وقوع پدیده زنانه شدن سالمندی در کشور

جام جم سرا:

شهیندخت مولاوردی در نشست صیانت و توانمندسازی زنان و خانواده در برابر آسیب‌های اجتماعی که به مناسبت هفته بزرگداشت مقام زن برگزار شد، با اشاره به جایگاه و اهمیت خانواده در نظام اسلامی، گفت: براساس ماده 230 قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه، دولت مکلف است با همکاری سازمان‌ها و دستگاه‌های ذی‌ربط از جمله معاونت امور زنان و خانواده رییس جمهوری با هدف تقویت نهاد خانواده و جایگاه زنان در عرصه‌های اجتماعی برای استیفای حقوق شرعی و قانونی بانوان در همه زمینه‌ها گام بردارد.

وی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی را یکی از وظایف معاونت امور زنان و خانواده عنوان کرد و گفت: این معاونت برای انجام درست این وظیفه در تلاش است اما دغدغه رسیدگی به مشکلات خانواده و آسیب‌های اجتماعی تنها وظیفه یک دستگاه نیست، بلکه وظیفه‌ای همگانی و مربوط به همه افراد جامعه است.

معاون رییس جمهوری در امور زنان و خانواده با بیان اینکه شواهدی دال بر تغییرات در شکل خانواده وجود دارد، اظهار داشت: افزایش سن ازدواج، افزایش طلاق، تورم و فقدان شغل از جمله علل این تغییرات است که برخی از تحلیلگران را در خصوص فروپاشی خانواده نگران کرده است.

مولاوردی ادامه داد: آمار سال 1390 نشان می‌دهد طی پنج سال گذشته آمار زنان سرپرست خانوار سه درصد افزایش داشته است ، در واقع سرپرست 12 درصد از خانواده‌های ایرانی زنان هستند، در عین حال 82 درصد این رقم نیز، بیکار هستند.

وی همچنین به پدیده زنانه شدن سالمندی و فقر اشاره کرد وافزود: این الگوی نوظهور در سطح جامعه در حال شیوع است و باید برای رفع مشکلات آن به فکر چاره بود.

مولاوردی تاکید کرد: مشارکت‌های مدنی و حضور افراد جامعه در مهار آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد امری ضروری است و آنها باید به دولت در مهار این آسیب‌ها کمک کنند.

معاون ریاست جمهوری با بیان اینکه در سال گذشته 6 تفاهم‌نامه در ماه‌های پایانی سال 92 به‌منظور حمایت از زنان بهبودیافته از اعتیاد میان ستاد مبارزه با مواد مخدر، معاونت زنان خانواده ریاست جمهوری و وزارت کشور و دیگر سازمان‌ها منعقد شده است، گفت: حمایت از زنان بهبودیافته باید به گونه‌ای باشد که زمینه بازگشت به مصرف مواد مخدر را از بین ببرد تا انشالله شاهد بهبود وضعیت اعتیاد در زنان باشیم.

مولاوردی با اشاره به نامگذاری امسال به نام «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی» گفت: مدیریت جهادی بدون همکاری زنان محقق نمی‌شود و زنان بخشی از این عزم ملی و مدیریت جهادی هستند، لذا باید الزامات لازم برای حضور آنان در عرصه‌های مختلف به وجود آید.( مهر )

مقابله با افسردگی در دوران سالمندی

جام جم سرا: درباره سالمندی با همه اهمیت و تاثیری که در زندگی فردی، خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی دارد کمتر سخن گفته شده است، با آنکه می‌دانیم سرنوشت محتومی است که برای بسیاری از افراد رخ می‌دهد. با از دست دادن شغل و تحلیل قوا و تقلیل کارکردهای اجتماعی و خانوادگی، در منزلت و هویت اجتماعی سالمندان تغییرات زیادی به وجود می‌آید که شاید با بحران همراه باشد.

دشواری‌ها و مسائل مختلف از قبیل تنهایی، بیماری، از دست دادن شغل، تغییر ساختار نظام خانواده از حالت گسترده به خانواده زن و شوهری به دلیل ازدواج فرزندان و تغییرات سریع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به وجود می‌آید که حاصل آن ازدیاد فاصله سالمندان و دیگر اعضای خانواده به خصوص نسل جوان است.

متاسفانه سالمند که در گذشته در طیف عاطفی و انجام روابط خویشاوندی فردی جدا از خانواده به حساب نمی‌آمد و دارای عزت و احترام و قداست بود اکنون دچار انزوای اجتماعی شده است و عزت و احترامی که در گذشته برای سالمندان قائل می‌شدند در برخی خانواده‌ها فراموش شده است.

سالمندی دوره دگرگونی و از دست دادن برخی ویژگی‌هاست. تعداد کمی از سالمندان می‌توانند خود را با این تغییرات سازگار کنند و بیشتر سالمندان با وقایع خاص یا ترکیبی از رخداد‌ها که فرا‌تر از تحمل یا توانایی و مهارت‌های آنان است مواجه و دچار یک حس درماندگی می‌شوند که در برخی مواقع به افسردگی منتهی می‌شود.

شواهد زیادی وجود دارد که در نیمه دوم زندگی روابط اجتماعی به طور منظم کاهش می‌یابد. بیشتر این تغییرات در پی از دست دادن برخی از روابط اجتماعی و به دلیل بیوگی، بیماری و مرگ یکی از افراد خانواده است. با این وجود شواهدی وجود دارد که بیشتر افراد سالخورده پیوند‌های عمیق خود را تا سال‌های آخر زندگی خود حفظ می‌کنند. روابط اجتماعی باعث ایجاد احساس خوب در سالمندان می‌شود.

چگونه از افسردگی جلوگیری کنیم؟

پدربزرگ یا مادربزرگ‌ها از طریق تعامل با نوه‌هایشان معنای جدید و مطلوبی را کسب می‌کنند و در جای دیگر هم در ارتباط با فرزندانشان به این نیازشان پاسخ می‌دهند. بر اساس نظریه «دلبستگی»، کودک به انگاره دلبستگی که معمولا مادر است، دلبسته است. بر همین اساس می‌توان از دلبستگی بزرگسالان (زن و شوهر) به هم نیز سخن گفت و استنباط کرد که دلبستگی در دوره پیری هم ادامه می‌یابد اما این بار انگاره دلبستگی فرزندان و نوه‌ها هستند. بنابر این تعامل اجتماعی با فرزندان و نوه‌ها و حمایت اجتماعی نقش قدرتمندی در تقویت سلامت جسمی و روانی سالمندان دارد.

یکی دیگر از راه‌های موثر و مهم برای درمان افسردگی و بحران معنا در دوره سالمندی، روی آوردن به مذهب و شعائر مذهبی و انجام فرایض دینی است که خوشبختانه در فرهنگ و کشور ما از این نعمت زیاد بهره برده می‌شود. چرا که نام و یاد خداوند باعث آرامش دل‌ها می‌شود. همچنین تمرینات ورزشی زیر نظر پزشک را فراموش نکنید و سعی کنید به جای ورزش کردن در خانه به پارک بروید و با دیگر دوستان یا همکاران قدیمی ورزش کنید. (دکتر تقی پورابراهیمی، استادیار دانشگاه شهید بهشتی/خراسان)

برنامه‌ای برای دوران سالمندی

به نقل از آرمان: پیشنهاد‌های ما شاید بتواند به شما کمک کند تا از زندگی لذت ببرید.

محیط مطبوعی برای زندگی

در سنین پیری ممکن است مجبور باشیم در خانه بمانیم یا انگیزه بیرون رفتن را نداشته باشیم. باید کاری کرد که در خانه ماندن لذت بخش باشد. خانه ای را که در آن سکونت دارید، ساده تر کنید. می‌توانید لوازم غیر ضروری را به دوستانتان یا موسسات خیریه ببخشید.

تنوع ایجاد کنید

عادت‌ها زندگی ما را در هر سنی که باشیم فرسوده می‌کنند. ما ترجیح می‌دهیم به کارهایی بپردازیم که به آن‌ها خو گرفته ایم، زیرا در آن‌ها موفق بوده ایم، اما از یکنواختی رنج می‌بریم. اگر خانه ای با مهارت طراحی و تزیین نشده باشد، یکنواخت می‌شود. چرا باید چند سال پیاپی ، عکس‌هایی تکراری را بر دیوارهای خانه تان ببینید؟ اگر از مدها پیش دیگر نگاهشان نمی‌کنید، چرا آن‌ها را بر نمی‌دارید؟

برنامه داشته باشید

شایدبازنشستگی برنامه زندگی روزمره تان را مختل کند. اگر تنها زندگی کنید ، شاید وسوسه شوید که هر وقت دلتان خواست از خواب بیدار شوید و تمام روز لباس خواب به تن داشته باشید. یا هر وقت گرسنه شدید ، غذا بخورید. با یک برنامه ریزی مطلوب، نیازی به تصمیم گیری در مورد انجام کارها و زمان آن‌ها نخواهید داشت و فعالیت‌های لذت بخش را آن قدر به تعویق نمی‌اندازید که کار از کار بگذرد. بعضی از سالمندان به همان برنامه‌های دوران جوانی خود می‌چسبند. اما سالمندان باید برنامه جدیدی تدارک ببینند. شاید تعیین ساعت‌هایی برای تمدد اعصاب ، مطالعه، خانه داری و مرور موفقیتی که در اداره زندگی تان کسب کرده اید (ورزش سر وقت، خوردن غذاهای سالم، رعایت کردن توصیه‌های پزشک) مفید باشد.

برنامه غذایی داشته باشید

برنامه غذایی و ورزش مناسب نقش مهمی در افزایش طول عمر و ارتقای سلامتی و در نتیجه، لذت بردن از زندگی دارند. بهترین کسی که می‌تواند به شما توصیه کند چه غذایی بخورید و چه مقدار ورزش کنید پزشکتان است. اما متأسفانه دانستن آنچه باید انجام دهید الزاما به این مفهوم نیست که آن را انجام خواهید داد. یادداشت کردن برنامه‌ها می‌تواند کمک موثری باشد. هدف هایتان را تعیین کنید و روی صفحه هر روز تقویم‌تان ، قسمتی را سیاه کنید تا مشاهده پیشرفت روزانه تان در رسیدن به آن هدف ممکن شود. محلی را پیدا کنید که از قدم زدن در آن لذت ببرید یا دلیل دیگری برای خارج شدن از خانه بیابید. خانمی را می‌شناختم که هر روز فقط به اندازه شام یک شب خود از خواربارفروشی خرید می‌کرد ، به همین خاطر حتی موقعی که علاقه ای به بیرون رفتن ندارد، مجبور است از خانه خارج شود؛ در راه اغلب اتفاقات خوشایندی روی می‌دهد و وقتی این خانم به خانه باز می‌گردد، همیشه از کاری که انجام داده خوشحال است.

سرگرمی داشته باشید

سالخوردگان وقت آزاد بیشتری برای انجام کارهایشان دارند.اما اغلب یافتن کاری برای انجام دادن دشوار است. اگر زمانی شعر می‌گفتید، داستان می‌نوشتید، نقاشی می‌کشیدید، همان کار را از سر بگیرید.اگر نمی‌توانید به هیچ یک از تفریحات سابق خود بپردازید، چیز تازه ای بیاموزید. در بسیاری از شهرها کلاس‌های آموزشی فوق العاده ای برای بزرگسالان وجود دارد و از تلویزیون دولتی ، نیز برنامه‌های آموزش نقاشی ، مجسمه سازی، بافتنی و سایر صنایع دستی پخش می‌شود.
پختن غذاهای خوشمزه ، شناسایی و پرورش گیاهانی که در خانه تان خوب رشد می‌کنند و کشف استعداد پرورش گیاهان در خودتان که هیچ وقت تصورش را نمی‌کردید، از دیگر چیزهایی هستند که می‌توانید از تلویزیون بیاموزید.اگر چنین کارهایی را قبلاً انجام نداده باشید، دیگران به شما غبطه می‌خورند. چون سرگرمی‌های بسیاری باقی مانده است که هنوز کشف نکرده اید. حیوانات خانگی مثل پرنده‌ها جالب و سرگرم کننده اند. نگهداری از یک پرنده یا چند ماهی کوچک در تنگ آب خیلی سخت نیست. وقتی به سفر می‌روید، می‌توانید آن‌ها را به همسایه تان بسپارید.
برای هر چه متنوع تر شدن زندگی تلاش کنید. یک یا دو هفته به مطالعه روزنامه ها، مجله‌ها و کتاب‌های دیگر بپردازید.
برنامه‌های گوناگون تلویزیون را تماشا کنید و به ایستگاه‌های متفاوت رادیویی گوش دهید. با حضور در مکان‌های گوناگون، افراد گوناگون را ببینید. شاید در این دیدارها کارهای تازه ای برای انجام دادن بیابید، هر چند که نوآوری و تازگی به خودی خود ارزشمند است.

پیشگیری از زمین‌خوردن در‌دوران سالمندی

جام جم سرا: در چنین مواقعی که سطح معابر لیز و لغزنده است، سالمندان باید بیشتر مراقب باشند و سعی کنند از زمین خوردن پیشگیری کنند تا از این نظر مشکلی برایشان پیش نیاید. از طرف دیگر، با توجه به این‌که بسیاری از سالمندان ممکن است دچار پوکی استخوان باشند، باید بیش از دیگران به این موضوع توجه داشته و به شیوه‌های مختلف از سقوط و زمین خوردن جلوگیری کنند.

عوامل زمینه‌ساز سقوط را حذف کنید

سقوط یکی از شایع‌ترین حوادثی است که در دوره سالمندی ممکن است برای افراد اتفاق بیفتد و البته براحتی هم قابل پیشگیری است. با این حال، خیلی‌ها به اشتباه تصور می‌کنند در این مورد کاری از دستشان ساخته نیست و با همین باور پیش می‌روند.

البته نباید این نکته را هم نادیده بگیریم که سالمندان به علت نداشتن تعادل، سرگیجه، ضعف جسمی و مشکلاتی از این دست بیشتر در معرض خطر سقوط هستند و نمی‌توانند براحتی از این مشکل پیشگیری کنند. به همین دلیل هم متخصصان توصیه می‌کنند سالمندان عواملی را که باعث سقوط می‌شود و خطر زمین خوردن را افزایش می‌دهد، کنترل کرده و با حذف این موارد، احتمال سقوط را کاهش دهند.‌

دکتر پریسا طاهری، متخصص طب سالمندان با اشاره به این موارد به جام‌جم می‌گوید: باتوجه به این‌که سالمندان زمینه‌هایی از بیماری پوکی استخوان دارند، زمین خوردنشان می‌تواند به بروز شکستگی استخوان‌ها منجر شود و مشکلات زیادی را برای آنها فراهم می‌کند. به همین دلیل توصیه می‌شود با حذف عوامل زمینه‌ساز سقوط، احتمال روبه‌رو شدن با چنین مشکلاتی را به حداقل برسانید.

سقوط سالمندان؛ داخل خانه یا بیرون از خانه؟

چنین حوادثی جا و مکان مشخصی ندارد. به این معنی که نباید تصور کنیم سالمندان فقط در آشپزخانه یا حمام زمین می‌خورند یا زمانی که بیرون از خانه هستند احتمال روبه‌رو شدن با چنین مشکلی برایشان بیشتر می‌شود. بنابراین یادتان باشد این‌گونه حوادث ممکن است در قسمت‌های مختلف خانه مانند حمام، راه‌پله‌ها، آشپزخانه و حتی داخل اتاق‌ها اتفاق بیفتد یا زمانی که فرد بیرون از خانه است با چنین مشکلی روبه‌رو شود.

دکتر طاهری با اشاره به این موضوع یادآور می‌شود: احتمال سقوط در بعضی از مسیرها مانند پله‌ها بیشتر است و به همین دلیل توصیه می‌شود موارد ایمنی را در این قسمت‌ها بیشتر مورد توجه قرار دهید. به‌عنوان نمونه اگر از کفپوشی مانند موکت برای پوشاندن پله‌ها استفاده می‌کنید، حتما آن را با استفاده از ابزار مناسب و مخصوص محکم کنید تا احتمال سقوط کاهش پیدا کند.

همچنین توصیه می‌شود سالمندان هنگامی که از پله‌ها بالا و پایین می‌روند، از نرده‌های کنار پله کمک بگیرند تا احتمال زمین‌خوردنشان کاهش یابد.

داخل خانه هم مراقب باشید

همان‌طور که گفته شد، احتمال سقوط در تمام قسمت‌های خانه وجود دارد و نمی‌توان گفت سالمندان فقط باید در مناطقی که کف زمین لیز و لغزنده است مراقب باشند. داخل اتاق‌ها هم ممکن است چنین مشکلی پیش بیاید و به همین دلیل در این قسمت‌ها هم باید سعی کرد عواملی که احتمال سقوط را افزایش می‌دهد، حذف کنیم.

دکتر طاهری در این زمینه یادآور می‌شود: کلید برق اتاق باید در نزدیک‌ترین محل نسبت به در ورودی قرار گرفته باشد تا به محض ورود اتاق روشن شود. همچنین به هیچ عنوان نباید پتو یا روفرشی را روی فرش‌ها پهن کنید؛ چون این کار احتمال زمین خوردن آنها را بیشتر می‌کند.

وی ادامه می‌دهد: لوازم خانه نیز باید طوری چیده شود که در مسیر رفت و آمد سالمند پراکنده نباشد و در مسیرهای پرتردد که بخصوص طی شب ممکن است سالمند از آنجا عبور کند، قرار نگیرد.

سیم لوازم برقی مانند تلویزیون، تلفن و رادیو نیز به گفته این پزشک متخصص باید از کنار دیوار رد شود و اتاق‌ها هم باید نور کافی داشته و روشن باشد تا از زمین خوردن سالمند جلوگیری کند.

از طرف دیگر توصیه می‌شود تلفن در نزدیکی محل خواب سالمند یا جایی که در طول روز می‌نشیند، قرار بگیرد تا براحتی بتواند در صورت نیاز از آن استفاده کند. علاوه بر این موارد، آن‌طور که دکتر طاهری توصیه می‌کند سالمندان باید از پوشیدن لباس‌های بلندی که باعث زمین خوردن می‌شود، اجتناب کنند و از عینک یا لوازم کمکی مناسب که براساس شرایط جسمی‌شان تجویز می‌شود، کمک بگیرند.

همچنین زمانی که برف یا باران می‌بارد و سطح خیابان‌ها لیز و لغزنده است نیز سالمندان باید مراقب باشند زمین نخورند. در چنین مواقعی توصیه می‌شود سالمندان کفش مناسب بپوشند و با احتیاط قدم بردارند. همچنین خوب است در صورتی که می‌توانند از عصا کمک بگیرند تا احتمال زمین‌خوردنشان کمتر شود.

نیلوفر اسعدی‌بیگی ‌/‌ گروه سلامت

انحراف ستون فقرات، دردسر سالمندی

واقعیت آن است که طی سنین مختلف از کودکی تا میانسالی، ستون مهره‌ها ممکن است در معرض آسیب‌های متفاوتی از جمله آسیب‌های ناشی از تصادفات و شکستگی مهره‌ها یا آسیب‌های ناشی از برخی بیماری‌ها چون ورم مفاصل، تومورهای ستون فقرات و بویژه پوکی استخوان قرار بگیرد.

از آن مهم‌تر، آسیب‌های ناشی ازعادات غلط، طی انجام فعالیت‌های روزمره یکی از عوامل مهمی است که به آسیب، انحراف و تغییر شکل تدریجی ستون مهره‌ها منجر می‌شود. حال نکته مهم اینجاست که در جوانی و میانسالی، تغییرات ناشی از این نیروها در ستون مهره‌ها واضح نیست، اما با افزایش سن و ورود به سالمندی، این تغییرات، قابل مشاهده خواهد بود.

دکتر جواد صراف‌زاده، دکترای تخصصی فیزیوتراپی با تاکید بر این که هر فرد در هر سنی که باشد ممکن است در معرض انواع آسیب به ستون مهره‌ها قرار بگیرد، می‌گوید: شاید بتوان با مراقبت در فعالیت‌های روزانه زندگی از صدمات و آسیب‌های مختلف به ستون مهره‌ای تا حد زیادی جلوگیری کرد، اما واضح است که روند افزایش سن، تغییرات زیادی را در ساختار مهره‌ها و محتوای بافتی آنها ایجاد می‌کند که متاسفانه تمامی سالمندان در معرض این مساله قرار دارند.

دانشیار گروه فیزیوتراپی دانشکده علوم توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به این که شیوع پوکی استخوان در سالمندان منجر به آن می‌شود که کاهش کلسیم استخوان‌ها به حد زیر طبیعی برسد، می‌افزاید: پوکی استخوان در مهره‌های ستون فقرات، توانایی یا مقاومت این ساختار را در برابر نیروهای خارجی و حتی وزن شخص بسیار کم می‌کند و از این رو سالمند براحتی در معرض تغییر شکل‌های ستون مهره‌ای قرار می‌گیرد که بدشکلی‌هایی را ایجاد می‌کند. شایع‌ترین این تغییر شکل‌ها در سالمندان، افزایش غیرطبیعی تحدب ناحیه پشت یا همان قوز پشتی است.

این فیزیوتراپیست تاکید می‌کند: با توجه به شیوع پوکی استخوان در سالمندان، احتمال شکستگی مهره‌های ستون فقرات نیز افزایش می‌یابد. به طوری که بر حسب شدت پوکی استخوان، این نوع شکستگی‌ها حتی بدون ایجاد بار اضافی روی ستون مهره‌ای و حتی در مواردی، به‌واسطه وزن طبیعی شخص در حین فعالیت‌های روزانه نیز ممکن است اتفاق بیفتد. علاوه بر این، احتمال ایجاد تغییرات روی دیسک‌های بین مهره‌ای و بافت‌های نرم اطراف ستون آن نیز در سالمندی وجود دارد.

کجی ستون فقرات از جوانی

توجه داشته باشید که ابتلا به برخی بیماری‌های وراثتی از جمله التهاب مزمن در مفاصل ستون مهره‌ای یا بیماری‌ای به نام «شوئر من» که مهره‌های پشتی را درگیر می‌کند و باعث افزایش تحدب آن می‌شود، دوره جوانی است، ولی عوارض آن با افزایش سن بتدریج شدیدتر می‌شود.

دکتر صراف‌زاده با اشاره به این موضوع، توضیح می‌دهد: فلج اطفال و نابرابری‌ طول‌ پاها، همچنین نقص‌ها و بدشکلی‌های مادرزادی مهره‌ای در بروز انحراف ستون فقرات از کودکی و جوانی موثر است. البته ضروری است که به تغذیه مناسب و دریافت ویتامین و کلسیم کافی، فعالیت‌های مرتب و منظم ورزشی در حد متعادل مانند پیاده‌روی تقریبا سریع، داشتن وزن مناسب و پرهیز از چاقی و پرهیز از استرس و ایجاد آرامش ذهنی نیز به عنوان عوامل موثر در بروز انحرافات ستون فقرات در سنین کهنسالی نیز توجه شود، چرا که این موارد به طور مستقیم و غیرمستقیم، سلامت، تحمل و توانایی ستون مهره‌ها را بالا می‌برد.

عوارض ریوی و قلبی بی‌شک، انحرافات ستون مهره‌ای توانایی افراد را در انجام فعالیت‌های روزانه محدود می‌کند و درد‌های ستون مهره‌ای نیز که تا انتهای اندام‌ها انتشار پیدا می‌کند بسیار آزار‌دهنده است.

اما دکتر صراف‌زاده معتقد است که عوارض ناشی از انحراف ستون فقرات نه‌تنها باعث محدود‌شدن فعالیت‌های روزمره سالمند می‌شود، بلکه خشکی و ضعف عضلانی همراه آن می‌تواند عوارض قلبی ـ ریوی و گوارشی را نیز برای بیمار به دنبال داشته باشد. همچنین، بدشکلی ظاهری ایجاد شده ذهن سالمند را نیز درگیر می‌کند. همچنین، افزایش تحدب پشتی ممکن است ظرفیت ریوی سالمند را پایین آورده و او را از نظر تنفسی نیز دچار مشکل و محدودیت کند.

کاهش سن بروز کجی ستون فقرات

گرچه به نظر می‌رسد که از سنین پس از شصت سالگی عوارض ناشی از انحراف ستون فقرات در افراد مبتلا قابل مشاهده است، اما به گفته دکتر صراف، زندگی ماشینی و نحوه انجام فعالیت‌های غلط روزانه و بی‌توجهی به تغذیه مناسب و ورزش در نوجوانان و جوانان، سبب مشاهده انحراف ستون مهره‌ای در محدوده سنی 50 نیز شده است. باید توجه داشت که تغییرات در تراکم استخوان‌ها و کاهش بافت عضلانی بدن از سن چهل سالگی شروع می‌شود، ولی عوارض آن می‌تواند در سال‌های بعد ظهور کند.

این فیزیوتراپیست در پاسخ به این که چه راهکاری برای پیشگیری از بروز انحراف ستون فقرات در سالمندی وجود دارد، می‌گوید: همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. در واقع، قسمتی از نقش یک فیزیوتراپیست در نظام سلامت جامعه، ارائه خدمات مشاوره‌ای به بیماران برای آموزش تمرینات درمانی ویژه یا نحوه فعالیت‌های روزانه در سنین مختلف از جمله سالمندان است. بی‌شک، تسهیل ارتباط مناسب مراکز و متخصصان فیزیوتراپی با افراد میانسال و سالمند می‌تواند نقش پیشگیرانه‌ای داشته باشد.

ستون فقرات سالم و بدون انحراف

به خاطر داشته باشید که آموزش نحوه مراقبت از ستون مهره‌ای و حفظ سلامت آن باید از کودکی، نوجوانی و جوانی صورت بگیرد.

دکتر صراف‌زاده در این باره بر انجام نرمش‌ها و ورزش صحیح و روزانه به عنوان یک ضرورت در مدارس و کاهش وزن در افراد چاق تاکید می‌کند و می‌افزاید: حتما توجه کرده‌اید که بسیاری از کودکان دبستانی با کیفی پر از کتاب راهی مدرسه می‌شوند. سنگین بودن کیف یا کوله‌پشتی این کودکان از یکطرف و نحوه حمل غلط آنها براحتی به ستون مهره‌ای کودکان آسیب می‌رساند.

این متخصص تاکید می‌کند: طبق بررسی‌های موجود هنگامی که وزن کیف یا کوله‌پشتی از 10 درصد وزن دانش‌آموزان دبستانی و 15 درصد از وزن دانش‌آموزان دبیرستانی بیشتر باشد سبب آسیب به ستون مهره‌ای می‌شود. بنابراین با اطلاع‌رسانی مناسب به مدارس برای کنترل وزن کیف یا کوله‌پشتی بر اساس برنامه روزانه درسی کودکان و آموزش صحیح حمل کوله‌پشتی می‌توان از ایجاد صدمات و انحرافات ستون مهره‌ای در سنین میانسالی و سالمندی پیشگیری کرد. مسلما افرادی از جامعه که بتوانند بخوبی استرس‌های خود را کنترل کنند، برنامه مرتب ورزشی داشته باشند و به تغذیه مناسب خود اهمیت دهند و به طور کلی از الگوی زندگی سالمی برخوردار باشند در میانسالی و سالمندی از آفت جسمانی بسیار کمتری برخوردار بوده و با آسیب‌های ستون مهره‌ای و انحراف این ساختار مواجه نخواهند بود.

فیزیوتراپی، درمانی موثر

فیزیوتراپی به عنوان یک درمان موثر به سالمندان در درمان عوارض ناشی از انحراف ستون فقرات کمک می‌کند.

دکتر صراف‌زاده در این‌باره اظهار می‌کند: تمرینات کششی و تقویتی بافت نرم و عضلات اطراف ستون مهره‌ای به منظور افزایش انعطاف و قدرت آنها، تمرینات تعادلی و وضعیتی خاص برای این گروه سنی، استفاده از برخی تجهیزات و دستگاه‌های فیزیوتراپی یا همان الکتروتراپی از مواردی است که در برنامه فیزیوتراپی سالمندان با انحراف ستون مهره‌ای قرار دارد. البته با توجه به آسیب‌پذیری بالای سالمندان، این‌گونه تمرین درمانی باید زیرنظر یک فیزیوتراپیست صورت گیرد.

پونه شیرازی ‌/‌ گروه سلامت

۴ راهکار برای افزایش امید به زندگی در سالمندی

سایت care۲ در مطلبی برای افرادی که از والدین سالخورده و مسن خود نگهداری می‌کنند و مراقب سلامت آن‌ها هستند، چند توصیه مفید دارد که در ادامه می‌خوانید:

- تشویق به انجام معاینات دوره‌ای:
افراد مسن بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های متعددی از جمله سرطان روده، پستان (در زنان)، پروستات (در مردان) و پوکی استخوان قرار دارند که به محض تشخیص لازم است به سرعت درمان شوند. در صورتی که این افراد از مراجعه به پزشک وحشت دارند باید آنان را همراهی کرد.

- تشویق به تحرک داشتن:
زندگی بی‌تحرک برای هیچ گروه سنی مناسب نیست اما این خطر برای افرادی که در سنین بالا هستند، آزاردهنده‌تر است. همچنین برخی از افراد مسن تمایلی به تحرک داشتن از خود نشان نمی‌دهند. از جمله فعالیت‌های سبک برای این گروه سنی، شنا کردن است که به کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان، حفظ سلامت قلب و تقویت ماهیچه‌ها بدون فشار آمدن بر مفاصل کمک می‌کند.

- داشتن رژیم غذایی سالم:
روی آوردن به عادات غذایی نامناسب کار آسانی است و بسیاری افراد در دوره‌ای از عمر خود، آن را تجربه می‌کنند. در افراد مسن عدم مصرف مواد خوراکی سالم اغلب نتیجه وقت نگذاشتن برای تهیه یک وعده غذایی سالم است که قطعا سلامت آن‌ها را به طور جدی به خطر می‌اندازد. فرزندان می‌توانند با کنترل رژیم غذایی و تهیه غذاهای سالم و ارگانیک برای والدین سالمند خود به بهبود کیفیت زندگی آنان کمک کنند.

- تقویت توان ذهنی:
مغز نیز همچون دیگر اعضا و بخش‌های بدن به ورزش کردن نیاز دارد. انجام فعالیت‌هایی که قدرت حافظه را تقویت می‌کنند‌، موجب حفظ سلامت مغز می‌شود. درست کردن پازل و بازی شطرنج از کارهای مفید برای تقویت قدرت ذهن و حافظه در سالمندان است. (ایسنا)

200

چرایی سالمندی پاها

جدای از آن که سالمندی فرآیندی است که طی آن مفاصل فرسوده و عضلات ضعیف می‌شوند و در نتیجه آن بسیاری از درد‌ها سراغ اندام مختلف از جمله پا می‌آید، باید توجه داشته باشید که بسیاری از موارد درد پا حاصل استفاده نامناسب از این اندام در طول زندگی است.

دکتر مجتبی کامیاب، دکترای تخصصی رشته ارتوز و پروتز درباره عواملی که طی زمان بر عملکرد طبیعی پاها تاثیر می‌گذارد، می‌گوید: عضوی در بدن است که برای عملکرد طبیعی خود، یعنی راه رفتن، تنها نیست و همواره با پای افزاری مثل کفش، صندل و... پوشانده می‌شود. مناسب یا نامناسب بودن این پای افزار بر ساختار پا اثر می‌گذارد و از آنجا که این تاثیر تدریجی است، طبیعی است که درد پا به عنوان پیامد سال‌ها استفاده از کفش نامناسب سالمندان را تهدید کند. از طرف دیگر، عضوی که بیشتر از هر قسمت دیگر بدن، وزن اضافه را تحمل می‌کند پاست و طبیعی است که چاقی می‌تواند اثرات مخربی روی پا داشته باشد که در سالمندی بروز می‌کند.

درد پا نشانه‌ای از سالمندی

دکتر کامیاب در گفت‌وگو با جام‌جم با بیان این که خلقت حیرت‌انگیز بدن انسان به نحوی است که تمامی اجزای آن در بیشتر افراد با سرعت نسبتا برابر به سمت کهنسالی می‌رود، توضیح می‌دهد: این که موردی مثل درد پا در سالمندی بسیار دیده می‌شود شاید علامت آن باشد که ما از این عضو به نحو مناسب استفاده نکرده‌ایم. در واقع، نپرداختن به مواردی از جمله تقویت عضلات پا تا انتخاب کفش نامناسب که به ظاهر آن بیشتر از خصوصیات طبی توجه شده از موارد این کم‌توجهی به سلامت پاست.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در پاسخ به این پرسش که آیا علت بروز این نوع درد‌ها به شیوع پوکی استخوان، درد‌های آرتروزی یا مشکلات مفصلی ناشی از ساییدگی‌های احتمالی استخوانی در دوران سالمندی بازمی‌گردد، می‌گوید: استخوان‌های قرار گرفته در مجموعه پا از نظر ساختاری، دیرتر از استخوان‌های دیگر نقاط بدن مانند ستون فقرات دچار پوکی می‌شوند، اما مشکلاتی همچون آرتریت یا فرسودگی مفاصل به طور طبیعی با ماهیت سالمندی همخوانی دارند که در این دوره از عمر می‌توانند بروز کنند.

همه سالمندان پا درد ندارند

اما چرا در معدودی از افراد سالمند، مشکلات و دردهای استخوانی در ناحیه پا دیده نمی‌شود؟

دکتر کامیاب در پاسخ می‌گوید: اصولا در پزشکی اصلی وجود دارد مبنی بر این که بروز همه مشکلات برای همه افراد مطرح نیست، اما مشکلی که بیشتر افراد را در یک دوره تهدید می‌کند، نیازمند توجه است. بی‌شک در مورد افرادی که تناسب اندام داشته و عضلات خود را در وضعی مناسب حفظ کرده‌اند، مشکلات مربوط به پا در سنین سالمندی کمتر اتفاق می‌افتد. همچنین افرادی که از کفش مناسب استفاده می‌کنند دیرتر دچار سالمندی پا می‌شوند.

سالمندی بدون درد پا

دکتر کامیاب درباره شیوه‌های پیشگیری از بروز درد پا در سالمندان توضیح می‌دهد: از یک سو انجام برخی ورزش‌ها در ناحیه انگشتان پا می‌تواند به پیشگیری از درد پاها در سالمندان کمک کند. از سوی دیگر، انتخاب کفش خوب نیز می‌تواند از بروز این دردها جلوگیری کند.

این متخصص اورتز و پروتز می‌افزاید: کفش سالمندی باید سبک بوده و پاشته پهنی به ارتفاع حداکثر دو سانتی‌متر داشته باشد. همچنین باید بدون بند باشد تا به سهولت پوشیده شود و همین طور در جلوی پا فضای کافی داشته باشد تا باعث فشرده شدن انگشتان به هم نشود.

ضرورت استفاده از کفی‌های طبی

کفی مناسب رایج‌ترین روش و نقطه شروع درمان درد پا در سالمندان است.

البته دکتر کامیاب در این باره تاکید می‌کند: از آنجا که کفی‌ها انواع بسیار متنوعی دارند، انتخاب نوع مناسب باید حتما از سوی کارشـــناس مجرب ارتوز و پروتز صورت پذیرد. چرا که استفاده از کفی نامناسب به نوبه خود می‌تواند ضرر هم داشته باشد.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا استفاده از ابزار کمک حرکتی مثل عصا در سالمندانی که درد پا دارند ضروری است، می‌گوید: استفاده از عصا، حتی با وجود درد پا ضروری نیست بلکه مستقل بودن سالمند درجه اول اهمیت را داراست.

مگر آن که به دلیل مشکلی دیگر، فراهم آمدن ثبات، نیازمند استفاده از عصا باشد.

این متخصص درباره استفاده از مکمل‌های کلسیمی و ویتامین D برای کاهش درد پاها می‌گوید: به‌طور کلی استفاده از مکمل‌ها در دوران سالمندی برای حفظ سلامت استخوان‌ها و مفاصل لازم است، اما باید با نظر پزشک متخصص در این زمینه صورت پذیرد.

پونه شیرازی / گروه سلامت

تا بحران سالمندی در ایران... فقط چند قدم دیگر!

آن طور که براتی به «مهر» گفته، استان گیلان بیشترین آمار سالمندان بالای ۶۰‌ سال کشور را دارد و سیستان و بلوچستان، کمترین: «این استان بیش از ۱۱‌درصد جمعیت سالمند را در خود جای داده و براساس تحقیقات و آمارها هنگامی که جمعیت سالمندان به ۱۲‌درصد برسد با پدیده بحران سالمندی مواجه خواهیم شد. به منظور جلوگیری از این بحران در سال‌های آینده باید از هم اکنون برنامه‌ریزی و اقدامات لازم برای ارایه خدمات به سالمندان انجام شود اما هنوز هیچ اقدامی در این خصوص انجام نداده‌ایم که با تصویب سند سالمندی، امیدواریم دستگاه‌ها فعالیت‌های خود را در این‌باره آغاز کنند.» او ادامه داده است: «اگر نیازهای سالمندان رفع نشود با افزایش تعداد و همچنین سطح مشکلات این افراد با چالش بزرگی در کشور مواجه خواهیم شد، بنابراین جا دارد که مسئولان نسبت به تصویب سند ملی سالمندان اقدام کنند.»
این نخستین‌بار نیست که مسئولان ایران از نگرانی‌شان درباره پدیده سالمندی در ایران می‌گویند و در چند‌ سال گذشته و با پیگیری سیاست‌های جمعیتی در ایران، روز به روز نگرانی‌ها درباره وضع سالمندان درحال افزایش است. یکی از تأثیر پایین بودن نرخ باروری بر پدیده سالمندی در ایران می‌گوید و یکی از زیر خط فقر بودن تعداد زیادی از سالمندان ابراز نگرانی می‌کند. تعداد سالمندان در ایران هم البته جای خودش را دارد.
براساس آخرین سرشماری ایران در ‌سال ٩٠، ٨,٢‌درصد جمعیت ایران یعنی ٦میلیون و ١٥٩هزار و ٧٦٧نفر سالمندند؛ تعدادی که البته کسانی مانند رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان درباره آن معتقدند که با گذشت چهار سال از این سرشماری به این تعداد اضافه شده و پیش‌بینی می‌شود در سال١٤٠٣جمعیت سالمندان کشور به بیش از ٢٦میلیون نفر برسد.
از طرف دیگر براساس برآوردها تقریبا ٤ میلیون و ٤٠٠هزار سالمند در کشور متأهلند و تعداد زیادی هم به‌رغم اینکه بالای ٦٥سال دارند هنوز شاغلند. از طرف دیگر آنطور که ماه گذشته رئیس سازمان بهزیستی اعلام کرد، تعداد افرادی که در ‌سال ٩١ در جامعه شهری زیرخط فقر بودند ٣٠درصد و در جامعه روستایی ٤٠درصد است که اگر همین آمار را مبنا قرار دهیم از تعداد دو میلیون سالمند نیازمند حداقل ٣٠درصد زیر خط فقر مطلق قرار دارند.
در چند ‌سال گذشته، تعداد سالمندان در جهان هم نظرها را به خود جلب کرده؛ آمارهای جهانی نشان می‌دهد که در ‌سال ٢٠١٢، جمعیت سالمند دنیا ٨٠٩‌میلیون نفر برابر با ١١‌درصد بوده است و برآورد شده است تا‌ سال ٢٠٣٠ این رقم به یک‌میلیارد و ٣٧٥‌میلیون نفر یعنی حدود ١٦درصد و تا‌ سال ٢٠٥٠ به ٢‌میلیارد و ٣١‌میلیون نفر یعنی تقریبا ٢٢‌درصد برسد.
وجود نداشتن سیاست‌های خاص برای سالمندان در ایران، حالا انتقادهای زیادی را برانگیخته؛ «شهلا کاظمی‌پور»، جمعیت‌شناس و جامعه‌شناس حوزه سالمندی یکی از این منتقدان است.
او می‌گوید که در ایران هیچ سیاست حمایتی برای سالمندان وجود ندارد: «وجود نداشتن سیاست‌های حمایتی برای سالمندان در ایران، این موضوع را به یک مسأله اجتماعی تبدیل کرده است. اول باید بگویم که اساسا به نظر من و از نظر علمی، از ساختار جمعیت یک کشور یک سری جوانند، تعدادی میانسال و تعدادی سالمند. در ایران در دهه ٦٠ و سال‌های قبل از انقلاب، ٤٥‌درصد جمعیت کشور زیر ١٥‌سال بودند و ٣ ‌درصد سالمند داشتیم و ٥١‌درصد هم میانسال و جوان بودند. ما در آن زمان با مشکل جوانی جمعیت روبه‌رو بودیم چون ‌درصد افراد زیر ١٥‌سال بالا بود و هزینه‌های زایمان، تأمین شیر خشک، مدرسه و آموزش و ... برای این تعداد افراد وجود داشت. این موضوع البته مختص ایران نیست و هر کشوری که باروری‌اش بالا باشد با مشکل جوانی جمعیت مواجه است.»

او ادامه می‌دهد: «نکته دیگر این است که صددرصد کشورها تلاش می‌کنند که به شاخص‌های توسعه دسترسی پیدا کنند که یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها افزایش امید به زندگی است و وقتی امید افزایش پیدا می‌کند که خواست همه کشورهاست، تعداد افراد سالمند هم افزایش پیدا می‌کند. در کل یکی از پدیده‌های توسعه‌یافتگی، افزایش تعداد سالمند است و نباید این موضوع را یک بحران بدانیم و یک‌جانبه به قاضی برویم. اما موضوع اینجاست که زمانی که سهم جمعیت جایگزین برای سالمندان کم شود و باروری کم باشد، سالمندی به یک مسأله اجتماعی تبدیل می‌شود؛ این مسأله اجتماعی البته وقتی بیشتر مشکل‌ساز می‌شود که اگر کشوری سالمندان ناتوانی داشته باشد یعنی کسانی که از نظر اقتصادی تمکن نداشته باشند، بیمه نباشند، از نظر خانوادگی حمایت نشوند و...، آن کشور آن موقع با بحران سالمندی روبه‌رو می‌شود.»
کاظمی‌پور معتقد است بهترین راه برای حل مسأله سالمندی در ایران، تأسیس یک سازمان برای رسیدگی به وضع سالمندان است: «وزارت بهداشت از همین الان باید تمهیداتی برای تأسیس بیمارستان‌هایی برای سالمندان تدارک ببیند. تکریم سالمندان و مسائل فرهنگی سالمندان هم مسأله بسیار مهمی است.» به گفته این جمعیت‌شناس سالمندان ایرانی از هیچ نوع حمایت اجتماعی برخوردار نیستند: «سالمندی یک پدیده اجتماعی نیست، زمانی اجتماعی می‌شود که سالمندان ما از سلامت جسمی، روحی، اقتصادی و عاطفی برخوردار نباشند. اگر هم بخواهیم این مسأله را حل کنیم نمی‌توانیم بگوییم باید سالمندی پایین بیاید. در چند ‌سال گذشته می‌بینیم که همه می‌گویند برای حل مسأله سالمندی در ایران باید باروری را بالا ببریم، درحالی‌که باروری از تعداد سالمندان کم نمی‌کند و فقط باعث تعدیل ساختاری جمعیت می‌شود ولی این مسأله سالمندی را از بین نمی‌برد. وقتی سالمندان ما زیر خط فقر باشند و حمایت نداشته باشد، دچار یک مسأله اجتماعی‌اند.»
وی تنها راه حل برای این موضوع را تدوین و اجرای سیاست‌های سالمندی فعال می‌داند: «اینکه صورت مسأله را پاک کنیم و باروری را بالا ببریم، این موضوع حل نمی‌شود. برای این‌که بتوانیم موضوع سالمندی را حل کنیم باید سیاست‌های فعال در حوزه سالمندی را فعال کنیم. این به معنای این است که کسانی را که قرار است در ٣٠ سال آینده سالمند شوند و الان در سن فعالیت هستند، باید از نظر اقتصادی، تأمین پوشش‌های بیمه‌ای و... حمایت کرد. مسئولان باید سیاست‌هایی را اتخاذ کنند که آنها به حداقل بیماری مبتلا شوند و باید روی آموزش مهارت‌های زندگی کار کرد. این موضوع یعنی این‌که الان کسی را که ٣٥ سالش است رها نکنیم و فقط به دنبال افزایش باروری باشیم. اگر دولت بخواهد تعداد افرادی را که زیر خط فقرند، کم کند، بهترین اقدام این است که پوشش‌های تأمین اجتماعی همگانی شود. این به معنای این نیست که دولت همه هزینه‌ها را پرداخت کند ولی به هرحال بیمه بودن یکی از شروط اساسی بالا بردن سطح رفاه در جامعه است. سالمندان و زنان سرپرست خانوار مسأله نیستند، زمانی مسأله می‌شوند که زیر خط فقر بیایند.»
او می‌گوید که فقر در جامعه سالمندان ایران یک موضوع جدی است: «این موضوع به این دلیل است که آنها تحت پوشش بیمه‌های اجتماعی نیستند. معمولا ٣ برابر جمعیت فعال زیر خط فقر، سالمندان زیر خط فقرند؛ یعنی اگر ١٠‌درصد جمعیت زیر خط فقر باشند، ٣٠‌درصد سالمندان زیر خط فقر قرار دارند. درحال حاضر حدود ٦‌درصد جمعیت ایران، بالای ٦٥‌سال و ٨‌درصد جمعیت بالای ٦٠‌سال‌اند. ما باید برای این ٦‌میلیون نفر برنامه بگذاریم و ببینیم چه تعداد آنها بیمه هستند، چند‌درصد تمکن مالی دارند و چقدر مشکلات مالی و بهداشتی دارند.» (شهروند)

---

*انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی در «جام جم سرا» لزوماً به معنای تایید یا رد محتوای آن نیست و صرفاً به قصد اطلاع کاربران بازنشر می‌شود.

بی‌تحرکی، خطرناک ترین تهدید سالمندی

به گزارش جام جم سرا ، نداشتن نقش‌های اجتماعی، کاهش عملکرد و از دست دادن کنترل و استقلال، مرگ دوستان و بستگان و کاهش سلامت و محدودیت‌های مالی و کم شدن عملکرد شناختی، از معضلات دوران سالمندی است .در کلامی کوتاه باید گفت آدم ها دردوران سالمندی قابلیت‌های احیاشونده محدودی دارند.

ازطرف دیگر با توجه به تاثیر عمیق مولفه های خارجی بر سلامت و وضعیت فرد سالمند نسبت به دیگر گروه های سنی، شیوه زندگی از نوع تغذیه تا تحرک و کنترل بیماری ها در این سن از اهمیت ویژه ای برخوردار است .حال این سوال پیش می آید که اگربیماری های دوران سالمندی دردل بیمه های اجتماعی جای نگیرد چه مشکلاتی پیش روی افراد قرارمی گیرد و وزارت تعاون،کارورفاه اجتماعی به عنوان یکی از متولیان این حوزه، چه گام هایی برداشته است؟

دکتر امیرمجلسی مدیرکل دفتر بیمه های سلامت وزارت تعاون،کاررفاه اجتماعی در گفتگویی با شفاآنلاین به پرسش هایی در این باره پاسخ داده است:

* آقای دکترمجلسی دراین گفت و گو تصمیم داریم نظرات شما را هم به عنوان مسئول بیمه های سلامت وزارت تعاون،کارورفاه اجتماعی هم به عنوان یک پزشک با تجربه درباره موضوعات سالمندی بدانیم . ازنگاه شما اولویت های اساسی مدیریت نظام بیمه سلامت درکشورمان چیست ؟

در سال‌های اخیر رشد هزینه‌های سلامت، نسبت به سایر هزینه‌های زندگی مردم سرعت بیشتری داشته است. مطالعات بین المللی نشان می دهد نظام های سلامت در جهان از جمله ایران با چند چالش عمده مواجه هستند که توجه به آنها از اولویت های اساسی مدیریت نظام بیمه سلامت است .

یکی از این چالش ها که کشور ما نیز با آن روبه رو ست مساله افزایش تعداد خانوارهای تک نفره و سالمند شدن جمعیت و بالا رفتن نرخ وابستگی (نسبت بین سالمندان بالای 65سال به افراد در سن اشتغال 64-15 ساله) است . طبق آمارهای اعلامی و پیش بینی های انجام شده در بین سال های 2000 تا2050 نرخ وابستگی در کشورها 2 برابر می شود؛

در ایران نیز نرخ موالید تدریجاً در حال کاهش و سالمندی رو به افزایش است. بر اساس آخرین سرشماری انجام شده در سال90،نرخ کلی باروری کشور به 1.8 سقوط کرده است.

از سویی از سال 2000 تا 2010 حدود 60 درصد سالمندان دنیا در کشورهای در حال توسعه بوده اند که این رقم در سال 2050 به حدود 80 درصد می رسد.اما نکته مهم این است که تغییر الگوی بیماری ها از بیماری های واگیر به بیماری های مزمن مانند دیابت، بیماری های قلبی عروقی، فشار خون، سرطان، ام اس و غیره از چالش های عمده نظام بیمه سلامت در سال های اخیر است چرا که این بیماری ها در تمام سنین به ویژه دوران سالمندی، تشخیص و نوع درمان را پیچیده و هزینه های زیادی را تحمیل می کند.

* وزارت تعاون،کارورفاه اجتماعی درزمینه بیمه اجتماعی سالمندان تاکنون چه اقداماتی انجام داده است ؟

در دو سال اخیر با تاکیدویژه دکتر ربیعی وزیرتعاون،کارورفاه اجتماعی که ریاست شورایعالی بیمه را نیز عهده دارهستند، بازنگری بسته مورد تعهد بیمه پایه با در نظر داشتن هر سه سطح تعهدی ( پیشگیری،درمان و بازتوانی) مورد تاکید حوزه بیمه سلامت و دبیرخانه شورایعالی بیمه خدمات درمانی کشور بوده است .

به عنوان مثال خدمات تشخیصی درمانی و داروهای مورد نیاز در درمان بیماری های قلبی عروقی ، دیابت ، پرفشاری خون و تشخیص و درمان کاتاراکت که از بیماری های عمده سالمندان است و ارائه ملزومات بازتوانی نظیر سمعک و موارد مشابه تحت پوشش بیمه پایه کشور قرار گرفته است .

همچنین با توجه ویژه به سالمندان برنامه غربالگری این افراد جهت بررسی و کنترل عوامل خطر غیر واگیر (دیابت و فشارخون) به صورت پایلوت در یکی استان ها در دستور کار وزارت متبوع قرار گرفته است؛ پیشگیری از بیماریهای مزمن و غیرواگیر، افزایش کیفیت و کمیت زندگی سالمندان، کاهش هزینه های مترتب ناشی از درمان بیماریها، از اهداف اصلی این برنامه است . تمامی خدمات ارائه شده به سالمندان مشمول این برنامه در سرفصل هایی نظیر غربالگری و شناسایی افراد بیمار یا در معرض ریسک، اقدامات تشخیصی درمانی مورد نیاز آنان در زمان پایلوت برنامه بصورت رایگان عرضه می گردد.

*باتوجه به مزمن بودن بیماری های سالمندان چه اقدامات مفیدی می توان برای آنان انجام داد ؟
سوال خوبی است چرا که به دلیل مزمن بودن بیماری های سالمندی عمده خدمات مورد نیاز این عزیزان مباحث مراقبتی بلند مدت است؛ مواردی نظیر بهره مندی از خدمات تشخیصی درمانی در بازه زمانی طولانی و مراقبت در منزل یا مراکز نگهداری سالمندان که در اکثر کشورهای پیشرفته در حال ارائه است . به نظر می رسد امکان سنجی انجام این مهم از طریق همکاری چند جانبه دستگاه های متولی (سازمان های بیمه گر پایه ،سازمان بهزیستی ، خیریه ها) با بهره مندی از تجربیات کشورهای موفق در این زمینه و همچنین تجربیات نهادهای فعال در داخل کشور(نظیر بنیاد شهید )قابل انجام باشد .

*آیا درزمینه سالمندان رویکردهای «پیشگیری محور» نیز وجود دارد ؟

بله . نهایتاً مباحثی نظیر بازنگری مستمر بسته بیمه پایه با رویکرد پیشگیری محور،توجه به خدمات بازتوانی در بسته بیمه پایه، متغیر بودن سرانه هزینه خدمات تشخیصی درمانی بر حسب سن در مدیریت منابع نظام بیمه سلامت، توسعه پوشش بیمه تکمیلی سالمندان؛ پیگیری خدمات حمایتی مراقبتی سالمندان؛ توانمندسازی سالمندان جهت ارتقاء سطح سلامت جسمی، روحی – روانی و اجتماعی آنان از اقدامات قابل پیگیری این حوزه است .

* به عنوان یک پزشک عمومی با تجربه زیاد در این حوزه، فکر می کنید بزرگ ترین خطری که سلامتی سالمندان را تهدید می کند چیست ؟

ازنظر من زندگی بی‌تحرک خطرناک ترین تهدید سالمندی است . زندگی بی تحرک برای هیچ گروه سنی مناسب نیست اما این خطر برای افرادی که در سنین بالا هستند، آزاردهنده‌تر است. برخی از افراد مسن تمایلی به تحرک داشتن از خود نشان نمی‌دهند که باید این افراد را به این کار تشویق کرد. از جمله فعالیت‌های سبک برای این گروه سنی، شنا کردن است که به کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان، حفظ سلامت قلب و تقویت ماهیچه‌ها بدون فشار آمدن بر مفاصل کمک می‌کند .

*رژیم غذایی درسالمندان چه تفاوت عمده ای با سایرافراد دارد ؟

روی آوردن به عادات غذایی نامناسب کار آسانی است و بسیاری افراد در دوره‌ای از عمر خود آن را تجربه می‌کنند. در افراد مسن عدم مصرف مواد خوراکی سالم اغلب نتیجه وقت نگذاشتن یا عدم توانایی برای تهیه یک وعده غذایی سالم است که قطعا سلامت فرد را به طور جدی به خطر می‌اندازد.

کنترل رژیم غذایی و تهیه غذاهای سالم و ارگانیک برای سالمندان کمک قابل توجهی به بهبود کیفیت زندگی آنان می کند. در دوران سالمندی نوع تغذیه افراد بسیار حائز اهمیت بوده و بی توجهی به آن، تاثیرات مخرب و جبران ناپذیری را بر سلامت ایشان برجای می گذارد. با بالا رفتن سن، دستگاه گوارش کم‌کم ضعیف می‌شود.

افراد سالمند معمولاً با این مشکل روبه‌رو هستند که برخی موادغذایی برای آنها قابل هضم نبوده یا هضم آنها با مشکل روبه‌روست. رژیم غذای آنها باید طوری اصلاح شود که در آن از موادغذایی مغذی و متعادل استفاده شود که برای بدن آنها قابل پذیرش باشد.

*آیا راه حلی برای تقویت توان ذهنی سالمندان نیز وجود دارد ؟

به طور حتم راه حل هایی وجود دارد . مغز نیز همچون دیگر اعضا و بخش‌های بدن به ورزش کردن نیاز دارد. انجام فعالیت‌هایی که قدرت حافظه را تقویت می‌کنند‌، موجب حفظ سلامت مغز می‌شود حل جدول، درست کردن پازل و بازی شطرنج از کارهای مفید برای تقویت قدرت ذهن و حافظه در سالمندان است.

* داشتن هدف و احساس ارزشمندی در زندگی سالمندان چقدر مهم است ؟

عموم سالمندان به موازات پیر شدن ، با‌توجه‌ به تغییرات روانی و جسمی که نتیجه‌ گذر سال‌های رفته است، خلقیات خاصی پیدا می‌کنند که با احوال دوران میانسالی و جوانی‌شان متفاوت است.

طبیعت تکاملی آدمی همین است.مطالعات نشان می دهد، داشتن هدف و احساس ارزشمندی در زندگی، می‌تواند باعث افزایش طول عمر شود.زندگی هدفمند و معنادار می تواند احساس خوشبختی را بیشتر کند و این احساس از طریق مکانیسم های مختلف مانند تاثیرات هورمونی یا کاهش فشار خون، می تواند موجب افزایش سلامتی و افزایش طول عمر شود.

*با احساس تنهایی در سالمندان چگونه می توان مقابله کرد ؟

احساس تنهایی در تمام سنین بویژه سالمندی بشدت تخریب‌کننده است و می‌تواند اثرات شدیدی بر فرد بگذارد. این حس، ناخوشی‌های جسمی را تشدید می‌کند و سلامت روانی فرد را به خطر می‌اندازد. تشکیل انجمن ها یا گروه هایی که فرد سالمند بتواند ساعاتی از روز را در کنار همسن های خویش بگذراند و سرگرمی هایی را ایجاد نماید در حفظ روحیه ایشان تاثیر شگرفی دارد .

*توصیه های شما برای نیازهای مراقبتی سالمندان چیست ؟

سلامتی سالمندان مهمترین نیاز آنهاست. با بالا رفتن سن، بدن بسیار کُند شده و کارایی کمتری دارد. افراد سال خورده در معرض مسائل و مشکلات جسمی مختلفی قرار دارند که با مراقبت درست و تسهیلات پرستاری، بسیاری از این مشکلات جسمی را می‌توان تحت کنترل قرار داد و از بروز مشکلات جدی و حاد جلوگیری کرد. چکاپ‌های منظم ماهیانه در این سنین بسیار حیاتی است این چکاپ‌ها می‌تواند مشکلات جسمی حاد را در مرحله مقدماتی آن که درمان قابل انجام است تشخیص دهد. با همه اینها از آنجا که عمده بیماری هایی که سالمندان را درگیر می نماید حالت مزمن دارد بهتر است تدابیری جهت ارائه خدمات تشخیصی درمانی بلند مدت به ایشان و خدمات پرستاری در منزل اندیشیده شود .

*نکته ای مانده است؟

دوران پیری و سالمندی آخرین دوران در گذر عمر ماست. چین وچروک های صورت سالمندان حکایت از سپری کردن گرم و سرد زندگی دارد.برخی از دوره ها مثل جوانی و میان سالی، با دخالت مستقیم ما و تصمیم گیری های خودمان صورت می گیرد ، ولی نوع زندگی و رفتارهایی که دربرخی از دوره ها مانند کودکی و پیری انجام می دهیم وابسته به اطرافیان است؛ در کودکی رفتار مان به پدر و مادر و در پیری رفتارما به فرزندان و اطرفیان بستگی دارد .

اما قصه سالمندی، سرنوشت زندگی همه آدم هاست، وقتی جامعه ای در حال گذار از حالت سنتی به صنعتی و مدرن است، ناخودآگاه فاصله میان نسل هایش زیادوزیادتر می شود و هرچه روند مدرن شدن سرعت می گیرد، این فاصله بیشتر می شود و تنها راه کم کردن این فاصله ها بهبود ارتباطات و زبان مشترک میان نسل ها است.

عبور از مرز سالمندی

گاهی فکر می‌کنید شاید بد نباشد معاینه کامل پزشکی انجام دهید، اما به سبب مشغله زیاد مدارا و شاید هم تنبلی می‌کنید یا نگران هزینه‌های معاینات هستید و خلاصه فکر می‌کنید هنوز خیلی مانده تا پیری و قضیه را پشت گوش می‌اندازید تا این که بالاخره یک روز با همان درد شدید صبحگاهی به سرویس بهداشتی می‌روید و ناگهان همانجا زمین می‌خورید، شکستگی و... .

شاید یکی از مهم‌ترین مشکلات در طب سالمندان، پذیرش این حقیقت از سوی آنها باشد که بدن به علت فرسودگی در سنین بالا به مراقبت دوچندان نیاز دارد. اما به طور دقیق، مرز سالمندی کجاست؟ دکتر هوشنگ بیضایی، متخصص داخلی و فوق‌تخصص طب سالمندی از دانشگاه لندن ـ که پزشکی 84 ساله و از نخستین متخصصان طب سالمندان در کشور است ـ در گفت‌وگو با جام‌جم در تعریف یک فرد سالمند می‌گوید: اولین تعریف بر اساس سن تقویمی است. متاسفانه در کشورهای مختلف معمولا سن بازنشستگی 60 سالگی را با سن سالمندی یکسان در نظر می‌گیرند که البته اشتباه بزرگ علمی و اجتماعی است. زیرا در بسیاری از موارد، یک فرد 60 ساله می‌تواند سالمند نباشد و به عنوان عنصری بسیار مفید و فعال در جامعه ایفای نقش کند. آن چیزی که از نظر منابع علمی و تجربی و ساختارهای فیزیولوژیک و زیست‌شناسی بشر به نتیجه رسیده و مورد تائید سازمان بهداشت جهانی است این است که سن بازنشستگی حدود 70سالگی است.

سالمندی وقتی رخ می‌دهد که...

تعاریف دیگری نیز برای سالمندی وجود دارد، ازجمله این که سالمندی هنگامی رخ می‌دهد که قدرت دفاعی بدن نقصان می‌یابد یا توان فیزیکی انسان دچار مشکل می‌شود.

این متخصص طب سالمندی در تکمیل این تعریف می‌افزاید: اما تعریف جامعی که خودم همیشه پسندیده‌ام و در کمیته بهداشت و درمان وزارت بهداشت از سال‌ها پیش مطرح کرده‌ام، این است که سالمندی در سنی رخ می‌دهد که انسان شخصا قادر به انجام احتیاجات روزمره خود نیست و به کمک فرد دیگری نیاز دارد. بنابراین به طور مطلق نمی‌شود تعریف جامع و کاملی ارائه کرد.

علائم سالمندی

دکتر بیضایی در توضیح این که اگر کسی با توجه به شاخصه‌های بیان شده برای سالمندی نداند در دسته سالمندان قرار دارد یا نه، مهم‌ترین علائم سالمندی را این گونه بر می‌شمارد: فرد سالمند راه رفتنش اشکال دارد، حرکاتش محدود است، حافظه‌اش ممکن است دچار مشکل شده باشد، سرفه می‌کند، نفسش با چند قدم راه رفتن تنگ می‌شود، گاهی نیاز به عینک و سمعک دارد و گاهی هم موهای سر و صورتش سفید شده و از همه مهم‌تر این که به علت تغییراتی که در استخوان و عضلات و ستون فقرات سالمند ایجاد می‌شود پشتش خم شده است. در این میان خانم‌ها به علت زایمان و تغییرات هورمونی در میانسالی دچار فرسودگی و پوکی استخوان می‌شوند. همین‌طور کمبود ترشحات هورمون‌های تخمدان باعث چروک شدن پوست می‌شود، تغییرات خلق و خو و تحریک‌پذیری، آسیب‌پذیری و احساس ناشی از عدم فرزندآوری به افسردگی شایع در سنین پس از یائسگی برای خانم‌ها منجر می‌شود که مربوط به سالمندی نیست.

معاینات دوره‌ای سالمندان

این متخصص طب سالمندان درباره معاینات‌دوره‌ای افراد در سنین بالا می‌گوید: اصولا این معاینات شامل چند مرحله است. اولین مرحله، معاینات کلینیکی است که توسط پزشک در مطب انجام می‌شود. وسایل و ابزارهای لازم برای این معاینات به ترتیب اهمیت عبارت است: آزمایشات خون و ادرار، آزمایش‌های هورمونی بدن، سونوگرافی از اعضای مختلف که بویژه در مورد خانم‌ها سونوگرافی سینه‌ها در دوره‌های کوتاه‌تر و البته ماموگرافی بسیار مهم است. موارد دیگر شامل اسکن‌ و ام‌آر‌آی‌، کنترل‌ مایعات نخاع بدن، نوار مغز و... است. بنابراین بر حسب نیازهای مختلف، ابزارهای گوناگونی برای سنجش وجود دارد.

وی در پاسخ به این که چرا معاینات دوره‌ای برای سالمندان الزامی است، می‌گوید: در سنین بالا سیستم بدن در بخش‌های مغز، قلب، کبد، کلیه و اندام‌های حرکتی به‌شدت فرسوده می‌شود و نیازمند توجه بیشتری است. ساده‌ترین عارضه در سنین بالا زمین خوردگی و شکستگی استخوان ران است که به سال‌ها بستری شدن، فیزیوتراپی‌، زخم بستر و... منجر می‌شود.

دکتر بیضایی با اشاره به این که قلب و عروق بسیار آسیب‌پذیر هستند و بزرگ‌ترین علت مرگ و میر انسان‌ها به آنها مربوط می‌شود، سرطان را دومین عامل تلفات افراد بیان می‌کند و می‌گوید: خوشبختانه امروزه فرصت پیشگیری از بسیاری از سرطان‌ها فراهم است. بخصوص در مورد سرطان پروستات در آقایان که قابلیت شناسایی بموقع را دارد و همین طور سرطان پستان در خانم‌ها. بعلاوه در خانواده‌هایی که سابقه سرطان سینه و... وجود دارد باید معاینات دوره‌ای بموقع انجام شود.

هر بیمار، یک نسخه مجزا

به گفته دکتر بیضایی مطالعات نشان می‌دهد 25 درصد سالمندان در کشورهای مختلف مایل به بیان مشکلات پزشکی خود نیستند، زیرا آن را به پیری ربط می‌دهند و ناخوشایند تصور می‌کنند. وی می‌گوید: خوشبختانه با معاینات دوره‌ای برای هر سالمند با توجه به سابقه بیماری‌های قبلی، وضع مالی، دوری از خویشان، داغ‌دیدگی، فوت فرزند، طلاق و... که هر کسی در زندگی داشته است، پزشک توصیه می‌کند معاینات دوره‌ای را به چه شکلی و هر چند هفته تا چند ماه یا چند سال یکبار انجام دهد. بیشتر این معاینات به صورت سه ماهه، شش ماهه و یکساله انجام می‌شود و همواره پیشگیری بهتر از درمان است.

این متخصص طب سالمندان با تأکید بر این که سالمند باید به طور پیوسته تحت نظر یک پزشک متخصص داخلی باشد، می‌گوید: پزشک عمومی تجربه این کار را ندارد و باید این کار به متخصص داخلی سپرده شود تا مشکلات سالمند در کوتاه‌ترین زمان تشخیص داده و با کمترین هزینه برطرف شود.

کاظم کوکرم