جوانی به نام «آروین» ۲۴ ساله، برای رفع چند مشکل گوارشی خود و کمی هم کم کردن اضافه وزنش از یک رژیم غذایی پیشنهاد شده در فضای اینترنت که بر پایه مصرف سبزی‌های مختلف و آب آنها شکل گرفته پیروی می‌کند پس از مدتی دنبال کردن این رژیم و کاهش ۶ کیلوگرم از وزن اضافه خود، گرفتار عوارضی بسیار از نظر سلامتی میشود. حال این موضوع با حضور خود او، دکتر رضا راست‌منش (متخصص تغذیه)، دکتر مهدی مقدسی (متخصص مغز و اعصاب)، دکتر علی‌اکبر حاج‌آقامحمدی (فوق تخصص گوارش و کبد) و دکتر امیر مردانی (متخصص پزشکی ورزشی) مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته که برای اطلاعتان در ادامه منتشر شده است:
*آقای آروین چطور تصمیم گرفتید بدون مشورت با متخصص چنین رژیمی بگیرید؟
مدتی بود که به دلیل درس و دانشگاه و کار، برنامه غذایی‌ام به شدت به‌هم ریخته بود. فرصت کافی برای غذا خوردن نداشتم و معمولا سر پا در دانشگاه یا در مسیر رفتن به محل کار فست‌فود یا کیک و پیراشکی یا بیسکویت می‌خوردم. بعد از گذشت مدتی نه‌تنها شکم آوردم بلکه به شدت دچار نفخ و یبوست و بعد همورویید شدم. اوایل قرص دینه مصرف می‌کردم اما بعد به توصیه پزشکم به‌جای داروهای ملین، مصرف سالاد را در برنامه غذایی‌ام بیشتر کردم. بعد از مدتی مشکلات گوارشی‌ام بهبود پیدا کرد تا اینکه در یکی از سایت‌های اینترنتی در مورد رژیم سبزیجات و تاثیر آن در کاهش وزن، مطلبی خواندم. بعد از امتحانات دانشگاه، رژیم را شروع کردم و هر روز یک لیوان بزرگ آب سبزیجاتی نظیر آب هویج، سیب‌زمینی، ترب سفید، گوجه‌فرنگی، اسفناج و کرفس یا پوره انواع سبزیجات را 20 دقیقه قبل از هر وعده غذایی می‌خوردم زیرا می‌خواستم در عرض یک هفته کلی وزن کم کنم.
*و نتیجه چه شد؟
اوایل حالم خوب بود ولی بعد از 3-2 روز دچار دل درد، دل‌پیچه و اسهال شدید شدم. مدتی رژیم را کنار گذاشتم تا وضع مزاجی‌ام درست شود و چند روز بعد دوباره با نصف لیوان آب سبزیجات قبل از هر وعده شروع کردم اما نتوانستم خیلی ادامه دهم چون میگرنم عود کرد و دچار ضعف بدنی شدیدی شدم. به کل رژیم را کنار گذاشتم و حتی مدتی استراحت کردم اما با کمترین کاری احساس ضعف می‌کردم. در نتیجه به متخصص داخلی مراجعه کردم و برایم آزمایش نوشتند و متوجه شدم دچار کمبود آهن، روی، اسیدهای چرب امگا 3، ویتامین B و D هستم.
*با این رژیم وزن هم کم کردید؟
بله 6 کیلوگرم اما یک هفته بعد از قطع رژیم، دوباره چند کیلوگرم به وزنم اضافه شد.
*برای جبران کمبودها چه می‌کنید؟
فعلا زیر نظر متخصص تغذیه هستم. ایشان معتقد است که وزنم خوب است و اضافه وزن چندانی ندارم و بهتر است تغذیه متعادل و متنوعی داشته باشم و برای کاهش سایز دور شکمم روزی نیم‌ساعت پیاده‌روی کنم. سعی کرده‌ام برنامه کاری‌ام را سبک‌تر کنم و وقتی را به خوردن ناهار اختصاص دهم. مادرم هم بشدت هوایم را دارد و اجازه نمی‌دهد حتی یک روز لب به فست‌فود بزنم.
*فکر می‌کنید دلیل مشکلاتتان سبک زندگی قبلی‌تان بوده یا رژیم سبزیجات؟
سبک زندگی‌ام که در کل اشتباه بوده و به خاطر مصرف طولانی مدت فست‌فود دچار کمبود بودم اما این رژیم باعث شد مشکلاتم بیشتر شود.
دکتر رضا راست‌منش (متخصص تغذیه):
با یک مقاله خواندن دکتر نمی‌توان شد!
*نظرتان در مورد پیروی از رژیم سبزیجات برای کاهش وزن چیست؟
اول از جنبه میزان کالری به این رژیم نگاه می‌کنم و بعد از جنبه عوارضی که میتواند داشته باشد. فردی که فقط رژیم سبزیجات می‌گیرد، کالری بسیار کمی دریافت می‌کند و طبیعی است که به سرعت وزن کم کند اما فراموش نکنیم اساسا نیاز به انرژی، تابعی از نیازهای متابولیکی و فیزیکی بدن است. فردی که هیچ فعالیتی ندارد، روزانه به طور میانگین به 800 کیلوکالری نیاز دارد که این مقدار صرف کارهای حیاتی مثل ضربان قلب، تنفس، تنظیم دمای بدن و عملکرد کلیه‌ها و... میشود. اگر فردی در روز کمتر از 800 کیلوکالری مصرف کند، به ناچار بدن برای تامین انرژی مورد نیاز رو به سوزاندن عضلات می‌آورد و شاهد تحلیل و افتادگی پوست و عضلات خواهیم بود.
وقتی عضلات سوزانده میشود، بخشی از پتاسیم موجود در آنها وارد خون میشود. فردی که رژیم سبزیجات دارد و به‌ویژه سبزیجاتی مثل جعفری که پتاسیم بالایی دارد، مصرف می‌کند به مراتب میزان پتاسیم خونش بالاتر می‌رود که اصطلاحا به آن «هیپرکالمی» می‌گویند که در موارد خفیف تا متوسط علائمی مثل گرفتگی‌های عضلانی از جمله تیک عضلات پلک یا عضلات دستگاه گوارش و دردهای تیرکشنده معده و روده و حتی گرفتگی عضلات دست، تپش قلب، تهوع، استفراغ و... دارد و در موارد شدید میتواند باعث آسیب قلبی شود.
*اگر فرد از سایر سبزیجات مثلا کرفس استفاده کند چطور؟ می‌گویند این سبزی چربی‌سوز است!
هر نوع ماده غذایی اگر به اندازه مصرف شود، خوب است و حیات‌بخش اما زیاده‌روی در مصرف همان ماده غذایی میتواند مسمومیت‌زا باشد. ترب سفید منبع خوبی از ترکیب‌های گوگردی است. این ترکیب‌ها به کبد در سم‌زدایی کمک می‌کنند اما همین ترکیب‌ها وقتی از حد مشخصی بیشتر مصرف می‌شوند، برای کبد آسیب‌زا هستند. حتی آب هویج که منبع خوب بتاکاروتن است اگر زیاد یعنی روزانه 3-2 لیوان مصرف شود، مسمومیت‌زاست و باعث بروز حالتی به نام «هیپرکاروتنمی» میشود.
متاسفانه در کشور ما افراد با خواندن یک مقاله که آب فلان سبزی مفید است و معجون کاهش وزن است رو به مصرف بی‌رویه آن می‌آورند. مفید بودن تعریف دارد. باید گفت چه چیزی در چه حد و برای چه کسانی مفید است. هدف از درج برخی مقالات علمی در مجلات افزایش آگاهی افراد است اما نباید فکر کرد با کسب همین میزان اطلاعات می‌توانیم کارشناس باشیم. دریای علم، وسعت بی‌نهایتی دارد و صرفا با خواندن یک مقاله نمی‌توان کارشناس شد.
در مورد کرفس نیز هیچ منبع علمی در دنیا نشان نداده این سبزی تاثیر چشمگیری در کاهش وزن داشته باشد. کرفس منبع غنی از برخی مواد به نام فورانوکومارین‌هاست که جذب اشعه UV توسط پوست را افزایش می‌دهد و باعث تشدید علائم پوستی در افراد مستعد به لوپوس میشود.
لوپوس بیماری پوستی است که میتواند به تنهایی یا همراه با روماتیسم مفصلی دیده شود. در بعضی از بیماران، بیماری روماتیسم بعد از آنکه مفاصل را درگیر می‌کند، میتواند در برخی افراد تظاهرات پوستی هم بدهد. در این افراد، اضافه وزن خود یک عامل مخرب مفصلی است. برخی از این افراد به جای آنکه وزنشان را با یک رژیم سالم پایین بیاورند همیشه دنبال روش‌های میان‌بر هستند و بعضی وقت‌ها رو به مصرف آب کرفس می‌آورند که نه تنها فرصت طلایی کاهش وزن را از بین می‌برند، بلکه حساسیت پوستی را نیز در بعضی از این افراد افزایش می‌دهد و اگر مبتلا به لوپوس باشند، حساسیت این افراد را تشدید می‌کند.
*یکی از مشکلات گوارشی رایج یبوست است. آیا مصرف آب سبزیجات، آن را برطرف می‌کند؟
مصرف سبزیجات و فیبر همراه غذا به رفع این مشکل گوارشی کمک می‌کند اما فراموش نکنیم رژیم سبزیجات روش مناسبی برای درمان این مشکل نیست. عضلات روده نیاز به حرکت دارند و این حرکت به وجود هورمونی‌هایی مانند کوله سیستوکینین که توسط کیسه صفرا ترشح میشود، بستگی دارد. مادامی که عضلات روده کشیده نشوند، حرکت دودی آغاز نخواهد شد.
وقتی که فردی غذا نمی‌خورد، کیسه صفرا دلیلی برای انقباض نمی‌بیند. در نتیجه هورمون کوله سیستوکینین وارد روده نمی‌شود و حرکت روده معنی پیدا نمی‌کند. خوردن فیبرها تا حدی باعث حرکت میشود اما نه به حدی که انتظار می‌رود. وقتی فردی فقط آب سبزیجات می‌خورد چون روده حرکتی ندارد، دچار یبوست میشود.
از سوی دیگر، اگر مصرف سبزیجات حاوی پتاسیم زیاد باشد، فرد اسهال میشود و به طور متناوب شاهد علائمی مانند اسپاسم، اسهال و یبوست خواهیم بود. خوشبختانه این آقا فقط رژیم آب سبزیجات را دنبال نکرده‌اند ولی با این حال علائمی مشابه این مشکل در ایشان بروز کرده است.
*آیا دلیل کمبودهایی که مهمان ما دچار آن شدند رژیم آب سبزیجات بوده است؟
برخی عناصر و ویتامین‌ها خاص منابع حیوانی هستند. آهن، روی یا برخی ویتامین‌ها مثل A و E بیشتر در منابع حیوانی یافت میشود. کمبود ویتامین Aو روی با ضعف بدنی، سرگیجه و ریزش مو، کمبود روی با اختلالات بویایی و چشایی و عملکرد جنسی، ریزش مو و بی‌تفاوتی همراه میشود.
*آیا فست‌فود میتواند باعث کم‌خونی و کمبود ریزمغذی‌ها و چربی‌های مفید در بدن شود؟
بستگی به میزان منابع حیوانی و کیفیت فست‌فود دارد. در درازمدت این امکان وجود دارد.
*آیا رژیم سبزیجات به کبد و کلیه صدمه می‌رساند؟
این موضوع به نوع سبزی و میزان مصرف آن بستگی دارد. در برخی از انواع نارسایی کلیه، کلیه اصلا قادر به دفع پتاسیم نیست و تجمع پتاسیم در بدن به کلیه‌ها فشار می‌آورد. از سوی دیگر، سبزیجات گاهی حاوی ترکیباتی هستند که سمیت‌زدایی آنها کار کبد را سخت می‌کند. پس هر چیزی که خارج از مقدار متعادل مصرف شود، ممکن است چنین حالاتی را سبب شود.
دکتر مهدی مقدسی (متخصص مغز و اعصاب):
گرسنگی، آتش میگرن را شعله‌ور می‌کند
رژیم غذایی به‌خصوص گرسنگی کشیدن در بروز حملات میگرنی تاثیرگذار است. میگرنی‌ها کلا به تغییر سبک زندگی و تغییر رژیم غذایی‌شان حساس هستند مثلا با کوچک‌ترین تغییر در رژیم غذایی و کاهش منیزیم حملات میگرنی این افراد تشدید یا طولانی میشود. از این‌رو همیشه توصیه میشود افراد مبتلا به میگرن در خواب و خوراک‌شان نظم را رعایت کنند. به این افراد اصلا کم‌خوری، پرخوری و رژیم غیرمعمول توصیه نمی‌شود.
البته نوع مواد غذایی انتخابی در رژیم هم بسیار مهم است و فرد باید به تجربه دریابد چه موادی میگرن او را تشدید می‌کند. مثلا برخی افراد با مصرف کرفس، پیازچه و پیاز دچار سردرد می‌شوند و در برخی دیگر از افراد این سبزیجات اثر مثبت بر کاهش حملات میگرنی دار د. بهترین توصیه این است که افراد مبتلا به میگرن زیر نظر متخصص تغذیه رژیم‌متعادلی را درپیش بگیرند.
دکتر علی‌اکبر حاج‌آقامحمدی (فوق‌تخصص گوارش و کبد):
آب سبزیجات، باعث ضعف و افت فشار خون میشود
فست‌فود به دلیل داشتن چربی‌های اشباع، غذایی پرانرژی محسوب میشود و به دلیل داشتن نمک و ادویه احساس تشنگی ایجاد می‌کند و فرد مجبور است به دنبال مصرف آن حجم زیادی آب مصرف کند که این موضوع باعث نفخ و درد و سوء‌هاضمه میشود. هضم فست‌فود به دلیل چربی‌هایی که دارد سخت است و نیترات موجود در آن نیز سرطان‌زاست.
فست‌فود نه‌تنها ترکیبات مضری دارد بلکه حرکت آن در دستگاه گوارش نیز به کندی رخ می‌دهد و در درازمدت عامل بسیاری از مشکلات گوارشی از جمله یبوست است. بسیاری از افراد برای درمان یبوست همراه با وعده‌های غذایی سبزیجات مصرف می‌کنند.
فیبر سبزیجات به کارکرد بهتر دستگاه گوارش کمک می‌کند اما مصرف آب سبزیجات را برای درمان یبوست توصیه نمی‌کنیم چون آب سبزیجات نقش دارویی دارد و گاهی محرک معده و روده و دستگاه گوارش است و میتواند خود باعث زخم معده شود.
آب سبزیجات روی فشار خون هم تاثیر می‌گذارد و باعث افت فشار خون و بی‌حالی و ضعف در فرد میشود. مصرف آب سبزیجات را اصلا توصیه نمی‌کنیم مگر آنکه با حفظ تعادل و زیر نظر متخصص تغذیه و پزشک باشد.
دکتر امیر مردانی (متخصص پزشکی ورزشی):
بهترین ورزش‌ها برای کاهش وزن
مسلم است که قطع مصرف غذاهای فست‌فود برای کاهش وزن و چاقی شکمی الزامی است و برای رفع چاقی شکمی، رعایت رژیم غذایی (محدودیت کالری) و انجام ورزش بهترین راه است بنابراین به افرادی که چاقی شکمی دارند و می‌خواهند آن را برطرف کنند، توصیه میشود مصرف انواع غذاهای سرخ‌کردنی به‌خصوص فست‌فودها، شیرینی‌ها، نوشابه‌های گازدار، سس مایونز و قند و شکر را به حداقل برسانند.
در مورد ورزش نیز اغلب مطالعه‌ها نشان داده‌اند که ترکیبی از تمرینات هوازی (پیاده‌روی، راه رفتن روی تردمیل، دوچرخه ثابت، شنا کردن و...) و تمرینات قدرتی (تمرینات با وزنه‌ها و باند‌های الاستیک و...) بهترین تاثیر را در کاهش وزن دارد. استفاده از ورزش توام با رژیم غذایی بهترین و سالم‌ترین راه مبارزه با چاقی شکمی است. البته این نکته را باید یادآور شد که این روش اراده و پشتکار قوی می‌طلبد. (سمیه مقصودعلی/هفته‌نامه سلامت)
