به گزارش آرمان، همه ما میدانیم که دریافت پروتئین برای حفظ سلامت بدن ضروری است. ما برای کسب احساس سیری، افزایش انرژی، ساخت و ترمیم عضلات، پردازش مواد مغذی، تقویت سیستم ایمنی و... به پروتئین نیاز داریم. حد مجاز غذایی توصیه شده (RDA) که مقدار حداقلی مورد نیاز برای حفظ سلامت محسوب میشود، روزانه 0/8 گرم پروتئین در هر کلیوگرم از وزن بدن است. اما همه منابع پروتئین برابر نیستند. تنها برخی از آنها پروتئین کامل هستند که به معنای وجود تمامی اسید آمینههای ضروری در آن منبع است. بدن به برخی از اسیدهای آمینه همواره نیاز دارد و به برخی دیگر نیاز کمتری دارد. محصولات حیوانی منابع اصلی پروتئین محسوب میشوند و اگر قصد دارید تا یک رژیم گیاهخواری یا وگان را دنبال کنید یافتن منابع پروتئین کامل از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
برنج و لوبیا
برنج و لوبیا یک ترکیب دیگر است که دو ماده مکمل یکدیگر محسوب میشوند و منبعی برای پروتئین کامل را شکل میدهند. لوبیا حاوی اسید آمینه لیزین است که برنج فاقد آن است.
سویا
سویا یکی از جایگزینهای گیاهی عالی برای گوشت محسوب میشود. تنها یک فنجان سویای پخته شده میتواند 29 گرم پروتئین را تامین کند. توفو که از سویا تهیه میشود، اگرچه از کیفیت بالای پروتئین سویا برخوردار نیست، اما میتواند 20گرم پروتئین را تامین کند. استفاده از محصولات سویا به عنوان منبعی برای پروتئین این امکان را فراهم میکند تا مصرف گوشت را کاهش دهید و از فواید سلامت این کار بهرهمند شوید زیرا گوشت به طور معمول از محتوای چربی اشباع شده بالایی برخوردار است.
تخم مرغ محلی
تخم مرغ یکی از بدیهیترین انتخابها به عنوان منبع پروتئین محسوب میشود. تخم مرغهای محلی از میزان پروتئین و اسیدهای چرب امگا-3 بیشتر سود میبرند و میزان چربیهای اشباع شده در آنها کمتر است.
دانه کدو تنبل
دانه کدو تنبل بوداده خوراکی خوشمزه ای است و به عنوان یک میان وعده سالم و مقوی میتوانید آنها را مصرف کنید. دانه کدو تنبل یک منبع پروتئین کامل است و هر 9 اسید آمینه مورد نیاز بدن را در اختیار دارد. هر فنجان دانه کدو تنبل دارای 12 گرم پروتئین است و مصرف یک چهارم فنجان از این ماده غذایی نصف نیاز روزانه بدن به منیزم را تامین میکند. منیزیم میتواند تعداد دفعات شکل گیری میگرن و آثار افسردگی را کاهش دهد. همچنین، دانه کدو تنبل سرشار از تریپتوفان است که بدن از این اسید آمینه برای بهبود شرایط خواب استفاده میکند.
گندم سیاه
گندم سیاه با بهرهمندی از 23 گرم پروتئین از جمله غلات کامل محسوب میشود که باید آن را در رژیم غذایی خود جای دهید. آرد گندم سیاه میتواند برای
پخت و پز استفاده شود.
کوینوآ
این منبع پروتئین گیاهی به تازگی از محبوبیت بالایی در میان دوستداران مواد غذایی سالم برخوردار شده است. بسیاری از مردم فکر میکنند کوینوآ یک غله است، اما در حقیقت یک دانه محسوب میشود. به صورت طبیعی این محصول فاقد گلوتن است و از محتوای ویتامین B، منیزیم، کلسیم، و دیگر مواد مغذی سود میبرد. یک وعده کوینوآ برابر با یک چهارم فنجان و حاوی شش گرم پروتئین است.
دانه چیا (تخم شربتی)
چیا (تخم شربتی) از جمله دانههای خوراکی است که قدمت استفاده از آن به دوران مایا و آزتک باز میگردد. اگرچه یک قاشق غذاخوری از دانه چیا تنها 3 گرم پروتئین دارد، اما از منابع پروتئین کامل محسوب میشود و همچنین سرشار از مواد مغذی دیگر مانند اسیدهای چرب امگا-3، کربوهیدارتها، فیبر، آنتی اکسیدانها، و کلسیم است.
کاهش چربی بدن با خاموش کردن یک پروتئین
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۱ دی ۱۳۹۵ ساعت ۲۰:۲۶
مطالعات محققان نشان می دهد غیرفعال کردن یک پروتئین سبب کاهش چربی بدن و بهبود سطح قند خون می شود.
به گزارش مدیکال ساینس،محققان دانشگاه سنت لوییس با غیر فعال کردن یک پروتئین، موفق به کاهش چربی بدن و کنترل میزان قند خون در نمونه های حیوانی شده اند. این پروتئین FSP27 نام دارد. نقش چربی بدن ذخیره انرژی برای مواقع ضروری است؛ ولی پروتئین FSP27 از سوخت و ساز چربی جلوگیری کرده و سبب انباشته شدن چربی در سلول ها می شود. رژیم چرب منجر به افزایش پروتئین FSP27 شده و این چربی در کبد ذخیره می شود. محققان با غیر فعال کردن این پروتئین چربی بدن موش های آزمایشگاهی را کاهش داده اند. افزایش میزان حساسیت نسبت به انسولین در موش ها، از دیگر اثرات غیر فعال کردن این پروتئین گزارش شده است.
محققان در تلاشند تا این روش را در انسان مورد بررسی قرار دهند. این آزمایش در صورت موفقیت، راهکار موثری برای مقابله با چاقی و اضافه وزن است.
نتایج این مطالعه در نشریه Lipid Research منتشر شده است.
یافته جدید پزشکی نشان می دهد؛
پروتئین مرتبط با بیماری قلبی منجر به آسیب مغزی می شود
تاریخ انتشار : یکشنبه ۲۱ آذر ۱۳۹۵ ساعت ۱۵:۴۴
بیماری قلبی
طبق نتایج یک تحقیق جدید، میزان بالای یک نوع پروتئین خاص خون مرتبط با بیماری قلبی با آسیب به مغز مرتبط است.
تحقیق قبلی ارتباط بین بیماری قلبی و بیماری مغزی را نشان داده بود اما نقش NT-proBNP نامشخص بود.
محققان در هلند حدود ۲۴۰۰ بیمار میانسال و مسن مبتلا به بیماری قلبی بدون زوال عقل را بررسی کرده و دریافتند ارتباط مشخصی بین میزان NT-proBNP خون و آسیب مغزی شناسایی شده از طریق MRI وجود دارد. اما این مطالعه هنوز اثبات نکرده است که میزان بالای این پروتئین موجب آسیب مغزی می شود.
دکتر میک ورنوج، سرپرست تیم تحقیق از دانشگاه اراسموس هلند، در این باره می گوید: «ما دریافتیم میزان بالای NT-proBNP در سرم خون با حجم کوچک تر مغز، بخصوص حجم کمتر ماده خاکستری مغز و سازماندهی ضعیف تر ماده سفید مغز مرتبط است.»
آسیب به مغز و قلب غالبا قبل از هر گونه علائم یا نشانه ظهور بیماری روی می دهد. نشانگر خونی که بتواند بیماری های قلبی و مغزی را در مرحله اولیه شناسایی کند می تواند منجر به درمان زودتر و احتمالا بهبود بیماری شود.
اگر برای برنامه بدنسازی خود به پروتئین بیشتری نیاز دارید و یا میخواهید نیاز روزانه پروتئین خودتان را از یک منبع خوشمزه دریافت کنید با مجله آشپزی همراه شوید تا دستور تهیه 6 کاسه پروتئینی خوشمزه را یاد بگیرید.
به گزارش آلامتو و به نقل از آی بانو؛ آیا خواستار خوراکی آسان و خالص هستید؟ اینها راز وعدهایی قوی در یک چشم بر هم زدن است. چند نمونه وعدههای کاسهایی که اخیراً گرایش زیادی به آن وجود دارد را در ادامه می بینید .
اگر به سالادهای مخلوط علاقه دارید، اما به چیزی قویتر تمایل دارید، کاسه حبوبات در اختیار شماست. با ترکیب یکی از حبوبات، پروتئین، محصولی تازه و آجیلها یا دانهها برای قرچ قروچ، از این دستورات پیروی کنید که سرشار از ترکیبات مواد مغذی است که ساعتها شما را سیر نگه میدارد. بهترین بخش آن چیست؟ این دستورات بسیار آسان هستند و تهیه آنها وقت زیادی نیاز ندارد: میتوانید از سه روز قبل حبوبات را پخته، اجازه دهید سرد شود، سپس درب آن را پوشانده و در یخچال قرار دهید.
فارو، فرم کهن گندم است که سربازان رومی از آن تغذیه میکردند. فارو سرشار از فیبر، پروتئین و آهن است.
ترکیبات: فارو، سس سویای کم نمک، عسل، سرکه برنج بیچاشنی، نشاسته ذرت، سیر له شده، روغن هسته انگور، گل کلم بروکلی، فلفل دلمهایی نارنجی، پیاز قرمز، میگو، پیازچه.
کالری: ۳۹۹
سوختگیری کنید! کوینولا، از نظر فنی یک دانه است و نه یکی از حبوبات، که در واقع یکی از معدود گیاهانی است که مملو از پروتئین است.
ترکیبات: سرکه بالزامیک، عصاره سبزیجات کم نمک، نمک حلال، فلفل سیاه، کوینولا، روغن هسته انگور، گوجه فرنگی گیلاسی، کلم لاکینتو، بادام، پنیر بز، آووکادو.
کالری: ۴۱۴
زمان آن فرا رسیده تا درباره برنج تجدید نظر کنید. برنج وحشی، گیاهی نیمه آبی است که سرشار از آنتیاکسیدان و مواد معدنی همچون منیزیم، فسفات و روی است.
ترکیبات: مخلوطی از غلات کامل و برنج وحشی، نمک حلال، فلفل سیاه، گوشت، روغن هسته انگور، قارچ، سیب سبز، مریم گلی تازه، جوانههای اسفناج، گردو، سرکه سیب.
کالری: ۲۳۶
در انتخاب سالمون وحشی دودی یا قزلآلا به جای جوجه آزاد هستید.
ترکیبات: بلغور، روغن زیتون خالص، عصاره لیمو، آب لیمو، فلفل سیاه، نمک حلال، گوجه فرنگی، خیار انگلیسی، برگهای تازه جعفری، پیازچه، نعناع تازه، سینه جوجه، هسته کاج.
کالری: ۳۲۹
حریره ذرت بسیار مغذی، غذایی است که از پودر ذرت درشت، بلغور قرمز، تهیه شده است.
ترکیبات: شیر خالص، عصاره مرغ کم نمک، نمک حلال، فلفل سیاه، بلغور ذرت آسیاب شد، پنیر پارمزان، روغن زیتون، موسیر، کدو، بادمجان، نخود، گوجه فرنگی.
کالری: ۳۷۳
کاسه حبوبات که نباید حتماً باب طبع باشد! این نسخه، از ارزن تشکیل شده، شیرینی آن از شیر نارگیل، شربت افرا و میوههای تازه همچون موز و انبه است.
ترکیبات: آب، نمک حلال، فلفل سیاه، پودر زنجبیل، ارزن خام، شیر نارگیل، موز، انبه، شربت افرا، پوست نارگیل شیرین نشده، پسته.
کالری: 485
به گزارش جام جم آنلاین از مهر، تحقیق جدید نشان می دهد میزان بالاتر پروتئین و نمک در غذا و همچنین حجم غذای مصرفی می تواند منجر به چرت های طولانی تر می شود.
محققان موسسه تحقیقاتی «اسکریپز» آمریکا سیستمی را ایجاد کرده اند که می تواند هر دو رفتارهای خواب و تغذیه پشه های میوه را اندازه گیری کند و دریافته اند که همانند انسان ها، حشرات هم بعد از دوره طولانی تر مصرف وعده های غذایی بزرگ تر، می خوابند.
مطالعات بیشتر آشکار ساخته اند که برخی انواع غذاها موجب بروز خواب بعد از غذا می شوند.
برای فهم بهتر این رابطه، «ویلیام جا» و تیمش سیستم «فعالیت گزارش CAFE»، را ابداع کردند، سیستمی که امکان ردیابی مصرف غذا و حرکت حشره را امکان پذیر می سازد.
در این مطالعه به حشرات غذای حاوی پروتئین، نمک و قند داده شد. مطالعه نشان داد تنها پروتئین و نمک عامل تاثیرگذار در خواب بعد از وعده غذایی بودند و این نوع خواب می تواند از طریق برخی انواع غذاها تنظیم شود.
در علم پزشکی به وجود مقادیر غیرطبیعی پروتئین در ادرار (بیش از یک گرم در روز)، پروتئینوری گفته میشود. پروتئینوری یکی از علائم شایع بیماریهای کلیوی میباشد. پروتئین ها جز اساسی تمام بخشهای بدن ازجمله عضلات، استخوان ها، مو و ناخن را تشکیل می دهند. پروتئین های موجود در خون نیز عملکردهای مهمی دارند و موجب محافظت فرد در برابر عفونت، کمک به لخته شدن خون و حفظ مقدار صحیح مایع در گردش بدن می شوند. همانطور که میدانید، کلیه یکی از مهمترین اندامهای درونی بدن انسان است. اکثر اعضای بدن برای عملکرد مطلوب وابسته به کلیهها هستند، بنابراین عملکرد مناسب این عضو در بدن بسیار مهم است. از جمله وظایف کلیه در بدن میتوان به شرکت در فعالیت خونسازی بدن، تنظیم متابولیسم ویتامین D و دخالت در متابولیسم کلسیم و سیستم استخوانی اشاره نمود.کنترل سیستم اسید و باز بدن که یکی از مهمترین سیستمهای بدن برای حفظ تعادل داخلی است نیز از دیگر کارهای کلیه است، اما یکی دیگر از وظایف کلیه که تقریبا مردم عادی این عضو را با آن میشناسند، دفع سموم بدن است.
برای دفع سموم بدن، خون از گلومرولها که نقش صافی دارند، عبور میکند. این صافی باعث میشود مواد ضروری برای اعضای مختلف بدن، بازجذب شده و در عین حال، سموم و مواد زائد دفع شوند.
در حالت عادی پروتئینها نباید از این صافی بگذرند. البته در حدی کم ـ زیر 150 میلیگرم در 24 ساعت ـ برخی مولکولهای خاص پروتئین، میتوانند در ادرار دیده شوند. بنابراین در یک حجم خیلی محدود، وجود بعضی از انواع پروتئینها در ادرار غیرطبیعی نیست. اما زمانی که کلیه دچار اختلال شود، موادی که در حالت عادی نباید از صافی گلومرولها رد شوند، از آنها عبور کرده و برعکس بازجذب مواد لازم مختل میشود.
فردی که پروتئینوری دارد، در واقع دفع پروتئین در ادرار او به طور غیرعادی انجام میشود.
پروتئینوری میتواند یک نشانه خیلی مهم از بیماریهای زمینهای کلیه باشد. در واقع بهتر است بگوییم پروتئینوری، بیماری نیست بلکه نشانهای مهم است که ممکن است به دلیل سوء اثر برخی داروها بر کلیه یا در جریان برخی بیماریهای عفونی به وجود آید. در اثر دیابت و فشار خون هم ممکن است پروتئینآوری پیدا شود. به طور کلی پروتئینوری موردی است که نباید به راحتی از کنارش گذشتمایع خون یا پلاسما، در کلیهها تصفیه میشود و مواد زائد را از دست میدهد. در حالت عادی، کلیه ها مانع خروج آلبومین ( نوعی پروتئین در خون )، از پلاسما به داخل فضای ادراری میشوند و ادرار عاری از پروتئین یا آلبومین است.
آلبومین، مهمترین پروتئین در گردش خون است که مانند چسب، مایع پلاسما را داخل رگها نگه میدارد. مایع خون یا پلاسما در کلیهها تصفیه میشود و مواد زائد را از دست میدهد. در حالت عادی در حین تصفیه پلاسما، در کلیهها سدی وجود دارد که مانع خروج آلبومین از پلاسما به داخل فضای ادراری میشود و به این ترتیب، در حالت عادی، ادرار عاری از پروتئین یا آلبومین است.
احتمال حضور آلبومین (که نوعی پروتئین محلول در آب است) در ادرار بیش از سایر پروتئین ها است و گاهی به جای لغت پروتئینوری، به طور اختصاصی از واژه "آلبومینوری" استفاده می شود که هنگامی است که در آزمایش ادرار به طور اختصاصی، وجود آلبومین تشخیص داده می شود. آلبومین موجب احتباس مایعات در بدن می شود و مانند اسفنج، آب بافت های بدن را به خود می گیرد.البته در شرایط خاصی مثل ورزش سنگین یا وجود عفونت ادرار، مقدار کمی آلبومین در ادرار دفع میشود که معمولا توسط بدن جبران میشود. وقتی دفع پروتئین از کلیهها به میزان زیاد باشد، باعث کم شدن مقدار پروتئین در خون میشود و پلاسما از رگها بیرون میآید و بیمار ورم میکند.
بیماریهایی وجود دارند که در آنها، کارآیی سد خونی ـ ادراری، در کلیه از بین میرود و آلبومین به مقدار زیاد، در ادرار وارد و دفع میشود. در این حالت، کبد شروع به تولید بیشتر آلبومین میکند و این نقیصه تا حدی جبران میشود.
وقتی کبد نتواند از پس جبران مقدار زیاد آلبومین دفع شده برآید، مقدار آلبومین خون کم میشود و کمکم پلاسما از داخل رگها به فضای زیر پوست تراوش میکند و ورم ایجاد میشود. ورم ناشی از دفع پروتئین، برخلاف ورم در بیماران دچار نارسایی قلبی، یک ورم عمومی است، یعنی صبح که فرد از خواب بیدار میشود، کاملا پف کرده و زیر پلکهایش کاملا ورم کرده است.
مهمترین بیماریهایی که موجب دفع پروتئین از کلیهها میشوند، شامل دیابت، فشار خون و بیماریهای خودایمنی کلیههاست. در مورد بیماری دیابت و فشار خون، بیشتر از این که عوارض دفع پروتئین مهم باشد، این عارضه نشانه وخامت بیماری و شروع آسیب کلیههاست و نشان میدهد هر چه سریعتر باید قند خون کنترل شود و فشار خون پایین بیاید.
در دیابت نوع ۱ و ۲ ، نخستین علامت اختلال عملکرد کلیه، دفع مقادیر کم آلبومین در ادرار است که میکروآلبومینوری (microalbuminuria )نامیده می شود. با کاهش بیشتر عملکرد کلیه، مقدار آلبومین موجود در ادرار افزایش می یابد و میکروآلبومینوری به پروتئینوری کامل تبدیل می شود.
در پرفشاری خون (فشارخون بالا)، دومین عامل ایجاد بیماری کلیوی مرحله انتهایی است و وجود پروتئینوری در فرد مبتلا به فشارخون بالا، نشان دهنده کاهش عملکرد کلیه است و در صورتی که فشارخون بالا کنترل نشود می تواند به نارسایی کامل کلیه پیشرفت کند.
نشانههای اولیه پروتئینوری
اولین قدم در معاینات این است که ثابت شود بیمار پروتئینوری دارد یا نه. این مورد با آزمایش ادرار معمولی در یک شبانهروز کامل مشخص میشود. در این حالت، بیمار صبح روز اول ادرارش را دور میریزد و پس از آن تا 24 ساعت، یعنی تا صبح فردا، هر بار ادرارش را در ظرفی که از آزمایشگاه گرفته است، جمع میکند.
صبح فردا، پس از جمع کردن ادرار ها، همه آن ها را به آزمایشگاه میبرد. برای بیماری که دچار ورم در تمام بدن شده، اگر آلبومین در ادرار 24 ساعته، بیشتر از 5/3 گرم باشد، بیماری نفروتیک (بیماری دفع شدید پروتئین از کلیهها) را مطرح میسازد، که باید با روشهای تشخیصی تکمیلی، نوع بیماری کلیه را مشخص ساخت.
وجود یا نبود گلبولهای قرمز و گلبولهای سفید در ادرار بیمارانی که پروتئین دفع میکنند، در تشخیص بیماری اهمیت دارد. در این شرایط بیماران باید به نفرولوژیست (فوقتخصص بیماریهای کلیه) برای اقدامات تکمیلی مراجعه کنند.
اگر فرد پروتئینوری پیدا کند و حجم پروتئین دفعی زیادتر از حد مشخص باشد، جایگزینی این پروتئین برای بدن مشکل میشود.
نکته مهمی که باید بدانید این است که پروتئینها مولکولهایی هستند که در داخل رگها ایجاد فشار اسمزی میکنند و با این کار باعث میشوند که آب از درون رگ به درون بافتها نشت پیدا نکند. به همین دلیل یکی از نشانههای پروتئینوری، نشت آب به خارج از عروق است که این مورد را به صورت ورم میتوان مشاهده نمود. این حالت (اِدِم) در قسمتهایی که پوست شل است، مانند زیر چشم، سریعتر ایجاد میشود. در این شرایط اِدِم اندامها به وجود میآید به صورتی که اگر فرد انگشتر دست میکند، برایش تنگ میشود.
البته لازم به ذکر است که هر ورمی در دست و پا دلیل پروتئینوری نیست. خیلی از بیماران هنگام مراجعه به پزشک به دلیل ورم دست و پا نگران بیماری کلیوی هستند. ولی این طور نیست که هر کسی با وجود ورم زیر چشم لزوما پروتئینوری داشته باشد.
برای اینکه خیالتان راحت شود،بهتر است هر 6 ماه یک بار به پزشک مراجعه نموده و و آزمایشات لازم را انجام دهید، اما چنانچه فردی دچار علائمی نظیر پرادراری، سوزش ادرار، تکرر ادرار و خون ادراری شد باید فورا به پزشک مراجعه کند.
پس از تشخیص بیماری ممکن است توسط پزشک رژیم غذایی خاصی تجویز شود. البته ممکن است برای تشخیص دقیق بیماری نیاز به نمونهبرداری از کلیه نیز وجود داشته باشد. این کار به دلیل تشخیص دقیق بیماری انجام میشود؛ چراکه هر بیماری کلیه، درمان و داروی خاص خود را دارد.
گاهی مردم به اشتباه تصور میکنند که به دلیل دفع پروتئین باید با مصرف پروتئین این مشکل را رفع کرد اما این تئوری غلط است. پروتئینی که در ادرار دفع میشود میتواند در بافتهای گلومرول ایجاد تغییرات برگشتناپذیر کند و موجب از بین رفتن عملکرد کلیهها شود. بنابراین خوردن پروتئین کاری اشتباه بوده و باید برای درمان به دستورات پزشک متخصص عمل شود.
جام جم سرا: یکی از روشهای غلطی هم که این روزها باب شده، مصرف مکملهای پروتئینی برای کاهش یا افزایش وزن است، اما دکتر سهراب انتظاری، متخصص تغذیه و رژیمدرمانی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به جامجم میگوید: پروتئین هیچگاه به تنهایی باعث افزایش وزن نمیشود و مکملهای پروتئینی هم چنین تاثیری ندارد. شرکتهای داروییای هم که ادعا میکنند مکملهای پروتئینیشان باعث افزایش وزن میشود، مخفیانه و غیرقانونی به آنها هورمونهای استروئیدی و هورمونهای مردانه اضافه میکنند. او تاکید میکند: اگر کسی روزی یک کیلوگرم هم پروتئین بخورد، هرگز در وزنش تاثیر چندانی نخواهد داشت.
دکتر انتظاری میگوید: پروتئین موردنیاز بدن بین 60 تا 100 گرم در روز است و اگر کسی حتی ده برابر آن پروتئین مصرف کند، نه در بدنش ذخیره میشود و نه پروتئین به تنهایی باعث عضلهسازی خواهد شد، مگر اینکه با ورزش و حداکثر دو گرم به ازای هر کیلوگرم وزن باشد.
او ادامه میدهد: یعنی بدن یک فرد 70 کیلوگرمی در بهترین شرایط، حداکثر میتواند با ورزش دو گرم به ازای هر کیلوگرم وزن خود (یعنی 140 گرم پروتئین) را صرف بافتسازی و نگهداری بدن کند و مصرف بیش از آن هیچ فایدهای ندارد. پس این تصور که مصرف پروتئین و مکملها باعث عضلهسازی و افزایش وزن میشود، مخصوصا بدون ورزش، اصلا درست نیست. به گفته این استاد دانشگاه، این دو گرم پروتئین میتواند از طریق مصرف تخممرغ، گوشتقرمز، شیر و... به بدن برسد و مصرف بیش از حد پروتئین به هیچوجه درست نیست.
مکملهای پروتئین با چاشنی استروئید
این متخصص تغذیه با اشاره به اینکه بعضی از کارخانههای تولید مکمل پروتئین که صاحبنام نیستند و غیرمجازند، ممکن است به آن هورمون استروئیدی هم اضافه کنند، میافزاید: آنچه در واقع باعث میشود مردها عضلانیتر از خانمها باشند، این هورمونهاست و تنها چیزی که بدون ورزش عضله میآورد هم هورمونهای استروئیدی هستند، پس اگر بدن کسی بدون ورزش عضلانی شد، باید به مکمل پروتئین یا کربوهیدراتی که مصرف میکند، شک کند که دارای هورمونهای استروئیدی است. کاربرد این هورمونها در این مکملها و مصرف خودسرانه آنها و بدون تجویز پزشک بسیار خطرناک است و عوارض شدیدی دارد.
مصرف مکمل استاندارد هم اندازه دارد
دکتر انتظاری میگوید: مکمل پروتئین حتی اگر بدون هورمونها و استاندارد هم باشد، نباید بیش از دو گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن مصرف شود و مصرف آن در حد مجاز درست است که عارضهای ندارد، ولی پول دورریختن محسوب میشود، چون بدن مازاد پروتئین را دفع میکند.
او در این باره توضیح میدهد: یادمان باشد بدن ما هیچ جایی برای ذخیره پروتئینها ندارد. در این مورد میتوان آب را مثال زد؛اگر کسی مثلا صبح 20 لیتر آب بخورد که در تمام روز به آب نیاز پیدا نکند، حداکثر تا ظهر دوام میآورد چون آب اضافی دفع میشود. مصرف بیش از نیاز بدن به پروتئین هم همینگونه است. پس پروتئین کمتر از دو گرم و حتی زیر چهار گرم ضرر چندانی ندارد، ولی هیچ سودی هم ندارد و بیش از چهار گرم باعث مسمومیت با پروتئین میشود.
پروتئین باعث افزایش وزن میشود؟
دکتر انتظاری در پاسخ به این پرسش میگوید: مصرف پروتئین اگر توام با ورزش باشد و باعث عضلهسازی شود تا حدی میتواند باعث افزایش وزن شود.
بدن همه ما معمولا دو قسمت دارد؛ یک قسمت چربی و یک قسمت عضله. 20 درصد وزن عضلات ما پروتئین است پس اگر کسی بخواهد دو کیلوگرم به وزن عضلاتش اضافه شود، حتما باید 40 گرم پروتئین وارد بدنش کند، ولی عضله هرگز فقط با مصرف پروتئین اضافه نمیشود و با مصرف دو کیلوگرم پروتئین هم حتی یک گرم به وزن عضلات و در نهایت بدن اضافه نخواهد شد.
کاهش وزن با پروتئین ممکن است اما...
دکتر انتظاری معتقد است: اگر کسی بخواهد برای کاهش وزنش پروتئین را جایگزین کالری کند، یعنی مصرف 50 تا 60 گرم از قندها را کم و به جایش پروتئین اضافه کند، تا حدی باعث کاهش وزن میشود و چندان تاثیر سویی هم ندارد چون پروتئینها اگر بخواهند در بدن به چربی تبدیل شوند، خیلی کند و کم این اتفاق میافتد. او تاکید میکند: باوجود آنچه گفتم، باز هم نباید به هیچوجه در مصرف پروتئین زیادهروی کرد چون این کار باعث دفع آب بدن میشود پس در واقع کاهش وزن ناشی از مصرف بیشتر پروتئینها به جای کربوهیدراتها، تا حد زیادی ناشی از دست دادن آب بدن هم هست، کما اینکه در ماه رمضان هم مدام تاکید میشود مواد پروتئینی زیاد نخورید که آب بدنتان خیلی از دست نرود. او ادامه میدهد: کسی که میخواهد با افزایش مصرف پروتئین وزن کم کند، مثلا اگر قبلا 70 گرم پروتئین مصرف میکرده حالا میتواند حداکثر مقدار آن را به 140 گرم برساند، ولی هرگز نباید مقدار مصرف را 300 تا 400 گرم افزایش دهد.
این متخصص تغذیه درباره عوارض چنین رویهای میگوید: اگر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن بیش از چهار گرم پروتئین مصرف کنیم؛ چه به قصد کاهش و چه افزایش وزن و عضلهسازی، عملا وارد مرز مسمومیت میشویم چون حداکثر مقدار پروتئینی که بدن میتواند استفاده کند همانطور که گفتیم، دو گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن است. توجه داشته باشید چهار گرم پروتئین حداکثر مقدار پروتئینی است که بدن، نه استفاده، بلکه میتواند تحمل کند.
رژیم تکبعدی عاقلانه نیست
دکتر انتظاری از یک بعد دیگر هم به این قضیه نگاه میکند؛ رژیم تکبعدی به هیچوجه عاقلانه نیست یعنی اینکه بخواهیم فقط با مصرف مواد پروتئینی بیشتر و مکملهای پروتئینی وزن اضافه یا کم کنیم. بدن انسان مثل ساختمانی است که با آهن، سیمان، آجر و... ساخته میشود و نمیتوان فقط آن را با یکی از این مصالح ساخت. بدن ما هم روزانه باید موادمغذی مختلفی را از گروههای مختلف موادغذایی مانند لبنیات، گوشت، غلات، سبزیها دریافت کند و حتی هرگز توصیه نمیشود مصرف چربیها به صفر برسد. او ادامه میدهد: بدن به همه ریز مغذیها و ویتامینها و املاح نیاز دارد آن هم در حد متناسب، به برخی ریزمغذیها و املاح و ویتامینها در حد میکروگرم نیاز داریم مثل ویتامین B12 و ید، به برخی در حد میلیگرم مثل آهن، روی، برخی در حد چند گرم مثل پروتئین و برخی در حد چند ده گرم مثل قندها.
ممکن است بدن اگر دو هفته پروتئین دریافت نکند با شکستن ماهیچهها وضع را کمی تحمل کند؛ ولی شرایطش طبیعی نیست و ممکن است حتی تا یک ماه هم عکسالعمل شدیدی نشان ندهد، اما بالاخره عوارض خود را نشان خواهد داد. اگر پروتئین به اندازه و روزانه به مقدار کافی مصرف شود، نه بدن دچار کمبود خواهد شد نه مازاد بارمتابولیک به دوش بافتها میافتد و بافتها به جای اینکه در هفتاد سالگی فرسوده شوند در سن پایینتری این اتفاق برایشان خواهد افتاد.
در میان این دو عامل هم بیش از هر چیز باید مراقب فشار خون بالا بود، زیرا این عارضه در روزگار ما بسیار شایع است و منبع بسیاری از مشکلات و اختلالات خطرناک بویژه در میانسالی و سالمندی به شمار میرود.
به گزارش مجله پریونشن، بتازگی یافتههای مطالعه تحلیلی گستردهای در نشریه نورولوژی منتشر شده است که نشان میدهد برای کاهش خطر بروز سکته مغزی باید به اندازه کافی پروتئین به بدن خود برسانید، زیرا مصرف پروتئین سبب کاهش میزان فشار خون و در نتیجه رفع یکی از زمینههای اصلی سکتههای مغزی خواهد شد.
محققان چینی که این پژوهش را انجام دادهاند، میگویند به طور کلی افرادی که بیشترین مقدار پروتئین را مصرف میکنند در مقایسه با افرادی که کمترین مقدار پروتئین را مصرف میکنند
20 درصد کمتر در معرض خطر سکتههای مغزی قرار دارند.
بعلاوه به ازای افزایش هر 20 گرم پروتئین در برنامه غذایی افراد، چیزی حدود 26 درصد از خطر سکته مغزی آنها کاسته خواهد شد. اما این مطلب هرگز به معنای افراط در مصرف پروتئین نیست، بلکه بیشتر تاکیدش بر اجتناب از تفریط است.
قاعده طلایی اعتدال اینجا نیز برقرار است. همانطور که به دلایل بسیاری نباید در مصرف پروتئین بویژه پروتئینهای حیوانی زیادهروی کنیم، باید مراقب باشیم مصرف کمتر از حد نیاز نیز مشکلات حادی به بار خواهد آورد که مطابق پژوهش حاضر یکی از این مشکلات میتواند افزایش خطر سکته مغزی باشد.
این محققان میگویند مصرف مناسب پروتئین به بهترین وجه ممکن خواهد توانست خطر بروز سکته مغزی را کاهش دهد. اما این سوال بلافاصله در ذهن ایجاد خواهد شد که منظور این دانشمندان از مصرف متعادل یا مناسب چه مقدار پروتئین در روز است؟
مطابق برخی پژوهشهای آماری، بیشتر آمریکاییها که به طور میانگین حدود 15 درصد کالری روزانه خود را از پروتئینها دریافت میکنند، در واقع در زمره افرادی هستند که از این قاعده طلایی بدرستی پیروی میکنند.
اگر بخواهیم دقیقتر توضیح دهیم باید بگوییم افراد هر روز به طور متوسط 2000 کالری انرژی از طریق خوراکیهای گوناگون به بدن خود میرسانند که اگر از محاسبات دقیق علم تغذیه کمک بگیریم، برای این افراد مصرف 75 گرم پروتئین در روز میتواند بهترین شرایط را برای پیشگیری از بروز سکته مغزی فراهم کند.
اما در اینجا هم پای تقابل کمیت و کیفیت به میان کشیده میشود. محققان میگویند مقدار مصرف پروتئین نمیتواند راهگشا باشد و مساله بسیار مهم دیگر این است که چه پروتئینی مصرف کنیم.
یافتههای پژوهش اخیر نشان میدهد صدالبته مصرف پروتئین حیوانی بسیار مفیدتر از مصرف پروتئینهای گیاهی است! بله کمی عجیب به نظر میرسد و انگار با شنیدههای قبلی ما نمیخواند.
به همین دلیل است که پژوهشگران میگویند در این زمینه حتما باید پژوهشهای دیگری صورت پذیرد و به همین سادگی نمیتوان این حرف را با قاطعیت پذیرفت.
با این حال آنها تاکید میکنند در میان پروتئینهای حیوانی، گوشت ماهی برای پیشگیری از بروز سکته مغزی از همه مفیدتر است که خوشبختانه این یکی با دانش قبلی ما درباره برتری گوشت ماهی نسبت به گوشت دیگر جانوران هماهنگ و سازگار است.
بر این اساس، محققان تاکید میکنند گوشت ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا 3 و دیگر مواد غذایی مفیدی است که به کاهش فشار خون و نیز بهبود عملکرد سیستم قلب و عروق کمک میکند.
در مقابل، گوشت قرمز سرشار از اسیدهای اشباع و کلسترول است که میتواند بر سلامت قلب و عروق تاثیرات نامطلوب و منفی بگذارد. به همین دلیل به توصیه این محققان بهترین کاری که باید انجام دهیم این است که مصرف گوشت قرمز را به حداقل ممکن برسانیم و به جای آن از گوشت ماهیهایی مانند سالمون استفاده کنیم.
اما علاوه بر پروتئینهای حیوانی، مواد غذایی دیگری هم وجود دارد که میتواند با پایین آوردن میزان فشار خون، خطر بالقوه سکته مغزی را دفع کند.
پتاسیم، منیزیم و فیبرهای خوراکی که همگی به وفور در گیاهان یافت میشود از مهمترین این مواد غذایی به شمار میرود.
پس تا میتوانید ماهیهای چرب مثل سالمون و نیز میوهها و سبزیجات سالم و مقوی مصرف کنید.
فقط به یک نکته توجه داشته باشید که سالم خوردن صرفا به مواد اولیه منحصر نمیشود؛ یکی از مهمترین ارکان تغذیه سالم نحوه آمادهسازی و طبخ خوراکیهاست! (ضمیمه سیب)
مسعود ایثاری
جام جم سرا: محققان توصیه میکنند افراد با مصرف هفتهای 227 گرم غذاهای دریایی و دیگر مواد حاوی پروتئین، مقدار نیاز هفتگی خود را به این مواد مغذی تأمین کنند. این مقدار نیاز، با توجه به سن و نیاز بدن به کالری، متفاوت است؛ مثلا در کودکان این میزان کاهش مییابد.
مصرف پروتئینها بهعنوان یکی از مواد مغذی ضروری، به بدن در انجام عملکردهای مهم کمک میکند. از جمله میتوان به ساخت و ترمیم ماهیچهها، استخوانها و اندامها، تنظیم هورمونها و حفظ عملکردهای دستگاه ایمنی اشاره کرد. اما، زیادهروی در مصرف پروتئینها نه تنها کمکی به سلامت افراد نمیکند، بلکه مشکلاتی را نیز درپی خواهد داشت. مقدار پروتئینی که هر فرد به طور روزانه مجاز به مصرف آن است، به عواملی چون سن، جنس، وزن و میزان فعالیت بدنی بستگی دارد.
متخصصان میگویند زنان به طور متوسط روزانه به 46 گرم پروتئین نیاز دارند و این مقدار در مردان بالغ به روزانه 56 گرم میرسد. از سوی دیگر، اگر وزن بالاتر یا فعالیت بدنی بیشتری دارید برای سالمماندن به مقدار پروتئین روزانه بالاتری نیاز دارید. ورزشکاران برای پرورش عضلات روزانه به 6 /0 تا 9 /0 گرم پروتئین احتیاج دارند.
در ایران، مصرف بیش از حد پروتئین اغلب در میان ورزشکارانی دیده میشود که در رشته بدنسازی فعالیت میکنند و قصد ساخت عضله دارند. طبق آمارهای ارائه شده، نسبت به میانگین جهانی، مقدار پروتئین بیشتری به این گروه از افراد توصیه میشود که متاسفانه ممکن است در درازمدت گاه عوارض جبرانناپذیری بهدنبال داشته باشد. این خطر تا حدی جدی است که پزشکان معتقدند زمانی که مصرف پروتئین به بیش از سه برابر حد معمول برسد، رشد تومورهای سرطانی تا حد قابلتوجهی افزایش مییابد؛ طوری که بررسیها نشان میدهد مصرف زیاد گوشت قرمز و سوسیس و کالباس احتمال بروز سرطان پروستات و روده بزرگ را بالا میبرد. از سوی دیگر، استفاده از منابع گیاهی این خطر را کاهش میدهد.
پروتئین اضافه ممنوع
همیشه بر این باوریم که هر چیزی اندازهای دارد. مصرف بیش از حد پروتئین در رژیم روزانه، کالری اضافهای وارد بدن میکند که به مرور زمان باعث اضافهوزن و چاقی میشود. کشورهای غربی سالهاست با این پدیده دست به گریبانند و با توجه به مصرف غذاهای چرب، پرکالری و سرشار از پروتئین هر روز آمار چاقی در آنها بالاتر میرود. متاسفانه در سالهای اخیر نیز شاهد رشد روزافزون این پدیده در ایران هستیم.
آمریکاییها جزو اولین کشورهای دنیا در زمینه مصرف پروتئین هستند؛ طوری که دو برابر نیاز روزانه به پروتئین، از این ماده استفاده میکنند. آمارها نشان میدهد حدود 70 درصد آمریکاییهای بالغ دچار اضافهوزن هستند.
کمبود مواد مغذی
بهطور کلی، تمرکز روی مصرف طولانیمدت برخی مواد مغذی مانند پروتئینها باعث کمبود دیگر مواد مغذی در بدن میشود. مصرف بیش از حد پروتئینهای حیوانی مانند گوشت قرمز باعث کمبود پروتئینها و فیبرهای گیاهی میشود که در نهایت مشکلات گوارشی، یبوست، اسهال یا گاز شدید معده و دیورتیکول (التهاب روده) را بهدنبال دارد.
مصرف پروتئین بالا و کمبود کربوهیدراتها در رژیم غذایی در طولانیمدت خطر بروز مشکلات کلیوی را بیشتر میکند. رژیم غذایی سرشار از پروتئین فشار بیش از حدی به کلیهها وارد میکند |
از سوی دیگر، پروتئین وقتی به مقدار زیاد مصرف میشود، کمآبی بدن را بهدنبال دارد. به ازای هر صد گرم پروتئینی که میخورید باید دو لیتر آب بنوشید.
عوارض جانبی
رژیم غذایی سرشار از پروتئین که روزانه بالاتر از200 گرم پروتئین را شامل میشود، خطرات فراوانی دارد؛ خطراتی مانند بالا رفتن میزان اسیدآمینهها، بالارفتن آمونیاک، تهوع ناشی از انسولین بالا و حتی مرگ زودرس. برخی عوارض جانبی منفی شامل بالارفتن میزان اسیدآمینهها و بالارفتن آمونیاک پس از صرف 40 میلیگرم پروتئین رخ میدهد که مزمن و به مرور زمان تشدید میشوند. پروتئین بالا خطر بیماریهای قلبی را افزایش مدهد. البته مصرف پروتئین بالا بهطور مستقیم ارتباطی با بروز بیماریهای قلبی ندارد، ولی چنانچه بخش اعظم پروتئین مصرفی از منابع ناسالم غذایی مانند چربیهای ناسالم تامین شود، طبعا خطر ناراحتیهای قلبی ـ عروقی افزایش مییابد.
همچنین مصرف پروتئین بالا و کمبود کربوهیدراتها در رژیم غذایی در طولانیمدت خطر بروز مشکلات کلیوی را بیشتر میکند. کلیهها مواد زاید بدن را بهدنبال مصرف پروتئین تصفیه میکنند. رژیم غذایی سرشار از پروتئین فشار بیش از حدی به کلیهها وارد میکند. نیتروژن اوره خون از مواد زایدی است که طی فرآیند تصفیه در کلیهها تولید میشود. محققان از این ماده به منظور ارزیابی عملکرد کلیهها و بررسی میزان آب بدن استفاده میکنند؛ زیرا با مصرف پروتئین، بدن آب از دست میدهد. بنابراین، بدن به آب بیشتری برای دفع نیتروژن اضافی نیاز پیدا میکند. از اینرو، محققان توصیه میکنند بیمارانی که از مشکلات کلیوی و کبدی رنج میبرند، از مصرف بیش از حد پروتئین خودداری کنند؛ زیرا پروتئین بالا وضع بیماری آنها را تشدید میکند.
در کنار عوارض خطرناکی که اشاره کردیم، برخی مشکلات کلی نیز از قبیل ریزش مو، بیخوابی، ناهماهنگی بین اندامها و مشکلات بینایی نیز ممکن است رخ دهد.
چقدر پروتئین مصرف کنیم؟
بهطور کلی، هر فرد عادی به ازای هر کیلوگرم از وزن خود به 8 /0 گرم پروتئین در روز نیاز دارد؛ بنابراین مردان در طول روز 56 گرم و زنان حدود 46 گرم پروتئین باید مصرف کنند. ولی در بسیاری از موارد، افراد بیش از نیاز روزانه خود مواد حاوی پروتئین مصرف میکنند و مردان 20 سال به بالا تا 9 /98 گرم و زنان در همین رده سنی ممکن است تا 68 گرم در روز پروتئین مصرف کنند. زنان باردار و شیرده به 60 تا 65 گرم پروتئین در روز نیاز پیدا میکنند. کسانی که مداوم و با شدت بالایی ورزش میکنند، به ازای هر یک کیلوگرم از وزن خود به یک گرم پروتئین نیاز دارند. ورزشکارانی که در رشته بدنسازی فعالیت میکنند حتی باید بیشتر از این مقدار پروتئین مصرف کنند. در این میان، کودکان یک تا چهار سال به روزانه 16 گرم و نوزادان به 14 گرم پروتئین نیاز دارند.
کمبود پروتئین با بدن چه میکند؟
در نقطه مقابل افرادی که بیش از حد پروتئین میخورند، کسانی قرار دارند که از کمبود این ماده در بدن رنج میبرند و بهدلیل مصرف نکردن کافی پروتئین به نوعی بیماری موسوم به «کواشیورکور» مبتلا میشوند. مبتلایان به این اختلال دچار علائمی چون اسهال، کاهش حجم توده عضلانی، خستگی، اختلال رشد، عفونتهای مکرر و التهاب و تورم میشوند. علائم آنها در مراحل ابتدایی با مصرف پروتئین بیشتر و گنجاندن مواد غذایی حاوی این ماده در رژیم غذایی روزانه، بهبود مییابد؛ ولی اگر نشانههای این بیماری در درازمدت بدون درمان باقی بماند، ممکن است به ناتواناییهای دائمی مغزی و جسمی منجر شود که در نهایت فرد به کما میرود و خطر مرگ وجود دارد. بیماری «کواشیورکور» بیشتر در کشورهای فقیر و در شرایطی که کمبود مواد غذایی رخ میدهد، دیده میشود.
ندا اظهری / سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)
بدن طی فرآیندی پروتئینها را تجزیه کرده و به آمینو اسیدها تبدیل میکند. آمینو اسیدها ترکیبهای ارگانیکی هستند که برای ایجاد پروتئینهای جدید با یکدیگر ادغام میشوند. در حقیقت پروتئینها و آمینو اسیدها عناصر اساسی شکل گیری سلول هستند.
منابع حیوانی تنها عامل تامین کننده پروتئین به حساب نمیآیند بلکه مواد خوراکی دیگری همچون آجیل، حبوبات، غلات و برخی سبزیجات منبع مهم تامین پروتئین مورد نیاز برای افرادی هستند که از خوردن مواد گوشتی پرهیز میکنند.
سایت «هلث لاین» در مطلبی به معرفی برخی از سبزیجات حاوی مقدار قابل توجهی از پروتئین پرداخته است:
- سبزیجات سبز تیرهرنگ و خام:
اسفناج و کلم حاوی میزان فراوانی پروتئین هستند. سبزیجات سبز تیره رنگ منبع غنی از دیگر مواد مغذی مهم از جمله کلسیم، پتاسیم و بتاکاروتن نیز به حساب میآیند. در فرآیند طبخ، میزانی از مواد مغذی موجود در سبزیجات از بین میروند اگرچه در این فرایند آسیبی به پروتئین وارد نمیشود. هر چند بهتر است این نوع از سبزیجات را به منظور حفظ مواد مغذی آن به صورت خام مصرف کرد.
- کلم بروکلی:
این سبزی که به شکل یک درخت کوچک به نظر میآید حاوی ارزش غذایی فراوانی است و وجود میزان کافی از پروتئین در آن برای حفظ استحکام بدن و رشد آن اهمیت دارد. همچنین این سبزی منبع غنی از ویتامین A و C به حساب میآید.
- آووکادو:
آووکادو، یک ماده غذایی کامل با ۱۴ ماده معدنی مفید برای تحریک رشد بدن مثل آهن و مس است که برای خون سازی مفیدند یا سدیم و پتاسیم موجود در آووکادو تعادل شیمیایی بدن را حفظ میکنند. این خوردنی که گاهی آن را به عنوان میوه هم مصرف میکنند به دلیل نداشتن نشاسته، قند خون را در طول روز متعادل نگه میدارد و بنابراین برای افراد دیابتی و افراد دچار هیپوگلیسمی (افت قند خون) مناسب است. آووکادو از نظر چربی خیلی غنی است در حالی که سایر میوهها و سبزیها این طور نیستند. همچنین حاوی مقدار زیادی ویتامین A، ویتامینهای گروه B و غنی از آنتی اکسیدانهایی مثل ویتامین E، C و لوتئین (رنگدانه گیاهی) است.
- ذرت:
این ماده خوراکی منبع سرشاری از پروتئین و همچنین حاوی میزان فراوانی کاروتنوئید است. سبزیجات حاوی این ترکیب به کاهش خطر ابتلا به «دژنراسیون ماکولا» که یک عارضه چشمی است، کمک میکند.
- سیب زمینی:
سرخ کردن سیب زمینی پروتئین آن را از بین نمیبرد و پختن یا آبپز کردن آن محتویات کالری موجود در سیب زمینی را پایین میآورد.
- نخود فرنگی:
مصرف این ماده خوراکی به دلیل دارا بودن میزان بالایی از پروتئین، کربوهیدراتها، فیبر خوراکی و منیزیم برای حفظ سلامت توصیه میشود.
- باقلا:
باقلا نیز همچون تعداد زیادی از سبزیجات دیگر به دلیل دارا بودن پروتئین میتواند منبع مناسبی برای تامین نیاز بدن به این ماده مغذی باشد.
- عدس پخته:
عدس که در دسته حبوبات قرار دارد سرشار از پروتئین است. در حقیقت ۳۰ درصد از کالری عدس از پروتئین آن ناشی میشود و مصرف آن به دلیل دارا بودن فیبر خوراکی، مواد معدنی و ویتامین B توصیه میشود.
- نخود:
از ویژگیهای نخود نیز که در گروه حبوبات قرار دارد، دارا بودن حجم بالایی از پروتئین است. (ایسنا)
147