3. نقش وقف در محیط زیست
3-1. تعریف وقف
وقف در اصطلاح فقهی به معنی « تحبیس الاصل و اطلاق المنفعة » اســت؛ یعنی اصل مال و ریشه آن را ثابت نگهداشتن و منفعت آن را رها نمودن تا دیگران از آن بهره مند شوند ( مکی العاملی، ج 3: 163). به عبارت دیگر واقف اصل مال را از ملک خود خارج تا دیگرانی که این مال برای آنان وقف شده اســت ( موقوف علیهم ) از منافع آن بهره مند شوند. لذا واقف پس از اجرای عقد وقف، حق هر گونه تصرفی در این مال از قبیل بیع، هبه، وصیت و امثال آن را از خود سلب می نماید و این به معنی ثابت کردن اصل مال اســت.3-2. وقف در قرآن کریم
در قرآن کریم به طور صریح ذکری از موضوع وقف نشده اســت، بلکه عموم آیاتی که بر صدقه دادن، نیکی به مردم و انجام کارهای خیر وعام المنفعه تأکید می نماید. به عنوان یک عمل صالح وقف را نیز در بر می گیرد. از جمله آیات ذیل:3-3. وقف در احادیث
روایات و احادیث بسیاری در اهمیت این کار خیر و مردمی وجود دارد که تنها به ذکر یک مورد بسنده می شود:3-4. شرایط وقف
در کتب فقهی برای وقف شروطی ذکر شده اســت که به ذکر آن از کتاب تبصره بسنده می شود:3-5. انواع وقف
وقف از جهات گوناگون قابل تقسیم بندی اســت. از یک نظر وقف به دو دسته تقسیم می شود:3-6. تأثیر پویایی وقف در اسلام
وقف از دو ویژگی مهم برخوردار اســت که هر دو مورد موجب تقویت این نهاد مردمی و اجتماعی می شود:3-7. نمونه هایی از نوآوری در وقف
بررسی وقف نامه های گذشته و حال کشورمان نشان می دهد که بخشی از عایدات حاصل به طور عام وقف امور خیریه شده اســت و بخشی دیگر به موارد خاصی مانند تأسیس یا تعمیر و نگهداری مساجد، مقابر، تکایا و حسینیه ها، پلها و جاده ها، کاروانسراها، مدارس و حوزه های علمیه، تأسیس آب انار و حمام و دیگر اماکن عام المنفعه اختصاص یافته اســت. همچنین موارد دیگری مانند عزاداری حضرت سید الشهداء ( علیه السلام ) و دیگر مراسم مذهبی، اطعام فقرا، تهیه لباس و مسکن، کمک به در راه ماندگان، روشنایی مساجد و معابر و امثال آن در وقف نامه ها به چشم می خورد. لکن همان گونه که ذکر شد، نیازهای جدیدی در جامعه امروزی مشاهده می شود که مساعدت های مالی مردمی از قبیل منافع دائمی وقف می تواند در رفع آنها بسیار راهگشا باشد. برای نیل به این هدف ضروری اســت که در نهاد وقف نوآوری هایی صورت گیرد تا مردم با حفظ اشتیاق در موقوفه های متعارف، نیم نگاهی نیز به معضلات جدید جامعه داشته باشند. گرچه در سالهای اخیر شاهد برخی موقوفه ها با مصارف خاصی هستیم که به چند مورد اشاره می شود:پی نوشت ها :
1. « لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون و ما تنفقوا من شیء فان الله به علیم » (آل عمران/92).
2. « ... وما تقدموا لانفسکم من خیر تجدوه عند الله هو خیرا و اعظم اجرا و استغفروا الله ان الله غفور رحیم » (مزمل/20).
3. « لیس لبر تولوا وجوهکم قبل المشرق و المغرب و لکن البر من آمن الله و الیوم الاخر و الملائکه و الکتاب و النبیین و ءاتی المال علی حبه ذوی القربی و الیتامی و المساکین و ابن السبیل و السائلین و فی الرقاب و اقام الصلوه و ءاتی الزکوة و الموفون بعهدهم اذا عاهدوا و الصابرین فی الباساء و الضراء و حین الباس اولئک الذین صدقوا و اولئک هم المنقون » (بقره/177).
4. « المال و البنون زینة الحیوة الدنیا و الباقیات الصالحات خیر عند ربک ثوابا و خیر املا » (کهف/46).
5. « و یزید الله الذین اهتدوا هدی و الباقیات الصالحات خیر عند ربک و خیر مردا » (مریم/76).
6. عن ابی عبدالله علیه السلام انه قال: لیس یتبع الرجل بعد موته من الاجر الا ثلاث خصال: صدقة اجراها فی حیاته فهی تجری له بعد موته، او ولد صالح یدعو له، او سنة هدی استنها فی بها بعده.
7. ... و شروطه: القبول و التقرب و الاقباض والتنجیز والدوام و اخراجه عن نفسه.
8. « ان الله یامرکم ان تؤدوا الامانات الی اهلها » (نساء/58).
مقدمه
از حدود یک قرن پیش که انقلاب صنعتی به وقوع پیوست و جهان اندکی بیش از یک میلیارد جمعیت داشت، مردم جهان در این اندیشه بودند که با پیشرفت سریع صنعتی و رسیدن به پایان قرن بیستم دوران طلایی زندگی و رفاه و آسایش فراوان در انتظار آنهاست. لکن با آغاز قرن بیست و یکم نه تنها آن رؤیاها محقق نشد و رشد صنعتی به صورت فراگیر اتفاق نیفتاد، بلکه جمعیت جهان شش برابر شده و، به جز کشورهای معدودی، بقیه کشورها با فقر و تنگدستی دست و پنجه نرم می کنند و به رشد و توسعه ای که پیش بینی می شد نرسیده اند.1. نکاتی در باب توسعه و محیط زیست
1-1. تعریف توسعه پایدار
برای مفهوم « توسعه پایدار » تعاریف متعددی مطرح شده اســت که کمیسیون جهانی محیط زیست و توسعه (World Commission on Environment and Development = WCED) از بین 60 تعریف ارائه شده به کمیسیون، تعریف زیر را برگزیده اســت: « توسعه پایدار توسعه ای اســت که احتیاجات نسل حاضر را، بدون لطمه زدن به توانایی نسل های آتی در تأمین نیازهای خود، برآورده نماید ». بر اساس این تعریف، کمیسیون بر عدالت بین نسل ها و درون نسل ها و اولویت بالای نیازهای ضروری فقرا، تفکیک فعالیت های اقتصادی و اثرات زیست محیطی و انتقال میراث های سرمایه ای به نسل های آینده تأکید می نماید (WCED 1987: 43).1-2. تقابل توسعه و محیط زیست
وقتی از ضرورت حفظ محیط زیست سخن به میان می آید، در ابتدا این موضوع متبادر به ذهن می شود که به خاطر حفظ محیط زیست برخی از زمینه های توسعه ای با مشکل روبه رو خواهد شد؛ به بیانی دیگر، محیط زیست یک عامل محدود کننده توسعه به شمار می آید. اما واقعیت آن اســت که حامیان محظ محیط زیست چنین مسأله ای را مد نظر ندارند، بلکه هدف آن اســت که توسعه در بستری حرکت کند که از منابع طبیعی و محیط زیست استفاده صیانتی شود نه بهره برداری تخریبی.1-3. GDP سبز چیست؟
امروزه در راستای حفظ و صیانت از محیط زیست میزان هزینه هایی را که دولت ها در این راستا متقابل می شوند از ارزش پولی محصول ناخالص داخلی کسر می کنند، که به آن GDP سبز می گویند. هر قدر این هزینه ها بیشتر باشد، بیانگر اهتمام بیشتر آن کشور به حفظ محیط زیست اســت.1-4. مشکلات زیست محیطی در جهان
بانک جهانی بدون توجه به ارزش رفاهی محیط زیست سالم و تنها بر اساس مشکلات زیست محیطی که منجر به وارد کردن ضرر و زیانی به سلامت و بهره وری شمار وسیعی از مردم در کشورهای رو به توسعه می شود، مشکلات و مسائل زیست محیطی را به شرح زیر بیان می کند:1-5. چه باید کرد؟
براین اساس هر گونه سیاستی که در راستای توسعه اقتصادی اتخاذ می شود باید در راستای حفظ منابع طبیعی و محیط زیست باشد. ترویج درختکاری و جنگل سازی، جلوگیری از فرسایش خاک، بیابان زدایی، جلوگیری از هدر رفتن آبها و تبخیر بیش از حد آنها، مبارزه با آلودگی آب، هوا و خاک و اتخاذ راه های صحیح بهداشتی در دفع پسماندها و پس آب ها، حفاظت از گونه های مختلف گیاهی و جانوری بخصوص پرندگان مهاجر از این نمونه سیاست ها اســت.1-6. تعویق مشکلات زیست محیطی
ممکن اســت این سؤال مطرح شود که آیا می توان مشکلات زیست محیطی را به تعویق انداخت و همان طوری که وینود تاماس گفت رهیافت « اول رشد - سپس پاکسازی » را اتخاذ نمود؟ پاسخ کاملاً روشن و واضح اســت که این سیاست نه تنها به نفع این کشورها نیست، بلکه ممکن اســت در مواردی به مشکلات جبران ناپذیری منجر شود یا هزینه های بسیار گزافی را تحمیل کند. که از تمام رشدی که داشته اند بیشتر باشد. شاهد یوسف و جوزف استیگلیتز معتقدند که بسیاری از این قبیل کشورها می تواند سیاستهای برد - برد را در پیش گیرند که موجب کاهش هزینه های زیست محیطی بدون کاستن از رشد اقتصادی می شود ( میر 1384: 277).1-7. محیط زیست و حکومت ها
متأسفانه یکی از مشکلاتی که به حکومت ها مربوط بوده و همواره خسارات جانی و زیست محیطی جبران ناپذیری را به دنبال داشته، مسأله جنگ بین کشورها اســت. مؤسسه بین المللی مطالعات استراتژیک هزینه های جنگ قرن بیستم را به شرح ذیل بر آورد کرده اســت:1-8. مهاجرت و محیط زیست
یکی دیگر از مسائلی که موجب بروز مشکلاتی در محیط زیست هر جامعه ای می شود مسأله مهاجرت درون مرزی و برون مرزی یا بین المللی (international migration) اســت. کمبود آب، زمین زراعی مناسب، سرمایه و دیگر نهاده های تولید کشاورزی موجب می شود تا روستاییان و کشاورزان خانه و دیار را ترک کنند و به امید دستیابی به شغل مناسب تر، درآمد بیشتر و زندگی بهتر به شهرها روی آورند. افزایش جمعیت شهری تخریب محیط زیست و برخی مشکلات اقتصادی را به شرح زیر به دنبال دارد:2. اسلام و محیط زیست
2-1. محیط زیست در پرتو قرآن کریم
اسلام دیدگاه بسیار دقیق و همه جانبه ای نسبت به محیط زیست و حفظ آن و رعایت حقوق دیگران در استفاده آحاد مردم از این منابع خدادادی دارد و در قرآن کریم به آن تأکید شده اســت:پی نوشت ها :
1. دانشجوی دکتری علوم اقتصادی دانشگاه امام صادق (ع). mohebi@isu.ac.ir
2. « إِنّا کُلَّ شَیْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرِ » (قمر 49).
3. « و کُلَّ شَیْءٍ عِندَهُ بِمِقْدَار » (رعد/8).
4. « ... هُوَ أنشَأکُم مِّنَ الأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَکُمْ فِیهَا » (هود/61)
5. « ... وَأنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ أزْوَاجًا مَّن نَّبَاتٍ شَتَّی » (طه/53)
6. « وَ جَعَلْنَا مِنَ الْمَاء کُلَّ شَیْءٍ حَیِّ أفَلَا یُؤمِنُونَ » (انبیا/30).
7. « اُحِلَّ لَکَمْ صَیْدُ الْبَحْرِ وَ طَعَامُهُ مَتَاعًا لَّکُمْ وَ لِلسَّیَّارَهِ وَ حُرَّمَ عَلَیْکُمْ صَیْدُ الْبَرَّ مَا دَمْتُمْ حُرُمًا وَاتَّقُواْ اللهَ الّذِیَ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ » (مائده/96).
همین چند هفته قبل بود که رئیسجمهور منشور حقوق شهروندی در کشور را مطرح کردند و متولیان محیط زیست هم بخش حقوق شهروندی در حوزه محیط زیست را منتشر کردند.
در ماده 112- حفاظت از محیط زیست - که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند- وظیفهای همگانی است. از این رو فعالیتهای اقتصادی و غیر آنکه با آلودگی محیطزیست یا تخریب غیرقابلجبران آن همراه باشد، ممنوع است. حفاظت، بهسازی و زیباسازی محیطزیست و گسترش فرهنگ حمایت از محیطزیست حق شهروندان است و دولت این حق را در برنامهها، تصمیمات و اقدامهای توسعهای، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، دفاعی و امنیتی مدنظر قرار میدهد و با آلودگی و تخریب محیطزیست مقابله میکند.
ماده 113- هر شهروند حق بهرهمندی از محیطزیست سالم، پاک و عاری از انواع آلودگی، ازجمله آلودگی هوا، آب و آلودگیهای ناشی از امواج و تشعشعات مضر و آگاهی از میزان و تبعات آلایندههای محیطزیست را دارد. دستگاههای اجرایی برای کاهش آلایندههای زیستمحیطی بهویژه در شهرهای بزرگ تدابیر لازم را اتخاذ میکنند.
ماده 114- هرگونه اقدام بهمنظور توسعه زیربنایی و صنعتی مانند احداث سدها و راهها و صنایع استخراجی، پتروشیمی یا هستهای و مانند آن باید پس از ارزیابی تأثیرات زیستمحیطی انجام شود. اجرای طرحهای توسعهای منوط به رعایت دقیق ملاحظات زیستمحیطی خواهد بود.
ماده 115- دولت با ایفای نقش بینالمللی مؤثر از طریق همکاریهای اقتصادی، تبادل اطلاعات، انتقال دانش فنی و مبادله فرهنگی برای تحقق توسعه پایدار همهجانبه و متوازن و رفع موانع بینالمللی اقدام خواهد نمود. حق شهروندان است که از مزایا و منافع فنآوریهای نو در کلیه زمینهها از جمله بهداشتی، پزشکی، دارویی، غذایی، اقتصادی و تجاری بهرهمند شوند.
سوال اینجا است آیا رعایت دغدغههای زیست محیطی در حوزه پسماند در استان مازندران انجام میشود.
مدت 17 سال است که موضوع عدم ساماندهی پساماند گریبانگیر مردم در بابل است، چندین سال است که زبالههای نوشهر به صورت نامناسب دفن میشود، 11 سال است که مشکلات اجتماعی شدید بابت حمل نامناسب زباله گیربانگیر مردم در منطقه چهاردانگه مازندران است، اخیرا مردم منطقه چهاردانگه مازندران و چندین سال است که مردم بابل در انتقاد به ساماندهی نامناسب زباله مواردی را مطرح کردند، متولیان امور به جای حل مسئله تلاش دارند این انتقادها را به نوعی نامناسب پاسخ دهند.
چرا مسؤولان بهداشتی استان مازندران وقتی رئیس محیط زیست ساری نسبت به وجود زبالههای عفونی انتقاد کرد در راستای حمایت از این مدیر اقدام اثرگذار و موجهای در این مدت نداشتند.
چرا با وجود مطرح شدن آلودگی در آب شرب مردم در منطقه تلمادره ساری، آب منطقهای مازندران و آب فاضلاب روستایی سکوت اختیار کردند، مسؤولان دانشگاه علوم پزشکی مازندران اگر نسبت به دفن نامناسب زباله انتقاد و حرفی داشتند چرا دغدغههای خویش را مطرح نکردند.
چرا دغدغه مردم در بابل تا زمانی که مطرح میشود سیاسی تلقی شده و همه مشکلات و نارساییهای خودشان را پای نظام میگذراند.
بحث ساماندهی زباله در استان مازندران در دوره طاهایی مطرح و در این دوره استاندار مازندران هم اعلام کرد که نسبت به ساماندهی آن اقدام مناسب انجام میدهد اما آنچه تاکنون دیده شد همهاش وعده وعید است. وقتی با انتقاد مردمی مواجه میشوند به جای حل کردن مسئله، صورت مسئله را پاک میکنند و به مردم انگ سیاسی بودن را میزنند.
آیا فرصت 17 ساله مردم برای ساماندهی زباله در بابل، مشکلات و آلودگی چند ساله در نوشهر و صبر چندین ساله مردم در چهاردانگه مازندران کافی نیست، آیا واقعا حق کسانی است که زباله مردم سایر نقاط استان را تحمل کردند و محیط زیست آنها به شدت آلوده شد و امروز با انواع و اقسام بیماری در حال مبارزه هستند و نمیخواهند که دیگر شاهد انتقال زباله به محل زندگی آنها باشیم، انگ سیاسی بودن بزنیم.
متولیان بهداشتی چند بار نسبت به ساماندهی نامناسب پسماند هشدار دادند؟ هشدار ندادید اشکال ندارد، چرا نسبت به ساماندهی پسماند مراکز درمانی خصوصی که متولی آنها هستید اقدام اساسی نکردید؟
این روزها بحث آلودگی آبهای زیر سحطی در منطقه چهاردانگه ساری مطرح شد، شهرداری مرکز استان نسبت به این موضوع واکنش نشان داد و در جلسهای که در شورا داشت از مطرح شدن آلودگی آب در این منطقه گلایه کرد و بحث احداث تاسیسات 2 میلیارد تومانی که در محل دفن زباله ساری را پیش کشید، اگر این دستگاه کار میکرد در حال حاضر مردم با مشکل آلودگی آب که آزمایشات آن موجود هست مواجه نمیشدند.
انتظار است مسؤولان امور به جای فرافکنی، واقعیت و مشکلات را پذیرا باشند و از همه ظرفیت خویش برای ساماندهی پسماند در استان اقدام کنند.
نکته آخر، کمکاری خودمان را به پای نظام نگذاریم، زباله مشکل اجتماعی است و باید اجتماعی بماند، از افرادی که نسبت به انتقال نامناسب زباله حرف دارند، حرفشان پذیرفته و با همه وجود برای ساماندهی مناسب زباله اقدام شود.
زاهدان - ایرنا - نیره پور ملایی طی مراسمی امروز/یکشنبه/ به عنوان نخستین مدیرکل زن حفاظت محیط زیست کشور به سمت مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان منصوب و معرفی شد.
دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران با تاکید بر اینکه باید مراقب بود تجربه عسلویه در توسعه سواحل مکران تکرار نشود، گفت: سند توسعه مکران باید با هدف انتفاع ساکنان منطقه و ملاحظات زیست محیطی تهیه و تصویب شود.
رئیس اداره ارزیابی استانداردهای محیط زیست شهرداری تهران گفت: هفتمین خانه دوستدار محیط زیست مطابق با استانداردهای زیست محیطی ویژه پایتخت لوح تقدیر و گواهینامه دریافت کرد.
از آن تاریخ به بعد مدیریت محیط زیست استان مازندران با معرفی سرپرست اداره میشد و هر روز خبر تغییر زمان معرفی مدیرکل جدید باعث میشد که سرپرست این ارگان در بلاتکلیفی به سر ببرد.
یک ماه بعد از رفتن مهردادی، گزینههای برای مدیریت این پست حساس در استان مازندران مطرح بود اما خانم ابتکار به ظاهر وقت نداشت که مدیرکل محیط زیست استان مازندران که بسیار شکننده است را معرفی کند.
معصومه ابتکار سرانجام بعد از سه ماه، ابراهمی کارنامی را متقاعد کرد که به عنوان مدیرکل محیط زیست استان مازندران مشغول به کار شود. ابراهیمی مدیریت محیط زیست استان سمنان و استان مرکزی را در کارنامه خویش دارد و به عنوان مدیرکل محیط زیست مازندران فردا معارفه میشود.
دانش > محیط زیست جهان - همشهری آنلاین:
رکورد گرمترین سال، رسوایی شرکتهای خودروسازی و مرگ تدریجی صخرههای بزرگ مرجانی استرالیا از جمله خبرهای ناگوار زیستمحیطی در سال میلادی ۲۰۱۶ بودند.
به گزارش ایرنا، برخی از رخدادهای سال 2016 در حوزه محیط زیست به شرح زیر است:
با تداوم روند گرم شدن کره زمین از زمان آغاز ثبت دمای هوا تاکنون، سال 2016 این رکورد را جا به جا کرد. دمای کره زمین در مقایسه با دوران پیش صنعتی (اواسط قرن 19) 1/2 درجه سانتیگراد افزایش داشته است.
آزمایشهای متعدد اثبات کردند که تقریبا تمامی خودروهای دیزلی تولیدی دستکاری شده و سیستم تصفیه اگزوز آنها آن گونه که مقرر است، عمل نمیکند. نتیجه این رسوایی به معنای در خطر قرار گرفتن زندگی ساکنان شهرها و افزایش میزان مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا است. این واقعه موجب شده تا اینک بحثهای متعددی در رابطه با حذف خودروهای دیزلی از شهرها در سراسر جهان به جریان افتد.
در ماه مارس شهر فوکوشیما در کانون توجه قرار گرفت؛ پنج سال پیش در رآکتورهای 1،2 و 3 نیروگاه هستهای این شهر، سوخت هستهای ذوب شد و رآکتور 4 آن نیز آتش گرفت. نیروگاه فوکوشیما هنوز تحت کنترل کامل درنیامده و نشت مواد رادیواکتیو ادامه دارد. به گفته دولت ژاپن فاجعه اتمی فوکوشیما تا بدین جا 175 میلیارد دلار خسارت برجای گذاشته است.
دیواره بزرگ مرجانی در شرق استرالیا بزرگترین مجموعه صخرههای مرجانی در دنیا به شمار میرود و به عنوان میراث جهانی زیستمحیطی یونسکو به ثبت رسیده است. افزایش دمای آب اقیانوسها در سالهای اخیر موجب مرگ مرجانها و تغییر رنگ آنان به سفید شده است. دیواره بزرگ مرجانی 2 هزار کیلومتر طول دارد و 400 نوع مختلف مرجان، 1500 نوع ماهی بیش از 4 هزار گونه از نرمتنان در آن جا خانه دارند.
گلایفوزیت (گلیفسات) پرفروشترین سم علفکش در جهان است. طبق اعلام آژانس جهانی تحقیقات سرطان این محصول سرطانزاست و در محصولات کشاورزی میتوان ردپای آن را یافت. اعلام موضوع به بحثها و کشمکشهای متعددی در رابطه با مصرف این سم علفکش دامن زده است. کمیسیون اروپا تا پایان سال 2017 استفاده از گلایفوزیت را مجاز دانسته است. قرار است تا آن زمان پژوهشهای بیشتری روی این محصول شیمیایی صورت بگیرد.
هواپیمای خورشیدی "ایمپالس 2" ساخته دانشمندان سوئیسی توانست در سال 2016 دور دنیا پرواز کند. صفحههای خورشیدی نصب شده روی بالهای دراز این هواپیما سوخت مورد نیاز برای ملخ و باتری تعبیه شده در بدنه را تأمین کردند. به این ترتیب خلبانها این امکان را داشتند که در شب نیز به پرواز خود ادامه دهند.
سال 2016 در بسیاری از نقاط کره زمین شاهد آبوهوای طغیانگر در فصول مختلف بودیم؛ موجی از هوای داغ و سوزان، آتشگرفتن جنگلها و بروز سیلاب. هرچند گرمایش زمین در سالهای اخیر موجی از تغییرات آبوهوایی را به همراه داشته است، اما با این حال هنوز نمیتوان با قطعیت آن را عامل تکتک رخدادهای آبوهوایی یاد شده دانست.
90 درصد از مردم جهان با آلودگی شدید هوا دست و پنجه نرم میکنند. طبق پژوهش سازمان جهانی بهداشت سالانه نزدیک به شش میلیون نفر در اثر پیامدهای آلودگی هوا جان خود را از دست میدهند. این معضل بیش از همه در شهرهای بزرگ قربانی میگیرد. تردد وسایل نقلیه، سوزاندن چوب و ذغالسنگ سه عامل مهم ایجاد آلودگی هوا در جهان به شمار میروند.
چین و آمریکا در ماه سپتامبر بر پیمان جهانی تغییرات آبوهوایی موسوم به "توافقنامه اقلیمی پاریس" مهر تأیید زدند. این توافقنامه اینک از سوی 118 کشور تصویب شده و از روز 4 نوامبر رسما به اجرا گذاشته شد. طبق توافقنامه تاریخی پاریس جامعه بینالمللی موظف است تا با در پیش گرفتن اقدامات پیشگیرانه میانگین گرمایش زمین را تا "زیر دو درجه سانتیگراد" نسبت به شروع انقلاب صنعتی نگاه دارند.
هواپیما یکی از مهمترین عوامل آلودهکننده محیط زیست است. افزایش رونق سفرهای هوایی به معنای افزایش تولید گازهای گلخانهای است. در ماه اکتبر 191 کشور در کیگالی، پایتخت رواندا بر سر کاهش تولید گازهای گلخانهای به توافق رسیدند و متعهد شدند تا سال 2021 با اجرای پروژههای مختلف سهم کوچکی در راستای تحقق این هدف ایفا کنند. با این حال اقدامات پیشبینیشده برای جلوگیری از تغییرات اقلیمی همچنان ناکافی هستند.
45 کشور جهان در کنفرانس اقلیمی مراکش متعهد به چشمپوشی از ذغالسنگ و استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر شدند. مراکش نخستین نیروگاه عظیم خورشیدی خود را (تصویر) به راه انداخته است. این نیروگاه بزرگترین نیروگاه خورشیدی جهان به شمار میرود که در شهر ورزازات ساخته شده است.