، از خودش، خانه و حتی شوهرش بدش آمده بود. کمی بعد از وقتی که نتیجه سونوگرافی نشان می داد خدا هدیه ای به او و همسرش داده است، مدتی پس از آن که فهمید دارد مادر می شود... غم و غصه در دلش لانه کرده بود؛ اما نمی دانست چرا احساس گناه می کند.
شاید به این خاطر که خودش را باعث و بانی تولد آدم پاکی می دید که ممکن است نتواند با سختی های زندگی کنار بیاید. جنینی که در شکمش داشت شکل می گرفت، باید از مادر تغذیه می کرد، آن روزها، او نه خواب داشت و نه خوراک. همان روزها بارها و بارها زبانش را باز کرده بود و به شوهرش گفته بود از بوی او و خانه، حالش زیر و رو می شود.
شرط گذاشت که اگر می خواهی بچه به دنیا بیاید، نمی توانم این جا بمانم. مرا به خانه مادرم ببر. شوهرش کارگر یکی از شرکت های خودروسازی در حاشیه شهر بود. مرد اما در چند روز اول وقتی غروب به خانه بر می گشت، دلش تنگ همسرش بود. دلش برای نی نی ای که در راه داشتند، تنگ می شد.
یک بار هم به شهر محل زندگی خانواده همسرش رفت اما زنش در خانه پدری هم آرام و قرار نداشت و به انباری ته باغچه می رفت و ساعت ها گریه می کرد. غذا هم نمی خورد و به مادرش گفته بود می خواهم تنها باشم.
شوهر خسته از سفر، با دسته گل و شیرینی به راه افتاد و بدون این که بگذارد به همسرش خبر دهند که آمده است، دوید تا زودتر به انباری برسد و به همسرش بگوید چقدر دلش برای نی نی تنگ شده است.
در زد و وارد شد. همسرش متعجب و عصبانی فریاد به راه انداخت و او را از اتاق بیرون انداخت. مرد باورش نمی شد این طور از او استقبال شده است. بلافاصله رفت ترمینال اتوبوسرانی، بلیت گرفت و به خانه برگشت.
او نمی دانست همسرش با افسردگی بارداری درگیر است. مشخصات این بیماری تقریبا همان چیزهایی است که در این چند خط آمد «سید غزل سادات پورنسا» کارشناس ارشد روان شناسی بالینی است، او هفت سالی می شود که در بندر انزلی در یک مرکز مشاوره خانواده فعالیت می کند. پورنسا بیشتر در حوزه مشاوره زنان فعال است. او نگاه جالبی به عارضه افسردگی بارداری دارد.
افسردگی بارداری، عبارتی است که بسیاری از ما ممکن است از زبان خانم هایی که در میان آشنایان و فامیل داریم، شنیده باشیم. بروز چه علائم و نشانه هایی می تواند از راه رسیدن این نوع افسردگی را به خانواده ها خبر دهد؟
از علائم افسردگی باداری، معمولا احساس خستگی و خواب آشفته است. در این صورت می توان انتظار از راه رسیدن افسردگی را در خانم های باردار داشت؛ اما زمانی که با غم و اندوه و احساس درماندگی همراه باشد، عملکرد او را مختلف می کند. در دوران بارداری، بعضی از خانم ها احساس می کنند از عهده انجام مسئولیت های روزانه خودشان بر نمی آیند.
گاهی فکر آسیب زدن به خود به سراغ بعضی از خانم های باردار می آید. مممکن است بعضی از خانم ها در این دوره حس کنند چیزی برایشان سرگرم کننده و لذت بخش نیست.
احساس پوچی دارند، نمی توانند خوب تمرکز کنند، به سرعت با هر تحرکی برانگیخته می شوند و به طور مداوم گریه می کنند. احساس خستگی مفرط دارند. گاهی در خواب رفتن مشکل دارند یا به طور مداوم در خواب اند. احتمالا پرخوری یا نداشتن تمایل به غذاخوردن در این افراد مشاهده می شود. احساس گناه و بی ارزش بودن هم یکی دیگر از نشانه های افسردگی در این دوران است.
گاهی یک خانم باردار ممکن است احساس کند که فقط خودش به عارضه افسردگی بارداری مبتلا شده است و دیگران نمی توانند او را بفهمند. آیا توجیه علمی وجود دارد که علت بروز این اتفاق را در فیزیولوژی بدن خانم ها توضیح دهد؟
افسردگی در دوران بارداری به دلیل تغییرات هورمونی و بیوشیمیایی در بدن به وجود می آید. برای همین، وقتی در معرض قرار می گیرید ممکن است بتوانید به طور کامل خودتان را از آن دور نگه دارید.
اگر خانم ها در دوران قبل از بارداری از لحاظ عاطفی رابطه خوبی با همسرانشان داشته باشند و به عبارتی از لحاظ روانی آن قدر رابطه خوب باشد که آمادگی ورود نوزاد به زندگی وجود داشته باشد، احتمال افسردگی بارداری پایین تر خواهدآمد.
آیا علاوه بر دلایلی که نام برده شد، عوامل تشدیدکننده ای هم که درصد و میزان افسردگی در دوران بارداری را بالا ببرند وجود دارند؟
بعضی وقت ها وجود حاملگی های ناموفقی که منجر به سقط جنین می شود و در این جریان شاید زن فرصت کافی برای بهبود عاطفی و جسمی ناشی از این اتفاق نداشته و دوباره باردار شده، می تواند زمینه ساز افسردگی بارداری باشد؛ چون در این موقعیت زن نگران سلامت جنینی است که قرار است به دنیا بیاید. فشارهای مالی، سوءاستفاده های روانی و جنسی و جسمی در دوران پیش از بارداری می تواند زمینه ساز افسردگی در دوران بارداری باشد. البته این مشکل در صورتی که درمان یا برطرف بشود، احتمال بروز افسردگی بارداری را نیز کاهش خواهدداد.
عده ای از ما وقتی دچار بیماری می شویم، آن را جدی نمی گیریم و بدون مراجعه به پزشک آن قدر صبر می کنیم تا خود به خود حالمان خوب شود. بیماری هم چون سرماخودرگی جزء آن بیماری هایی است که معمولا زیاد جدی گرفته نمی شود و نهایتا با خوددرمانی و خورد شربت و قرص هایی مشخص، برای مدتی علائمش کم رنگ می شود. درباره همه بیماری ها ماجرا چندان ساده نیست و خطرات زیادی می تواند در کمین کسانی باشد که بیماری شان را جدی نمی گیرند. با این توضیح، اگر افسردگی بارداری را جدی نگیریم، چه اتفاقی می تواند برای خانم بارداری که به آن دچار شده، بیفتد؟
به طور کلی افسردگی در دوران بارداری عواقب بدتری به نسبت افسردگی بعد از زایمان در پی دارد. بعضی از انواع افسردگی های عمیق اگر به موقع درمان نشود و فرد به پزشک متخصص مراجعه نکند، در صورت وجود افکار خودکشی، احتمال دارد که به خودش آسیب بزند.
مردان برای کاهش تاثیرات منفی افسردگی بارداری در همسرانشان چه کارهایی می توانند انجام دهند؟
همراهی آقایان با هسمرشان و مدت زمانی که برای بودن در کنار همسر اختصاص می دهند، همراه با تغذیه مناسب می تواند از بهترین راه های کاهش افسردگی بارداری باشد. مسافرت ها (حتی کوتاه مدت) در بهبود خلق فرد افسرده، سودمند است. همین طور صحبت کردن در مورد دغدغه های زن در رابطه با خودش و نوزادش، باعث کاهش استرس و افسردگی در این دوران خواهدبود. بعضی وقت ها لازم است که مرد به همسرش اطمینان بدهد که بعد از به دنیا آمدن نوزاد در رابطه با تقسیم وظایف و مراقبت از او و فرزند، همکاری خواهدکرد.
گاهی افسردگی بارداری بعد از تولد نوزاد هم ادامه پیدا می کند. چه کارهایی باید انجام شود تا این افسردگی ادامه پیدا نکند؟
در دوران بارداری، افزایش سریع سطح ترشح هورمون ها در بدن، در اصطلاح سیم های مغز را بر هم می زند و افسردگی اتفاق می افتد. کاهش سطح تشرح همین هورمون ها بعد از زایمان نیز می تواند باعث بروز افسردگی شود. اگر افسردگی زنی در دوران بارداری درمان نشد، احتمال ادامه یا حتی شدت گرفتن میزان افسردگی در دوران بعد از زایمان وجود خواهدداشت.
گاهی احساس بد در وجود خانم های باردار به حدی است که حتی حاضر نیستند با شوهرانشان در خانه بمانند و کل دوران بارداری را به خانه پدری می روند و تمایلی به صحبت کردن با شوهرانشان ندارند. این رفتار گاهی با واکنش خوبی از سوی شوهرانشان رو به رو نمی شود و کار به جاهای باریک می کشد.عده ای از زوج ها حتی بعد از ابتلای خانم به افسردگی زایمان، دیگر نمی توانند با هم زندگی کنند چون شوهر برای پرکردن جای خالی همسرش روش دیگری را انتخاب می کند و اطلاع خانم از این ماجرا باعث جدایی می شود. شما به عنوان روان شناس، احتمالا چنین کیس هایی را تجربه کرده اید. راه حلی که شما به عنوان یک روان شناس پیشنهاد می کنید، چیست؟
به طور کلی یکی از مهم ترین نشانه های افسردگی تمایل به تنهایی است در صورتی که داروهای ضدافسردگی زیر نظر پزشک مصرف شود و دوره روان درمانی زیر نظر روان شناس انجام شود، می توان بر این مشکل غلبه کرد.
ناگفته نماند، در صورت تنهایی، شکاف بین زوج ها بیشتر خواهدشد، افسردگی عمیق تر می شود و حتی ممکن است اثرات جبران ناپذیر آن، بعد از به دنیا آمدن نوزاد، روی روابط طرفین باقی بماند و ادامه پیدا کند؛ بنابراین من معتقدم که خانم یا آقا در صورت غیرقابل کنترل بودن افسردگی بهتر است به پزشک مراجعه کنند تا تجویز دارو از سوی روان پزشک، آثار تخریبی این اتفاق را کاهش دهد.
من تنهایی خانم را تایید نمی کنم چون همن طور که گفتم معتقدم عمق افسردگی و آثار تخریبی آن افزایش پیدا می کند. مراجعه به پزشک و کنترل افسردگی بهترین راه برای زن و شوهری است که با نوع شدید این افسردگی بارداری درگیرند.
معمولا در بین عموم، تجویز مصرف داروهای گیاهی یا خوردن غذاهای به خصوص برای مداوای بعضی دردهای روحی و جسمی پیشنهاد می شود. شما چه رژیم دارویی و غذایی ورزشی را برای کم کردن تاثیرات منفی افسردگی بارداری پیشنهاد می کنید؟
خوردن غذاهای حاوی پروتئین مثل پنیر و تخم مرغ، مصرف غذاهای حاوی «امگا 3» مثل ماهی، مصرف غذاهای حاوی آهن و پرهیز از مصرف غذاهای حاوی اسیدهای چرب، جدا کردن سبوس از غلات و عدم مصرف کافئین و الکل می تواند در کاهش افسردگی موثر باشد. ورزش های ویژه دوران بارداری مثل یوگای زنان باردار و پیاده روی در کاهش افسردگی مفید است.
بعضی از ما به طور مداوم در طول روز از جملات منفی و ناامید کننده استفاده می کنیم که اتفاقا باعث بدترشدن حالمان هم می شود. این گونه حرف ها و تمرکز روی آن، در افسردگی بارداری چه تاثیراتی دارد؟
به طور کلی تلقین کردن همراه با ناامیدی می تواند از عوامل ابتلا به انواع مشکلات و گرفتاری ها باشد. اعتماد به نفس پایین و بدبینی و به اصطلاح موج منفی روان را آماده برای ابتلا به انواع مشکلات روحی از جمله افسردگی دوران بارداری خواهدکرد. سن و سال کم، یکی دیگر از عوامل ایجاد افسردگی در دوران بارداری است.
البته، افرادی که بعد از سال ها انتظار، باردار می شوند بیشتر از دیگران در معرض این مشکل قرار می گیرند. گفتنی است که نگرانی اطرافیان در مورد جنسیت کودک و حضور زن باردار در محیط های تنش زا خطر ابتلا را بیشتر می کند.
احتمالا در سال هایی که به عنوان مشاور فعال هستید، مراجعه های متنوع و متفاوتی را تجربه کرده اید. آیا تلخ ترین تجربه ای که از ملاقات با یک بیمار مبتلا به افسردگی بارداری داشتید، به یاد دارید؟
در یکی از مراجعاتی که داشتم، خانم بارداری بعد از چهار بار زایمان (همه فرزندان دختر بودند و به اصرار همسرش برای بار پنجم باردار شده بود) از سوی همسرش به شدت تحت فشار قرار گرفته بود که حتما باید این بار فرزندشان پسر باشد و او را تهدید کرده بود به طلاق و جدایی. در این جریان، خانم دچار اضطراب و افسردگی شدیدی شده بود.
برای برطرف کردن مشکلش باید تنش موجود در خانه توسط همسرش کنترل می شد. هر کاری کردیم، همسرش حاضر به همکاری نشد و فشار ناشی از این ماجرا افسردگی اش را تشدید کرد. در نهایت ادامه تنش های روحی و روانی برای این خانم باردار، باعث شد تا متاسفانه آن خانم در ماه سوم، جنین خودش را از دست بدهد.
