گاهی بچهها از تاریکی میترسند و برای همین اصلا حاضر نمیشوند به اتاقخواب خودشان بروند. گاهی اضطراب دارند و همین نگرانیها باعث بیخوابیشان میشود. بعضی وقتها هم هنوز برنامه خواب و بیداریشان تنظیم نشده و نمیتوانند خوب و آرام بخوابند. پس بیخوابیهای دوران شیرخوارگی و کودکی، همیشه هم جای نگرانی ندارد و نشاندهنده مشکلی جدی نیست، اما گاهی لازم است پدر و مادر توجه بیشتری به این موضوع داشته باشند تا اگر مشکلی وجود دارد، هرچه زودتر و بهتر برطرف شود.
بعضی از بچهها شب تا صبح، گریه میکنند و نه خودشان میخوابند و نه میگذارند پدر و مادر در طول شب استراحتی داشته باشند، اما همه هم مثل هم نیستند؛ گروه دیگری از شیرخواران، تمام طول شب را میخوابند و فقط گاهی برای شیر خوردن بیدار میشوند. پدر و مادرها هم که چنین تفاوتی را میبینند، نگران میشوند و به فکر حل مشکل میافتند. در حالی که میزان خواب و بیداری کودکان به طور طبیعی با یکدیگر تفاوت دارد و این موضوع نمیتواند نشانه مشکل باشد.
دکتر میترا حکیم شوشتری نیز در گفتوگو با جامجم این مطلب را تائید میکند و میگوید: در دو سه سال اول زندگی، تغییرات الگوی خواب را داریم و همین موضوع میتواند باعث بیخوابی یا بدخوابی کودکان شود. دلیل چنین وضعی هم این است که کودک هنوز ریتم بیولوژیک خوابش را به دست نیاورده است. برای همین گاهی میبینیم کودکان خردسال، شبها بیدار میمانند و در طول روز احساس خوابآلودگی میکنند و هر زمانی که بتوانند، میخوابند. این پزشک فوقتخصص روانپزشکی کودک و نوجوان با اشاره به این موضوع، به والدین توصیه میکند در سالهای اول تولد کودک، به او فرصت دهند تا ریتم بیولوژیک خواب و اشتهایش را به دست بیاورد.
وی با تاکید بر این که چنین وضعی میان کودکان مختلف، متفاوت است، ادامه میدهد: نباید خواب بچهها را با یکدیگر مقایسه کنید و به دلیل این که فرزندتان کمتر یا بیشتر از سایر کودکان میخوابد، نگران وجود مشکلی باشید زیرا از نظر سرشتی، ممکن است هر یک از افراد، الگوی خواب خاص خودش را داشته باشد.
الگوی خواب را به هم نزنید
آنطور که دکتر حکیم شوشتری میگوید افراد از نظر سرشتی به سه دسته تقسیم میشوند؛ گروه اول کسانی هستند که ساعتهای کم خواب هم برایشان کافی است و خواب کمتر از شش ساعت هم انرژی خوبی به آنها میدهد. دسته دوم اما برخلاف این گروه نیاز دارند بیش از 9 ساعت در طول روز بخوابند تا انرژی کافی را به دست آورده و بتوانند فعالیتهای روزمرهشان را انجام دهند. اغلب افراد اما میان این دو گروه قرار میگیرند و اگر بین شش تا 9 ساعت بخوابند، نیازشان تامین خواهد شد.
یکی از مهمترین مشکلاتی که معمولا والدین در روزهای ابتدایی سال تحصیلی و با شروع مدارس با آن روبهرو میشوند، بد خوابیدن کودکان دبستانی و پیشدبستانی است. بچههایی که سه ماه تعطیلات تابستان را تا نیمههای شب بیدار مانده و صبح تا هر ساعتی که دوست داشتهاند، خوابیدهاند براحتی نمیتوانند به برنامه قبلی برگردند و صبح زود از خواب بیدار شوند. دکتر حکیم شوشتری در اینباره توضیح میدهد: یکی از مهمترین دلایلی که باعث بدخوابی کودکان دبستانی و نوجوانان میشود، به هم خوردن الگوی خواب و جابهجا شدن ساعت خواب در طول تابستان و روزهای تعطیل است. در پیش گرفتن چنین برنامهای باعث میشود پس از پایان یافتن تعطیلات طولانی تابستان، بچهها هم نتوانند براحتی بخوابند و صبح زود بیدار شوند. در نتیجه طبیعی است آنها بیخوابی اول شب را تجربه کنند که خیلی هم آزاردهنده و ناراحتکننده خواهد بود.
در چنین مواردی، دکتر حکیم شوشتری توصیه میکند والدین اجازه ندهند کودکانشان در طول تعطیلات و بخصوص تعطیلات طولانی تابستان، خیلی الگوی خوابشان را تغییر دهند. وی میافزاید: بچهها به خواب عمیق که خواب یکسوم ابتدایی شب است، نیاز دارند تا سلامتشان تامین شود و مشکلی برایشان پیش نیاید، اما متاسفانه بسیاری از خانوادهها با شروع سال تحصیلی چنین مشکلی را تجربه میکنند و با بیخوابی کودکان در ساعات ابتدایی شب روبهرو میشوند. البته علاوه بر کودکان، برخی از نوجوانان هم ترجیح میدهند چنین برنامهای داشته باشند و در نتیجه در طول روز میخوابند یا سر کلاس درس حالت خوابآلود دارند که این وضع هم بر سلامت روانشان تاثیر میگذارد و هم عملکرد درسی آنها را تحت تاثیر قرار میدهد.
مشکلات روانپزشکی و تغییر الگوی خواب
دکتر حکیم شوشتری میگوید در برخی از بیماریهای روانپزشکی مانند بعضی از افسردگیها، اضطراب و... نیز تغییرات الگوی خواب مشاهده میشود. به طوری که گاهی افسردگی باعث افزایش میزان خواب میشود و گاهی هم با بیخوابی و کمبود خواب همراه است.
وی ادامه میدهد: برهمین اساس باید توجه داشت اگر بیخوابی، مسالهای سرشتی نباشد یا الگوی خواب به طور ناگهانی تغییر کند، حتما باید بررسیهای لازم انجام شده و علت بروز مشکل مشخص شود.گاهی هم ترسهای کودک باعث میشود او از خوابیدن فرار کند یا تنهایی به اتاق خوابش نرود. در چنین مواقعی، ترس باعث میشود کودک اضطراب زیادی را تجربه کند و در نتیجه خواب عمیقی نداشته باشد که در این شرایط هم حتما باید به کمک متخصصان، ترس را برطرف کرد تا او بتواند راحت بخوابد.
بچهها را برای خواب آماده کنید
بعضی وقتها، بچهها بیدار میمانند تا پدرشان به خانه برگردد و پس از آن آماده خواب میشوند، اما ممکن است در این ساعتهای پایانی شب، فعالیتهایی را انجام دهند که هیجانانگیز است و خواب آنها را مختل میکند. دکتر حکیم شوشتری با بیان این مطلب، توصیه میکند والدین پیش از خواب، فعالیتهای آرامی را برای کودک در نظر بگیرند تا هیجان زیادی نداشته باشد. بنابراین بچهها نباید در ساعتهای پایانی شب با بازیهای کامپیوتری سرگرم شوند یا برنامههای هیجانانگیز و تحریککننده داشته باشند تا بتوانند آرام و راحت بخوابند. وی میافزاید: دوش آب گرم، ماساژ کف سر، صحبت کردن پایان شب، ماندن کنار کودک و قصه گفتن برای او یا آرام حرف زدن کمک میکند کودک راحتتر و آرامتر بخوابد.
نیلوفر اسعدیبیگی / گروه سلامت
درباره این مشکل و برای مقابله با آن حرف و حدیثهای زیادی مطرح است. در این مطلب میخواهیم هشت باور رایج و اشتباه را درباره بیخوابیهای شبانه بررسی کنیم.
بیخوابی مشکلی روحی ـ روانی است
درست است که اضطراب و افسردگی دربیشتر موارد دلیل اصلی اینسومنیا یا بیخوابی محسوب میشود، اما باید بدانید عوامل دیگری نیز در بروز این مشکل دخالت دارد. در برخی موارد عواملی مانند مشکلات تنفسی، محیط اطراف یا حتی نوع بهداشت زندگی نیز در بروز بیخوابی بیتاثیر نیست.
به عقیده متخصصان، مصرف برخی از داروها مانند کورتونها نیز باعث بیدار ماندنهای شبانه میشود. در اصطلاح پزشکی به این نوع بیخوابی، بیخوابی اولیه (Primary insomnia) میگویند.
افرادی که دچاری بیخوابی هستند تمام شب بیدار میمانند
احتمالا برای شما هم پیش آمده است که صبح از خواب بیدار میشوید و شکایت میکنید تمام شب چشم روی هم نگذاشتهاید.
متخصصان این نوع بیخوابی را «شبه بیخوابی» مینامند؛ به این معنی که فرد دائم به خوابی مناسب و عمیق نیاز دارد و تصور میکند که شبها نمیخوابد.
این مشکل برای افرادی رخ میدهد که شبها درگیریهای ذهنی زیادی دارند. در نتیجه مشغله ذهنیشان بهقدری زیاد است که تصور میکنند نخوابیدهاند.
بیخوابی ژنتیک است
مساله ژنتیک بودن بیخوابی یکی از باورهای رایج نادرست است. امکان دارد که تمام اعضای خانوادهتان به بیخوابی مبتلا باشند؛ اما به این معنی نیست که شما نیز الزاما دچار این مشکل میشوید.
درست است که فاکتورهایی مانند واکنشهای مربوط به استرس که بخشی از عوامل بیخوابی است از خانواده به شما به ارث میرسد، اما خود مشکل بیخوابی مساله ژنتیک نیست.
چرت بعدازظهر، راهحلی برای مقابله با بیخوابی
چرت بعدازظهر یا زود خوابیدن برای جبران یک شب بیخوابی راهحل مناسبی است؛ اما نقشی در مشکل اینسومنیا ندارد. نباید کمبود خواب را با مساله بیخوابی اشتباه گرفت. افرادی که به بیخوابی مبتلا باشند هرچه بیشتر تلاش میکنند به خواب بروند کمتر موفق میشوند. چرت بعدازظهر نمیتواند مشکل بیخوابی را برطرف کند. برای مقابله با این مشکل به درمان مناسب نیاز دارید.
کتاب خواندن به خوابیدن کمک میکند
برخی افراد از کتاب خواندن یا تماشای تلویزیون و غیره برای خوابیدن کمک میگیرند. بیشک تکنیکهای زیادی برای خوابیدن وجود دارد، اما هر کسی متناسب با نوع بیخوابی و وضع خود به روشهای خاصی نیاز دارد. درست است که برخی افراد در مقابل تلویزیون به خواب میروند؛ اما همین صفحه پرنور، خواب را از سر برخی دیگر میرباید. همین اتفاق درباره کتاب خواندن نیز صادق است.
در برخی افراد خواندن کتاب نهتنها باعث خوابآلودگی و به خواب رفتن نمیشود، بلکه ذهن وی را هشیارتر میکند تا به خواندن ادامه دهد.
اگر شما به بیخوابی مبتلایید بهتر است به دنبال روشهایی باشید که برایتان مناسبتر است. برای این کار لازم است شیوههای متعددی را امتحان کنید.
بیخوابی برای سلامت مثل سم است
درست است که هفت تا هشت ساعت خواب شبانه برای سلامت لازم و مفید است، اما باید گفت که زمان استانداردی در این خصوص وجود ندارد. شما برحسب نیاز فردی و ژنتیک خود به ساعات خواب مشخصی نیاز دارید.
برخی از افراد بهطور ژنتیک خواب کمی نیاز دارند؛ در حالیکه برخی دیگر به ساعات خواب بیشتری نیاز دارند. محققان درباره تاثیر خواب روی سوختوساز و سلامت قلب و عروق به نتایجی دست یافتهاند، اما نباید تصور کرد که خواب کمتر از هشت ساعت باعث آسیب به سلامت میشود. به عقیده محققان، در حالت کلی خواب کمتر از پنج ساعت در شب به سلامت آسیب میزند.
بدن به کمخوابی و بیخوابی عادت میکند
بیشتر مردم تصور میکنند که بدنشان به مرور زمان به کمخوابی و بیخوابی عادت میکند. اما این باور اشتباه است. بیخوابی به خودی خود برطرف نمیشود و نیاز به درمان پزشکی دارد. در غیراین صورت بدنتان در معرض آسیب قرار میگیرد. اگر بعد از مدتی بیخوابیهای شبانهتان رفع نشود حتما به متخصص اختلالات خواب مراجعه کنید.
در صورت بیخوابی حتما باید قرص خواب مصرف شود
هر نوع بیخوابی لزوما نیازی به مصرف قرص خواب ندارد. همه چیز به نوع بیخوابی و وضع فرد بستگی دارد. مصرف این قرصها در افرادی که دچار اینسومنیای مزمن هستند مشکلساز است و احتمال اعتیاد به این قرصها را بیشتر میکند.
به عقیده متخصصان اختلالات خواب، وقتی فرد قرص خواب مصرف میکند، مشکل موقتاً حل میشود. اما به محض اینکه مصرف قرصها قطع شود بیخوابی دوباره شروع میشود. قرصهای خواب در مواردی که دشواری در به خواب رفتن به دلیل اختلالات دردناک باشد تجویز میشود. قبل از مصرف هر نوع قرص خوابی لازم است به متخصص اختلالات خواب مراجعه کنید.
Style Devie / مترجم: فاطمه مهدیپور
سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)
اگر شبها به سختی به خواب میروید یا در طول شب چندین بار از خواب بیدار میشوید بد نیست بدانید این مشکلی است که افراد بسیاری با آن مواجه هستند و می تواند پیامدهای نامطلوبی برای سلامت بدن داشته باشد.