دیناروند می‌گوید موضع وزارت بهداشت در مورد محصولات تراریخته «احتیاط» است، تاکنون فقط برای سویا و ذرت مجوز صادر شده است و صدور مجوز برای این محصولات دو شرط دارد.
سرویس جامعه مشرق - محصولات تراریخته، بایدها و نبایدهای تولید، واردات و مصرف آن در هفته‌های اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است تا جایی که موضوع به مجلس شورای اسلامی نیز کشیده شده و قرار است مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
رئیس سازمان غذا و دارو می گوید موضع وزارت
بهداشت در مورد محصولات تراریخته احتیاط است، تاکنون فقط برای سویا و ذرت مجوز
صادر شده است. صدور مجوز برای این محصولات دو شرط دارد، حتما باید در کشور تولید
کننده مصرف شوند و حتما باید گواهی بین المللی ایمنی داشته باشند. آقای دیناروند همچنین معتقد است از اسم «تراریخته نباید ترسید»... هرچند رفته رفته تراریخته (بدون قضاوت درباره صحت یا نادرستی آن) به واژه‌ای هراس‌انگیز تبدیل شده است...
گیاهان تراریخته یا دستکاری ژنتیکی شده، گیاهانی
هستند که با تغییراتی در ژن آنها برخی خواص گیاه سابق را از دست می دهند یا خواص
جدیدی به دست می آورند، اغلب این تغییرات معمولا با هدف مقابله با آفات گیاهی،
افزایش بهره وری، تولید بیشتر یا با کیفیت تر صورت می گیرد.
این روزها اگر واژه تراریخته را جستجو کنید، این یکی از اولین تصاویری است که به شما پیشنهاد داده میشود
اما این تغییرات ژنتیکی در کنار موافقان خود،
مخالفان سرسختی هم دارد که معقدند، دستکاری ژنتیکی در گیاهان می تواند آسیب هایی
را به دنبال داشته باشد، آسیب هایی که شاید هنوز با دانش فعلی نتوانیم آنها را
تشخیص دهیم ولی در آینده مشخص شود، زمانی که دیگر آسیب ها رقم خورده است و جبران
آن کار مشکلی است.
با این حال تولید محصولات تراریخته یا دستکاری
ژنتیکی شده به عنوان یکی از عرصه های نوین دانش بشتری طرفدارانی هم دارد. کسانی
معتقدند باید از دانش و علم روز دنیا استفاده کرد به خصوص زمانی که جهان با کمبود
غذا مواجه است و تولید بیشتر و با کیفیت تر محصول می تواند، ابزاری برای مقابله با
این نگرانی باشد.
در دو سوی این طیف یعنی در میانه بین مخالفان
تراریخته که آن را تهدیدی برای سلامت بشر و محیط زیست می دانند حتی اگر اکنون دلیل
علمی برای آن نباشد و آن سوی طیف که موافقان سر سخت استفاده از تکنولوژی های روز
دنیا هستند. گروهی نیز هستند که به روش احتیاط آمیز معتقدند و می گویند نه رد کامل
و نه قبول بی قید و شرط. این محصولات در صورتی که تاییدیه های علمی بین المللی را
داشته باشند و در کشور تولید کننده برای مردم خودشان استفاده شود، با کنترل آن
توسط دانشمندان داخلی می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
علاوه بر واردات، تولید این محصولات گیاهی
در داخل نیز موافقان و مخالفان سرسختی دارد و درست مانند مقوله واردات، استدلهایی
از هر دو سوی طیف بیان می شود. گروهی معتقدند باید مانند سایر تکنولوژی های روز
دنیا دانشمندان داخلی نیز امکان فعالیت در این عرصه جدید دانش بشری را داشته
باشند. آنان می گویند تولید این محصولات در کشور هم اهمیت استراتژیک دارد و هم از
نظر ایمنی می تواند مطمئن تر باشد اما از آن سوی طیف گروهی معتقند دستکاری ژنتیک
در گیاهان می تواند بر نقشه ژنوم گونه های گیاهی کشور و محیط زیست ایران آسیب منفی
بگذارد و این میراث قدیمی سازگار با محیط زیست را از بین ببرد.
هر چه
هست نام تراریخته برای گروهی همراه با ترس است اما گروهی نیز آن را مانند سایر
دانش های نوین جهانی، عرصه ای جدید برای توسعه می دادند و معتقدند باید با لحاظ
اصولی علمی و ایمنی وارد این عرصه جدید شد. حالا در کنار موافقان و مخالفان این
عرصه جدید در حوزه کارشناسی به سراغ یک مقام مسئول رفتیم و نظر رسمی سازمان غذا و
دارو را در این مورد جویا شدیم، با هم گفت و گو با رسول دیناروند، معاون وزیر
بهداشت و رئیس سازمان غذا و دارو را می خوانیم:
آیا محصولات تراریخته تهدیدی برای
سلامت مردم محسوب می شوند؟
در دنیا و ایران سه موضع در ارتباط با محصولات
تراریخته وجود دارد، گروهی مخالفت قطعی و دائمی دارند، گروهی حمایت و دفاع قطعی و
دائمی دارند و گروهی هم موضع احتیاط را انتخاب کرده اند.
از این سه، گروه اول می گویند مطلقا و تحت هیچ
شرایطی استفاده از محصولات تراریخته ممنوع است، گروه دوم نیز معتقدند مطلقا بدون
محصولات تراریخته در دنیای امروز نمی توان زندگی کرد اما سومین گروه می گویند در
دنیای امروز با توجه به مشکلات جهانی، کم آبی و مشکلاتی در تولید مواد غذایی وجود
دارد، باید در مواردی و با رعایت استانداردهای علمی و احتیاط های ایمنی از این
محصولات استفاده کنیم.
موضع
وزارت بهداشت درباره محصولات تراریخته همواره موضع وسط، میانه و احتیاط آمیز بوده
است. به همین علت با وجود تعدد محصولات تراریخته در بازارجهانی دو شرط اساسی را
برای واردات این محصولات به کشور گذاشته ایم.
شرط اول
این است که محصول تراریخته باید حتما در کشور مبدا و تولید کننده استفاده شود و
دوم اینکه این محصول باید مجوز بین المللی ایمنی داشته باشد و رخداد تراریختگی و
دستکاری ژنتیک آن کاملا مشخص باشد.
به عنوان مثال اگر محصولی از ذرت وارد ایران می
شود، اگر تراریخته نیست اما بیم تراریختگی آن وجود دارد باید گواهی معتبر عدم
تراریختگی داشته باشد و اگر تراریخته است، باید گواهی معتبری ارائه کند که چه نوع
تراریختگی دارد و حتما باید مجوز مصرف در کشور تولید کننده را داشته باشد. تراریختگی
آن باید گواهی معتبر بین المللی داشته باشد و ما این گواهی ها را از مراجع صادر
کننده آن چک می کنیم.
گواهی های بین المللی را چه مرجعی
صادر می کند؟
در محصولات مرتبط با ایمنی زیستی، تاییدیه های
بین المللی را مراجع معتبری مثل سازمان غذا و داروی آمریکا یا سازمان غذا و داروی
اروپا صادر می کنند که در دنیا صلاحیت صدور چنین مجوزهایی را دارند یا اینکه
محصولاتی هستند که سالهاست در دنیا مصرف
می شوند و خیال همه از مصرف آنها راحت است.
شاید بپرسید آیا ارائه این مدارک برای صدور مجوز
کافی نیست، نه کافی نیست، رخداد تراریختگی نیز باید مشخص و تایید شده باشد خود
وزارت بهداشت نیز در آزمایشگاههای مورد تایید خود این محصولات را دوباره آزمایش می
کند تا رخداد دستکاری ژنتیکی آن تایید شود و مشخص شود که چه نوع دستکاری ژنتیکی
شده است و این کار برای مواردی که مجوز گرفته اند به صورت روتین انجام می شود.
تاکنون برای چه محصولات تراریخته ای
در ایران مجوز صادر شده است؟
تاکنون فقط برای دو محصول مجوز صادر شده است،
یکی سویا که شامل سویا، روغن سویا و کنجاله سویاست.
از چه کشوری وارد می شوند؟
از هر کشوری که بخواهد وارد شود، فرقی نمی کند.
همین مسیر طی می شود ولی مهمترین تولید کنندگان این محصولات کشورهای آمریکای جنوبی
هستند. 80 درصد این نوع روغن ها تراریخته هستند، اقدام دیگری نیز که در ایران
انجام می شود، این است که روی این محصولات برچسب زده می شود تا مشتری نهایی بداند،
محصولی که استفاده می کند، تراریخته و دستکاری ژنتیکی شده است.
در همین رابطه گزارش مشرق را بخوانید:
محصول دوم تراریخته که مجوز گرفته
چیست؟
ذرت. به جز این دو محصول هیچ محصول تراریخته
دیگری در کشور مجوز ندارد، نه برنج تراریخته و نه گندم تراریخته چه به شکل واردات
و چه تولید داخل نداریم و درج برچسب تراریخته نیز بر روی محصولات سویا و ذرت
اجباری است.
ولی برچسب ها آن قدر ریز هستند که
مشتری متوجه نمی شود؟
باشد ولی وجود دارد، نکته اینجاست که محصولات
تراریخته ای که در ایران مجوز گرفته اند، سالهاست در دنیا مصرف می شود و حتما توسط
صدها و هزاران؛ میلیونها و میلیاردها نفر در دنیا آنها را مصرف کرده اند و امکان
ندارد این محصولات فقط در ایران مصرف شود.
یعنی از نظر شما این مواردی که مجوز
گرفته اند، تهدیدی برای سلامت نیستند؟
نه به هیچ وجه این چند موردی که در کشور مجوز
گرفته اند، به هیچ وجه تهدیدی برای سلامت محسوب نمی شوند.
در مورد محصولات قاچاق چطور؟
در بازار قاچاق هر کالایی ممکن است وجود داشته
باشد چون تحت کنترل و نظارت وزارت بهداشت نیست و وزارت بهداشت هم مسئول کالاهای
قاچاق نیست و نمی توانیم نظارتی روی کالاهای قاچاق داشته باشیم.
اگر در مورد این محصولات بخواهید،
توصیه و راهنمایی برای مردم داشته باشید، چه می گویید؟
در مورد محصولات تراریخته هیچ محصول تولید داخلی
نداریم، واردات نیز فقط به همان دو محصولی که اعلام کردم، محدود شده است.
کنجد تراریخته نداریم؟
نه، وارداتی از سایر محصولات که به صورت
تراریخته باشد، نداریم، محصولات تراریخته در دنیا زیاد است، خیلی از محصولات در
دنیا تراریخته هستند ولی غیر از این دو مورد ما محصول تراریخته وارداتی نداشته
ایم. حالا اگر کسی بپرسد که آیا می شود سویا و ذرت هم اساسا غیرتراریخته وارد کرد، پاسخ مثبت است اما
گرانتر است، یعنی اگر بخواهیم جلوی واردات این محصول تراریخته را بگیریم باید
هزینه آن را بپردازیم.
اگر در داخل تولید کنیم چطور؟
جالب
است که عده ای از مخالفان، به دنبال ممنوع کردن کشت محصولات تراریخته در کشور هستند
اما با واردات آن موافق هستند و معتقدند واردات این محصولات بلامانع است که به نظر
من این برخورد نیز غیر منطقی است.ا اگر ما می خواهیم در مورد تراریخته سختگیری
کنیم باید در واردات سختگیری کنیم، باید اجازه دهیم در زمینه تولید کار شود، چون
هنر محققان داخلی خودمان است و با توجه به اقلیم ایران تولید می شود.
پس شما با تولید محصولات گیاهی
تراریخته در کشور موافقید؟
به نظر من تولید محصولات تراریخته در کشور نباید
ممنوعیت داشته باشد اما معتقدم باید با احتیاط اقدام کرد، هیچ وقت نمی گویم، تولید
این محصولات در داخل باید ممنوع شود، علت اینکه تاکنون نتوانسته ایم این محصولات
را در کشور تولید کنیم، این است که تکنولوژی آن را نداشته ایم، البته در سطح
آزمایشگاهی کارهایی انجام شده است اما تکنولوژی تولید انبوه این محصولات را
نداریم.
با این حال در مورد روغن های خوراکی تقریبا تمام بازار داخلی در اختیار محصولات
تراریخته است و مردم حق انتخاب ندارند؟
نه، چون همه روغن های مصرفی که سویا نیست، آ‌فتابگردان
و کنجد هم داریم.
اینها همه غیر تراریخته هستند؟
بله، در مورد روغن ذرت وارداتی هم، همه اش تراریخته
نیست و غیر تراریخته هم وجود دارد. سویا عمدتا تراریخته است.
