سن بلوغ در دختران و پسران با تغییران فیزیولوژیکی در بدن آغاز می شود. سن بلوغ پسران بین 11 تا 14 سالگی است اما سن بلوغ جنسی دختران زودتر است.
بلوغ پدیدهای است که برای همه افراد و اندکی پس از سن هشت سالگی رخ میدهد. سن بلوغ در واقع انتقال دوران کودکی به بزرگسالی است. در این دوران، اندامهای جنسی نوجوان رشد کرده و بدن او قدرت تولید مثل پیدا می کند. این تغییرات میتواند برای نوجوان احساس افتخار و شادی به ارمغان بیاورد، اما گاهی اوقات هم میتواند او را دچار احساس سردرگمی و یا خجالت کند.
بلوغ به عنوان مرحله ای از زندگی تعریف می شود که طی آن تکامل غدد جنسی منجر به بروز صفات ثانویه جنسی، جهش رشدی و ایجاد قدرت باروری در فرد می شود. این تغییرات به واسطه هورمون های جنسی رخ می دهند. ترشح ماده ای از هیپوتالاموس که منجر به به تولید هورمون های جنسی در هیپوفیز می شود، می تواند تولید هورمون های جنسی دیگری را در اندام های جنسی تحریک نماید. این هورمون ها مسئول رشد پستان ها و رحم در دختران و تمام صفات ثانویه جنسی در پسران هستند. هورمون جنسی مردانه ای که از غده فوق کلیه ترشح می شود مسئول ایجاد موهای جنسی در دختران و کمک به رشد این موها در پسران است.
بلوغ پسران معمولاً بین سنین ۱۱ تا ۱۴ سالگی رخ می دهد. اولین مرحله، رشد بیضه هاست که با پر رنگ شدن و نازکتر شدن پوست بیضه و رشد آلت همراه است. با پیشرفت مراحل بلوغ، افزایش رشد موهای زهار، زیربغل، صورت و همچنین خشن تر شدن صدا و توانائی نعوظ رخ می دهد. جهش رشدی که همراه با افزایش اندازه بدن و توده ماهیچه ای است، در مراحل بعدی بلوغ و در سنین ۱۴ تا ۱۶ سالگی اتفاق می افتد و دو سال پس از دختران به حداکثر خود می رسد.
بلوغ در دختران زودتر از پسران رخ می دهد و اولین مرحله بلوغ در این جنس با جوانه زدن پستانها در سنین ۱۰ تا ۱۱ سالگی رخ آغاز شده و با رشد موهای زهار و زیربغل ادامه می یابد. جهش رشدی معمولاً نسبت به پسران زودتر رخ می دهد و با اولین عادت ماهانه که در سن ۱۱ تا ۱۲ سالگی رخ می دهد کامل می شود. فاصله بین آغاز بلوغ و اولین قاعدگی ۲ تا 2/5 است.
در میان تغییرات ناشی از بلوغ، تغییرات ایجاد شده در اعضای تناسلی و میل جنسی آشکارترین تحولات این دوره هستند. نوجوانان نیازمند سازگاری با تغییرات پدید آمده در اعضای بدن و ایجاد تصویری جدید از خود در ذهن هستند و باید هماهنگی لازم بین نقش های دوگانه فعالیت جنسی، یعنی لذتبخش بودن این امر و نقش آن در تولیدمثل و بقای نسل را در ذهن ایجاد نمایند. اغلب جوامع تلاش می کنند محدودیتی را برای فعالیت جنسی نوجوانان در دوران پیش از ازدواج فراهم نمایند. این محدودیت ها به ارزش های مذهبی و فرهنگی جامعه بستگی دارد و انتقال این ارزش ها به نوجوانان، نیازمند درک صحیح از فیزیولوژی بلوغ و برقراری ارتباط مناسب و ایجاد حس اعتماد در آنهاست.
غریزه جنسی در سن بلوغ در نوجوانان به حداکثر خود می رسد. بسیاری از پسران از بزرگ شدن اعضای تناسلی خود در این دوران نگرانند و آن را زشت و خجالت آور می دانند. |
اگر چه توانائی نعوظ در نوزادان پسر وجود دارد اما طی بلوغ، توانائی انزال را تجربه می کنند. اولین انزال، اغلب در خواب و به صورت خود به خود یا طی رؤیاهای شهوانی (Wet dreams) روی می دهد. اغلب نوجوانان برای این تجربه آمادگی لازم را ندارند و این امر، نگران کننده و مشکل ساز و برای اغلب نوجوانان خجالت آور است مگر اینکه پیش از سن بلوغ، آمادگی های لازم به آنها داده شده باشد. نوجوانانی که راهنمائی های لازم را در این موارد از والدین خود دریافت نکرده اند، با رو آوردن به دوستان و هم سالان خود اطلاعات غلطی را دریافت می کنند.
در دختران برخلاف پسران، غریزه جنسی در این دوره بر عضو تناسلی متمرکز نمی شود اما اغلب دختران با آغاز اولین عادت ماهانه حساسیت بیشتری نسبت به اندام تناسلی خود پیدا می کنند. واکنش روان شناختی هر دختر نسبت به آغاز قاعدگی منحصر به فرد است و تحت تأثیر اطلاعات او از این روند قرار دارد. سؤال درباره اطلاعات و احساس او نسبت به شروع قاعدگی می تواند در ارائه خدمات بهداشتی و راهنمائی های لازم در این مورد به او مفید باشد.
تغییرات فیزیکی برای یک پسر در سن بلوغ معمولاً با بزرگ شدن بیضهها و جوانه زدن موهای ناحیه تناسلی آغاز میشود. پس از آن یک جهش رشد بین سنین ۱۰ و ۱۶ سالگی رخ میدهد که به طور متوسط ۱ تا ۲ سال بعد از زمان جهش رشد در دختران است. بازوها، رانها، دستها و پاها نیز سریعتر از بقیه بدن رشد میکنند. همراه با پهنتر شدن شانهها و افزایش وزن و رشد عضلات، شکل بدن شروع به تغییر میکند.
پسران ممکن است از حساسیت به لمس و یا تورم زیر نوک سینههای خود، نگران شوند. این حالت به طور موقت و به دلیل رشد بافت سینه است و در دوران بلوغ برای حدود ۵۰ درصد از پسران اتفاق میافتد اما معمولاً در عرض ۶ ماه (یا بیشتر) برطرف میشود.
اولین خش در صدا نشانه آن است که صدای پسران در حال تغییر و بم شدن است.
موهای تیره، زبر و فرفری نیز درست بالای آلت تناسلی و بر کیسه بیضه پسران میروید، که بعداً زیر بازوها و در منطقه ریش و سبیل هم رشد خواهد کرد. آلت تناسلی و بیضهها بزرگتر شده و حالت نعوظ، (که پسران در نوزادی هم تجربه میکنند)، در دفعات بیشتری تکرار میشود. انزال (انتشار مایع منی حاوی اسپرم) نیز رخ خواهد داد.
بلوغ برای دختران زودتر شروع شده و زمانی بین ۸ و ۱۳ سالگی رخ میدهد. برای اکثر دختران نخستین شواهد بلوغ، رشد سینههاست، اما میتواند رشد موهای ناحیه تناسلی نیز باشد. در ابتدا سینههای یک دختر به شکل توده لطیف، کوچک و سفت، (به نام جوانه سینه) در زیر یک یا هر دو نوک سینه شروع رشد میکند؛ در طی یک یا دو سال بعد، بافت سینه بزرگتر شده و سفتی آن کمتر خواهد شد. موهای تیره، زبر و فرفری در منطقه لابیا (چینهای پوست اطراف واژن) ظاهر خواهد شد و بعداً موهای مشابهی نیز در زیر بغل شروع به رشد خواهد کرد.
اولین نشانههای بلوغ در طی ۱ یا ۲ سال بعد، با یک جهش رشد قابل توجه آشکار خواهد شد. بدن دختر شروع به تولید چربی (به خصوص در سینهها و اطراف باسن و ران) خواهد کرد. خطوط کانتور بدن او به تدریج شبیه به فرم بدن یک زن خواهد شد. بازوها، رانها، دستها و پاها نیز بزرگتر خواهد شد.
این رویداد با شروع قاعدگی (اولین پریود) دختران، به اوج خود خواهد رسید. بر حسب سن آغاز بلوغ، دختران ممکن است اولین پریود خود را بین سنین ۹ و ۱۶ سالگی تجربه کنند.
گردآوری: مجله اینترنتی ستاره
چیزی بیش از نوسانات خلقی
یک نوسان خلقی به مدت چندین ساعت به طول میانجامد. در چند مورد ممکن اســت تا یک روز ادامه یابد. با این حال، چنانچه مشاهده میکنید که فرزندتان از بودن در محافل اجتماعی کناره گیری کرده، گوشه گیر شده، نشانههای مداوم عصبانیت، سرخوردگی، ناراحتی و ناامیدی را از خود نشان میدهد، این امر میتواند نشان دهندهی چیزی بیش از یک نوسان خلقی باشد. این علائم اغلب مدت زمانی طولانی نادیده گرفته شده و نوجوان را از سالهای زیبای رشد محروم میسازند. در اغلب مواقع، بلوغ در ایجاد چنین شرایط روحی و روانی مانند یک کاتالیزور عمل میکند. به عنوان پدر و مادر نیاز اســت که مداخله کرده، راههایی بیابید که مشکل فرزند خود را درک کرده و مهمتر از همه هرچه زودتر با آن برخورد کنید.صحبت کردن با آنها
بلوغ مرحلهای اســت که کودکان پیدا کردن دوستان قابل اعتماد را کار دشواری میدانند. به این دلیل که اکثر دوستانشان همین مرحله را طی میکنند، روابط آنها بسیار ناپایدار خواهد بود. به جای آنکه آشکارا رفتار فرزندتان را مورد قضاوت قرار دهید، با او دوست باشید و سعی نمایید از دید او به همه چیز نگاه کنید. این کار به شما این شانس و فرصت را میدهد که فرزندتان را بهتر شناخته و رابطهتان با او را نیز محکمتر سازید. به جای آرام ساختن او، اجازه دهید فرزندتان خشم خود را خالی کند.منحرف کردن توجه
بهترین راه مقابله با نوسانات خلقی در دوران بلوغ منحرف کردن توجه به چیزهای دیگر اســت. کلاسهای سرگرمی، فعالیتهای ورزشی، کلاسهای رقص و غیره، به تعامل با افراد بیشتر کمک کرده که این خود در بسیاری مواقع دیدگاههای بسیار جدیدتر مورد نیاز را به همراه میآورد. داشتن فعالیتهای جسمانی به آزاد شدن هورمون بتا اندروفین، که سطوح استرس را کنترل میکند، کمک کرده و آنها را به لحاظ عاطفی سرشوق آورده و خلق و خویِشان را بهتر میسازد. با توجه به اینکه بسیاری از نوجوانان در معرض از دست دادن وزن و اضافه وزن در طول این مرحله از زندگیشان میباشند، ورزش همچنین به بهبود سوخت و ساز بدن کمک کرده و بدن را متناسب و سلامت نگاه میدارد.خواب کافی
برای جلوگیری از تشدید هر نوع استرس در فرزندتان، مطمئن شوید که او خواب کافی داشته باشد. با تحمیل فعالیتهای بیش از حد و افزایش فشارهای تحصیلی، فرزند شما ممکن اســت دچار الگوهای خواب آشفته شود. با این حال، برای تمام فعالیتهای او برنامهریزی کرده و اگر لازم باشد، تعدادی از آنها را حذف نمایید، مطمئن شوید تمام تکالیفش را به موقع انجام داده و به قدر کافی خواب داشته باشد. نداشتن خواب کافی به تند خویی او افزوده و دورههای غم و اندوه او را افزایش داده و فرزندتان را به راحتی خسته میسازد.کنترل اصرارها و فشارها
نوسانات خلقی به شما فشار آورده و مجبور میسازد بدون فکر عمل کنید. بنابراین کنترل این فشارها کلیدی اســت که با نگاه به گذشته احساس پشیمانی به شما دست ندهد. سطوح خویشتنداری و شکیبایی خود را با تدبیر و مراقبه، منحرف ساختن ذهن خود از این موقعیت، افزایش داده و آموختن راههایی جهت کنترل خشم به شما در غلبه بر این مرحلهی دشوار کمک خواهد کرد.
آیا همسرم به بلوغ فکری رسیده اســت؟
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۱۷ شهریور ۱۳۹۵ ساعت ۲۳:۲۷
عدم استقلال و اندیشه، تأثیرپذیری افراطی از دیگران، وابستگی به نخستین دلبستگی دوران کودکی یعنی مادر و ناتوانی در تصمیمگیری از جمله مشکلات همین افراد نابالغ اســت، با وجود این برای بررسی هر چه بیشتر رابطه و شناخت شرایطی که ممکن اســت دو طرف مقصر بر وقوع آن باشند، به شما پیشنهاد میدهیم بدون قضاوت و پیشداوری دست به قلم شوید و درباره رفتارهای همسرتان تفکر کنید و جزئیات نمونههای رفتارهای ایشان را شناسایی کنید، سپس عکسالعمل خود را در قبال آن رفتارها ارزیابی و مورد سنجش قرار دهید.نامزدم کاملاً مطیع خانوادهاش اســت و با توجه به نظرات آنان، سخنان قبلی خود را تکذیب یا تغییر میدهد، دچار تردید شدهام، لطفاً راهنمایی کنید.
پیشنهاد میدهیم در گفتوگویی صمیمانه با همسر بیان مشکلات کنید و خواستار تغییر و اصلاح رفتار در خود و ایشان شوید(البته مدت زمانی را معین و ادامه این مسیر را نیز منوط به تحول کنید)، اگر نتیجهای پایدار حاصل شد، احتمال تغییر هر چه بیشتر را انتظار داشته باشید در غیر اینصورت باید ایشان را همان گونه که هست بپذیرید و میزان انطباق و سازگاریتان را بالا ببرید یا اینکه سریعتر به این آشنایی خاتمه دهید.
از سوی دیگر، با روان شناسی مجرب مشورت کنید تا از نظرگاه تخصصی ایشان نیز مشکل را مورد واکاوی قرار دهید با توجه به تستهای تشخیصی، اگر عدم بلوغ، حتمی بود در جهت درمان گام بردارید و از شرکت در کلاسهای مهارت آموزی و شخصیتی که باعث رفع نواقص و ارتقای شخصیتی همسرتان میشود، بهرهمند شوید.
مرجع : ایران بانو ضمیمه روزنامه ایران
این روانشناس در ادامه توضیح میدهد: روانشناسان برجسته برای نوزادی که به دنیا میآید از لحظه تولد تا زمان بلوغ 5مرحله رشد روانی جنسی قائل شدهاند که اطلاع از آنها کمک بزرگی به والدین برای مواجهه درست با فرزندانشان اســت. این مراحل عبارتند از:
1. اولین مرحله را دهانی نامیدهاند که در واقع از بدو تولد تا 2سالگی اســت. مرحله لذت، تجربه، زنده ماندن، کنجکاوی و.. اســت. محبت و توجه به کودک، نوازش، تغذیه به موقع در آن بسیار مهم اســت. مکیدن سینه مادر و آرامش در زمان شیرخوردن در احساس امنیت کودک بسیار موثر اســت و اگر نیاز به محبت تامین نشود نوزاد در بزرگسالی آسیب دیده و شاید بیشتر به فکر خوردن یا مکیدن انگشت باشد.
3. مرحله سوم حدودا از 3سالگی شروع میشود که به آن مرحله تناسلی میگویند. در این مرحله معمولا کودکان به دنبال کنجکاوی در مورد جنسیت خود هستند بیشتر با خود بازی میکنند و این در واقع برای کسب ثبات جنسیت اســت اما متاسفانه والدین به دلیل عدم آگاهی با کودک برخورد میکنند؛ مثلا تهدید یا دعوا و در بسیاری از موارد حتی تنبیه بدنی.
گروهی فکر میکنند که کودکشان خودارضایی میکند ولی باید بدانیم که این مرحلهای از رشد اســت و با توجه و بازی با کودک و بیاعتنایی و حواس پرتی به رفتار کودک بعد از مدتی برطرف میشود.
4. مرحله چهارم مرحله نهفتگی اســت. در این مرحله به دلیل ورود کودک به مدرسه و علاقه به بازی و همچنین سرگرم شدن با دوستان و توجه به معلم و کتاب و یادگیری بحرانی از نوع جنسی به شرط مراقبت و کنترل کودک ایجاد نمیشود. به کودک خود آموزش دهید که بدن تو خصوصی اســت و مراقب بدن خودت باش. کنترل همبازیها و دوستان و تا حد مقدور اجازه ندادن برای رفتن به منزل دوست چرا که ما اطلاعات شاید کاملی نداریم وحتی اگر هم دوستان و خانواده را بشناسیم باز هم احتیاط شرط عقل اســت.
به گزارش جام جم سرا ، بسیاری از افراد بر این باورند که با اضافه کردن روغن سویا سبب سالمتر و مغذی شدن وعدههای غذایی میشوند در حالی که سخت در اشتباه هستند.
روغن سویا از جمله روغنهایی اســت که در پخت بسیاری از غذاها کاربرد دارد در حالی که این روغن یکی از خطرناکترین موادی اســت که از جمله غذاهای فرآوری شده محسوب میشود. گفته میشود که روغن سویا میتواند خطرناک و در واقع سمی باشد. روغن سویا برای تولید شدن تحت مراحل زیادی قرار میگیرد تا قابلخوردن شود.
مصرف مقادیر زیادی از روغن سویا میتواند سبب تولید هورمون استروئید در بدن شود و به همین علت خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را در افراد افزایش میدهد و همچنین موجب بلوغ زودرس در دختران میشود و رشد فیزیکی را در پسران نوجوان به تاخیر میندازد.
علاوه بر این، شماری از روغنهای سویا از نظر ژنتیکی دستکاری شدهاند و در بازار عرضه میشوند و افراد ناآگاهانه و بیخبر از آنها استفاده میکنند و به سلامتی خود آسیب میزنند. از طرف دیگر شیر سویا به جای شیر مادر پیشنهاد میشود اما به طور کلی محصولات سویا به علت مراحل تولید بیشتر از فایده به بدن ضرر میرساند و استفاده از آنها توصیه نمیشود. در صورت استفاده قبل از اقدام به خرید از فرآیند تولید آن اطمینان حاصل کنید.
منبع: MedicalDaily
مولفه های هویت یابی در این دوره شکل می گیرد. بهترین توصیف از نوجوانی، فرایند پیشرفت اســت که مشخصه بارز آن افزایش توانایی تسلط بر چالش های پیچیده تکالیف تحصیلی، بین فردی و در عین جستجوی استعدادها، هویت های اجتماعی و علایق جدید اســت.
بلوغشاید مهم ترین اتفاق نوجوانی بلوغ باشد. بلوغ دوره یا سنی اســت که در آن فرد به رسش جنسی می رسد و می تواند بچه دار شود؛ یعنی مقطعی از حیات که در آن فرد از لحاظ فیزیکی، هیجانی، اجتماعی، هوشی و معنوی به مرحله بزرگسالی می رسد؛ همچنین در این دوره، تکلیف اتفاق می افتد؛ یعنی تغییرات فیزیکی ای که تحت عنوان کرک دار یا مودار شدن بدن نامیده می شود؛ علاوه بر آن تغییرات روان شناختی و اجتماعی نیز در این دوره رخ می دهد.
ویژگی های دوره بلوغ
در این دوره، تغییرات در دختران و پسران رخ می دهد؛ از جمله این تغییرات می توان رشد جنسی، رشد قد و وزن، تغییر در تناسب بدن، توانایی بدنی و عضلانی، تغییرات شناختی و اخلاقی، وضعیت شیمیایی خون، تغییر نیازهای غذایی و تغییرات هورمونی، که در دختران و پسران متفاوت اســت، را نام برد. در این مقاله به بررسی تغییرات جنسی نوجوانان پرداخته می شود.
بلوغ جسمی و جنسی
از عوامل موثر بر بلوغ جسمی و جنسی، عوامل اجتماعی و عوامل عصبی و هورمونی اســت. در دهه اخیر علاوه بر عوامل هورمونی موثر در پیدایش بلوغ جنسی، به عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز توجه شده اســت. به طوری که عواملی چون آب و هوا و نژاد در درجه دوم اهمیت قرار گرفته می گیرد.
تحقیقات نشان داده سن متوسط شروع بلوغ در محیط های اقتصادی فرهنگی بالا، پایین تر اســت و در محیط های اقتصادی و فرهنگی فقیر، این سن بالاتر اســت. همچنین تغییرات هورمونی، در دختران و پسران متفاوت اســت. این تغییرات در غده هیپوفیز، غدد آدرنالین و غدد جنسی اســت که در اینجا فقط به بررسی هورمون های محرک غدد جنسی (گونادها) می پردازیم. گونادها توسط هیپوفیز قدامی ترشح می شود و بر کارکرد غدد جنسی اثر می گذارند.
دو هورمون محرک غدد جنسی وجود دارد: هورمون تحریک کننده فولیکول "FSH” و هورمون سازنده جسم زرد "LH” که مسبب رشد سلول های تخم در تخمدان ها و اسپرم در بیضه ها می شوند. در جنس مونث، "FSH” و "LH”، تولید و رهاسازی هورمون زنانه استروژن و پروژسترون را کنترل می کند و هر دو در تخمدان ساخته می شوند. در جنس مذکر، "LH”، تولید و رهاسازی هورمون مردانه تستوسترون توسط بیضه ها را تحت کنترل دارد.
1- مذکر
طی رشد، تغییرات عمده ای در اندام های جنسی رخ می دهد؛ از جمله رشد بیضه ها و بیضه دان که بین سنین یازده تا سیزده سالگی به اوج می رسد و سپس آهسته تر می شود؛ همچنین در طی چهارده الی شانزده سالگی قضیب، غده پروستات و کیسه های منی نیز به مرحله رسش رسیده و ترشح منی آغاز می شود. پسران نوجوان در این دوره ممکن اســت درباره انزال و احتلام نگرانی هایی داشته باشند. داشتن آمادگی و آگاهی های لازم نوجوان قبل از وقوع انزال های شبانه، از برزو اضطراب در او پیشگیری خواهد کرد.
2- مونث
اندام های جنسی خارجی زن، که مجموعا تحت عنوان فرج شناخته می شود، در این دوره، بزرگ تر و برآمده تر می شود در بلوغ، ترشحات دیواره های داخلی واژن، حالت اسیدی پیدا کرده و غدد بارتولن ترشح خود را آغاز می کند. طول رحم دو برابر می شود و رد فاصله ده تا هجده سالگی، اندازه و وزن تخمدان نیز افزایش می یابد. در این دوره قاعدگی رخ می دهد که به طور متوسط در دختران از دوازده- سیزده سالگی آغاز می شود؛ البته مکن اســت در برخی زودتر و در برخی دیرتر باشد؛ همچنین لازم به ذکر اســت قاعدگی معمولا تا زمانی که حداکثر میزان رشد قدی و وزنی حاصل نشده اســت، رخ نمی دهد.
در عصر حاضر به دلیل مراقبت بهداشتی و تغذیه بهتر، قاعدگی در دختران زودتر از نسل های قبل آغاز می شود. افزایش چربی بدن ممکن اســت سبب شروع زودتر قاعدگی شود و ورزش وقوع آن را به تاخیر می اندازد. طول چرخه، بین بیست تا چهل روز اســت؛ ولی به طور متوسط بیست و هشت روز اســت؛ این مسئله در زنان مختلف نیز متفاوت اســت؛ همچنین بسیار نادر اســت که در یک زن چرخه قاعدگی بسیار منظمی وجود داشته باشد.
بلوغ زودرس و دیررسبلوغ زودرس منجر به رفتاری باوقارتر، آرام تر و بااعتماد به نفس بیشتر در پسران می شود. این امر باعث می شود که در میان هم سالان خود محبوب تر باشند و احتمال رهبری آنها در گروه هم سالان نیز بیشتر اســت؛ اما بلوغ دیررسی در پسران باعث احساس بی کفایتی، طردشدگی، پرخاشگری و احساس امنیت کمتر می شود؛ البته ممکن اســت این خصایص همیشه پایدار نباشد و با ورود به بزرگسالی تغییرات دیگری حاصل شود.در دختران تمایل به بلوغ به موقع بیشتر اســت. دختران با بلوغ زودرس، درون گرا و خجالتی تر و از نظر رفتاری ضعیف ترند؛ ولی به تدریج محبوبیت بیشتری پیدا می کنند. در کل در دختران در مقایسه با پسران تفاوت زیادی بین بلوغ زودرس و دیررس وجود ندارد.
آموزش جنسی نوجوانان
آغاز بلوغ و تغییرات بدن همراه با علایق و گرایش های جنسیِ رو به افزایش، سبب می شود نیاز نوجوان به آگاهی از موضوع جنسیت انسان، برانگیخته شود. آموزش جنسی نوجوانان اهداف گوناگونی را دنبال می کند. هدف نخست، توسعه دانش و آگاهی نوجوان از تغییرات رخ داده در بدن اســت. نوجوان باید بداند که سرعت رسشِ هر فرد، مختص خود اوست و رشد دختران و پسران تفاوت دارد. آموزش جنسی نوجوانان، باید اطلاعات پایه درباره تولید مثل انسان و فرایند آن را دربر گیرد.
هدف دوم، ارتقای سلامت جنسی نوجوان اســت که نه فقط شامل سلامت فیزیک بلکه شامل سلامت هیجانی و روان شناختی نیز می شود. سلامت جنسی نوجوانان مبتنی بر ارزش گذاری و احترام بر خود و سایر افراد از هر دو جنس و پذیرش این دیدگاه اســت که زن و مرد، هرچند یکسان نیستند؛ ولی اساسا موجوداتی برابرند و باید بدانند که جنسیت شان چیزی جدا از آنها نیست.
نقش والدین
اکثر پژوهش های انجام شده نشان می دهد که نوجوانان، اطلاعات مربوط به مسائل جنسی را مستقیما از هم سالان خود دریافت می کنند. اگر فرض بر این باشد که آموزش جنسی به محیط خانه تعلق دارد، یقینا می توان گفت بسیاری از والدین مسئولیت خود را در این زمینه نپذیرفته اند. این امتناع از مسئولیت، دلایل مختلفی دارد.
برخی از والدین از گفت و گو درباره این موضوع بیش از اندازه شرم دارند یا حتی با آن برخورد منفی می کنند. برخی از والدین اطلاعات کافی ندارند و نمی دانند چگونه مطلب را برای فرزند خود توجیه کنند. بسیاری از آنها می ترسند آگاهی از این مطالب به آزمایش کردن آنها منجر شود. از این اطلاعات لازم را به فرزندان خود ارائه نمی دهد و اگر هم اطلاعاتی می دهند، بسیار اندک و دیرهنگام می باشد.
زمان مناسب آموزش جنسی در خانه، سال های پیش از مدرسه اســت. اگر این اطلاعات درخصوص تولید مثل و جنسیت به کودک داده شود، در طی دوره بلوغ، والدین می توانند توجه خود را در راستای کمک به نوجوان برای ایجاد نگرش ها و احساسات مثبت و نحوه سلوک در روابط معطوف کنند. در بیان مطالب جنسی بین فرزندان دختر و پسر به والدین، پسران از محرومیت بیشتری برخوردارند.
در یک پژوهش، نوجوانان هر دو جنس گزارش کرده اند که احتمال گفت و گو با مادر بیشتر از پدر اســت و احتمال گفت و گوی والدین با فرزند نوجوان همجنس، بیشتر از فرزند نوجوان غیرهمجنس اســت؛ در کل مادران، تفهیم کننده اصلی مسائل جنسی به فرزندان هستند.
نقش مدرسهتحقیقات نشان می دهد که 85 درصد از والدین، طرفدار آموزش جنسی، در مدارس هستند؛ زیرا بسیاری از آنان به وظیفه آگاهی رسانی خود، به خوبی عمل نمی کنند و نوجوانان نیز به منابع اطلاعاتی علمی و قابل اعتماد نیاز دارند. در این میان اصلی ترین نقش بر دوش مدارس گذاشته می شود.دلایل مختلفی موید ضرورت درگیرشدن مدارس در این مسئله هستند:
1- تشکیل خانواده و آموزش جنسی، اجزای طبیعی دوره های آموزشی بی شماری اســت که هم اکنون در مدارس ارائه می شوند. تردید نیست که آموزش جنسی، باید بخشی از دروس زیست شناسی و یا آموزش بهداشت را تشکیل دهد. کلاس های اقتصاد خانواده نیز می توانند به مقوله روابط والدگری، آمادگی برای ازدواج و مراقبت از کودک بپردازد. دوره های مطالعات اجتماعی نیز باید بر روی خانواده به عنوان واحد اجتماعی اصلی و نیز بر روی مسائلی نظیر بیماری های مقاربتی، ازدواج زودرس یا طلاق تمرکز کند.
2- آماده سازی نوجوانان برای ازدواج موفق در آینده و والدگری مسئولانه، هدف بسیار مهمی به شمار می آید.
3- مدارس را به عنوان موسسات آموزشی حرفه ای می توان برای موفقیت در انجام این امر تجهیز کرد. می توان به معلمان آموزش داد و دوره های آموزشی طراحی کرد. مدارس نیز می توانند پس از اثبات ضرورت توجه به این نیازها، منابع لازم آن را تامین کنند.
4- مدرسه تنها موسسه اجتماعی اســت که به تمامی نوجوانان دسترسی دارد؛ بنابراین از فرصتی مناسب برای دسترسی به نوجوانانی برخوردار اســت که بیش از همه به آموزش جنسی نیاز دارند. والدینی که خود آموزش ندیده اند، نمی توانند به فرزندانشان در مورد این مباحث چیزی بیاموزند؛ ولی این فرزندان جمعا در مدارس حضور می یابند و می توانند از برنامه های صحیح آموزش جنسی استفاده کنند.
در کل باید به این موضوع توجه داشت که اگر نوجوانی در مدرسه سوالاتی در این خصوص مطرح کند و یا اگر برداشت غلط و منفی ای نسبت به این روابط دارد، معلمان و مربیان تربیتی و مشاوران مدارس، نباید بی تفاوت بمانند. مدارس در کنار انجام وظیفه تعلیم و تربیت، باید آماده آموزش مسائل جنسی به نوجوانان نیز باشند.
* کارشناس ارشد روانشناسی بالینی
بلوغ یک دوره خاص و مشخصی اسـت که از طریق بعضی تغییرات در تکامل و رشد فرد شناخته می شود . این تغییرات در هیچ زمان دیگری در طول حیات فرد اتفاق نمی افتد و ویژگیهای خاصی دارد که مهم ترین آنها عبارتند از :
الف ) بلوغ دوره کوتاهی را شامل می شود : بلوغ دوره نسبتاُ کوتاهی اسـت و از ۲ تا ۴ سال طول می کشد و معمولاً به سه مرحله تقسیم می شود .
مرحله قبل از بلوغ : در این مرحله صفات ثانویه جنسی پدیدار می شود ( پیدایش مو در صورت پسران و در ناحیه اندامهای تناسلی هر دو جنس و تغییر آهنگ صدا در پسران ) ولی اعضاء تناسلی و تولید مثل هنوز کاملاً رشد نکرده اند . این دوره که اوایل نوجوانی اسـت سنین ۱۲-۱۰ سالگی را شامل می شود .
مرحله بلوغ جنسی : در این مرحله ضمن ادامه بروز صفات ثانویه جنسی ، سلولهای جنسی هم پیدا می شوند و اسپرم های زنده در ادرار پسران یافت می گردد . این دوره که سنین ۱۴-۱۳ سالگی را در بر می گیرد ، اواسط نوجوانی اسـت .
مرحله بعد از بلوغ ؛ در این مرحله صفات ثانویه جنسی کاملاً ظاهر شده اند و عمل اعضاء تناسلی و تولید مثل کامل اسـت . این دوره که سنین ۱۹-۱۵ سالگی را شامل می شود ، اواخر نوجوانی اسـت.
ب ) بلوغ زمان تغییرات سریع اسـت : بلوغ یکی از دو مرحله در سرتاسر طول حیات زندگی هر فرد اسـت که با تغییرات مشخص و رشد سریع در همه اندامهای بدن همراه اسـت . ( مرحله دیگر از دو مرحله یاد شده ، دوره جنینی و شش ماه اول زندگی نوزاد اسـت ) . این رشد سریع و ناگهانی یک تا دو سال قبل از اینکه پسر یا دختر به بلوغ جنسی برسند شروع می شود و شش ماه تا یک سال بعد از آن هم ادامه می یابد ، بنابراین دوره کامل این مرحله رشد سریع حدوداً سه سال طول می کشد .
تغییرات ناگهانی و سریعی که هنگام بلوغ اتفاق می افتد موجب سراسیمه شدن ، دستپاچگی و نگرانی نوجوانان می شود و در خیلی از موارد منجر به بروز رفتارهای ناهنجار و غیرمطلوبی در آنان می گردد .
ج ) بلوغ دوره منفی گرایی اسـت : نوجوان در اوایل بلوغ دچار منفی بافی می شود و نگرش و رفتاری منفی در پیش می گیرد . جملاتی همچون « نه خودم از پسش برمی آیم » ، به من نگوئید چه کار بکنم و چه کار نکنم » ، « کاری به کارم نداشته باشید » در این دوره به وفور شنیده می شود . این روش کوشش جدیدی اسـت تا نوجوان به والدین و اطرافیان خود بگوید و بفهماند که جوانان افکار و رفتاری دارند که مربوط به خودشان اسـت . منفی بافی در واقع وسیله ای کلامی برای بیان خشم اسـت . والدین ممکن اسـت در این مرحله درباره انتخاب دوستان ، همسالان ، آداب معاشرت و اصول و اعتقادات با فرزندان خود مشاجره کنند . باید بدانیم افراد هر نسل از نظر نوع لباس و آرایش موها وانتخاب دوستان و رفقا با والدین خود اختلاف نظر دارند . البته والدین در طول حیات خود با استفاده از منابع و تجارب فراوان به باورها و اعتقاداتی رسیده اند که به آنها پای بندند ولی باید به آرامی وبا قابلیت انعطاف پذیری ، خودشان را با شرایط جدید وفق دهند ؛ زیرا در مواردی که نظرها و ارزشهای والدین به میزان چشم گیری با عقاید نوجوانان متفاوت باشد احتمال پیدایش تعارض در نوجوان فزونی می گیرد و او را دچار سردرگمی می کند که عاقبت خوشی ندارد .
د ) سن رسیدن به بلوغ متفاوت اسـت ؛ بلوغ می تواند در هر زمانی بین ۱۰ تا ۱۹ سالگی اتفاق افتد ، ولی متوسط سن بلوغ در دختران ۱۱ سالگی اسـت و پسران یک یا دو سال بعد از آن به سن بلوغ می رسند . این تفاوتها در سن بلوغ به همان اندازه که مربوط به خود فرد اسـت به مسایل اجتماعی هم در هر دو جنس مربوط می شود .
چون در مراحل بلوغ ( قبل از بلوغ ، بلوغ جنسی ، و بعد از بلوغ ) نوجوان با تغییرات و مشکلاتی مواجه می شود ، باید والدین و یا آنان که به نوجوان نزدیکند به آرامی و با توضیح کافی او را در جریان این تغییرات قرار دهند . بروز صفات ثانویه جنسی در مرحله قبل از بلوغ ، اولین انزال ( احتلام ) یعنی خروج منی در پسران در زمان بلوغ ، آشنا کردن نوجوانان با مسایلی که در دوره بعد از بلوغ ممکن اسـت برای آنان پیش بیاید ( مانند : استعمال مواد مخدر ، مشروبات الکلی ، مفاسد اجتماعی ، معاشرت و هم نشینی با دوستان ناباب و منحرف ، مشاهده فیلم های ویدئویی غیرمجاز و جنسی و ... ) از مواردی اسـت که باید به آن توجه کافی داشت .
رعایت بهداشت فردی در زمان بلوغ و توجه به احکام شرعی و بجای آوردن نماز ، روزه ، و غسل در مواقع لازم از دیگر مواردی اسـت که باید با دقت و بیان روشن برای نوجوانان شرح داده شود .
علل بلوغ
هورمونها باعث بروز بلوغ می شوند از حدود ۵ سال قبل از بلوغ جنسی ، میزان کمی از هورمونهای جنسی تولید و ترشح می شوند ، که این میزان به تدریج در دوران بلوغ افزایش می یابد و سبب تکامل ساختمانی دستگاه تناسیلی و عمل غدد جنسی می شود .
این هورمونها از غده ای به نام هیپوفیز که در قاعده مغز قرار دارد و نیز از غدد جنسی ( بیضه ها در پسران و تخمدانها در دختران ) ترشح می شوند و با تأثیرگذاری بر سایر غدد و اثر متقابل بر یکدیگر سبب رشد و تکامل بیضه و سایر اعضاء تناسلی و بروز صفات ثانویه جنسی می شوند . این اثرات متقابل در تمام طول حیات باروری افراد ادامه دارد و بتدریج کاهش می یابد .
بنابراین پیدایش بلوغ بر اثر ترشح هورمونهای جنسی اسـت و فعالیت های هورمونی سبب بروز تظاهرات بلوغ می شود که صفات اولیه و ثانویه جنسی نامیده می شوند . صفات اولیه جنسی مربوط به مقاربت جنسی و تولید مثل اسـت که در ارتباط با اعضای دستگاه تناسلی اسـت و صفات ثانویه جنسی شامل رویش موی صورت و ناحیه تناسلی و بم شدن و تغییر آهنگ صدا در پسران و رویش موی ناحیه تناسلی و تغییرات اندامها در دختران اسـت .
در زمان بلوغ هورمونهای جنسی به تدریج افزایش می یابند و تغییرات بدنی را سبب می شوند . بنظر می رسد در سن ۱۶ تا ۱۷ سالگی سطح هورمون مردانه ( تستوسترون ) در خون خیلی زیاد می شود و سپس به آهستگی کاهش می یابد تا در افراد بزرگسال به میزان ثابتی برسد .
تغییرات جسمی در دوران بلوغ
هنگام رشد سریع و ناگهانی دوران بلوغ ، از نظر جسمانی تغییراتی در نوجوانان به وجود می آید که اغلب موجب اضطراب ، دست پاچگی و نگرانی آنها می شود و اگر از اتفاقاتی که برای آنها پیش می آید اطلاع و آگاهی نداشته باشند چه بسا این دل نگرانیها ادامه پیدا کند و در تعدادی از نوجوانان در مراحل زندگی اثرات سوء و زیان باری برجای بگذارد . به طور کلی چهار تغییر مهم جسمی در نوجوانان پیدا می شود که عبارتند از :
تغییر در اندازه بدن
تغییر در اندامهای بدن
رشد و تکامل صفات اولیه جنسی
رشد و تکامل صفات ثانویه جنسی
* تغییر در اندازه بدن
تغییر در اندازه بدن شامل افزایش وزن و طول قد اسـت .
افزایش سریع قد در مراحل اولیه بلوغ اتفاق می افتد و حداکثر این افزایش در پسران در ۱۴ سالگی اسـت . بیشترین افزایش طول قد در سال بعد از بلوغ اسـت و بعد از آن سرعت رشد کاهش پیدا می کند و این کاهش تا سن ۲۰ و ۲۱ سالگی ادامه می یابد . به علت دوره طولانی رشد ، قد پسران معمولاً بلندتر از دختران اسـت .
* افزایش وزن
افزایش وزن در هنگام بلوغ فقط مربوط به افزایش چربی نیست ، بلکه به رشد و تکامل استخوان و عضله نیز مربوط اسـت . به همین جهت با وجود اینکه پسران و دختران در دوران بلوغ به سرعت افزایش وزن پیدا می کنند ، باریک و لاغر و استخوانی به نظر می رسند . در پسران حداکثر افزایش وزن غالباً یک یا دو سال دیرتر از دختران پیش می آید و بیشترین مقدار آن در ۱۶ سالگی اسـت و بعد از آن افزایش وزن کمتر اسـت .
البته چاق شدن پسران و دختران در دوران بلوغ هم غیر معمول نیست . در نزدیک شروع بلوغ در سنین ۱۰ تا ۱۲ سالگی معمولاً در ناحیه شکم ، رانها ، گردن و گونه چربی جمع می شود ولی بعد از کامل شدن بلوغ و زمانیکه رشد سریع قد شروع می شود این چربی ها به تدریج کمتر می شوند .
* تغییر در اندامهای بدن
بعضی از نقاط بدن که در سالهای اولیه زندگی به تناسب خیلی کوچک هستند در زمان بلوغ بزرگ می شوند ؛ این حالت بخصوص در بینی ، پاها و دستها بیشتر مشاهده می شود . به هر حال بیشتر این تغییرات قبل از بلوغ پایان می پذیرد .
در کودکان بزرگتر ، در مقابل تنه باریک و بلند ، شانه ها و قسمت تهیگاه ، پهن می شوند و کمر هم عریض می شود . ساقها به تناسب بیشتر از تنه رشد می کنند و فرد در ابتدا بلند به نظر می رسد به تدریج وقتی تنه کشیده شد و رشد کمر متوقف گردید ، بدن اندازه و نسبتهای فرد بالغ را پیدا می کند .
درست قبل از بلوغ ، رشد ساقها متناسب با رشد تنه نیست و این حالت تا ۱۵ سالگی ادامه می یابد . در کودکانی که بلوغ دیررس دارند رشد ساقها برای مدت طولانی ادامه دارد ودر نتیجه این کودکان ساقهای بلندتری نسبت به همسالان خود دارند .
خیلی از تغییرات یاد شده در بالا در بازوها هم اتفاق می افتد و کودکانی که بلوغ دیررس دارند بازوهای بلندتری دارند . این تغییرات باعث می شود یک نوجوان در ابتدای دوران رشد ظاهر متناسبی نداشته باشد .
صفات اولیه جنسی
صفات اولیه جنسی مربوط به فعالیت بیضه ها و آلت تناسلی اسـت . بیضه ها غدد جنسی مردانه و عضو اصلی تولید مثل مرد هستند . این غدد اسپرم مردانه و هورمون تستوسترون تولید می کنند و تولید اسپرم در تمام طول حیات مرد ادامه دارد .
بیضه ها در ۱۴ سالگی فقط ۱۰ درصد رشد دارند و بعد ازیک یا دو سال سرعت رشد آنها افزایش می یابد و سپس کند می شود به طوری که در ۲۰ تا ۲۱ سالگی این رشد کامل می گردد . بیضه ها در هوای گرم از بدن فاصله می گیرند و برعکس در هوای سرد به بدن نزدیکتر می شوند . به طور طبیعی بیضه سمت راست کمی بالاتر از سمت چپ قرار دارند و بخوبی قابل لمس اند . اگر فردی تورم ، قرمزی یا سنگینی در بیضه هایش احساس کند و یا در هنگام لمس به توده سفتی بربخورد و یا اینکه یکی از بیضه ها را لمس نکند باید با مشورت والدین خود به پزشک مراجعه کند .
کمی بعد ازآنکه رشد سریع بیضه ها شروع شد رشد آلت تناسلی مشخصاً نمایان می شود . اولین مرحله رشد طولی اسـت و در تعقیب آن به تدریج بر قطر آلت افزوده می شود . اندازه آلت تناسلی مانند سایر اندامها از فردی به فرد دیگر متفاوت اسـت . بعضی از نوجوانان از نازکی آلت تناسلی خود نگران اند و برای مدتی این احساس را دارند که رشد آن عادی نیست و ممکن اسـت نتوانند وظایف زناشویی را انجام دهند ، که البته باور غلطی اسـت .
وقتی اعضای تناسلی فرد عملاً فعال و بالغ شدند ، در اثر تحریک جنسی آلت تناسلی بزرگ و سفت می شود که به این حالت نعوظ می گویند . علت نعوظ تجمع خون در آلت تناسلی اسـت . بعد از نعوظ ممکن اسـت منی ( مایع لزجی اسـت که حاوی اسپرم یا نطفه مرد اسـت ) از آن خارج شود . این اولین انزال که یکی از معیارهای بلوغ اسـت معمولاً در هنگام خواب پیش می آید . اگر در مورد انزال چیزی به نوجوان گفته نشده باشد دچار نگرانی و اضطراب خواهد شد ، ولی باید بداند که این یکی از مراحل رشد و تکامل اسـت وامری طبیعی اسـت که از سلامت وجود او خبر می دهد و نباید باعث نگرانی شود .
صفات ثانویه جنسی
ظاهر پسران و دختران در مراحل رشد و تکامل دوران بلوغ بطور فزاینده ای با هم تفاوت پیدا می کند . این تغییر که معلول رشد تدریجی صفات ثانویه جنسی اسـت آنها را از هم متمایز می سازد . چون صفات مورد نظر مستقیماً ارتباطی با توالد و تناسل ندارند به آنها ثانویه گفته می شود . تا وقتی که ظاهر پسر و دختر کودکانه اسـت کششی نسبت به هم ندارند ولی وقتی صفات ثانویه جنسی نمایان شد این کشش پیدا می شود .
صفات ثانویه جنسی در مردان عبارتند از :
رویش موهای زهار ( شرمگاه ) این موها حدود یک سال بعد از شروع بزرگ شدن بیضه ها و آلت تناسلی ظاهر می شوند . شروع رویش موها از ابتدای بلوغ تا ۱۵ سالگی و قبل ازاولین انزال می باشد . در ابتدا این موها کم ، نازک و ظریف اند و بتدریج تیره رنگ ، زبر و مختصری پیچ دار می شوند .
رویش موی صورت ، زیربغل وافزایش موی بدن : رویش این موها پس از تکمیل رشد موهای زهار اتفاق می افتد . بعضی افرد پرموتر از دیگران هستند و در بعضی ممکن اسـت موهای روی قفسه صدری رشد نکند .
زبر شدن پوست : پوست زبر می شود و رنگ آن خاکستری می گردد . منفذ پوست بازتر و وسیع تر می شوند .
فعالیت غدد چربی : غدد چربی در پوست بزرگ و فعال می شوند . در اثر افزایش فعالیت غدد چربی ممکن اسـت جوشهایی روی صورت و پوست بدن ظاهر شوند که به آنها آکنه می گویند و محل شایع آنها صورت اسـت . این جوشها نباید دستکاری شوند زیرا در اثر دستکاری حالت چرکی پیدا می کند و احتمال آنکه جایشان به صورت فرورفتگی در صورت باقی بماند بیشتر می شود . اگر این جوشها زیاد شدند و ایجاد ناراحتی کردند بهتر اسـت با مشورت والدین به پزشک مراجعه شود و از خوردن شیرینی وغذاهای چرب و پرادویه حتی المقدور خودداری شود . در ضمن غدد عرق زیربغل شروع به فعالیت میکند و عرق کردن در مراحل پیشرفت بلوغ افزایش می یابد . این فعالیتهای غدد چربی وعرق ممکن اسـت سبب تولید بوی خاصی که کمی ناراحت کننده اسـت شود .
تغییر صدا : تغییر صدا ناشی از رشد طنابهای صوتی اسـت . تغییر صدا در زمان رشد کامل صورت می پذیرد . صدا در ابتدا خشن و بعد بم می شود و در ابتدا کمی ناهنجار و شاید دورگه اسـت ولی به تدریج آهنگ صدا مطلوبتر می شود .
رشد عضلات : عضلات بخصوص عضلات سینه رشد می کند و نیرو می گیرد ؛ ساقها و بازوان و شانه ها شکل می گیرند .
برآمدگی در محل پستان : برآمدگیهای مختصری در اطراف نوک پستان در مردان بین ۱۲ تا ۱۴ سالگی ظاهر می شود . این حالت چند هفته طول می کشد و سپس هم در تعداد و هم در اندازه کاهش می یابند .
پس : تغییر در اندازه و اندامهای بدن و بروز صفات اولیه و ثانویه جنسی از علائم بلوغ هستند .
دوران نوجوانی و بلوغ یکی از مهمترین دوران زندگی فرد اسـت و باید به آن توجه لازم شود زیرا :
بخش قابل ملاحظه ای از جمعیت کشورهای در حال توسعه را نوجوانان تشکیل میدهند .
بلوغ یکی از مراحل رشد و نمو اسـت که ویژگیهای خاص خود را دارد و اگر این خصوصیات شناخته نشوند و رفتار و برخورد مناسبی با آنها نداشته باشیم مشکلات فراوانی به بار می آورند .
بلوغ در واقع یعنی بلوغ جنسی . رفتار جنسی اگر در مسیر هدایت شده و درست قرار نگیرد آسیب پذیری و مخاطرات فراوانی را به وجود می آورد . باید با آموزش صحیح وبیان روشن نوجوانان را برای یک زندگی سالم و با نشاط همراه با مسؤولیت پذیری خانوادگی آماده کنیم .
بلوغ زودرس مسئله ای است که بسیاری از والدین در دنیای امروز با آن مواجه هستند.
با وجود فناوری های نوین و شبکه های متنوع ماهواره ای و رسانه های متعدد، کودکان امروز خیلی راحت تر از کودکان دیروز با برخی مسائل روبرو می شوند که برایشان مناسب نیست و عواقبی دارد که اغلب والدین را نگران می کند.
یکی از این عواقب، بلوغ زودرس است. با دکتر مریم رزاقی آذر، فوق تخصص بیماری های غدد و متابولیسم کودکان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشی تهران، درباره علائم و درمان بلوغ زودرس در کودکان گفتگو کرده ایم.
بلوغ زودرس چیست؟
-
بلوغ زودرس مسئله ای است که بسیاری از والدین در دنیای امروز با آن مواجه
هستند و به این معناست که علائم بلوغ کودک در سن خیلی پایین آشکار می شود.
این بلوغ معمولا با علائم جسمانی آغاز می شود. مثلا علائم در دختران ابتدا
با بزرگ شدن پستان به شکل یکطرفه یا دو طرفه ظاهر می شود و بعد از آن موهای
زهار و زیر بغل دیده می شوند و عادت ماهیانه شدن در مرحله انتهایی است،
دور نوک پستان تیره و ضخیم می شود و نوک پستان به جلو می آید. جوش نیز در
صورت دختران افزایش می یابد و در پسران بیضه ها زودتر از موعد رشد می کنند و
بزرگ می شوند.
علل بلوغ زودرس,علت بلوغ زودرس,
بلوغ زودرس یک مشکل غددی و جسمانی است
از چه سنی می توانیم بگوییم کودک دچار بلوغ زودرس شده است؟
-
ظاهر شدن علائم بلوغ از نظر فیزیکی و هورمونی در دختران قبل از 7 سالگی و
در پسران قبل از 9 سالگی، بلوغ زودرس نامیده می شود. ابتدا این کودکان
بلندتر و بزرگتر از همسن های خود به نظر می رسند ولی به دلیل بلوغ زودرس،
رشد استخوان ها زودتر از معمول متوقف می شود و استخوان ها و در نهایت قد
کوتاهتری در بزرگسالی خواهند داشت.
عوامل محیطی در ایجاد این مسئله تا چه حددخیل است؟
-
قطعا بی تاثیر نخواهد بود و هر عامل تحریک کننده ای اعم از شنیداری و
دیداری می تواند در ایجاد بلوغ زودرس، مخصوصا از جنبه روانشناختی در
کودکان، اثرگذار باشد. از عوامل ایجاد بلوغ زودرس می توان به نوع لباس،
معاشرت نادرست، ستایش جنس مخالف نزد کودک، تعقیب کنجکاوی و تجسس توسط کودک،
نیاز شدید به محبت، نقص اخلاق و شوخی های بی بند و بار و ... نام برد.
شما چه راهکارهایی را برای اینکه کودکان از این مسئله دور بمانند، پیشنهاد می کنید؟
-
بهتر است والدین هر عامل تحریک کننده ای را از کودکان شان دور کنند و با
ایجاد رابطه صادقانه و دوستانه با فرزندشان برای او پیدایش این تغییرات را
توضیح دهند و او را از مراقبت های ضروری آگاه کنند. از طرف دیگر، رعایت
مسائل و شرایط فردی، خانوادگی و اجتماعی قابل کنترل برای تعدیل و کاستن از
عوارض و پیامدهای بلوغ زودرس در زندگی حال و آینده این کودکان نیز مهم است.
در نهایت، مراجعه به پزشک متخصص برای بررسی و درمان بلوغ زودرس در کودکان
برای پیشگیری از مشکلات استخوان بندی، رشد قدی و فیزیکی و انجام معاینات و
آزمایش های مداوم می تواند کمک بسزایی برای والدین در این خصوص باشد.
بلوغ زودرس از نظر روانی تا چه حد می تواند روی کودکان اثر منفی بگذارد؟
-
متاسفانه بلوغ زودرس باعث می شود کودکان خیلی زود در معرض استرس های دوران
نوجوانی قرار بگیرند. آنها از نظر جسمی تظاهرات بلوغ را دارند ولی تجربه
کافی ندارند. مثلا دختران با ظاهر شدن علائم بلوغ جنسی، ممکن است در معرض
آزارهای جنسی قرار گیرند و دچار وحشت و مشکلات روانی شوند.
دخترها بیشتر در معرض بلوغ زودرس هستند یا پسرها؟
-
معمولا بلوغ زودرس در دختران شایع تر از پسرهاست. در مواردی بیماری های
مهم دستگاه عصبی مرکزی می تواند این حالت را ایجاد کند. گاهی تولید هورمون
های جنسی زنانه نیز باعث بلوغ زودرس می شود.
بلوغ زودرس,علت بلوغ زودرس,بلوغ زودرس در دختران
بلوغ زودرس باعث می شود کودکان خیلی زود در معرض استرس های دوران نوجوانی قرار بگیرند
آیا می توان با راهکارهای تغذیه ای از بروز این مسئله در کودکان جلوگیری کرد؟
-
بله، برای مثال کودکان باید حتی الامکان از مصرف چربی هایی مانند پوست مرغ
یا دنبلان خودداری کنند زیرا ممکن است به مرغ ها هورمون استروژن تزریق
کرده باشند و چربی اشباع شده در پوست مرغ، بلوغ زودرس ایجاد خواهد کرد. به
هر حال، همانطور که در خلال این گفتگو نیز بارها اشاره کردم، عوامل متعددی
می توانند در شکل گیری بلوغ زودرس در کودکان تاثیرگذار باشند و والدین می
توانند با کسب آگاهی در این زمینه از بروز چنین مشکلی جلوگیری کند.
کودکانی که دچار بلوغ زودرس می شوند، دوست دارند مانند بزرگسالان رفتار کنند
بلوغ
زودرس یک مشکل غددی و جسمانی است و با مشکلات صرفا روانشناختی متفاوت است.
به این معنا که کودکی که دچار بلوغ زودرس می شود، به این دلیل که هورمون
های بدنش زودتر از موعد فعال شده اند. ممکن است از نظر قدی کوتاه بماند اما
از نظر روانشناختی، بلوغ زودرس زمانی در کودکان ایجاد می شود که پیش از
موعد با اطلاعات جنسی آشنا شوند و در این شرایط بهتر است متناسب با شناختی
که از کودک داریم، با او برخورد کنیم.
کدام کودکان در معرض بلوغ زودرسند؟
وقتی
کودکی دچار بلوغ زودرس می شود، دوست دارد مانند بزرگسالان نیز رفتار کند
در حالی که هنوز خیلی شناختی از محیط و دنیای بزرگسالان ندارد و این مسئله
حتی گاهی باعث می شود از او سوءاستفاده های جنسی شود و بعد احساس گناهی که
دارد، بیش از هر مورد دیگری برای کودک آزاردهنده است، بنابراین باید با
کودک مان ارتباط دوستانه برقرار کنیم؛ مثلا همان طور که می دانید سن آرایش
کردن در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر بسیار پایین است.
وقتی ما با دختر کم سن و سالی که آرایش کرده مواجه می شویم، او را یک دختر بی اخلاق و بد می دانیم و کودک ناخودآگاه با این حس همذات پنداری می کند و خود را گناهکار می پندارد یا در مورد پسران وقتی خیلی زود به بلوغ می رسند، این مسئله ابتدا به گونه ای برای آنها حس قدرت می آورد در حالی که این حس کاذب است.
موضوع دیگر این است که اگر بلوغ زودرس به موقع درمان نشود باعث می شود اضطراب و ناامنی های مکرر برای کودک و دلشوره هایی که برای او در عرصه زندگی حاصل می شود، او را در خود غرق کند.
در هر حال بلوغ زودرس یک معضل است به این علت که فرد از نظر عقلانی در شرایط سنی کودکان همسن خود است اما از نظر جسمی و تمایلات و خواسته های غریزی حس بزرگترها را دارد. مثلا کودک 9 ساله حس یک آدم 18 ساله را دارد و از اینکه بتواند در برابر آن خواسته ها موضع معقولی بگیرد، عاجز است. اینجاست که والدین باید به کودک خود کمک و او را حمایت کنند تا در آینده دچار معضل و مشکلات احتمالی نشود.
منبع: سلامت
دو دوران بلوغ و نوجوانی تغذیه فرزندان بسیار مهم است چون آن ها در سن رشد ناگهانی قرار دارند و باید از نظر تغذیه تامین باشند. نوجوانان در این زمان بیشتر مستقل میشوند و تصمیمات زیادی در مورد غذایی که میخورند میگیرند.تعداد زیادی از نوجوانانی که جهش رشد را تجربه میکنند اشتهایشان زیاد و نیازمند دریافت غذاهای سالم برای تامین نیازهای رشدشان میشوند.
نوجوانان نسبت به کودکان بیشتر تمایل دارند که غذای بیشتری را خارج از منزل دریافت کنند و در انتخابهایشان بیشتر تحت تاثیر هم سن و سالان خودشان هستند.این افراد ممکن است بیش از اندازه از یک نوع غذای ناسالم مانند: نوشابه ها، فست فودها یا غذاهای فرآیند شده استفاده کنند.
نیازهای تغذیهای نوجوانان به طور عمده تحت تاثیر جهش رشد است که در بلوغ اتفاق میافتد. جهش رشد دختران در سنین بین 11 تا 15 سال و در پسران بین سنین 13 تا 16 سال اتفاق میافتد.نیازهای تغذیهای نوجوانان از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است و دریافت غذای آنها نیز از روزی به روز دیگر متفاوت است.
بنابراین افرادی که در یک روز غذای کافی مصرف نمیکنند و یا بیشتر از نیازشان غذا میخورند، ممکن است در روز دیگر جبران کنند.در این دوره از زندگی خطر کمبود چندین ماده مغذی مخصوصا آهن و کلسیم بیشتر از سایر املاح معدنی و ویتامین ها است.
انرژی مورد نیاز نوجوانان
انرژی مورد نیاز نوجوانان در سنین 13 تا 18 سالگی بسیار متفاوت بوده و بسته به سن، جنس و سطح فعالیت بدنی تغییر میکند.دختران در سن 13 سالگی به 1600 تا 2200 کیلو کالری انرژی و در سن 18 سالگی به1800 تا 2400 کیلوکالری انرژی نیاز دارند.پسران نیز در سن 13 سالگی به 2000 تا 2600 کیلوکالری انرژی و در سن 18 سالگی به2400 تا 3200 کیلو کالری انرژی نیاز دارند.
انرژی مازاد مورد نیاز میتواند از لبنیات اضافی، سبزیها، میوه ها، غلات سبوسدار، حبوبات، مرغ، ماهی و چربیهای سالم تامین شود.البته ذکر این نکته ضروری است که کودکانی که با اضافه وزن وارد سنین نوجوانی میشوند، ممکن است به انرژی اضافی نیاز نداشته باشند.
کربوهیدراتهای مورد نیاز نوجوانان
65 درصد-45 درصد انرژی روزانه باید از کربوهیدراتها تامین شود، به طوری که بیشتر از 10 درصد انرژی از قند و شکر و کربوهیدرات ساده تامین نشود.غذاهای غنی از کربوهیدرات مانند میوهها، غلات کامل و حبوبات منبع اصلی فیبر غذایی نیز محسوب میشوند.
پروتئین مورد نیاز نوجوانان
30-10 درصد انرژی روزانه باید از پروتئینها تامین شود. نیاز نوجوانان به پروتئین تحت تاثیر مقدار پروتئین مورد نیاز برای حفظ توده عضلانی موجود و هم چنین افزایش توده عضلانی در طی بلوغ قرار میگیرد.عدم کفایت پروتئین رژیم غذایی در این دوران میتواند باعث کاهش رشد قدی، تاخیر بلوغ جنسی و کاهش توده عضلانی بدن شود.
چربی مورد نیاز نوجوانان
بدن انسان نیازمند چربی غذایی و اسیدهای چرب ضروری برای رشد و تکامل طبیعی، ساخت هورمونها و تامین انرژی است.توصیه میشود که بیشتر از 30 درصد انرژی از چربی و بیشتر از 10 درصد انرژی از چربیهای اشباع تامین نشود.
علاوه بر کمیت چربیها، کیفیت آنها نیز از اهمیت ویژهای برخورداراست. منابع چربی خوب شامل: ماهی چرب، مغزها، دانهها، انواع روغنها از جمله کلزا کانولا، هسته انگور و زیتون و موارد دیگر میشود.از بین انواع مواد معدنی و ویتامینهای مورد نیاز در دوران بلوغ به اختصار به ذکر چندین مورد میپردازیم.
آهن مورد نیاز نوجوانان
در بین نوجوانان کم خونی فقر آهن یکی از متداولترین بیماریهای مربوط به عدم کفایت رژیم غذایی است.نوجوانان مخصوصا بیشتر مستعد کم خونی فقر آهن هستند که این مورد بیشتر به دلیل افزایش حجم خون و توده عضلانی در طی دوران رشد و تکامل است.نیاز به آهن به دلیل تولید “هموگلوبین” و پروتئین “میوگلوبین” در عضله افزایش مییابد.
عوامل موثر دیگر در افزایش نیاز به آهن شامل: افزایش وزن بدن و شروع قاعدگی در دختران است.بنابراین، یکی از مهمترین ملاحظات غذایی در دوران نوجوانی افزایش دریافت غذاهای غنی از آهن شامل: گوشت لخم (کم چرب)، ماهی و ماکیان و منابع غیر حیوانی آن از جمله: حبوبات، سبزیجات برگ سبز تیره، مغزها و غلات غنی شده با آهن میباشد.
از آنجایی که آهن موجود در منابع حیوانی نسبت به منابع غیر حیوانی جذب بالاتری دارد، بنابراین نوجوانانی که از رژیمهای غذایی گیاهخواری پیروی میکنند در معرض افزایش خطر کمبود آهن هستند.با این حال، ویتامین C (موجود در مرکبات و سبزیها) به افزایش جذب آهن موجود در منابع غیر حیوانی کمک میکند.
کلسیم مورد نیاز نوجوانان
99درصد کلسیم بدن در استخوانها ذخیره میشود و در هنگام جهش رشد، افزایش وزن توده استخوانی به بیشترین سرعت خود میرسد.در حدود 45 درصد توده استخوانی بزرگسالان در زمان نوجوانی شکل میگیرد.اگرچه رشد آن بعد از زمان نوجوانی نیز ادامه مییابد.از آنجایی که کارایی جذب کلسیم در حدود 30درصد است، تامین کلسیم مورد نیاز از طریق رژیم غذایی از اهمیت بسزایی برخوردار است.
دستیابی به بیشترین مقدار توده استخوانی در طی زمان کودکی و نوجوانی میتواند خطر پوکی استخوان در سالهای آتی را کاهش دهد.مصرف چندین سهم از محصولات لبنی مانند: شیر، ماست، و پنیر میتواند مقدار کلسیم توصیه شده را به خوبی تامین کند.
ویتامین D و فسفر مورد نیاز نوجوانان
علاوه بر کلسیم، ویتامین D و فسفر نیز برای ساخت استخوان و سوخت و ساز طبیعی کلسیم لازم است و باید از طریق رژیم غذایی مناسب و نور آفتاب تامین شود.فعالیت بدنی مخصوصا تمرینهای بدنسازی در تحریک ساخت و حفظ استخوان موثر است.کمبود ویتامین D در زمان نوجوانی میتواند از کسب حداکثر توده استخوانی جلوگیری کند و موجب افزایش خطر پوکی استخوان و بیماریهای دیگر در بزرگسالی شود.
با توجه به کمبود همه گیر ویتامین D در جمعیت ایرانی، بررسی وضعیت ویتامین D نوجوانان و تجویز مکمل آن در صورت کمبود توصیه میشود.
روی مورد نیاز نوجوانان
یکی از املاح ضروری برای رشد و تکامل، عملکرد ایمنی، عملکرد عصبی و تولید مثل است.کمبود روی در کشورهای در حال توسعه نسبتا شایع است و میتواند باعث تاخیر رشد نرمال، اختلال تکامل ادراک و تاخیر بلوغ جنسی شود.نوجوانان به واسطه افزایش نیاز برای رشد در معرض خطر کمبود روی هستند.
کمبود این عنصر معدنی تاثیر منفی بر رشد و تکامل میگذارد.منابع غذایی آن شامل گوشت قرمز، غذاهای دریایی، مغزها و حبوبات میشود.