بیماری پسوریازیس چیست؟ علایم و دلایل پسوریازیس
با دلگرم همراه باشید تا با دلایل و درمان این بیماری بیشتر آشنا شوید.
بیماری پسوریازیس
یک بیماری شایع پوستی است که، چرخه زندگی سلولهای پوستی را بهم می‌زند. پسوریازیس با افزایش سرعت ساخت سلول بر سطح پوست ، باعث بوجود آمدن تکه های نقره ای ضخیم و خارش دار، خشک و یا تکه های قرمز که گاهی اوقات دردناک هم هستند، میشود.
این تکه ها بیشتر در نقاط اطراف پوست سر، آرنج و زانو ظاهر میشوند. برای بعضی از افراد بیماری پسوریازیس فقط آزاردهنده است، اما برای بعضی دیگر این بیماری بخصوص اگر با ورم مفاصل همراه باشد، باعث از کار افتادگی میشود.
پنج نوع اصلی پسوریازیس
- پلاکی
- خالدار
- معکوس
- پوسچولار
- اریترودرمیک
شایع‌ترین آن پسوریازیس پلاک مانند است که با ناحیه‌هایی قرمز رنگ با پوششی نقره‌ای و سفید از سلولهای مردهٔ پوست مشخص میشود. پسوریازیس در هر نقطه‌ای از بدن مانند زانو، آرنج، پوست سر و کف دست و پا میتواند مشاهده شود و با سایر شرایط جسمی جدی مانند دیابت، بیماریهای قلبی و افسردگی در ارتباط است. حدود ۳۰ درصد از افراد مبتلا به پسوریازیس به آرتریت پسوریاتیک مبتلا میشوند.
علائم این بیماری به چه صورت است ؟
علائم این بیماری در حالت خفیف ایجاد برجستگی و لک‌های پوستی قرمز رنگهمراه با پوستههای سطحی مشخص است.
چه کسانی به بیماری پسوریازیس مبتلا میشوند ؟
ابتلا به بیماری سوریازیس خیلی قابل پیش‌بینی نیست. این بیماری اغلب در دو طیف سنی حدود 20 سال و افراد بالای 60 سال دیده میشود. با این حال در سن‌های مختلف هم این بیماری گزارش شده است. همان طور که گفته شد عوامل خانوادگی نیز در ابتلا به این بیماری موثر است در فرزندانی که پدر یا مادر آنها مبتلا هستند بیشتر دیده میشود. اما در بعضی مواقع خود فرد به عنوان اولین نفر در خانواده به این بیماری مبتلا میشود.
باور بر این است که پسوریازیس یک بیماری ژنتیکی است و محرک‌های آن استرس، صدمه به پوست، برخی داروها و عفونت میباشد.
پسوریازیس اغلب در سنین جوانی شروع میشود، اما میتواند در هر سنی از دوران نوزادی تا سنین کهولت شروع شود. زنان و مردان تقریباً به یک نسبت به این بیماری مبتلا میشوند.در حال حاضر این بیماری درمان قطعی ندارد، اما داروهای بسیاری وجود دارند که با استفاده از آنها، پسوریازیس کنترل میشود. انواع روشهای کنترل پسوریازیس عبارتند از: درمانهای موضعی، نور درمانی، داروهای سیستمیک، بیولوژیک و طب مکمل و جایگزین.
پسوریازیس اگر چه آزار دهنده است ولی در صورت درمان مناسب و رعایت دستورهای پزشکی، می‌توان با آن کنار آمد و بیماری را کنترل کرد.حدود ۲٪ و بیش از ۱۲۵ میلیون نفر از مردم جهان پسوریازیس دارند و ۲۹ اکتبر (۷ آبان) روز جهانی پسوریازیس میباشد.
چگونه پسوریازیس تشخیص داده میشود ؟
اغلب بیماری پسوریازیس با معاینه بالینی تشخیص داده میشود. متخصصین پوست که آموزش کافی دیده اند خیلی سریع با معاینه کامل پوست می‌توانند بیماری را تشخیص بدهند. اما در مواردی که ضایعات مشکوک هستند می‌توان از بیوپسی پوست استفاده کرد به طوری که با تکه‌برداری کوچک از پوست و بررسی کامل آن می‌توان تشخیص بیماری را تایید کرد.
میزان شیوع پسوریازیس در جامعه چقدر است ؟
متاسفانه در کشور خودمان آمار دقیقی از شیوع این بیماری وجود ندارد، اما حدود 2 تا 5 در صد از جوامع مختلف درگیر این بیماری هستند. درصد آمار کلی دنیا نشان می‌دهد که بیماری پسوریازیس نسبت به بیماریهای پوستی دیگر جزو بیماریهای شایع پوستی محسوب میشود. با این حال بین کل افراد جامعه خیلی زیاد دیده نمی‌شود.
پسوریازیس در چه سنی ایجاد میشود؟
پسوریازیس اغلب در سنین جوانی شروع میشود، اما میتواند در هر سنی از دوران نوزادی تا سنین کهولت شروع شود. هم زنان و هم مردان تقریباً به یک نسبت به این بیماری مبتلا میشوند.
بیماری از کجا می‌آید؟ و چه عواملی در بروز آن دخیل هستند؟
این سئوال اغلب از اولین سوالاتی است که بیمار مبتلا به پسوریازیس یا همراهان وی از پزشک خود می‌پرسند. پاسخ به این سوال گرچه چندان ساده نیست اما بطور اختصار می‌توان گفت که عوامل متعددی در ایجاد شدن بیماری پسوریازیس موثرند و به اصطلاح این بیماری یک بیماری چند عاملی یا موتی فاکتوریال است. از میان این عوامل بدون شک وراثت نقش اساسی دارد.
بررسی‌های متعدد ژنتیکی نقش ارث را ثابت کرده است، هرچند تنها در 3/1 موارد، سابقة وجود بیماری در سایر اعضای خانواده دیده میشود. این مسئله نشان دهندة آن است که عوامل دیگری غیر از وراثت نیز در پدید آمدن این بیماری دخیل هستند که از مهمترین این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛
1- عوامل روحی: بی‌شک استرس‌های مختلف روحی و هیجانی در بروز یا تشدید بیماری پسوریازیس موثرند و در بسیاری از موارد خود بیمار به رابطه این استرس‌ها با بیماری خویش پی می‌برد.
2- عفونتها: در مورد ارتباط عفونتها با پسوریازیس اتفاق نظر وجود ندارد. شاید تنها رابطه ثابت شده بین اشکال قطره‌ای پسوریازیس و عفونتهای حاد استرپتوکوکی باشد.
3- صدمات فیزیکی: علاوه بر استرس‌های روحی، صدمات فیزیکی به پوست نیز میتواند باعث ایجاد شدن پسوریازیس در محل ورود آسیب شود. بطور شایع خود بیمار نیز این تجربه را پیدا می‌کند که درست در محل خراشیدگی پوست یا محل برش جراحی، ضایعات پسوریازیس ایجاد میشوند. روی همین اساس است که به بیمار مبتلا به پسوریازیس توصیه میشود که از کندن پوسته‌ها و خراشیدن پوست خود پرهیز کند، چراکه این عمل میتواند باعث تشدید بیماری وی شود.
4 - داروها: بسیاری از داروهایی که بیمار مصرف می‌کند میتواند باعث ایجاد شدن یا شعله‌ور شدن پسوریازیس شود. از مهمترین این داروها می‌توان به ترکیبات لیتیوم، داروهای مسدود کننده بتا مثل پروپرانولول و اتنولول، داروهای ضد مالاریا مثل کلروکین، کلونیدین و ترکیبات ید اشاره کرد.
5 - عوامل هورمونی و متابولیک: پسوریازیس اغلب با عوامل هورمونی نیز در ارتباط است. برای مثال بطور معمول در جریان حاملگی، پسوریازیس تخفیف یافته و برعکس پس از حاملگی و در جریان شیردهی تشدید میشود. همچنین کمی کلسیم خون نیز میتواند باعث تشدید پسوریازیس شود.
6- نور آفتاب: اکثر بیماران اذعان می‌دارند که بیماری ایشان در زمستان بدتر میشود. شواهد گوناگون دیگر نیزحاکی از آن است که نور آفتاب باعث بهبودی پسوریازیس میشود. با این وجود هستند بیمارانی که نور آفتاب باعث شعله ور شدن بیماری‌شان میشود. روی همین اصل توصیه میشود که بیمار مبتلا به پسوریازیس از نور شدید آفتاب پرهیز کند.
آیا بیماری پسوریازیس مسری است؟
با توجه به عوامل بر شمرده شده در مورد منشأ بیماری، مشخص میشود که پاسخ این پرسش به روشنی منفی است و بیمار و همراهان وی نباید کوچکترین نگرانی از این بابت داشته باشند. بنابراین، اگر هم بیماری در شخص دیگری از اعضای خانواده ایجاد شده است نه به علت سرایت از فرد مبتلا، بلکه اغلب به خاطر زمینه‌های ژنتیکی مشترک است. همینطور اگر بیماری در یک فرد رو به گسترش است، نه به علت سرایت از کانونی به کانون دیگر، بلکه به خاطر سیر بیماری و بعضاً به علت صدماتی است که فرد به پوست خویش وارد کرده است.
آیا پسوریازیس ارثی است؟
همانگونه که گفته شد ارث نقش مهمی در بیماری پسوریازیس دارد, اما ژن واحدی برای این بیماری وجود ندارد. بیماران مبتلا به پستوزیازیس اغلب دوست دارند بدانند که آیا فرزندانشان نیز به این بیماری دچار خواهند شد یا خیر؟ پاسخ به این سئوال، چندان ساده نیست. بطور کلی می‌توان گفت اگر تنها یکی از والدین به بیماری دچار باشند, احتمال ابتلای فرزندشان کمتر از ده درصد خواهد بود اما اگر هر دوی والدین مبتلا به پسوزیازیس باشند تا 40 درصد این احتمال وجود خواهد داشت.
علائم بیماری پسوریازیس چگونه است؟
اگرچه پسوریازیس نام خود را از خارش گرفته است اما معمولاً بیماران چندان از این نظر شکایت ندارند. در واقع جدا از درگیری مفصلی که آن هم تنها در درصد کمی از بیماران اتفاق می‌افتد، پسوریازیس چندان بر سلامتی فرد تأثیر نمی‌گذارد و اغلب فقط از نظر زیبایی است که بیمار را نگران می‌سازد.
پسوریازیس در اشکال گوناگون دیده میشود، اما شایع‌ترین شکل آن که پسوریازیس معمولی نامیده میشود بصورت پلاکهای قرمز رنگ با پوسته‌ریزی قابل توجه، اغلب در سر، آرنج‌ها، ساعدها، زانوها و سایر نواحی تحت فشار دیده میشود.
گاهی اوقات پلاکهای فوق‌الذکر بخش قابل توجهی از سطح پوست را درگیر می‌کنند که در این حالت اصطلاحاً به آن پسوریازیس ژنرالیزه می‌گویند و گاهی هم تقریباً تمام سطح بدن دچار قرمزی و پوسته‌ریزی میشود که حالت خطیری از پسوریازیس را ایجاد می‌کند که پسوریازیس اریترودرمیک نامیده شده، نیاز به مراقبت ویژه دارد.علاوه بر این ممکن است ضایعات پوستی پسوریازیس بسیار کوچک و متعدد باشند که اصطلاحاً به آن پسوریازیس قطره‌ای می‌گویند که بخصوص در کودکان و پس از عفونتهای استرپتوکوکی دیده میشود.
ندرتاً ضایعات پوستی در پسوریازیس بصورت ضایعات حاوی چرک تظاهر پیدا می‌کنند که در این حالت به آن پسوریازیس پوسچولار می‌گویند.نهایتاً همانگونه که گفته شد ممکن است در جریان بیماری پسوریازیس مفاصل نیز درگیر شوند که به آن آرتریت پسوریازیی می‌گویند. آرتریت پسوریازیس معمولاً در افراد بزرگسال ایجاد شده و خود در اشکال گوناگون دیده میشود. معمولاً یک یا چند مفصل محیطی بطور غیر قرینه مبتلا میشوند، اما این امکان وجود که مفاصل انگشتان، ستون فقرات و سایر نواحی هم درگیر شوند.
علاوه بر اشکال گوناگون پسوریازیس، شدت آن نیز در افراد مختلف متفاوت است. ممکن است تنها ناحیه‌ای از سر یا زانوها درگیر باشد و یا اینکه برعکس تقریباً تمام سطح پوست مبتلا باشد. راههای مختلفی برای تعیین شدت پسوریازیس وجود دارد. پزشکان متخصص پوست معمولاً از روش ویژه‌ای استفاده می‌کنند که به آن اندکس PASI می‌گویند. روش ساده‌تر آن است که اگر کمتر از 2 درصد سطح بدن درگیر باشد، آن را خفیف نامیده، اگر بین 3 تا 10 درصد سطح بدن درگیر باشد، پسوریازیس با شدت متوسط و اگر بیش از 10 درصد سطح بدن درگیر باشد، شدید تلقی میشود. همچنین میزان تأثیر پسوریازیس بر کیفیت زندگی راه دیگر اندازه‌گیری شدت پسوریازیس است که لزوماً هم با شدت پسوریازیس مرتبط نمی‌باشد.
علاوه بر پوست، چه اعضای دیگری در پسوریازیس ممکن است مبتلا شوند؟
همانگونه که گفته شد در درصد کمی از بیماران مبتلا به پسوریازیس مفاصل درگیر میشود. همچنین در بخشی از بیماران ناخن‌ها درگیر میشوند. این امر بخصوص در افرادی که درگیری مفصلی دارند بیشتر دیده میشود. درگیری ناخن‌ها ممکن است بصورت جدا شدن صفحه ناخن از بستر ناخن، بروز نقاط ریز روی ناخن، ضخیم شدن زیر ناخن و یا تغییر شکل و تغییر رنگ ناخن تظاهر کند. اگرچه در درصد بالایی از بیماران پسوریازیس، ناحیه سر درگیر میشود، اما این مسئله باعث ریزش مو نمی‌شود.
عوارض و دردهای مفصلی آن از نوع خفیف در حد تورم است و درد چند مفصل کوچک مانند:
انگشت‌ها، زانو یا مچ دست از عوارض این نوع از پسوریازیس میباشد. این بیماری گاهی اوقات کاملا شبیه بیماریهای رماتیسمی عمل می‌کند یعنی به صورت قرینه مفاصل مختلف را درگیر می‌کند و در موارد نادرتر درگیری مفاصل محوری و ستون مهره‌ها ایجاد میشود که متاسفانه در این شرایط توانایی حرکت و راه رفتن عادی فرد نیز کم میشود. به طوری که بیمارانی دیده شده‌اند که به دلیل درگیری شدید مفصلی جهت معاینه و درمان به روی برانکارد جابه جا می‌شدند. اما خوشبختانه امروزه این نوع از پسوریازیس خیلی شایع نیست.
چه عواملی منجر به شدیدتر شدن این بیماری میشوند ؟
یکی از مهمترین عوامل مصرف بعضی از داروها مانند: داروی فشار خون، داروهایی که جهت درمان بعضی از بیماریهای عفونی مانند بیماری مالاریا استفاده میشود و همچنین داروهایی که جهت رفع اختلالات خلقی نیز استفاده میشوند باعث تشدید بیماری پسوریازیس میشود. در بعضی از افراد هم مصرف بعضی از داروهایی که جهت درمان بیماریهای قارچی و بعضی از مسکن‌ها نیز می‌توانند باعث تشدید این بیماری شوند.
مصرف سر خود داروهای کورتونی یا استروییدها که معمولا موقع مصرف بهبود نسبی در پسوریازیس ایجاد می‌کنند اما به محض اینکه مصرف دارو قطع میشود بیماری به صورت شدیدتری دیده میشود. بنابراین افردی که مبتلا به بیماری پسوریازیس هستند باید حتما با مشورت و تجویز پزشک متخصص خود از داروهای دیگر استفاده کنند. قابل ذکر است که ضایعات همراه با استرس‌های فکری و روحی نیز بیشتر میشوند. همانطور که گفته شد در حین دوره بارداری در اکثر موارد دیده شده که پسوریازیس فروکش می‌کند و بعد از زایمان دوباره تشدید پیدا می‌کند.
آیا پسوریازیس قابل درمان است ؟
در حال حاضر این بیماری درمان قطعی ندارد. کما اینکه بیماری قند، فشار خون و بسیاری از بیماریهای دیگر نیز درمان قطعی ندارند. اما داروهای بسیاری وجود دارند که با استفاده از آنها، بیماری پسوریازیس کنترل میشود. گاه بیمار تا مدت‌ها عاری از هرگونه ضایعه باقی می‌ماند. در مورد درمان چند نکته اصلی وجود دارد همانطور که گفته شد این بیماری مزمن شاید همه عمر در بدن یا پوست فرد وجود داشته باشد. برای شروع درمان باید در ابتدا بیماری را کنترل کنیم یعنی آن ضایعات بدشکل از پوست خارج شده و ظاهر پوست سالم شود.
اگر فرد درمان را ناقص انجام دهد یعنی خیلی زود مصرف داروها را قطع کند ضایعات وخیم‌تر میشوند. در اکثر موارد برای شروع درمانهای پسوریازیس بیمار لازم است که در بیمارستان بستری شود و آزمایش‌های لازم جهت درمان را انجام دهد تا بر اساس آن درمان شروع شود. در طول درمان و مصرف طولانی مدت داروها انجام پیگیری‌های لازم از نظر وزن، اندازه‌گیری فشار خون و ارزیابی مجدد آزمایش‌ها لازم است.
روشهای درمان به چه صورت است ؟
طیف وسیعی از درمانهای موضعی و نوردرمانی تا درمانهای خوراکی و تزریق می‌توانند در درمان این بیماری کمک کنند. همچنین داروهایی که در حال حاضر تجویز میشوند خیلی موثر هستند. اما هیچ کدام باعث درمان همیشگی بیماری نمی‌شوند. فردی که به پسوریازیس دچار است باید یکسری اصول را رعایت کند و تحت نظر متخصص پوست باشد. روشهای مختلف درمان به صورت زیر است:
درمان های موضعی
درمانهای ساده همان طور که گفته شد شامل مصرف داروهای موضعی مانند مرطوب‌کننده‌های معمولی و ترکیبات دارویی موضعی مانند تار یا زغال، ترکیبات لایه بردار پوستی مانند: اوره یا حتی به صورت کنترل شده می‌توان از کورتون‌های موضعی استفاده کرد. یکی از داروهای موضعی مناسب و خوب که در مورد پسوریازیس استفاده میشود ترکیبات موضعی ویتامین D است که کمک به بهبودی این بیماری می‌کند.
درمان سیستمیکدر موارد حادتر که ضایعات پوستی شدید هستند و نور درمانی اثر ندارد فرد میتواند تحت نظر پزشک از درمانهای خوراکی خاص استفاده کند. داروهای خوراکی پسوریازیس یک روند درمانی کاملا تخصصی دارند و حتما باید تحت نظر متخصص پوست تجویز و پیگیری شوند.
نور درمانی
روش خوبی که بین درمانهای موضعی و درمانهای سیستمیک (خوراکی یا تزریقی) وجود دارد استفاده از نور درمانی یا فوتوتراپی است. در این روش از طیف‌های مشخص با طول موج‌های مشخص نور آفتاب استفاده میشود. این روش خیلی موثر است و خوشبختانه عارضه و خطر کمتری برای فرد دارد. روش قدیمی آن استفاده از طیف UVAبود که به خاطر سختی انجام آن و عوارض احتمالی آن این روزها خیلی کمتر از آن استفاده میشود.
روشی که امروزه به صورت وسیع‌تری جهت درمان استفاده میشود طول موج محدود اشعه UVBنور خورشید است. این روش در افرادی که بیماری پسوریازیس سطح وسیعی از پوست بدن را درگیر کرده به طوری که با درمانهای موضعی مداوا نشده‌اند خیلی موثر است و عوارض خاصی هم برای آنها ندارد.
داروهای بیولوژیک
یکی از جدیدترین درمان‌هایی که در موارد خاص خیلی موثر است استفاده از داروهایی است که اصطلاحا به آن داروهای بیولوژیک می‌گویند. این داروها عملا واکنش‌های التهابی را که باعث این اختلال‌های تقسیم سلولی میشوند مورد هدف قرار می‌دهند. جهت استفاده از داروهای بیولوژیک به صورت تزریقی لازم به رعایت احتیاط‌های بسیار ویژه‌ای است. فرد مبتلا در ابتدا باید به مراکز تخصصی پوست مراجعه کند و در اکثر مواقع نیز نیاز به بستری شدن دارند.
به دلیل اینکه این دارو روند التهابی پوست را مهار می‌کند و حتما قبل تزریق فرد باید ارزیابی شود که عفونتهای نهفته مانند: هپاتیت، عفونتهای ویروسی و سل نهفته نداشته باشد. جهت درمان فرد داروهایی تجویز میشود که میتواند برای بیمار نجات بخش باشد. به ویژه در مورد درگیری‌های مفصلی شدید، التهاب را پایین می‌آورد به طوری که فرد میتواند به راحتی بایستد و حرکت کند.
نکته‌ای که در مورد این داروهای بیولوژیک هست این است که یک روند کاملا تخصصی است. استفاده از این داروها یک مقدار پر هزینه است و هزینه آن قابل مقایسه با درمانهای دیگر نیست. بنابران این روش از درمان قدم اول محسوب نمی‌شود و متخصصین پوست سعی می‌کنند در قدم اول با روشهای دیگر بیمار تا حدی بهبود یابد.
آیا این بیماری با اگزما پوستی شباهت دارد ؟
بله پسوریازیس خیلی شبیه اگزما است. در مواقع بسیار دیده شده که پزشکان در مراحل اولیه نمی‌توانند این را تشخیص بدهند که فرد مبتلا به اگزما است یا سوریازیسم. البته در نواحی گه درگیری به صورت معمول منتشر میشود تشخیص ظاهری راحت‌تر است. در موارد دیگر هم اگرلازم باشد برای تشخیص دقیق‌تر باید از روش تکه برداری پوستی که در آن تغییرات سلولی را نشان می‌دهد استفاده شود تا بیماری به درستی تشخیص داده شود.
توصیه آخر
نکته‌ای همه افراد باید به آن توجه کنند این است که همانطور که گفته شد بیماری پسوریازیس در اکثر مواقع بیماری کاملا خوش‌خیم و بدون خطری است. اما همیشه سیر درمانی بسیار طولانی دارد. البته امروزه تبلیغات عجیب و زیادی در سایت‌های اینترنتی و بعضی مجلات دیده میشود به عنوان اینکه داروی قطعی جهت درمان پسوریازیس کشف شده است.
اما باید بگویم که هیچ درمان قطعی تاکنون برای پسوریازیس کشف نشده است و اکثریت درمان‌ها، چه داروهای موضعی ابتدایی و چه داروهای بیولوژیک که ذکر شد نقش کنترل کننده و خاموش‌کننده دارند. این داروها می‌توانند به مدت طولانی کل ضایعات را از روی پوست محو کنند. اما همیشه احتمال برگشت دوباره و عود ضایعات آنها وجود دارد. در نتیجه فرد مبتلا باید تحت نظر باشد و خودسرانه داروهای خود را قطع نکند.
گردآوری شده ی مجله ی اینترنتی دلگرم
مرجان امینی
+ 1 - 0 
