)

عقلانیت، کرامت ذاتی و آزادی بشر در انسان شناسی ادیان الهی و مکاتب نوین غربی، پرهیز از اجبار و خشونت در ادامه ...

سنّت‌های الهی در نهج‌البلاغه

سنّت، راه و رسم و روشی است که استمرار داشته باشد. «سنّتی نبی» طریقت اوست. و «سنّت خدا» گاهی به طریقه‌ی ادامه ...

پیوند توحید با زندگی سالم در نهج‌البلاغه

یکی از شاخصه‌های مهم زندگی سالم در نهج‌البلاغه، توجه دادن به مهمترین رکن دین اسلام، یعنی اصل توحید است. ادامه ...

معناشناسی توحید در نهج‌البلاغه

«توحید» به معنای «واحد» دانستن خداوند است. «واحد» در زبان عرب متحمل معانی گوناگون می‌باشد. در کلمات امیرمؤمنان ادامه ...

مواد مغذی موجود در هویج

هویج از انواع سبزیجات ریشه‌ای بوده که معمولاً به رنگ نارنجی است. با این حال، برخی از گونه‌های آن به رنگ ادامه ...

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
بررسی تطبیقی نظریه‌های لیبرال دموکراسی و …بررسی تطبیقی نظریه‌های لیبرال دموکراسی و مردم‌سالاری دینی از منظر امام خمینیرههمبستگی قناعت و آرامش روان از منظر امام علی ع در نهج‌البلاغههمبستگی قناعت و آرامش روان از منظر امام علی ع در نهج‌البلاغهنقد و بررسی مبانی فکری فمینیسم از منظر آیات و …نقد و بررسی مبانی فکری فمینیسم از منظر آیات و روایات کریمه گل گلیمصرف و مصرف‌گرایی از منظر اسلام و جامعه‌شناسی …مصرف و مصرف‌گرایی از منظر اسلام و جامعه‌شناسی اقتصادی چکیده مصرف و مصرف‌گرایی بخش اول حقوق بشر در نهج‌البلاغهدیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط خبرگزاری فارس در وب سایت منتشر خواهد شدپایگاه تخصصی نقد و بررسی عرفانهای کاذبشادی بی هدف دالای لاما گردآورندهمظاهری سیف سرور و شادمانی و رضایت مندی از گرایش مشاوره ارشد دکتری پایان نامه چاپ مقاله انجام …مشاوره رایگان ،انجام پایان نامه، مشاوره پروپوزال، چاپ مقاله،ارشد و دکتری بررسی تحلیلی قوامیت در آیه الرجال قوامون علی …الف بما فضل‏اللّه بعضهم علی بعض فضل در آیه قوامیت یکی از مبانی قوامیت، تفصیل برخی بر حجاب وعفاف حجاب از منظر قرآن و روایاتحجاب وعفاف حجاب از منظر قرآن و روایات جوانی از انصار، در مدینه با زنی برخورد کردهمایش های ادبیات و فرهنگ و هنر همایش ها ، کنفرانس …همایش ملی هزار و یک شب و ادبیات ایران و جهان اردیبهشت ماه محورهای همایش بررسی تطبیقی نظریه‌های «لیبرال دموکراسی» و «مردم‌سالاری دینی بررسی تطبیقی نظریه‌های «لیبرال دموکراسی» و «مردم‌سالاری دینی» از منظر امام خمینیره همبستگی قناعت و آرامش روان از منظر امام علی ع در نهج‌البلاغه همبستگی قناعت و آرامش روان از منظر امام علی ع در نهج‌البلاغه نقد و بررسی مبانی فکری فمینیسم از منظر آیات و روایات نقد و بررسی مبانی فکری فمینیسم از منظر آیات و روایات کریمه گل گلی مصرف و مصرف‌گرایی از منظر اسلام و جامعه‌شناسی اقتصادی مصرف و مصرف‌گرایی از منظر اسلام و جامعه‌شناسی اقتصادی چکیده مصرف و مصرف‌گرایی مسأله‌ای بخش اول حقوق بشر در نهج‌البلاغه دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط خبرگزاری فارس در وب سایت منتشر خواهد شد پایگاه تخصصی نقد و بررسی عرفانهای کاذب مرتاض ها از جن و شیاطین کمک می‌گیرند حضرت آیت الله جوادی آملی گفت کار مرتاض‌ها با کمک جن و مشاوره ارشد دکتری پایان نامه چاپ مقاله انجام پروپوزال سمینار مشاوره رایگان ،انجام پایان نامه، مشاوره پروپوزال، چاپ مقاله،ارشد و دکتری، گروه بررسی تحلیلی قوامیت در آیه الرجال قوامون علی النساء الف بما فضل‏اللّه بعضهم علی بعض فضل در آیه قوامیت یکی از مبانی قوامیت، تفصیل برخی بر، برخی حجاب وعفاف حجاب از منظر قرآن و روایات حجاب وعفاف حجاب از منظر قرآن و روایات جوانی از انصار، در مدینه با زنی برخورد کرد همایش های ادبیات و فرهنگ و هنر همایش ها ، کنفرانس ها و همایش ملی هزار و یک شب و ادبیات ایران و جهان اردیبهشت ماه محورهای همایش

آشنایی با عوامل بروز «سردرد» از منظر طب سنتی

[ad_1]

یک کارشناس طب سنتی عوامل بروز سردرد از منظر طب سنتی را تشریح کرد.

به گزارش مشرق، سید جواد علوی درباره علل ایجاد سردرد اظهار کرد: گرسنگی جزو عوامل ایجاد سردرد است و به طور کلی حذف هیچ وعده غذایی در افرادی که مستعد سردرد هستند, توصیه نمی شود, این افراد مثلا می‌توانند وعده غذایی ظهر سبکی با میوه جات مناسب مزاج داشته باشند.
 
به گفته وی، سردرد بعد از غذا در افراد دیابتی بیشتر رخ می‌دهد و در واقع ترشح انسولین برای هضم قند وارد شده می‌تواند به‌صورت ثانویه افت قند ایجاد کند و سردرد بعد از غذا از علایم آن است.
 
این کارشناس طب سنتی تصریح کرد: به طور کلی ادویه‌هایی مثل زعفران, دارچین یا شاهدانه, سیر وپیاز خام, تره, شنبلیه و مواد غذایی ترش مزه می‌تواند در بروز سردرد موثر باشد.
 
موادی که می‌توانند باعث سردرد شوند
 
علوی اضافه کرد: حتی در مواقعی خوردن شیر به خصوص شیر سرد و پنیر مانده، غذاهای تند و تیز, غذاهای نفاخ، چرب، ماهی، عدس، بادمجان، خرما(مثلا بیش از دو عدد در روز فردی که غلظت خون ناشی از سردی یا سردرد نوع گرم دارد)، گردو ( مثلا بیش از دو عدد در روز) می‌تواند از عوامل بروز سردرد در افراد باشد.
 
خوردن آب یخ و بستنی از عوامل بروز سردرد
 
وی متذکر شد: هر فرد باید در استفاده از مواد غذایی دقت کند که آیا با سردردش ارتباطی دارد یا نه؛ از آنجایی که اغلب سردردهای مزمن ماهیت مزاجی سرد دارند، این افراد احتمالا با خوردن مواد غذایی مثل ماست یا آب یخ یا بستنی دچار سردرد می‌شوند.
 
این کارشناس طب سنتی یادآور شد: با توجه به موارد ذکر شده بسیاری از افراد می‌تواند در هنگام سردرد، مواد غذایی که خورده‌اند را به خوبی دقت کنند و عامل سردرد خود را بیابند.

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
داروهای گیاهی،طب سنتی،خواص گیاهان دارویی،داروهای …هرماشینی که دوست داشتید قسطی بخرید رونق کسب و کار شما از طریق طراحی وبسایت مشهد هر داروهای گیاهی،طب سنتی،خواص گیاهان دارویی،داروهای …با این کار همسرتان را شگفت زده کنید در کوتاهترین زمان خرید کنید با تور استانبول از طب سنتی و گیاهان داروییداروی گیاهی مقالات سلامتطب سنتیگیاهان دارویی درمان با طب سنتی گیاه دارویی حجامتبادکشیگیاه درمانیطب سنتی مهرطب درمان کم خونی به روش طب سنتی…آخرین مطالب لیست کتب مرتبط با طب سنتی تا پایان مهر ماه ۹۵ چهار ذکر الهی در چهار حالت کم خونی طب شیعهارزش های پست مدرن، نارضایتی از پزشکی؛ گرایش به طب مکمل اهمیت طب و طبیب در نگاه علامه عطاری طب سنتی زالو درمانی گیاهان دارویی گیاه …خواص گیاهن دارویی عطاری طب سنتی زالو درمانی گیاهان دارویی گیاه درمانی به رسمی امّ الامراضی به نام یبوست طب شیعهارزش های پست مدرن، نارضایتی از پزشکی؛ گرایش به طب مکمل اهمیت طب و طبیب در نگاه علامه تفاوت بین افراد هم جنس گرا ، همجنس باز و ترانس …همجنسگرا کیست ؟ از یک دوست همجنس گرا پرسیدم یک فرد همجنس گرا را چگونه تعریف میکنید ؟اولین داروی گیاهی برای درمان قطعی سینوزیت،بهبود …خواهشمندیم در صورت بهبودی یا عدم بهبودی با پر کردن فرم زیر ما را در استفاده از ‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی طب سنتیطبسنتی‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی طب سنتی درمان بیماریها بدون مصرف دارو ‌طب داروهای گیاهی،طب سنتی،خواص گیاهان دارویی،داروهای گیاهی لاغری هرماشینی که دوست داشتید قسطی بخرید رونق کسب و کار شما از طریق طراحی وبسایت مشهد هر شب داروهای گیاهی،طب سنتی،خواص گیاهان دارویی،داروهای گیاهی لاغری با این کار همسرتان را شگفت زده کنید در کوتاهترین زمان خرید کنید با تور استانبول از سومین طب سنتی و گیاهان داروییداروی گیاهی مقالات سلامت طب سنتیگیاهان دارویی درمان با طب سنتی گیاه دارویی حجامتبادکشیگیاه درمانیطب سنتی ایران مهرطب » » درمان کم خونی به روش طب سنتی… آخرین مطالب لیست کتب مرتبط با طب سنتی تا پایان مهر ماه ۹۵ چهار ذکر الهی در چهار حالت بحرانی … کم خونی طب شیعه ارزش های پست مدرن، نارضایتی از پزشکی؛ گرایش به طب مکمل اهمیت طب و طبیب در نگاه علامه حسن عطاری طب سنتی زالو درمانی گیاهان دارویی گیاه درمانی خواص گیاهن دارویی عطاری طب سنتی زالو درمانی گیاهان دارویی گیاه درمانی به رسمی ترین امّ الامراضی به نام یبوست طب شیعه ارزش های پست مدرن، نارضایتی از پزشکی؛ گرایش به طب مکمل اهمیت طب و طبیب در نگاه علامه حسن تفاوت بین افراد هم جنس گرا ، همجنس باز و ترانس سکشوال همجنسگرا کیست ؟ از یک دوست همجنس گرا پرسیدم یک فرد همجنس گرا را چگونه تعریف میکنید ؟ ‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی طب سنتی طبسنتی ‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی طب سنتی درمان بیماریها بدون مصرف دارو ‌طب اسلامی

تصویر روز ناسا | نمای خارق‌العاده زمین در شب از منظر فضا

[ad_1]

تصویر روز ناسا | نمای خارق‌العاده زمین در شب از منظر فضا

دانش > فضا - همشهری آنلاین:
سازمان فضایی ناسا به انتشار تصویر زیبایی از منظره زمین در شب از فضا پرداخته است.

به گزارش ایسنا به نقل از زی‌نیوز، فضانوردان حاضر در ایستگاه فضایی بین‌المللی در کنار کارهای تحقیقاتی خود، تصاویر زیبایی را از سیاره محل سکونت خود نیز ثبت کرده و برای زمینیان به نمایش می‌گذارند.

این فضانوردان در جدیدترین تلاش خود، تصویر خارق‌العاده‌ای از کشورهای غرب اروپا را در شب ثبت کرده‌اند که در آن می‌توان انگلیس را در شمال شرق، پاریس را به شکل نقطه‌ای نورانی در نزدیکی مرکز تصویر و بلژیک و هلند را نیز در این قاب مشاهده کرد.

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
موسیقی ایرانی آرشیو و خبرهای موسیقیسبک …شب یلدا یعنی همان بلندترین شب سال یکی از شب های مهم برای ما ایرانیان است و طبق سنت عصر ایران تصاویری بی نظیر و فوق العاده دیدنی از ویتنام پرطرفدارترین هتل های دنیا در اینستاگرام نیک صالحی پرتال سرگرمی، روانشناسی، پزشکی، مد، …نیک صالحی اخبار،سرگرمی،روانشناسی،زناشویی،فال و طالع بینی،دکوراسیون،آشپزی،گردشگری آفتاب پوشش بازیگر زن معروف ایرانی در اروپا ماه چهره خلیلی بازیگر ساله و پسرش در خارج از مجله اینترنتی برترین ها پورتال خبری و سبک …در روزگاری که جامعه مجازی و شبکه های اجتماعی یکی از ارکان اصلی ارتباط افراد با یکدیگر مهمترین اخبار ایران و جهان نفت حتما گران می شود قیمت نفت در روز دوشنبه افزایش یافت و انتظار می رود که این افزایش ایالات متحده آمریکا ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزادایالاتمتحدهآمریکاایالات متحدهٔ آمریکا در نیمکرهٔ غربی زمین، و در شمال قارهٔ آمریکا واقع است این کشور هواپیمای جنگنده سوخو خطرناک ترین و بی رحم …مقدمه در اواسط دهه میلادی با ارائه جنگنده های و توسط ایالات متحده درست در اوج دنیای فناوری زومیتهفته نامه ویدیویی ۳۴ از اعلام نامزدهای گلدن گلوب ۲۰۱۷ تا انتشار بازی مهندسی عمران سازه سازهزلزله مقدمه چوب از اولین مصالحی بود که انسان برای ساختن پل از آن استفاده کرد اگرچه در قرن بیستم موسیقی ایرانی آرشیو و خبرهای موسیقیسبک زندگی مد و آرایش شب یلدا یعنی همان بلندترین شب سال یکی از شب های مهم برای ما ایرانیان است و طبق سنت دیرینه مان عصر ایران تصاویری بی نظیر و فوق العاده دیدنی از ویتنام پرطرفدارترین هتل های دنیا در اینستاگرام عکس

الکامپ و نمایشگاه هفته پژوهش از منظر رباتیک

[ad_1]

در غرفه دانشگاه صنعتی شریف، ربات‌های انسان نمای نائو و همچنین دختربچه رباتیک نظر افراد را به خود جلب می‌کرد. پژوهشگران این دانشگاه با استفاده از ربات انسان نمای نائو ـ که یک پلتفرم آماده و ساخت شرکتی فرانسوی است ـ طرح جالبی را چند سالی است پیگیری می‌کنند. با استفاده از این ربات‌ها و قابلیت تعاملی بالای آنها، محققان این دانشگاه بعد از بررسی کارکرد ربات‌ها در بخش درمانی اقدام به پیاده‌سازی الگوریتم‌های پردازش تصویر و هوش مصنوعی کرده و زیر نظر درمانگرهای آموزش دیده از این ابزار رباتیک برای کمک به فرآیندهای یادگیری کودکان مبتلا به اوتیسم و همچنین بازی و کمک به کودکان مبتلا به سرطان استفاده کرده‌اند و در نهایت رباتی با پوست سیلیکونی و حالت‌های چهره طبیعی به شکل یک دختربچه توسط این محققان ساخته شده است. این نمایش‌ها و فیلم‌های آزمون عملی این سیستم‌ها از بخش‌های بسیار جالب این نمایشگاه بود.

سیستم رباتیک شست‌وشو دهنده نمای ساختمان‌ها نیز از دیگر محصولاتی بود که توسط پژوهشگران دانشگاه تبریز به صورت صنعتی تولید و به نمایش گذاشته شده بود. فیلم عملکرد این ربات که در نمایشگاه حاضر بود علاقه‌مندان را جذب می‌کرد. دستگاه‌های پرینتر سه‌بعدی بسیاری در نمایشگاه نمایش داده شده بود که البته نمی‌شد روی کیفیت کاری آنها نظر قطعی داد؛ ولی باعث خوشحالی بود که روی این مدل سیستم‌ها که در ساخت قطعات بسیار حساس کاربردهای مهمی دارند تحقیقات گسترده‌ای در کشور در حال انجام است.

غرفه‌های دانشگاه‌های آزاد اسلامی نیز سالنی مجزا داشتند و محصولات مکاترونیک و رباتیک این دانشگاه، بویژه محصولات دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین که در حد نمونه‌سازی صنعتی قرار داشت بسیار قابل توجه بود. ربات‌های امدادگر، خودروهای الکتریکی مانند کوادرو، خودرو خورشیدی و... بخشی از این توانمندی‌ها بود. غرفه خودروی خورشیدی غزال دانشگاه تهران هم با توجه به سفر بلند این خودرو در سراسر ایران در سال جاری با استقبال بسیار خوبی روبه‌رو بود. در بسیاری از غرفه‌ها نیز تعداد قابل توجهی کوادکوپتر، پهپاد و ربات‌های پرنده دیده می‌شد. برخی از این پهپادها دارای قراردادهای کاری با سازمان‌های نظامی و امدادی بودند و برخی در ابعاد بسیار بزرگی ساخته شده بودند. ربات‌های پرنده دارای کاربردهای متنوعی از خدمات رسانی تا اموری مانند دیدبانی محیطی، مسائل نظامی و امنیتی هستند و تحقیق در این بخش برای کشور ما اهمیت و ارزش ویژه‌ای دارد. البته در این میان تعداد زیاد غرفه‌هایی هم بودند که ربات‌های ساده مسابقاتی و آموزشی در آنها دیده می‌شد و با این که این موضوع بیانگر علاقه‌مندی و تحقیق دانشجویان در آن دانشگاه‌ها بودند، اما به نظر شاید حضورشان در چنین نمایشگاهی الزامی هم نبود. وجود برخی از این گونه غرفه‌ها باعث ازدیاد غرفه‌ها در نمایشگاه شده بود و کار را برای مخاطبان و همچنین شرکت‌کنندگانی که ساخته‌های جدی و صنعتی داشتند و به دنبال مخاطبان خود می‌گشتند، سخت کرده بود.

در کل نمایشگاه هفته پژوهش امسال در حوزه‌های رباتیک و مکاترونیک با این که دارای غایبانی از میان آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی هم بود، نمره مناسبی دریافت کرد.

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
خبرگزاری ایسنا اخبار،آخرین خبرها،خبر فوریانتقاد سردارعبداللهی از قرارداد ایران و کره درباره کشتی سازی ۸۰۰۰ دقیقه برنامه خبرگزاری ایسنا اخبار،آخرین خبرها،خبر فوری انتقاد سردارعبداللهی از قرارداد ایران و کره درباره کشتی سازی ۸۰۰۰ دقیقه برنامه رادیویی

آداب خوردن غذا خوردن از منظر طب سنتی

[ad_1]

یک کارشناس طب سنتی گفت: اگر پس از غذا دست را نشوئید، ذرات غذا بعد از مدتی، تغییر ماهیت داده و ممکن است موادی آزاد شود که وارد پوست، چشم یا دهان شوند؛ همچنین فوت کردن غذاهای داغ موجب دمیدن گازهای خروجی ریه (CO۲ و گازهای دفعی) به غذا می‌شود.

به گزارش مشرق، سید جواد علوی درباره آداب غذا خوردن اظهار داشت: خوردنی و نوشیدنی داغ را با فوت کردن سرد نکنید، این کار هم از نظر دمیدن گازهای خروجی ریه (CO2 و گازهای دفعی) به غذا مضر است و هم فقط ظاهر آن را خنک می‌کند ولی باطن غذا داغ است.
 
به گفته وی در تعداد وعده های غذایی گرسنه بودن مهمتر از هر چیزی است. پس اگر در وعده صبحانه غذای سنگینی مثل کله پاچه خورده می‌شود، لازم نیست حتماً وعده ناهار میل شود در حالی‌که بدن احتیاجی به غذای جدید ندارد.
 
این کارشناس طب سنتی ادامه داد: در سنت نبوی آمده است, هنگام صرف غذا حتی الامکان کفش‌ها را در بیاوریم.
 
آداب خوردن غذا
 
علوی افزود: از آداب غذا خوردن می‌توان به چشیدن نمک یا سرکه قبل و بعد از غذا و اینکه غذای سبک اول خورده شود, همچنین در یک وعده غذایی، چند نوع غذا خورده نشود و غذا خوردن بیش از حد طول نکشد.
 
وی اضافه کرد: غذایی که چند روز بعد از پخت و نگهداری در یخچال مورد مصرف قرار می‌گیرد، هضمش سخت تر بوده و هر چه مدت زمان ماندن بیشتر باشد، درجه لطافت غذا کاسته می‌شود.
 
این کارشناس طب سنتی عنوان کرد: همچنین اگر پس از غذا دست را نشوئید، ذرات غذا بعد از مدتی، تغییر ماهیت داده و ممکن است موادی آزاد شود که وارد پوست، چشم یا دهان  شده و باعث بروز عوارض و بیماری‌های دیگر شود.

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
طب اسلامی دانلود جزوه‌ی آداب زناشوییطب اسلامی دانلود جزوه‌ی آداب زناشویی سلام طب اسلامی، طبی برگرفته از تدابیر دوران بارداریآداب معنوی بارداریارزش های پست مدرن، نارضایتی از پزشکی؛ گرایش به طب مکمل اهمیت طب و طبیب در نگاه علامه مهرطب درمان کم خونی به روش طب سنتی…آخرین مطالب لیست کتب مرتبط با طب سنتی تا پایان مهر ماه ۹۵ چهار ذکر الهی در چهار حالت مهرطب روشهایی ساده برای درمان …۳ پاسخ برای روشهایی ساده برای درمان یبوست بر اساس طب سنتی توسط در تیر ۲۹ ۱۳۹۱ طب سنتی و گیاهان داروییداروی گیاهی مقالات سلامتطب سنتیگیاهان دارویی درمان با طب سنتی گیاه دارویی حجامتبادکشیگیاه درمانیطب سنتی عطاری طب سنتی زالو درمانی گیاهان دارویی گیاه …گلپر و خواص دارویی آن گلپر گیاهی است معطر که می‌ توان از تمام بخش های آن در صنعت غذا و طب سنتی ایران معجزه عسل و دارچینطب سنتی ایران معجزه عسل و دارچین احیای طب ایرانی و شناخت گیاهان دارویی ایرانیطب سنتی ایران حجامت و فضایل انآداب حجامت از آنجا که حجامت از جمله توصیه های دینی است ، لذا مانند بسیاری دیگر از آداب تغذیه از نظر قرآن کریم خداوند کریم در قرآن مجید برای بهتر و سالم ماندن جسم انسان ها دستوراتی فرموده و بوسیله چند نکته ساده در مورد از شیر گرفتن کودکارزش های پست مدرن، نارضایتی از پزشکی؛ گرایش به طب مکمل اهمیت طب و طبیب در نگاه علامه طب اسلامی دانلود جزوه‌ی آداب زناشویی طب اسلامی دانلود جزوه‌ی آداب زناشویی سلام طب اسلامی، طبی برگرفته از دستورات و تدابیر دوران بارداریآداب معنوی بارداری ارزش های پست مدرن، نارضایتی از پزشکی؛ گرایش به طب مکمل اهمیت طب و طبیب در نگاه علامه حسن طب سنتی ایران معجزه عسل و دارچین طب سنتی ایران معجزه عسل و دارچین احیای طب ایرانی و شناخت گیاهان دارویی ایرانی مهرطب » » درمان کم خونی به روش طب سنتی… درمان کم خونی به روش طب سنتی… نوشته شده توسط مدیر در ۱۰۰۲۱۳۹۰ – ۳۳۶ بظ منبع وبسایت شیعه مهرطب » » روشهایی ساده برای درمان یبوست بر اساس ۳ پاسخ برای روشهایی ساده برای درمان یبوست بر اساس طب سنتی توسط در تیر ۲۹ ۱۳۹۱ پاسخ طب سنتی ایران حجامت و فضایل ان آداب حجامت از آنجا که حجامت از جمله توصیه های دینی است ، لذا مانند بسیاری دیگر از آداب مذهبی طب سنتی و گیاهان داروییداروی گیاهی مقالات سلامت طب سنتیگیاهان دارویی درمان با طب سنتی گیاه دارویی حجامتبادکشیگیاه درمانیطب سنتی ایران عطاری طب سنتی زالو درمانی گیاهان دارویی گیاه درمانی گلپر و خواص دارویی آن گلپر گیاهی است معطر که می‌ توان از تمام بخش های آن در صنعت غذا و دارو تغذیه از نظر قرآن کریم خداوند کریم در قرآن مجید برای بهتر و سالم ماندن جسم انسان ها دستوراتی فرموده و بوسیله طب اسلامی انتشار دو کتاب جدید در حوزه طب و تغذیه اسلامی ایرانی نویسنده امیر حسین شهگلی توضیحات در

فتاوای تکفیری، چالشی در برابر نهاد افتاء: بازخوانی برخی شرایط افتاء از منظر مذاهب اسلامی

[ad_1]

چکیده

به شهادت آیات و روایات فراوان، یکی از شئون پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) مقام افتاء بوده‌ است. این شأن در ادامه به‌ امامان. در نگاه شیعی. و صحابه و تابعین. در نگاه ‌اهل سنت واگذار شد و ایشان نیز با تربیت شاگردان و فرهیختگانی به نام روات و در ادامه مجتهدان و فقیهان این شأن را به برای ایشان به ودیعت نهادند. فقیهان و مجتهدان شئون و مناصب مهم و چندگانه‌ای همچون افتاء قضا و ولایت دارند که ‌از این میان، شأن افتاء به دلایلی چند اهمیت فراوانی دارد. برخی از این ادله عبارت‌اند از: 1. اتفاقی بودن این شأن برای فقیهان در مذاهب اسلامی؛ 2. گسترده بودن قلمرو و جغرافیای آن؛ و 3. کارکردهای بسیار آن، با توجه به ‌استفاده‌ ابزاری تکفیری‌ها و معتقدان به حقیقت انحصاری از نهاد افتاء از یک سو، و هرج و مرج طلبان و شالوده شکنان از سوی دیگر، که در جهان جدید موجب تحمیل صدمات فراوانی به‌ اسلام و هویت علمی (2) ‌مسلمانان شده و همچنین با عنایت به لزوم تعامل نهاد افتاء با نهادهای دیگری که می‌توانند به کاربردی‌تر شدن فرآیند افتاء کمک کنند، پرداختن به «بازخوانی برخی شرایط افتاء» به یک ضرورت تبدیل شده ‌است. نویسنده معتقد است رعایت شرایط اصلی افتاء نه تنها مدعیان افتاء را از تکفیر و تفسیق دیگران بر حذر می‌دارد، بلکه مهم‌ترین گام در صیانت و صلابت نهاد افتاء خواهد بود. در نوشتار پیش رو می‌کوشیم ضمن تبیین چیستی و جایگاه‌ افتاء، به شرایط و لوازم افتاء اشاره کنیم تا شاید از این طریق بتوان ضمن کمک به ساماندهی نهاد افتاء، آسیب‌های آن را در جهان جدید مدیریت کرد و کاهش داد. پرداختن به‌ ادله شرعی افتاء و تبیین قائلان و نافیان هر یک از آن ادله و تحلیل و جمع بندی آنها دغدغه ‌اصلی این پژوهش نیست، چرا که نه تنها در این مقال نمی‌گنجد بلکه مقام چنین مباحثی مراکز آکادمیک است.
کلید واژه : افتاء، فتوا، مفتی، شئون فقیه، شرایط افتاء.

درآمد

فقه تکفیری، که پیامد روشن آن تروریسم و کاشتن بذر ناامنی و خشونت است، ماهیتی متناقض نما دارد. چرا که ‌از یک سو تلاش دارد، در سایه بهره گیری از کارکرد غیراسلامی‌ فقه، با تکفیر و ترور دیگران به پاک سازی و بهداشتی کردن فضا و آرامش و امنیت کمک کند و از دیگر سو با کاشتن بذر وحشت و خشونت، انسان‌ها را به درون گرایی مفرط، که ‌اوج ناامنی و ترس است، وادارد. فقه تکفیری حاصل یک خبط عظیم است که‌ امام محمد غزالی از عالمان خوش فهم جهان اهل سنت پیش از این هم کیشان خود را از آن بر حذر داشته‌ است. خبط و خلط فروع و اصول اسلام با یکدیگر اتفاق وحشتناکی است که در میان مفتیان تکفیری رخ داده است. غزالی ضمن تحذیر هم کیشان خود از تکفیر دیگران می‌نویسد: «و اعلم انه لاتکفیر فی الفروع اصلاً الا فی مسئله واحده و هى ان ینکر اصلاً دینیاً علم من الرسول بالتواتر». (3)
فتاوای حاوی تکفیر در تاریخ فقه و فقاهت بی پیشینه نیست، اما حجم آن و کیفیت آنها را نمی‌توان با آنچه در جهان جدید با آن مواجهیم مقایسه کرد. جهان جدید به همان میزان که تخصص را در دانش‌ها نهادینه کرد بی‌ضابطه‌گری را نیز در برخی حوزه‌ها افزایش داد و این یکی از تناقض‌های جهان جدید است.
در ادامه می‌کوشیم درباره مراعات نشدن برخی شرایط در قلمرو افتاء که برای مفتیان مشخص شده و از شرایط ضروری و حیاتی این طبقه دانسته شده سخن بگوییم تا روشن شود توسعه کمی‌ و کیفی فقه تکفیری در جهان جدید محصول حرکت رو به‌ افول (بی دینی) انسان معاصر از یک سو و فقیه‌تر شدن و متخصص شدن فقیهان مدعی از سوی دیگر نیست، بلکه محصول تناقضی است که بدان اشاره شد.

الف. فقیه و شئون (مناصب) وی در فقه ‌اسلامی‌

فقه اسلامی‌ برای فقیه شئون یا مناصب متعددی لحاظ کرده‌ است (4) که بازگشت آنها را می‌توان در شئون سه گانه‌ای لحاظ کرد (5) که هر یک از این شئون یا مناصب دارای شرایط احرازی و شرایط اجرایی است. (6) به بیان دیگر، فقه اسلامی‌ هم برای کسانی که می‌خواهند به‌ این منصب دست بیابند شرایطی مقرر کرده‌ است و هم پس از دست‌یابی، آنها را مکلف به رعایت شرایطی کرده ‌است تا ایشان را اجازه تعدی از شریعت یا حقوق مسلمانان (7) نباشد. این سه شأن یا منصب عبارت‌اند از: افتاء، قضاوت، ولایت. یکی از فقیهان برجسته شیعی در اشاره به‌ این شئون آورده‌ است: «للفقیه الجامع للشرایط مناصب ثلاثه، احدها الافتاء فیمایحتاج الیها العامی ‌فی عمله، الثانی: الحکومه، الثالث: ولایة التصرف فى الاموال و الانفس». (8)
رویکرد فقه شیعی به ‌این شئون با فقه‌ اهل سنت تفاوت‌هایی دارد که‌ از آن جمله تفاوت نگاه‌ ایشان به شأن قضا و ولایت با شأن افتاء است. فقیهان شیعی قضا را منصب (9) دانسته، بهره‌گیری فقیهان از آن را نیازمند اذن خاص امام (10) می‌دانند و لذا معتقدند هیچ کس بدون اذن امام نمی‌تواند به قضاوت بپردازد، اما در افتا چنین اذنی را لازم نمی‌دانند، یعنی معتقدند مجتهد جامع شرایط برای «فتوا دادن» نیاز به مجوز امام ندارد. (11) صاحب جواهر در اشاره به ‌این تفاوت است که می‌نویسند: «ان قبول الفتوی. بعد اندراجها فی الحق و العدل و القسط و نحو ذلک. لایحتاج الی اذن من الامام علیه ‌السلام». (12)
این نکته در آرای محقق آشتیانی نیز بازتاب داشته، در اشاره به تفاوت قضا و افتاء، قضاوت را از توابع ریاست دانسته، می‌نویسند: «بخلاف الافتاء للناس ... فانها لیست من فروع النبوه و الریاسة الکلیه ‌الالهیه، بل هى واجبة بجعل أولى الهى من غیر توقف على نصب الولى». (13) اما در فقه‌ اهل سنت این شأن نیز به مانند دو شأن دیگر شأنی حکومتی است و لذا در تعابیر ایشان بیش از آنکه سخن از شأن باشد سخن از منصب است. ایشان معتقدند شأن قضا و افتاء در عرض حکومت نیست، بلکه در طول آن است. یکی از فقیهان اهل سنت با اشاره به ‌این نکته می‌نویسد: «از آنجایی که قضا و افتاء از اجزای امامت است، در امامت شرایطی لحاظ شده که در آن دو لازم نیست. از جمله ‌این شرایط لزوم قرشی بودن امام است، بر خلاف آن دور منصب که چنین شرطی ندارد». (14)

ب. اهمیت و جایگاه شأن افتاء در مذاهب اسلامی

منصب افتاء پیشینه‌ای کهن در تاریخ اسلام (15) و اهمیتی بسیار در اندیشه و عمل مسلمانان دارد. این جایگاه نقش حیاتی و تأثیرگذاری در زندگی فردی و اجتماعی آنها ایفا می‌کند به گونه‌ای که با رویکرد انتظار حداکثری از شریعت و نظریه عدم خلو وقایع از حکم شرعی نمی‌توان حیات خلوتی برای فرد مسلمان بدون حضور فقه تصور کرد. اهمیت و شأن این منصب زاییده علل و عواملی است که در ادامه می‌کوشیم به مهم‌ترین آنها بپردازیم.

1. منصب افتاع، منصبی نبوی

به شهادت آیات، (16) و سیاق و وزن بسیاری از روایات، (17) یکی از شئون مهم نبی شأن افتاء است. فقیهان نیز به تأسی از آیات و روایات سخن از جانشین نبی بودن مفتی و جایگاه نبی بودن این منصب به میان آورده‌اند. (18) شاطبی با تشبیه کردن مفتی به پیامبر می‌نویسد: «فتوادهنده مخبر از خداوند است و قائم مقام، و به یک معنا مشرع است». (19) این تشبیه و این مقام افاضه‌ای از طرف پیامبر به فقیهان ایشان را در مقام و موقعیت رفیعی قرار داده ‌است که‌ آنها را نیازمند تلاش برای نزدیک‌تر شدن به خُلقیات و آداب نبوی کرده ‌است.
از سوی دیگر، این رویکرد منصب افتاء را منصبی خطیر کرده ‌است. لذا بسیاری از اصحاب پیامبر و فقیهان مسلمان، به نقل از برخی راویان و کتب تاریخ فقه، از پذیرش این منصب سرباز می‌زده‌اند. ابن ابی لیلی به نقل از برخی کتب روایی اهل سنت می‌گوید: «أدرکت مائة و عشرین من الأنصار من أصحاب رسول الله صلى الله علیه و سلم، یسأل أحدهم عن المسألة فیردها هذا إلى هذا، و هذا إلى هذا حتى ترجع إلى الأول». (20)
یکی از روایات مشترکی که در منابع شیعی و سنی، و ناظر به هیمنه و ابهت این منصب است، روایتی است که صاحب مستدرک ذیل باب 15 از ابواب قضا «باب نوادر ما یتعلق بأبواب صفات القاضی، و ما یجوز أن یقضی به» از امام صادق (علیه السلام) ‌آورده ‌است که ایشان نقل می‌کنند که پیامبر فرمود: «أجرأکم على الفتیا اجرأکم على الله عزوجل، أو لا یعلم المفتى أنه هو الذى یدخل بین الله تعالى و بین عباده؟ و هو الحائر بین الجنة و النار». (21)

2. اهمیت افتاء به دلیل قلمرو گسترده‌ آن

یکی دیگر از ویژگی‌های افتاء که‌ آن را با اهمیت کرده ‌است قلمرو گسترده‌ آن است. افتاء در اندیشه‌های اکثریت فقیهان شیعی و بسیاری از فقیهان و عالمان سنی که برآمده‌ از آموزه‌های قرآنی و نبوی است جغرافیای فراخی دارد. در منظومه‌ اندیشه‌های شیعی افتاء، تمام زندگی این جهانی یک شیعی را در می‌نوردد، کما اینکه در اندیشه‌های سنی امور دنیوی محض از قلمرو آن بیرون است و الا در این رویکرد اسلامی ‌نیز بسیاری از قلمروهای حیات انسانی در سایه ‌افتاء است.
این نگاه به ‌افتاء شأن و جایگاه پراهمیتی را برای آن رقم زده ‌است که خود عاملی برای تدوین آثاری ویژه با همین عنوان برای تبیین فتوا و مباحث پیرامونی آن بوده‌ است. (22)

3. افتاء و نقش آن در حرکت‌های اجتماعی

عامل دیگری که بر اهمیت افتاء افزوده ‌است نقش افتاء در جامعه پیرامونی مفتیان است. مفتیان در بسیاری از حرکت‌های اجتماعی در مقام همراهی یا کنترل آنها همیشه نقش آفرین بوده‌اند. گاه یک فتوا چنان در سرنوشت مردم تأثیر گذاشت است (23) که با هیچ ابزار دیگری امکان رسیدن به آن هدف نبوده ‌است. تاریخ فقه و فقیهان از این سنخ حضور سترگ و شکوهمند گزار‌‍شهای فراوانی دارد. این نقش هم دو دلیل انکار ناپذیراست: اولاً فقه حتی در نگاه فردی و فقه فردی به گونه‌ای نیست که به تمامه ‌از اجتماع و حوزه‌های جمعی انسان‌ها دوری گزیده باشد؛ ثانیاً تعامل فقه و جامعه‌ امری است که شواهد آن در تاریخ فقه چنان برجسته و فراوان است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

گفتار اول: مفهوم شناسی، ساختارشناسی و کارکردهای افتاء

در این گفتار ابتدا به مفهوم شناسی و قلمروشناسی افتاء می‌پردازیم. سپس از ساختار افتاء و کارکردهای آن به ‌اجمال سخن می‌گوییم تا بتوان به بحث اصلی که شرائط افتاء در مذاهب اسلامی ‌است بپردازیم.

الف. چیستی افتاء

افتاء در لغت به معنای تبیین یک حکم (24) یا بیان کردن و واضح کردن نکته و مسئله‌ای است که‌ ابهام دارد و روشن نیست. (25) در کتب لغت گفته شده‌ است: «أفتی المفتی إذا أحداث حکما»؛ (26) فتوا دادن یعنی بیان کردن حکمی ‌که پیش از این نبوده ‌است. در اصطلاح نیز افتاء یعنی اِخبار از حکم خداوند به صورت الزامی‌ یا اباحه‌ای (27) با عنایت به‌ ادله شرعیه بدون توجه به مورد پرسش به صورت عام و فراگیر بیان کردن یک مسئله. (28)

ب. قلمرو افتاء

قلمروشناسی افتاء یکی از بحث‌های بسیار مهم است. یکی از عوامل مهم بحران‌هایی که مفتیان تکفیری ایجاد کرده‌اند جهل آنها به قلمروشناسی است. فهم قلمرو افتاء به مباحثی گره خورده است که تا در آن فضاها به‌ اتخاذ رأی نپردازیم تصویر روشنی از قلمرو افتاء نمی‌توانیم ارائه کنیم. برخی از این مباحث عبارت است از: قلمرو دین و شریعت، نسبت شئون فقیه با یکدیگر، سیره مفتیان در افتاء، حق یا وظیفه بودن افتاء و بسیاری موارد دیگر، در ادامه به دو مورد، به اجمال، اشاره می‌کنیم.

1. قلمرو دین و شریعت تعیین کننده قلمرو افتاء

یکی از بحث‌های مهم در تبیین قلمرو افتاء تلاش در فهم قلمرو دین و شریعت است. در بحث از قلمرو دین در میان فقیهان و عالمان مسلمان با دو رویکرد عمده مواجهیم: قلمرو حداکثری دین که به قلمرو حداکثری فقه می‌انجامد و قلمرو حداقلی دین که سر از قلمرو حداقلی فقه بیرون خواهد آورد.

1.1. رویکرد حداقلی فقه و افتاء

اخباریان در شیعه و بسیاری از اهل سنت مدافع رویکرد حداقلی به فقه و افتاء هستند. آنها می‌گویند یا باید فقط در مواردی ورود پیدا کرد که در آنجا پیشینه ورود معصومین از طریق ابلاغ نصوص فراهم بوده‌ است؛ (29) یا باید فقط در امور غیرعبادی و ناظر به‌ آخرت یا امور دنیوی با کارکردی اخروی ورود پیدا کرد؛ چرا که پیامبر فرموده‌اند: «انتم اعلم بدنیا کم منی». (30) در این رویکرد مفتیان ورودی حداقلی دارند و بقیه قلمرو حیات انسانی به خود انسان ها واگذار شده است.

2.1. رویکرد حداکثری فقه و افتاء

در مقابل رویکرد پیشین، رویکرد معظم اصولیان و فقیهان شیعی و برخی فقیهان اهل سنت قرار دارد که معتقدند افتاء قلمروی گسترده و موسع دارد و همانند خود دین است که یا حیات خلوتی برای انسان ها باقی نگذاشته ‌است یا حریم رها شده برای انسان آن قدر اندک است که در حکم عدم است. فقیهانی که معتقدند فقه مشتمل بر نظریه مدیریت انسان از گهواره تا گور است، (31) و منطقة الفراغ یا حوزه ما لا نص فیه را به رسمیت نمی‌شناسند (32) در زمره معتقدان به‌ این رویکرد قرار می‌گیرند.
البته ‌اتخاذ هر یک از این دو رویکرد مخاطراتی و محاذیری به همراه دارد که مجال پرداختن به‌ آنها در این نوشتار نیست، ولی به‌ اجمال می‌توان گفت رویکرد حداقلی به‌ افتاء ا‌گر فقه و مفتیان را از اتهام ناکارآمدی و عقب ماندن از تحولات عصری نجات دهد باز هم نمی‌تواند تضمینی برای محفوظ ماندن حرمت قلمرو اندک افتاء در برابر عرف و سیره عقلا و... باشد. به بیان دیگر، با توجه به درهم تنیدگی حوزه‌ها و عرصه‌های حیات انسانی سپردن حداکثری مدیریت این عرصه به غیر فقه می‌تواند همان بخش اندک واگذار شده به فقه را نیز به مخاطره بیندازد و به ‌این حریم خصوصی تعرض کند.
از سوی دیگر، دفاع از رویکرد حداکثری قلمرو افتاء و فقه، اگرچه می‌تواند به همراهی دیگر عرصه‌های حیات انسانی با دغدغه‌های فقهی بینجامد، ولی با توجه به منابع فقهی و مبانی فقه رایج آن را متهم به ناکارآمدی و عقب ماندن از تحولات عصری می‌کند.

2. نسبت شئون فقیه با یکدیگر

معیار مهم دیگر برای فهم قلمرو افتاء اتخاذ رأی درباره نسبت شئون سه گانه فقیه با یکدیگر است. آیا شئون فقیه در عرض یکدیگرند یا در طول هم هستند؟ و به عبارت دیگر، آیا آنچه درباره فقیه گفته می‌شود جزء مناصب است یا جزء شئون؟ در پاسخ به ‌این پرسش‌ها با دو رویکرد به مانند بحث پیشین مواجهیم: معتقدان به طولی بودن مناصب یا شئون، و معتقدان به عرضی بودن این
مناصب و شئون.

1.2. طولی بودن شئون فقیه

رویکرد طولی بودن شئون فقیه متعلق به‌ اکثریت فقیهان و عالمان اهل سنت است. آنها معتقدند دو شأن قضاوت و افتاء در عرض ولایت نیستند، بلکه در طول آن هستند. و لذاست که‌ آنها تعبیر به منصب قضا و افتاء می‌کنند که نیازمند به ناصب است. برای مثال، در بحثی مثل رؤیت هلال، طولی بودن شأن افتاء نسبت به دیگر شئون، حق افتاء را از مفتی سلب کرده، آن را در اختیار والی یا حاکم قرار می‌دهد؛ چرا که نگاه طولی بودن دو پیامد دارد: اولاً چون نیاز به نصب حاکم دارد حاکم می‌تواند از همان اول قلمروهایی را بیرون از وظایف مفتی قرار دهد، همان گونه در اکثر جهان اهل سنت اینگونه ‌است؛ ثانیاً در این نگاه به صورت طبیعی آنچه بیرون از قلمرو ولایت و قضاوت باقی می‌ماند، که بیشتر هم احکام فردی است، در قلمرو حاکمیت مفتی خواهد بود.

2.2. عرضی بودن شئون فقیه‌

اکثریت فقیهان و عالمان شیعی معتقدند افتاء نسبتش با ولایت و قضاوت نسبتی عرضی است، اگرچه قضاوت نسبتش با ولایت طولی است؛ چرا که‌ ایشان معتقدند اینها از شئون هستند و لذا نسبت اینها نسبت عرضی است. در این رویکرد فقیه متولی جامعه حق سلب شأن افتاء دیگر فقیهان را ندارد.
همان مسئله فوق در فرض عرضی بون شأن افتاء این حق را برای مفتی اثبات کرده، وی را محق در ورود به‌ این عرصه می‌کند؛ چرا که‌ اولاً مفتی بالاصاله حق ورود در هر حوزه‌ای از حوزه‌های تشریع را دارد. ثانیاً دلیلی بر تقدم شان ولایت و قضا بر افتاء نیست تا بتوانیم این سنخ از قلمروها را اولویت بندی کنیم و آن را به یک شأن اختصاص دهیم.

ج. چیستی ساختار یا نهاد افتاء

افتاء به عنوان یک نهاد اجتماعی (33) جایگاه مهمی‌ در ساختار اندیشه دینی دارد. در نهاد (34) افتاء ما با یک مثلث مواجهیم که عبارت‌اند از: مفتی یا فتوادهنده؛ مستفتی یا خواهان فتوا و فتوا که خروجی رأی مفتی در پاسخ به پرسش مستفتی یا مطلق اظهارنظر مفتی درباره یک مسئله شرعی است، گرچه پیشینه‌ی پرسشی نیز نداشته باشد. البته‌ اضلاع دیگری نیز در ساختار افتاء تعریف پذیرند که به‌ اندازه‌ این سه رکن اهمیت ندارند. مفتی را فقیهی که تبیین کننده حکم الله در خصوص وقایع اتفاقیه‌ است دانسته‌اند (35) و به‌ اتفاق اکثر فقیهان و اصولیان مذاهب اسلامی‌ افتاء از ویژگی‌های کسی است که ملکه‌ اجتهاد دارد؛ (36) و به بیان دیگر، برآیند اجتهاد است.
افتاء از یک سو مجتهد و فقیهی را که مفتی است با خود دارد و از دیگر سو مکلفی که مستفتی است، و از سوی سوم عنوانی با نام فتوا دارد که خود لوازم و ملازماتی دارد، همچون منابع فتوا، مکانیزم مدیریت فتوا و .... پرداختن به همه‌ این اجزا و ساختارهای افتاء دغدغه‌ این نوشتار نیست، بلکه می‌کوشیم فقط به شرایط مفتی، که رکن رکین نهاد افتاء است، بپردازیم.

د. کارکردهای افتاء

افتاء اگر مبتنی بر شرایط علمی‌ و لوازم برون علمی‌ آن باشد کارکردهای مثبتی خواهد داشت، ولی اگر شرایط در آن رعایت نشود چنان آثار منفی خواهد داشت که جبران ناپذیر خواهد بود. در ادامه به برخی از این کارکردها اشاره می‌کنیم.

1. افتاء عاملی برای تحبیب یا روشی برای تهبیب

افتاء می‌تواند عاملی برای تحبیب و تقریب باشد کما اینکه ‌این ظرفیت را دارد که عاملی برای تنفیر و تکفیر باشد. مفتی اگر در هنگامه ‌افتاء روح شریعت را دریافته باشد و دغدغه‌های شارع را برای ایجاد همگرایی دینی و مذهبی درک کرده باشد تلاشش را مصروف یافتن راه حلی برای تقریب و تحبیب خواهد کرد، ولی اگر عصبیت‌های مذهبی و نفرت افکنی را استراتژی خود قرار دهد خروجی فتوای وی روشی برای تهبیب و افکندن بذر تنفیر برای هدایت جامعه به سوی تکفیر یکدیگر خواهد بود.
در جهان جدید با کمال تأسف برخی با نداشتن درک درست از دین و روح شریعت به جای آنکه با بهره گیری از ظرفیت بسیار مناسب افتاء به نزدیک کردن جهان اسلام به یکدیگر بیندیشند از این ظرفیت مناسب برای تکفیر کسانی بهره می‌گیرند که به وحدانیت خدا و رسالت نبی اسلام اعتراف دارند و اختلافشان با دیگران یا در رویکردهای ویژه به‌ این اصول است یا در برخی فروعات دینی است.

2. افتاء حرکت ساز یا حرکت سوز

دیگر کارکرد مهم فتوا به تأثیر آن در حرکت‌های اجتماعی و فرهنگی برمی‌گردد. فتوا همانگونه که می‌تواند به حرکت‌های علمی‌ و اجتماعی و سیاسی کمک کند و حرکت آنها را تسریع ببخشد این ظرفیت را دارد که در برابر هر حرکت رو به جلو و تحول آفرین سد نفوذناپذیری شود.
در مسائل برون مذهبی و حتی برون دینی افتاء می‌تواند در کنار دیگر دانش‌ها مسیر تعالی انسانی را هموارتر کند، همان گونه که می‌تواند با ایجاد موانعی خود را از مسیر تأثیرآفرینی بیرون کند و سرنوشت حرکت‌های انسانی را به دست عرف و عقلا بسپرد و خود را از نقش آفرینی محروم کند. برخی کژاندیشان سودای زندگی در غارها را در سر می‌پرورانند و به همین جهت هر گونه نوآوری در دانش‌ها یا روش‌ها و ارزش‌ها را خروج از جاده حق دانسته، با نام دفاع از سنت و رویکرد سنتی به مبارزه با آن نوآوری‌ها می‌پردازند، غافل از اینکه بدعت و نوآوری دو سنخ نگاه به پیشرفت و تحول اند.

3. افتاء و کارآمدی یا ناکارآمدی فقه در عرصه مدیریت

دیگر کارکرد افتاء القای کارآمدی یا ناکارآمدی فقه در عرصه مدیریت است. افتاء، اگر مبتنی بر قواعد علمی ‌و درک روح شریعت باشد، می‌تواند از مهم‌ترین ابزارها برای القای کارآمدی فقه در عرصه‌های مدیریتی باشد. البته گرچه ولایت، خود، شأن یا منصبی از مناصب و شئون فقیه‌است، ولی آن گونه نیست که‌ ارتباطی بین این شئون و مناصب برقرار نباشد، بلکه چه ما معتقد به نسبت طولی بین این شئون و مناصب باشیم و چه نگاهمان عرضی باشد اینها می‌توانند در تکمیل یکدیگر مؤثر باشند.
افتاء می‌تواند فقه را کارآمد و قابل اجرا نشان دهد، کما اینکه می‌تواند آن را ناتوان و بی برنامه به تصویر بکشد. کارکردهای افتاء بسیار بیش از این موارد است و پرداختن به تمام آنها فرصتی دیگر می‌طلبد.

گفتار دوم: شرایط افتاء در فقه ‌اسلامی

افتاء در فقه ‌اسلامی شرایطی دارد که برخی فقیهان با استناد به قاعده لزوم دفع فساد از دین مانع دست یابی فاقدان آن شرایط به‌ این منصب شده‌اند و حتی بالاتر از آن بسیاری از عالمان مسلمان به ضمان مفتی فاقد شرایط حکم کرده‌اند و گفته‌اند: «من افتی رجلاً فاتلف بفتواه مالاً فان کان مجتهداً فلا شئی و الایضمن ما تلف بسبب فتواه». (37)
این دغدغه‌ها سبب شده ‌است فقیهانی که نگاه منصبی به ‌این جایگاه دارند حاکم اسلامی‌ را دعوت کنند تا در گزینش مفتی دقت لازم را داشته باشد. یکی از فقیهان اهل سنت (38) در این باره می‌نویسد: «حاکم جامعه باید از مشهورین به علم در عصر خویش استمزاج و پرسش کند و کسی که لیاقت افتاء را دارد برگزیند تا از این طریق مانع افتاء کسانی شود که فاقد این شأن و جایگاه هستند». (39)
فقیهان شیعی نیز دغدغه‌ای جدی داشته‌اند که نگذارند کسانی که فاقد شرایط لازم این منصب هستند، بر این جایگاه تکیه بزنند. یکی از ایشان در تبیین لزوم رعایت شرایط افتاء می‌نویسد: «یحرم الافتاء بغیر علم، وکذا الحکم». (40) ایشان آنگاه به‌ آیاتی و روایاتی استناد می‌کند که عبارت‌اند از: (وأن تقولوا على الله مالا تعلمون) ؛ (41) (و لا تقف ما لیس لک به علم) ؛ (42) (ومن لم یحکم بماأنزل الله فأولئک هم الکافرون) ؛ (43) و قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : «... و من أفتى الناس و هو لا یعلم الناسخ من المنسوخ و المحکم من المتشابه فقد هلک وأهلک»؛ (44) «وقال (صلی الله علیه و آله و سلم) : من عمل على غیر علم کان ما یفسد أکثر مما یصلح». (45)
محقق کرکی نیز دیگر فقیه شیعی است که در پاسخ به‌ استفتائی که‌ از ایشان درباره شرایط افتاء شده می‌نویسد: «حیث کان صدور الفتوی المذکورة من الشخص المذکور {خالیا من مستند شرعی، من اجتهاد او تقلید لاهل الاجتهاد المتصفین بصفات الافتاء کلها، و من جملتها کون المجتهد حیا؛ فالفتوی المذکورة باطلة لا یجوز العمل بها، و الله ‌اعلم». وی صدور حکم از چنین شخصی را نیز نافذ نمی‌داند و در پاسخ به مسئله‌ای دیگر می‌نویسد: «فیما لو حکم شخص غیر مستجمع لجمیع شرائط الافتاء و القضاء فی حقوق الناس و غیره، و غیر نائب من قبل الامام علیه‌ السلام، هل ینفذ حکمه‌ام لا؟ [الجواب]: الثقة بالله وحده لا ینفذ حکمه و الحال ما ذکر، و الله‌ اعلم». (46)
برخی با تقسیم شرایط مفتی به شرایط مرتبط با شخصیت مفتی و شرایط علمی‌ مفتی که می‌توان با مقداری تسامح آنها را به شرایط حقیقی و حقوقی تأویل برد، شرایطی همچون عقل و اسلام و بلوغ و عدالت و... را جزء شرایط حقیقی یا شخصیت مفتی دانسته‌اند و اجتهاد و شروط آن را از شرایط علمی ‌مفتی لحاظ کرده‌اند. (47) ولی به نظر می‌رسد این تقسیم بندی جامعیت و مانعیت نداشته باشد و چندان علمی ‌نباشد. به همین جهت می‌توان گفت برای مفتی که شأنش افتاء است شرایطی لازم است که می‌توان آن را به دو گونه شرط پیشینی و پسینی تقسیم کرد. به بیان دیگر، این شرایط گاه شرایطی است که زمینه استقرار این منصب را فراهم می‌کند که همان شرایط پیشینی است. شرایطی هم هستند که پس از استقرار این منصب از لوازم اعمال آن منصب‌اند و فضا را برای تحقق آن فراهم می‌کنند که شرایط پسینی است.
برخی از شرایط پیشینی را شرایط عامه تکلیف تشکیل می‌دهند و برخی دیگر نیز با شرایط دیگر مناصب فقیه مثل منصب قضا و ولایت مشترک‌اند. تبیین این شرایط برای آن ضروری است که در روایات نبوی، مسلمانان تحذیر شده‌اند از اینکه: «یخرج فی آخر الزمان رجال ثم اتفقا رئوس الجهال یهلون الناس فیضلون و یضلون». (48)
در ادامه می‌کوشیم به‌ اجمال به ‌این شرایط بپردازیم.

الف. افتاء و شرایط پیشینی

شرایط پیشینی افتاء عبارت‌اند از: بلوغ، (49) عقل، ایمان، عدالت، (50) علم به ‌احکام، حریت (در مقابل عبد بودن) ، طهارت مولد، دوری از دنیاگرایی، و ... که‌ از این میان به دو مورد مهم اشاره خواهد شد.

1. علم به ‌احکام

علم به ‌احکام، (51) که ‌از آن تعبیر به علم اجتهاد می‌شود، از شرایط ضروری افتاء است؛ زیرا، همان گونه که ‌اشاره شد، افتاء از شئون اجتهاد است و بالاتر از آن برخی معتقد به‌ این همانی این دو هستند؛ (52) و لذا بسیاری از عالمان معتقدند «آن کس که‌ اهلیت اجتهاد ندارد فتوا برای وی جایز نیست». (53)
در منابع روایی شیعی و اهل سنت، افتاء به غیرعلم امری مذموم و خطرخیز معرفی شده، برخی آن را از گناهان کبیره دانسته‌اند. در منابع روایی شیعی آمده ‌است: «عن موسی بن جعفر، عن آبائه (علیه السلام) قال: قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) : من أفتى بغیر علم لعنته ملائکة السماء و ملائکة الأرض». (54) در منابع اهل سنت نیز به لزوم ابتناء افتاء بر علم توجه شده، از فتاوای غیر عالمانه تحذیر داده شده ‌است که ‌از آن جمله‌ این روایت قابل ذکر است:
أخبرنا عبد الرحمن بن یحیی، ثنا علی بن محمد بن مسرور، ثنا أحمد بن أبی سلیمان قال: سمعت سحنون بن سعید یقول: «أجرأ الناس على الفتیا أقلهم علما، یکون عند الرجل الباب الواحد من العلم یظن أن الحق کله فیه». (55)
نداشتن علم به احکام شرعی گاه پیامدهایی به دنبال دارد که جبران پذیر نیست. برای مثال، می‌توان از واقعه‌ای تاریخی یاد کرد که بسیاری از مفسران و فقیهان شیعی و سنی آن را نقل کرده‌اند. در منابع روایی شیعی (56) و سنی (57) آمده‌ است که جمعی از مسلمانان، که جابر نیز در میان ایشان بود، در سفری با نکته‌ای مواجه می‌شوند که‌ آن را به ‌استحضار پیامبر می‌رسانند و از ایشان راهنمایی می‌خواهند. این جریان، که در این منابع از قول جابر نقل شده‌ است، این است:
جابر می‌گوید در سفری مسلمانی با ما همراه بود که جراحتی برداشته بود. محتلم شد. هنگام نماز وی از ما پرسید که چه باید بکنم. گفتیم باید با آب غسل کنی، این فرد بدان جهت که جراحتی در سر داشت پس از آنکه آب به جراحتش می‌رسد می‌میرد. پیامبر وقتی این جریان را می‌شنوند می‌فرمایند: «به کشتن دادند او را، خدا بکشدشان؛ (58) ضایع کردند او را، خدا ضایعشان کند». (59) بعد حضرت خود به‌ ارائه راه حلی می‌پردازند و می‌فرمایند: «کان یکفیه‌التیمم أو شد جراحته و غسل جسده، و مسح بالید المبلولة فوق الخرقة». (60)
فیض در کتاب الاصول الاصیله با نگاه حداکثری به لزوم علم به‌ احکام در اصل هشتم می‌نویسد:
انه لا یجوز التعویل علی الظن فی الاعتقادات، و لا الافتاء علیه فی العملیات کما عرفت سواء حصل ذلک الظن بمجرد اتباع الهوى و استحسان العقل و القیاس الفقهى أو اجتهاد الرأى أو الشهرة أو اتفاق الجماعة أو البراءة الاصلیة أو استصحاب الحال أو غیر ذلک من وجوه الاستنباطات الا ما صح عن اهل البیت علیهم السلام ... (61)
علم به‌ احکام یا اجتهاد ملازم با تسلط مفتی بر اموری است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

1.1. فقه مقارن و افتاء

از جمله علومی‌ که تسلط بر آن در هنگامه‌ افتاء ضروری است فقه‌ المقارنه ‌است. فقه مقارن در مقام افتاء می‌تواند دو کاربرد داشته باشد که عبارت‌اند از: الف. آشنایی مفتی با شیوه تعامل فقیهان در هنگامه مواجهه با آرای اختلافی؛ ب. جرئت نیافتن وی بر تکفیر دیگران با آشنا شدن وی با آرای فقهی گسترده و متفاوت. این نکته، هم در آموزه‌های روایی شیعی و سیره معصومین محل توجه بوده‌ است و هم، در آرا و سیره فقیهان و بزرگان اهل سنت بازتاب داشته ‌است. در منابع اهل سنت، ضمن تصریح به‌ این شرط آمده ‌است: «قال نعیم بن حماد سمعت ابن عیینة یقول سمعت أیوب السختیانی یقول أجسر الناس على الفتیا أقلهم علما باختلاف العلماء». (62) در منابع شیعی نیز از امام صادق (علیه السلام) وارد شده که خطاب به معاذ (63) فرموده‌اند:
بلغنى أنک تقعد فى الجامع فتفتى الناس؟ قلت: نعم، و أردت أن أسألک عن ذلک قبل أن أخرج، إنى أفعد فى المسجد فیجئ الرجل فیسألنى عن الشئ، فإذا عرفته بالخلاف لکم أخبرته بمایفعلون، و یجئ الرجل أعرفه بمودتکم وحبکم فأخبره بما جاء عنکم، و یجئ الرجل لا أعرفه و لا أدری من هو فأقول: و جاء عن فلان کذا، و جاء عن فلان کذا، فأدخل قولکم فیما بین ذلک، فقال لى: اصنع کذا فإنى کذا أصنع. (64)
فقه‌ الخلاف یا فقه‌ المقارنه با تفاوت‌هایی که با یکدیگر دارند هم درون مذهبی (65) تعریف پذیر است و هم برون مذهبی (66) که در جای خود باید بررسی شود. ضرورت توجه به این دانش بدان جهت است که مفتی اولاً بتواند مستفتی را طبق مذهب فقهی‌اش راهنمایی کند؛ و ثانیاً از تکفیر دگراندیشان فقهی و مذهبی خودداری کند.

2.1. تسلط مفتی بر نسبت سنجی گزاره‌ها و آموزه‌های اسلامی‌

مفتی باید بر زوایای مباحث فقهی تسلط داشته باشد. منابع را به خوبی بشناسد؛ روابط منابع را فهم کند؛ نسبت منابع فقهی و گزاره‌های آن را با دیگر گزاره‌های اخلاقی و کلامی‌ و ... دریابد. آشنایی مفتی با کتاب و سنت (67) و وجوه متفاوت این دو متن از شرایط حیاتی است. این دو متن ناسخ دارند و منسوخ؛ محکم دارند و متشابه؛ مجمل دارند و مبهم؛ شأن نزول دارند و جغرافیای صدور و بسیاری دیگر از زوایای پیدا و پنهان که باید مفتی به ‌آن توجه داشته باشد. (68)
نسبت سنجی آموزه‌ها گاه خود را در قالب یک گفتمان درونی نشان می‌دهد که همان نسبت سنجی ادله فقهی با یکدیگر است که بدان‌ها اشاره شد و گاه نیز در قالب یک گفتمان بیرونی قابل پی گیری است که شرایط و معیارهای آن در دانش‌های مضافی همچون فلسفه فقه قابل رصد کردن است. کسی که در مقام افتاء قرار می‌گیرد کافی نیست بر گزاره‌های فقهی سیطره داشته باشد، بلکه باید از نسبت آنها با دیگر گزاره‌های دینی نیز مطلع باشد. شاید بتوان از بی نیازی به بحث ترابط علوم و تأثیر آن در اجتهاد سخن گفت - که‌ البته سخن غیرقابل دفاعی است - ولی نمی‌توان از تأثیر نداشتن گزاره‌ها و علومی ‌همچون اخلاق و کلام و ... در افتاء سخن گفت.
فقیه متخلق به یقین در مرحله‌ افتاء با فقیه دیگری که مرزهای فقه و اخلاق را تفکیک می‌کند متفاوت خواهد بود.

3.1. تسلط مفتی بر دانش اصول فقه‌

این دانش که نقشه راه مجتهد است و روش‌های مواجهه وی با گزاره‌ها و آموزه‌های حکمی ‌را تبیین می‌کند از نیازهای ضروری مفتی است. جوینی از عالمان اهل سنت می‌گوید:
من شروطه‌ أن یکون عالما بالفقه‌ أصلا و فرعا، خلافا و مذهبا... (69) لأنه العلم الذى یعرف به ‌الدلیل و التعلیل و کیفیة الاستدلال و الاستنباط، و لا یجوز أن یفتى من لم یتمرس أحوال الفقه، و معرفة القیاس و العلة، و متى یستعمل القیاس، و متى لا یجوز لیعرف مدارک الأحکام، و طرائق الاستنباط. (70)
اصولیان شیعی، به ویژه متأخرین، نیز چنان از ارتباط این دانش با فقه سخن گفته‌اند که‌ امکان افتاء بدون تسلط بر آن را فراهم نمی‌بینند. فقه چنان در اندیشه اصولیان متأخر شیعی به ‌اصول گره خورده ‌است که دستیابی به‌ آن بدون دانش اصول میسور نیست.

2. عدالت

یکی دیگر از شرایط پیشینی افتاء عدالت است. (71) این شرط نیز تقریباً مورد اتفاق است؛ (72) به غیر از گروهی از حنفی‌ها (73) و حنبلی‌ها، (74) و نه تمام آنها، که قائل‌اند فاسقی که فسقش علنی نباشد نیز می‌تواند در منصب افتاء قرار بگیرد. یکی از فقیهان اهل سنت در اشاره به ‌این شرط ضمن اشاره به‌ اجماعی بودن آن می‌نویسد: «أما اشتراط إسلامه و تکلیفه (أی کونه بالغا عاقلا) و عدالته فبا لاجماع، لأنه یخبر عن الله تعالى بحکمه، فاعتبر إسلامه و تکلیفه و عدالته، لتحصل الثقة بقوله». (75)
عدالت آن قدر مهم است که برخی اصولیان جواز افتاء را مشروط به عدالت و علم کرده‌اند؛ (76) چرا که عدالت در مفتی سبب می‌شود که وی از تعصبات مذهبی و هوس‌های انسانی فاصله بگیرد و در موارد شبهه‌ آفرین فعل انسان مسلمان و مؤمن را تأویل به صحت ببرد. عدالت چنان شرط سهمگین و سختی است که حکیم، از فقیهان نامدار شیعی، تداوم بقای آن را بسیار سخت می‌داند و می‌نویسد: «و الانصاف انه یصعب جداً بقاء العداله للمرجع العام فی الفتوی اذا لم تکن بمرتبه قویه عالیه ذات مراقبه و محاسبه: فان ذلک مزله‌ الاقدام و مخاطره‌ الرجال العظام». (77)
عدالت را بسیاری از فقیهان و مفتیان مجرد ترک محرمات و اتیان واجبات دانسته‌اند، اما برخی فقیهان به جهت همان دغدغه‌ای که کسانی مانند حکیم داشته‌اند می‌گویند: «ثم انه بعد ما اعتبر فی العداله حصول الملکه دون مجرد ترک المحرمات و الاتیان بالوجبات». (78)

ب. افتاع و شرایط پسینی

افتاء شرایطی پسینی دارد که تأثیر آنها در افتاء اگر بیش از شرایط پیشینی نباشد کمتر از آنها نیست. غزالی، که ‌از فقیهان برجسته‌ اهل سنت است، در کافی نبودن شرایط پیشینی افتاء می‌نویسد: «اذا رأیت الفقیه‌ الذی بضاعته مجرد الفقه یخوض فی التکفیر و التضلیل فاعرض عنه و لا تشغل به قلبک و لسانک». (79) فقیه در مقام افتاء علاوه بر فقه، نیازمند بسیاری دانش‌ها و امور دیگر است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

1. تسلط بر خویشتن یا خود مهاری

از مهم‌ترین شرایط پسینی افتاء تسلط مفتی بر خویشتن یا خودمهاری است. این ویژگی عام‌تر از عدالت است؛ یعنی می‌تواند شرط عدالت را نیز پوشش دهد. مفتی علاوه بر عدالت باید بر نفس خویش سلطه داشته باشد تا بتواند خود را در برابر تعصبات و تمایلات و اغراض مادی و مذهبی ... کنترل کند. در روایات شیعی آمده ‌است که مفتی باید صیانت نفس و مخالفت با هواهای نفسانی داشته باشد تا بتواند به‌ این مقام وصل شود: «فأما من کان من الفقهاء صائنا لنفسه، حافظا لدینه، مخالفا على هواه، مطیعا لأمر مولاه، فللعوام أن یقلدوه». (80)
خطیب بغدادی از عالمان اهل سنت نیز در الفقیه و المتفقه‌ آنگاه که شرایط مفتی را برمی‌شمارد پس از عبارت «حافظاً الدینه» می‌نویسد: «... مشفقا علی أهل ملته، مواظبا علی مروءته، حریصا علی استطابة مأکله، فإن ذلک أول أسباب التوفیق، متورعا عن الشبهات، صادفا عن فاسد التأویلات و...». (81)
این گونه شرایط در مفتی وی را قادر به مهار خویشتن در مقابل تمایلات و تعصبات مذهبی، اغراض و کشش‍‌های دنیوی، از قبیل امور مالی و جایگاه‌های سیاسی و ... می‌کند و از ابزار شدن
وی برای تأمین دغدغه‌های قدرت‌های مادی و سیاسی باز می‌دارد.

2. فهم واقعیت پیرامونی

یکی از شرایط پسینی بسیار ضروری در افتاء فهم واقعیت‌های پیرامونی است. (82) از آنجایی که‌ افتاء مرحله‌ای پس از اجتهاد و استنباط است فهم و لحاظ واقعیت‌های پیرامونی نه تنها به خلوص حکم ضرری نمی‌رساند، بلکه‌ آن را کاربردی‌تر می‌کند. این شرط اگر هم در اصل اجتهاد و استنباط قابل توصیه نباشد. که ‌البته‌ آنجا هم به ‌اعتقاد برخی فقیهان قابل توصیه‌ است. (83) در افتاء بدون هیچ تردیدی توصیه کردنی است، بلکه رعایت آن مهم به نظر می‌رسد. این شرط خود را در مصادیقی نشان می‌دهد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
اهمیت این شرط را در تعبیر برخی عالمان اهل سنت این گونه می‌توان دید که به نقل از برخی عالمان و راویان آورده‌اند: «لا یفتی الناس الصحفی»؛ (84) یعنی آنان که فقط چشم بر نوشته‌ها دوخته‌اند و از پیرامون خود غافل‌اند شأن افتاء ندارند.

1.1. زمان و مکان و افتاء

یکی از مصایق روشن فهم واقعیت‌های پیرامونی توجه به زمانه و زمینه شکل گیری پرسش و پاسخ آن است. مفتی نمی‌تواند در خلأ به ‌اصدار حکم بپردازد و زمانه و زمینه حکم را نادیده بگیرد. البته جمع بین لحاظ این نکته و عصری نکردن و نسبی نکردن اصل استنباط از دقایق و ظرایف علمی ‌است که باید بدان توجه کرد. توجه به زمان و مکان تلقی‌های مختلفی دارد که پرداختن به آنها بیرون از قلمرو این نوشته‌ است، ولی به‌ اجمال، چنان که یکی از فقیهان برجسته شیعی می‌گوید:
زمان و مکان دو عنصر تعیین کننده در اجتهادند ....، بدان معنا که با شناخت دقیق روابط اقتصادی و اجتماعی و سیاسی، همان موضوع اول که‌ از نظر ظاهر با قدیم فرقی نکرده‌است واقعاً موضوع جدیدی شده‌ است که قهراً حکم جدیدی می‌طلبد. مجتهد باید به مسائل زمان خود احاطه داشته باشد. (85)
بسیاری از عالمان اهل سنت (86) نیز به‌ این نکته توجه داشته‌اند. یکی از آنها می‌نویسد: «علیه مراعاة تغیر هذا الواقع سواء تغیرا زمانیا أو مکانیا أو تغیرا فی الحلول و الظروف». وی آنگاه به ‌آرای فقیهان پیشین اشاره کرده، می‌نویسد: «و قدیما قال العلماء تتغیر الأحکام بتغیر الزمان و المکان». (87) این دغدغه برای برخی نویسندگان معاصر چنان مهم بوده است که کوشیده‌اند به صورت مستقل به تدوین آثاری بپردازند. (88)

2.1. عنایت به موضوع شناسی واقعه مورد پرسش

دیگر مصداق فهم واقعیت پیرامونی را موضوع شناسی واقعه مورد پرسش در مواردی که‌ افتاء مبتنی بر پرسش است تشکیل می‌دهد. موضوع شناسی واقعه مورد پرسش از نکات بسیار مهم در افتاء است، افتاء کاربردی تر بر موضوع شناسی دقیق‌تر استوار است و این فهیم درست موضوع مورد پرسش است که‌ آسیب‌های اجتماعی و سیاسی افتاء را کاهش می‌دهد. یکی از صاحب نظران سنی معاصر می‌نویسد: «المقصود من فقه‌الواقع هو التهیؤ لمعرفة جزئیات الواقع حتی یراعیها المفتی لدی اجتهاده‌ أو إجابته عن تساؤل المستفتی، لان تهیؤه لمعرفة هذا الواقع هو اجتهاد منه ...». (89)

3. فهم مقاصد شریعت و توجه به‌ آن

یکی از نکاتی که می‌تواند افتاء را کاربردی‌تر و برخی تبعات منفی آن را مدیریت کند توجه به مقاصد الشریعه در هنگامه‌ اصدار فتواست. لزوم توجه به مقاصد شریعت در اصل فهم گزاره‌های فقهی و در مرحله‌ استنباط امری قابل توصیه‌ است؛ (90) ولی در مرحله‌ افتاء ضرورت توجه به ‌آن دو چندان، بلکه‌ از بدیهیات است. مدیریت افتاء به سمت تأمین مقاصد شارع می‌تواند در گسترش و اقبال به شریعت تأثیر فراوانی بگذارد. به همین دلیل برخی صاحب نظران توجه به مقاصد شریعت را برای مفتیان لازم دانسته‌اند.

1.3. مقصد حفظ جان مسلمان و افتاء

یکی از مقاصد مهم و مورد تأکید تمامی ‌فرق اسلامی‌ تلاش برای حفظ جان مسلمانان است. در روایات شیعی و سنی بر حرمت جان مسلم تأکید شده‌ است. کلینی در باب «ان الاسلام یحقن به ‌الدم» روایاتی چند نقل می‌کند که ‌از آن جمله روایتی است که‌ از امام صادق نقل شده ‌است که فرموده‌اند: «الاسلام یحقن به ‌الدم و...». (91) مجلسی در مرآة العقول در شرح این حدیث می‌نویسند «حقن دم از تبعات اسلام ظاهری است»؛ (92) که‌ این نشان می‌دهد حرمت خون انسان‌ها آن قدر مهم است که به ‌ادنی نشانه باید در اهتمام به‌ آن کوشید، اسلام ظاهری اگر آخرت کسی را تضمین هم نکند اما اسباب حرمت خون وی را تأمین می‌کند.
یکی دیگر از روایاتی که هم در منابع معتبر شیعی (93) و هم در منابع اهل سنت با اختلاف اندکی آمده روایت زیر است که در آن ضمن تأکید بر حرمت خون مسلمانان؛ ایشان مأمور شده‌اند این
پیام دینی را به دیگران نیز منتقل کنند:
حَدئَنِی عَبدُاللهِ بنُ مُحَمَّدٍ حَدَّئَنَا أَبُو عَامِرٍ حَدَّئَنَا قُرَّةُ عَن مُحَمَّدِ بنِ سِیرِینَ قَالَ أَخبَرَنی عَبْدُ الرَّحمَنِ بنُ أَبِى بَکرَةعَن أَبِى بَکرَة، وَ رَجُلَّ أَفضَلُ فِی نَفسِى مِن عَبدِ الرَّحمَنِ حُمَیدُ بنُ عَبدِ الرَّحْمَنِ عَن أَبِى بَکرَة. رضی الله عنه. قَالَ خَطَبَنَا النَّبِى. صلى الله علیه و سلم. یَومَ النَّحرِ، قَالَ «أَتَذرُونَ أَی یَومٍ هَذَا». قُلنَا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعلَمُ. فَسَکتَ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیسَمَّیهِ بِغَیرِ اسمِهِ. قَالَ ( اَلَیسَ یَومَ النَّحرِ». قُلنَا بَلَی. قَالَ «أَی شَهرِ هَذَا». قُلنَا اللهُ وَ رَسُولُهُ ‌أَعلَمُ. فَسَکتَ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیسَمَّیهِ بِغَیرِ اسمِهِ. فَقَالَ «أَلَیسَ ذُو الحَجَّة». قُلنَا بَلَی. قَالَ «أَی بَلَدٍ هَذَا». قُلنَا اللهُ وَ رَسُولُهُ أَعلَمُ. فَسَکتَ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیسَمَّیهِ بِغَیرِ اسمِهِ. قَالَ «أَلَیسَت بِالبَلدَة الحَرَامِ». قُلنَا بَلَى. قَالَ «فَإِنَّ دِمَاءَکُمْ وَ أَمْوَالَکُم عَلَیکُمْ حَرَامٌ، کحُرمَة یومِکُم هَذَا، فِی شَهرِکُم هَذَا، فِی بَلَدِکُم هَذَا، إِلَى یَومِ تَلقَونَ رَبَّکُم. أَلاَ هَل بَلَّغتُ». قَالُوا نَعَم. قَالَ «اللَّهُمَّ الشهَد، فَلیبَلِّغِ الشَّاهِدُ الغَائِبَ، فَرَّبُ مُبَلَغِ أَوعَى مِن سَامِعِ، فَلَا تَرَّجِعُوا بَعْدِی کَفَّارًا یصرِبُ بَعْضُکُم رِقَابَ بَعضٍ». (94)
جان انسان‌ها یکی از دغدغه‌هاى مهم شریعت است که تلاش فراوانی برای حفظ آن کرده ‌است. شریعت در حدودی که حتی به عرض مسلمان دیگری مرتبط است نیز به قاضی توصیه می‌کند: «ادرء الحدود بالشبهات». (95)

2.3. افتاء و حفظ عرض مسلمان

دیگر مقصد مهمی‌ که شریعت بر حفظ آن تأکید کرده و بر آن اهتمام ورزیده ‌است عرض و آبروی مسلمان و به عبارت دیگر، رعایت حریم خصوصی وی است. این مقصد نیز از مقاصد متفق علیه شیعی و سنی است که ‌از مقاصد الشریعه است و باید اهتمام جدی به صیانت آن داشت، عرض مسلمان نیز همانند خون مسلمان اهمیتی ویژه دارد که با هیچ مستمسکی نمی‌توان به راحتی به آن دست اندازی کرد. حرمت انسان مسلمان اگرچه میت هم باشد مورد اهتمام شارع بوده‌ است: «حرمة السلام و هو میت کحرمته و هو حی»؛ این نگاه ویژه چگونه با رفتار برخی متمسکان به ‌ابزار افتاء، که به راحتی عرض و ناموس دیگر مسلمانان را مباح اعلام می‌کنند، قابل جمع است.
در منابع شیعی (96) مجلسی در بحار نقل می‌کند که پیامبر اکرم روزی به کعبه نگاه کردند و فرمودند: «ای کعبه! خوشا به حال تو، خداوند چقدر تو را بزرگ و حرمتت را گرامی ‌داشته ‌است! به خدا قسم حرمت مؤمن از تو بیشتر است، زیرا خداوند فقط یک چیز را از تو حرام کرده، ولی از مؤمن سه چیز را حرام کرده ‌است: مال، جان و آبرو تا کسی به‌ او گمان بد نبرد». (97)

3.3. افتاء و مقصد حفظ دین

شاید بتوان ادعا کرد که مهم‌ترین مقصد شرعی که می‌تواند با افتاء تأمین شود یا به مخاطره بیفتد مقصد حفظ دین است. افتاء، که ‌از دین برآمده و بر مبانی دینی نیز استوار است، یکی از اعمال و رفتارهایی است که به راحتی می‌تواند دین را به چالش بکشاند و آن را سخت به مخاطره‌ اندازد. تناقضی که شکل گرفته در همین جاست که‌ افتاء برآمده‌ از دین اگر شرایط و موازین آن را رعایت نکند خود می‌تواند چالشی در برابر دین باشد. حفظ دین، راه‌ها و رویکردهای چندگانه‌ای دارد که ‌از آن جمله می‌توان از لزوم توجه به جنبه‌ آسان گیری و سهولت شریعت، روشمند بودن افتاء و ... سخن گفت.

پی‌نوشت‌ها:

1. عضو هیئت علمی‌ پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
2. برخی فتاوای منتشرشده در مسائل و موضوعات مستحدث چنان غیرعقلانی و به لحاظ علمی‌مستهجن است که هویت علمی‌ مسلمانان را با چالش مواجه کرده‌است. یکی از نویسندگان سنی، مشهور فواز، در این باره و با اشاره به برخی مصادیق مى نویسد: «و من المضحک فى هذا الباب أنّ هنالک ممّن ابتلانا الله بهم من أهل العلم ضلوا و أضلوا بسبب فهمهم المغلوط لقضایا ومسائل دینیة عدیدة فکتب أبحاثا و تکبد جهودا و بدّد أوقاتا و أضاع أموالا فى سبیل تألیف کتب و مؤلفات تحذر من لبس رابطة العنق. ما یسمى فى عرفنا الجرفتة. حیث ألّف کتابا أسماه: "القول البتة فى حرمة الجرفتة" على اعتبار أنّها بدعة و تشبه بال

عبارات مرتبط با این موضوع
سردردهای پشت سر سردردهایپشتسرسردردهای پشت سر به رایجی دردی که قسمت جلو خصوصاً قسمت شقیقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد سردردهای پشت سر سردردهای سردرد بسیار متداول به گفته‌ی بنیاد درد آمریکا حدود ٪ سردردها که ناشی از

نقش عقل در فهم و استنباط آموزه‎‌ها و گزاره‌های دینی از منظر سلفی‌های تکفیری

[ad_1]

علل دیابت شیرین نوع 1 و 2

دیابت شیرین بیماری بوده که در آن به دلیل تولید ناکافی انسولین و یا مقاومت انسولین، سلول های بدن قادر ادامه ...

علائم و نشانه های اولیه ی دیابت که نمی توان از آن ها چشم پوشی کرد.

دیابت یک نوع بیماری مزمن بوده که می تواند پیشگیری شود، اما قابل درمان قطعی نیست. علائم اولیه ی این بیماری ادامه ...

علائم شایع دیابت در زنان که نباید نادیده گرفته شود.

دیابت یک اختلال در سوخت و ساز بوده که به واسطه ی سطوح بالای گلوکز در خون ایجاد می شود. مردان و زنان هر ادامه ...

علائم اولیه ی ویروس HIV در مردان

HIV یا ویروس نقص ایمنی بدن انسان به علت سندروم نقص ایمنی اکتسابی به وجود آمده که طی این بیماری سلول های ادامه ...

علائم HIV در زنان بعد از یک سال

علائم اولیه ی ایدز در زنان و مردان شبیه بیماری های دیگر می باشد. در این مقاله اطلاعاتی در رابطه با علائم ادامه ...

مورخان صهیونیست و علم یهودی‌شناسی

1. بیشتر منابع و مأخذ موجود در بررسی صهیونیسم و اسرائیل، همان منابع صهیونیستی می‌باشد! در نتیجه مطالعه‌کنندگان، ادامه ...

مورخان اروپایی و صهیونیسم

امپریالیسم جهت تحقق اهداف خود در کشورهای مستعمره از هر اقدامی استفاده می‌کند. یکی از ابزارهای تحقق اهداف ادامه ...

فروریختگی نظام استعماری و پیدایش تاریخ‌نویسی نواستعماری

در دوران پس از جنگ جهانی دوم، جهان شاهد فروریختگی و تجزیه امپراتوری‌های استعماری بود. طی این مدت، بسیاری ادامه ...

آشنایی با برخی اصطلاحات و مفاهیم کلیدی مرتبط با یهود

صهیون یا صیون نام کوهی است در اورشلیم که هیکل یا معبد بنی‌‌اسرائیل بر آن ساخته شده بود، لذا معنی لغوی ادامه ...

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
نقش عقل در فهم و استنباط آموزه‎‌ها و گزاره‌های دینی از نقش عقل در فهم و استنباط آموزه‎‌ها و گزاره‌های دینی از منظر سلفی‌های تکفیری شاعر و نویسنده مشهور بروجردی درگذشت خبر فارسینقش عقل در فهم و استنباط آموزه ها و گزاره های دینی از منظر اشتهار و اعتباری در اقتداء ملائکه به مؤمن نقش عقل در فهم و استنباط آموزه‎‌ها و گزاره‌های دینی از منظر دخالت عقل در فهم دین بزرگداشت سومین سالگرد پدر علوم ارتباطات ایران …نقش عقل در فهم و استنباط آموزه‎‌ها و گزاره‌های دینی از منظر سلفی‌های نقش عقل در فهم و استنباط آموزه‎‌ها و گزاره‌های دینی از امروزه سلفی‎‌ها به عنوان ناعقلانی‌ترین فرقه‌ی اسلامی که دخالت عقل در فهم دین را راسخون یار همیشه همراه قرآن شناسینقش عقل در فهم و استنباط آموزه‎‌ها و گزاره‌های دینی از منظر دخالت عقل در فهم دین ترنم حکمت جایگاه عقل در معرفت دینی با رویکرد … جایگاه عقل در معرفت دینی و پیش از هر چیز گزاره های در حالی که عقل از منظر دائره المعارف اسلامی طهور نمایش مطلب نقش عقل در فهم نقش عقل در فهم وحی از استنباط احکام شرعی مخالفت و تضادی با گزاره های دینی عقلانیت دین، در اسلام پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهبثانیاً، عقل، نقش مهمی در فهم عقل و اعتقاد دینی حکم قطع درختان میوه از منظر نقش عقل در فهم آیات قرآن از منظر ملاصدرابنابراین نقش عقل در اصول و و مبانی فهم قرآن از منظر استنباط و استقلال در فهم نقش عقل در فهم و استنباط آموزه‎‌ها و گزاره‌های دینی از منظر سلفی‌های تکفیری