همه چیز درباره پوکی استخوان

جام جم سرا:با اشاره به اینکه پوکی استخوان، بیماری است که در دو دهه اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است، گفت: استئوپروز را بیماری خاموش می‌نامند و به رغم اینکه این بیماری هیچ گونه علامتی ندارد ولی همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

این فوق تخصص روماتولوژی خاطرنشان کرد: هنگامی بیماری علامت‌دار می‌شود که فرد دچار عوارض این بیماری شده باشد. مهم‌ترین عارضه این بیماری شکستگی استخوان است. اغلب شکستگی استخوان در ستون فقرات و گردن فمور (استخوان ران) ایجاد می‌شود.

رییس مرکز تحقیقات روماتولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه در آمریکا، سالیانه قریب به 21 میلیارد دلار برای عوارض ناشی از شکستگی پوکی استخوان هزینه می‌شود، یادآور شد: در سراسر جهان، سالیانه دویست میلیون نفر به پوکی استخوان دچار می‌شوند. کشور ما نیز سالیانه هزینه‌های هنگفتی جهت درمان شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان متحمل می‌شود بنابراین حتی صحبت‌های تکراری در این زمینه از اهمیت خاصی برخوردار است.

جمشیدی با تاکید بر اینکه در ایجاد بیماری پوکی استخوان عوامل متعددی دخیل هستند، افزود: بیش از 60 تا 70 درصد از مبتلایان به دلیل عوامل ژنتیکی به این عارضه دچار می‌شوند. در این زمینه ژن‌های خاصی مانند ژن رسپتور ویتامین D شناسایی شده است. همچنین ژن کلاژن type-I در ایجاد این بیماری نقش دارد.

استخوان سازی بیشتر با انجام ورزش‌های مناسب

این فوق تخصص روماتولوژی نقش وزن را در پیشگیری از پوکی استخوان تاثیرگذار دانست و گفت: ورزش‌هایی که با پریدن و دویدن همراه هستند، به دلیل ارسال امواج خاص، باعث تحریک سلول‌های استئوبلاست (استخوان‌ساز) و در نتیجه استخوان‌سازی می‌شوند.

جمشیدی با بیان اینکه با افزایش سن، درصد پوکی ‌استخوان افزایش می‌یابد، گفت: تراکم استخوان از ابتدای عمر تا حدود سن 35 سالگی افزایش می‌یابد. پس از آغاز برداشت از استخوان، روند پوکی استخوان آغاز می‌شود.

افزایش تراکم استخوان در سن بلوغ با ورزش و تغذیه مناسب

رییس مرکز تحقیقات روماتولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: در سن بلوغ، به دلیل تغییرات هورمونی، بیشترین تراکم استخوانی ایجاد می‌شود بنابراین در این سنین تغذیه صحیح و ورزش مناسب باعث افزایش تراکم استخوان می‌شود.

وی در خصوص نقش عوامل تغذیه‌ای تاثیرگذار در روند پوکی استخوان گفت: میزان ویتامین D و مصرف کلسیم در پیشگیری از این بیماری نقش بسزایی دارند. نیاز روزانه افراد در سنین مختلف 1000 تا 1200 میلی‌گرم کلسیم است. البته در بهترین رژیم‌های غذایی، تنها 600 تا 700 میلی‌گرم کلسیم دریافت می‌شود.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: در افراد مبتلا به پوکی استخوان باید مکمل کلسیم تجویز شود. در کشور ما و با رژیم‌های غذایی که به طور معمول وجود دارد، افراد بیش از 400 میلی‌گرم کلسیم دریافت نمی‌کنند بنابراین باید به این مسأله به طور جدی توجه شود.

پوکی استخوان در مردان و زنان به علت تغییران هورمونی

رییس مرکز تحقیقات روماتولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: در زنان، حوالی سنین یائسگی، به دلیل نقش مهاری هورمون‌های جنسی، برداشت از تراکم استخوانی افزایش می‌یابد و حدود 10 سال پس از یائسگی، تراکم استخوان به شدت کاهش می‌یابد.

وی گفت: در مردان در سنین حدود 65 سالگی، به دلیل افت هورمون‌های جنسی حالتی مشابه یائسگی زنان، به نام آندروپوز به وجود می‌آید که با کاهش شدید تراکم استخوانی همراه است.

جمشیدی گفت: استروژن باعث مهار سلول‌های استخوان‌خوار (استئوکلاست) می‌شود. پس از یائسگی، به دلیل افت شدید هورمون استروژن، سلول‌های استئوکلاست به شدت فعال می شوند و روند پوکی استخوان با سرعت بیشتری ادامه می‌یابد.

این فوق تخصص روماتولوژی یادآور شد: زنان بیشتر از مردان به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند که به دلیل ماهیت هورمون‌های جنسی و حجم عضلانی است که در مردان بیشتر است.

ارتباط سیگار و پوکی استخوان

وی با تاکید بر اهمیت نقش حرکت در پیشگیری از تسریع روند پوکی استخوان گفت: افرادی که به مدت طولانی، بی‌حرکت یا کم تحرک هستند، بیشتر دچار پوکی استخوان می‌شوند.

این فوق تخصص روماتولوژی تصریح کرد: مصرف سیگار ارتباط مستقیمی با پوکی استخوان دارد و باعث کاهش تراکم استخوان می‌شود.

جمشیدی در پایان یادآور شد: مصرف بیش از دو فنجان قهوه غلیظ در روز نیز باعث افزایش پوکی استخوان می‌شود.(ایسنا)

راه مقابله با پوکی استخوان

جام جم سرا: متخصصان هم می‌گویند با در پیش گرفتن یک سبک زندگی سالم، استفاده از رژیم غذایی مناسب و افزودن فعالیت جسمی به برنامه روزانه می‌توان از بروز این بیماری پیشگیری یا آن را کنترل کرد.

اغلب ما تا جوان هستیم اصلا به سلامت استخوان‌ها فکر نمی‌کنیم و خیلی برایمان مهم نیست استخوان‌ها چه وضعیتی دارد، ولی همین که به دوره میانسالی و سالمندی می‌رسیم، به فکرشان می‌افتیم و می‌خواهیم از بروز چنین مشکلاتی پیشگیری کنیم. به همین دلیل بسیاری از افراد، تازه در سنین سالمندی یادشان می‌افتد با تغذیه مناسب و در پیش‌گرفتن زندگی سالم، سلامت استخوان‌هایشان را حفظ کنند.

دکتر منصور رضایی، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی نیز در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: ذخیره شدن کلسیم در استخوان‌ها که باعث سفت و محکم شدن آنها می‌شود، قبل از تولد آغاز شده و تا سی سالگی ادامه پیدا می‌کند. به طوری که در سی سالگی، استخوان‌های بدن در یک فرد سالم بیشترین میزان سختی را دارد.

به گفته وی، کم بودن میزان فعالیت بدنی و پیروی از رژیم غذایی نامناسب که کلسیم کمی دارد، می‌تواند به مرور زمان به بروز پوکی استخوان منجر شود که البته باید توجه داشت این بیماری علامت خاصی هم ندارد و معمولا با ایجاد شکستگی در یکی از استخوان‌های بدن بخصوص استخوان‌های مهره، لگن و مچ که به دنبال سقوط یا ضربه‌های خفیف مانند نشستن ناگهانی، لغزیدن، پیچ‌خوردن و گاهی حتی بدون هیچ ضربه‌ای و به صورت خودبه‌خود اتفاق می‌افتد، نمایان می‌شود.

پیشگیری از پوکی استخوان به کمک کلسیم

اگر فکر می‌کنید فقط باید شیر بنوشید تا استخوان‌هایی قوی و محکم داشته باشید، بد نیست بدانید شیوه‌های متفاوتی برای پیشگیری از پوکی استخوان وجود دارد که مصرف لبنیات فقط یکی از این موارد است. دکتر رضایی نیز با تائید این مطلب می‌گوید: تغذیه نقش مهمی در بروز یا پیشگیری از این بیماری دارد؛ بنابراین کسانی که در رژیم غذایی‌شان به میزان کافی کلسیم وجود ندارد یا ویتامین D و C کافی دریافت نمی‌کنند بیش از افراد دیگر در معرض خطر قرار خواهند داشت.

این متخصص تغذیه با اشاره به این‌که کلسیم یکی از اجزای سازنده استخوان است، توصیه می‌کند غذای روزانه افراد بالغ حاوی حداقل 1000 تا 1200 میلی‌گرم کلسیم باشد (هر لیوان شیر به طور معمول ۳۰۰ میلی‌گرم کلسیم دارد) که این نیاز در خانم‌های باردار، شیرده، یائسه و افراد مسن و کسانی که در دوره بلوغ هستند، افزایش می‌یابد و به میزان حدود 1500 تا 2000 میلی‌گرم می‌رسد.

آن طور که دکتر رضایی می‌گوید، انواع مختلف شیر و غذاهایی که از شیر تهیه می‌شود؛ مانند پنیر، ماست، دوغ، کشک، بستنی و قره‌قروت منابع خوب کلسیم به حساب می‌آید. علاوه بر اینها، ماهی‌های کوچک مثل ماهی کیلکا که با استخوان خورده می‌شود، انواع حبوبات، سبزی‌های برگ سبز تیره و آجیل‌ها مانند سویا و بادام هم حاوی کلسیم است. از دیگر منابع کلسیم می‌توان به کلم‌پیچ، ترب، گل‌کلم، نخودفرنگی، کلم بروکلی، شلغم، هویج، انگور، توت فرنگی، خرمالو، پرتقال، زیتون، کشمش و کنجد نام برد. وی می‌افزاید: هرچه میزان چربی شیر و مواد لبنی بیشتر باشد، کلسیم آن کمتر است و به همین دلیل توصیه می‌شود از شیر و لبنیات کم چرب استفاده شود.

ویتامین D را فراموش نکنید

در کنار کلسیم باید از دیگر منابع غذایی مفید برای حفظ سلامت استخوان‌ها هم استفاده کرد که به گفته دکتر رضایی، ویتامین D یکی از این موارد است که برای حفظ استحکام استخوان‌ها مصرف آن ضروری است.

آن‌طور که این متخصص تغذیه می‌گوید: ویتامین D به جذب کلسیم و فسفر از روده کمک می‌کند و باعث به کارگیری این مواد معدنی در ساختمان استخوان ها و دندان‌ها می‌شود. همچنین باید توجه داشت کمبود طولانی مدت این ویتامین با کاهش جذب کلسیم، خطر بروز پوکی استخوان را افزایش خواهد داد.

این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه می‌دهد: نور خورشید مهم‌ترین منبع دریافت ویتامین D است ولی در کنار آن، مواد غذایی غنی از این ویتامین مانند شیر، کره، پنیر، کشک، ماست، ماهی‌های چرب، زرده تخم‌مرغ و جگر نیز وجود دارد. بنابراین به طور کلی می‌توان گفت فرآورده‌های لبنی حاوی ویتامین D، یکی از بهترین منابع غذایی کلسیم محسوب می‌شوند.

مصرف نمک را کاهش دهید

می‌گویند مصرف لبنیات به تنهایی نمی‌تواند از بروز پوکی استخوان پیشگیری کند. می‌گویند عوامل متعددی در بروز این بیماری نقش دارد و به همین دلیل باید به نکات مختلفی در این زمینه توجه داشت. یکی از این موارد هم کاهش مصرف نمک است. دکتر رضایی در این‌باره توضیح می‌دهد: مصرف زیاد نمک، احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد و آن طور که مشخص شده، به ازای مصرف هر 2300 میلی‌گرم نمک، 40 میلی‌گرم کلسیم از دست می‌رود که البته اگر همراه با استرس باشد، این میزان افزایش هم می‌یابد.

از طرف دیگر منیزیم می‌تواند جذب کلسیم را افزایش دهد، ولی استرس‌های شدید، افزایش سن و ناکافی بودن میزان آن در آب آشامیدنی و غذا می‌تواند موجب کمبود منیزیم شود. این متخصص تغذیه با اشاره به این مطلب ادامه می‌دهد: مصرف روغن جامد و نوشابه‌های گازدار نیز از دیگر عواملی است که می‌تواند جذب کلسیم را تحت تاثیر قرار دهد و در نتیجه احتمال پوکی استخوان را بیشتر کند.

وی می‌افزاید: استعمال سیگار و مصرف زیاد قهوه هم از دیگر عوامل خطر به حساب می‌آید و در بروز پوکی استخوان نقش دارد. به طوری که می‌گویند کسانی که خودشان سیگار می‌کشند یا همنشین سیگاری‌ها هستند، در معرض پوکی استخوان زودرس قرار دارند و زنانی که سیگار می‌کشند دچار پوکی استخوان شدیدتری می‌شوند.

تحرک، به نفع سلامت استخوان‌ها

تحرک کافی و افزودن فعالیت بدنی به برنامه روزانه زندگی می‌تواند به حفظ سلامت بدن و استخوان‌ها کمک کند. دکتر رضایی نیز با تائید این مطلب یادآور می‌شود: ورزش‌کردن و فعالیت داشتن در هر سنی می‌تواند باعث استحکام استخوان‌ها شود و در مقابل، ‌بی‌تحرکی و استراحت زیاد موجب تحلیل رفتن استخوان‌ها خواهد شد و دردهای استخوانی را افزایش خواهد داد.

عضو هیات علمی دانشگاه می‌گوید: بهترین و کم‌هزینه‌ترین ورزش که تقریبا تمام افراد هم می‌توانند از آن استفاده کنند، پیاده‌روی همراه با تنفس عمیق است.

وی یادآور می‌شود: ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی که در آن تحمل وزن وجود دارد، نقش مهمی در پیشگیری از پوکی استخوان داشته و به همین دلیل استفاده از آنها توصیه می‌شود.

دکتر رضایی در نهایت یادآور می‌شود برای داشتن بافت استخوانی مناسب، دریافت مقدار کافی کلسیم، پروتئین، پتاسیم، منیزیم، منگنز، فلوراید (اسفناج، چای و ماهی)، فسفر، روی، سیلیس، ویتامین D، ویتامین C (میوه و سبزی‌های تازه) و فیتواستروژن (سویا، بذر کتان و...) را در نظر داشته باشید و بدانید با داشتن یک برنامه غذایی متنوع، فعالیت‌ بدنی مناسب و اجتناب از تنش و استرس می‌توان سلامت استخوان‌ها را حفظ کرد.

نیلوفر اسعدی‌بیگی‌ /‌ جام‌جم

منع ایمپلنت در بیماران مبتلا به پوکی استخوان

جام جم سرا: دکتر سید‌علی بنی‌هاشم در گفت‌و‌گو با جام‌جم افزود: بررسی‌ها نشان داده است که مصرف طولانی مدت داروهایی از دسته «بی فسفونات‌ها» به پس زدن ایمپلنت منجر می‌شود البته انجام موفقیت‌ آمیز ایمپلنت پیش از هر چیز به حجم و کیفیت استخوان فک باز می‌گردد البته در مواردی اگر کیفیت استخوان شخص برای انجام ایمپلنت مطلوب باشد، می‌توان با پیوند استخوان، حجم استخوان فک را افزایش داد.

این جراح تاکید کرد: انجام ایمپلنت در بیماران دیابتی در صورتی که بیماری شان کنترل شده باشد منعی ندارد، اما انجام عمل کاشت دندان در افراد سیگاری که روزانه بیش از 10 نخ سیگار می‌کشند با احتمال پس زدن ایمپلنت همراه است. همچنین کاشت دندان در بیمارانی که مبتلا به بیماری‌ های روان تنی همچون شیزوفرنی هستند با ممنوعیت همراه است.

پوکی استخوان با تغذیه نامناسب

جام جم سرا: علت نرمی استخوان، کمبودهای تغذیه‌ای است، ولی علت اصلی ابتلا به پوکی ‌استخوان تغذیه‌ نیست. البته تغذیه بد از دوران جنینی و کودکی تا تمام دوران زندگی، باعث افزایش احتمال ابتلای فرد به این بیماری می‌شود.

دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی ایران به جام‌جم می‌گوید: اگر فردی از دوران کودکی تغذیه مناسبی نداشته باشد، به احتمال بیشتری ممکن است دچار این بیماری شود یا این بیماری در او شدیدتر بروز کند. پس تغذیه نامناسب زمینه شدت، پیشرفت و ابتلا به این بیماری را در سنین پایین‌تر فراهم می‌آورد.

دکتر وفا می‌گوید: برای افراد مستعد پوکی استخوان مانند خانم‌هایی که در سنین یائسگی هستند و ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در بدنشان متفاوت می‌شود و روی تراکم استخوانی و نگه‌داشت بافت استخوانی تاثیر می‌گذارد، راه‌هایی وجود دارد که باعث می‌شود این اختلال برایشان خطرناک نشود. او در این‌باره توضیح می‌دهد: همان‌طور که گفتم، یکی از این روش‌ها داشتن تغذیه صحیح در تمام دوران زندگی است. در همه آدم‌ها از دوران جنینی تا تقریبا 30 سالگی، تراکم بافت استخوانی افزایش می‌یابد که این موضوع تا حدی به تغذیه خوب بستگی دارد و دریافت به اندازه کربوهیدرات، پروتئین و چربی مناسب و ریزمغذی‌هایی مثل کلسیم، منیزیم، مس، روی و سایر املاح کلیدی مثل فسفر در شکل‌گیری استخوان نقش اساسی دارند.

ورزش، تغذیه و ترک سیگار

با توجه به آنچه گفته شد، اگر کسی در دوره‌های جنینی و بحرانی رشد، تغذیه مناسبی نداشته باشد، در حدود 25 تا 30 سالگی به حداکثر تراکم یا توده استخوانی نمی‌رسد. به گفته این متخصص تغذیه، اگر کسی در دوره جنینی سوءتغذیه داشته باشد و بعد از دوران شیرخوارگی، شیر و لبنیات تازه و کم‌چرب در برنامه‌ غذایی‌اش نباشد و رژیم‌غذایی‌اش منیزیم، مس، کلسیم، روی و پروتئین و ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان مورد نیازش را تامین نکند، در 25 تا 30 سالگی حداکثر تراکم توده استخوانی را نخواهدداشت. بعد از این سنین هم به‌صورت فیزیولوژیک و طبیعی، تا پایان عمر، تراکم استخوانی آرام‌آرام کاهش می‌یابد مگر این‌که فرد ورزش‌های مناسبی انجام دهد. دکتر وفا در این‌باره توضیح می‌دهد: اگر فردی بعد از 30 سالگی شیوه زندگی ساکن داشته باشد، تراکم استخوانی‌اش خیلی سریع‌تر از دست می‌رود. کسانی که تحرک بسیار کمی دارند هم دچار همین مشکل می‌شوند بخصوص اگر تغذیه نامناسبی داشته باشند. علاوه بر اینها، سیگار کشیدن و نوشیدن زیاد چای، قهوه و نسکافه هم می‌تواند مزید بر علت ‌شود و تراکم استخوانی را بیشتر کاهش می‌دهد.

الگوی غذایی سالم و تراکم استخوانی مناسب

مهم‌ترین عوامل تغذیه‌ای که کمک می‌کنند فرد در دوران بلوغ به حداکثر تراکم استخوانی برسد، الگوی غذایی سالم حاوی مقادیر مناسب کربوهیدرات، پروتئین و چربی بخصوص پروتئین مناسب و باکیفیت خوب و ویتامین‌ها و املاح است. دکتر وفا ادامه می‌دهد: مهم‌ترین ویتامین‌هایی که بیشتر در این زمینه تاثیر دارند، A، C و D هستند. ویتامین D مهم‌ترین عاملی است که جذب کلسیم را در دستگاه گوارش افزایش می‌دهد، اما متاسفانه در جامعه ما کمبود این ویتامین‌ بسیار شایع است و علت بخش عمده‌ای از مشکلات استخوانی می‌تواند مستقیم ناشی از کمبود ویتامینD باشد. این متخصص تغذیه، دیگر گروه در معرض خطر را کسانی می‌داند که رژیم پرچرب دارند و می‌افزاید: چربی‌های اشباع، جذب کلسیم را که یکی از املاح ضروری برای استخوان‌سازی است، کاهش می‌دهد بنابراین فرد، مستعد ابتلا به پوکی استخوان خواهد شد. او می‌افزاید: علت این‌که گفتیم افرادی که چای و قهوه و نسکافه زیاد می‌نوشند به پوکی‌ استخوان مبتلا می‌شوند یا ابتلا به این بیماری در آنها تسریع می‌شود، این است که این نوشیدنی‌ها در جذب املاح اختلال ایجاد می‌کنند. این متخصص تغذیه با بیان این‌که یکی دیگر از دشمنان جذب کلسیم نمک است، می‌افزاید: کسانی که عادت دارند غذاهای شور بخورند باید بدانند دفع کلسیم در ادرارشان زیاد می‌شود و موازنه کلسیم در بدنشان به هم می‌خورد، بنابراین مستعد ابتلا به پوکی استخوان هستند.

بعد از ابتلا هم تغذیه درست کارساز است

بعضی از افراد در تمام دوران زندگی، تغذیه صحیح ندارند و بعد از ابتلا به پوکی استخوان تازه به فکر مصرف موادغذایی مفید و حاوی املاح و ویتامین لازم می‌افتند، اما آیا در این زمان، تغذیه سالم فایده‌ای هم دارد؟ دکتر وفا در پاسخ به این پرسش می‌گوید: حتما این کار تاثیر دارد و ادامه می‌دهد: پوکی استخوان درمان قطعی ندارد و درمان آن، درمان نگهدارنده است؛ یعنی سعی می‌شود حداقل تراکم استخوانی حفظ و روند پیشرفت بیماری کند شود. او تاکید می‌کند: پزشکان بعد از تشخیص، در پیش گرفتن شیوه صحیح زندگی را به بیمار توصیه می‌کنند که یکی از اجزای آن داشتن تغذیه صحیح است. البته استفاده از دارو هم گاهی تجویز می‌شود. این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: مسلم است اگر کسی دچار پوکی استخوان باشد و شیر و لبنیات هم به اندازه مصرف نکند، به فکر مصرف منابع کلسیم و ویتامین‌هایی مثل A و D نباشد، خیلی سریع‌تر تراکم استخوان‌ها را از دست می‌دهد. او توضیح می‌دهد: بیماران حتما باید به کم‌چرب بودن لبنیات توجه داشته باشند چون چربی این موادغذایی باعث اختلال در جذب کلسیم می‌شود. از طرفی باید این خوراکی‌ها را با وجود مفید بودن به اندازه نیاز بدن مصرف کرد، زیرا در غیر این‌صورت حتی می‌تواند آثار سوء هم داشته باشد.

مصرف کورتون و پوکی استخوان

دکتر وفا با اشاره به این‌که مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی (کورتون) احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد، توصیه می‌کند: تمام افرادی که به هر دلیلی لازم است داروی کورتونی مصرف کنند، حتما باید به متخصص تغذیه مراجعه کنند، زیرا عوارض این داروها بسیار زیاد است و الگوی غذایی نامناسب می‌تواند این مشکلات را تشدید کند. او ادامه می‌دهد: علاوه بر اختلال در متابولیسم کلسیم و استخوانی، یکی دیگر از عوارض داروهای کورتونی، دادن اشتهای کاذب به فرد است که باعث می‌شود زیاد غذا بخورد و به این ترتیب مشکلات استخوانی و متابولیکش تشدید می‌شود، اما با برنامه غذایی مناسب می‌توان احتمال بروز این عوارض را به حداقل رساند.

چاقی، مشکلات استخوانی را تشدید می‌کند

دکتر وفا می‌گوید: چاقی ترکیب بدن را به هم می‌زند از طرفی یکی از عوامل چاق شدن دریافت بیش از حد چربی‌های اشباع است که از مهم‌ترین دشمنان جذب املاح دو ظرفیتی مانند کلسیم هستند و جذب آنها را کاهش می‌دهند. از طرفی در یک فرد چاق، درصد بافت ماهیچه‌ای نسبت به بافت چربی کم می‌شود و به این ترتیب، عملکرد فیزیکی فرد و تحرک او کاهش می‌یابد و با کم شدن تحرک، تراکم استخوانی هم کم خواهد شد. او تاکید می‌کند: تحرک برای پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان یا به تعویق انداختن ابتلا به آن تاثیر دارد.

ویتامین D و نقش آن در ابتلا به پوکی استخوان

به گفته این متخصص تغذیه، منبع ویتامینD نور آفتاب است البته آفتاب شمشیر دولبه است و اگر کسی بیش از حد در معرض آن قرار بگیرد، احتمال دچار شدنش به سرطان پوست وجود دارد. مقدار کم آن هم هزار مشکل در پی دارد؛ از تخریب عضلات اسکلتی گرفته تا پوکی استخوان. او می‌گوید: سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری‌ها، هر انسان سالم و بالغ دست‌کم سه تا پنج در روز هفته هر بار 5 تا 7 دقیقه، پوست دست و پا و صورت خود را مستقیم در مجاورت نور‌آفتاب قرار دهد. البته باید مراقب سلامت چشم بود و از عینک آفتابی استفاده کرد و این کار در ساعت‌های 10 تا 11 صبح یا 3 تا 4 بعدازظهر انجام شود تا خطر کمتری پوست را تهدید کند. او درباره منابع غذایی ویتامین Dمی‌گوید: گوشت و شیر حیواناتی که حتما در فضای طبیعی و زیر نور آفتاب چرا کرده باشند، منبع غنی ویتامین D هستند، ولی گوشتی که به دست ما می‌رسد، متعلق به دام‌هایی است که در دامداری‌ای سرپوشیده نگهداری می‌شوند، بنابراین در آن ویتامینD وجود ندارد. اگر توانستید گوشت یا تخم ‌مرغی را تهیه کنید که در فضای طبیعی رشد کرده است هم می‌توانید مطمئن باشید در گوشت آن ویتامین D به مقدار قابل‌توجهی وجود دارد در غیر این صورت، نه.

پوکی استخوان علیه طول عمر

جام جم سرا:پوکی استخوان ازجمله بیماری‌هایی است که به دلیل کاهش جذب کلسیم در بدن ایجاد می‌شود و می‌تواند مشکلات زیادی را به وجود بیاورد و مانع از صد ساله شدن افراد شود.

این در حالی است که با داشتن تحرک و انجام ورزش‌های روزانه، مصرف نکردن سیگار، تغذیه مناسب و دریافت کافی کلسیم و البته قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌توان از بروز پوکی استخوان پیشگیری کرد حتی نتایج بررسی‌های اخیر متخصصان که به مناسبت روز جهانی پوکی استخوان منتشر شده است، نشان می‌دهد مصرف میوه، سبزی و غلات هم در کاهش خطر بروز پوسیدگی و شکستگی استخوان در افراد مسن موثر است و افرادی که روزانه حداقل پنج واحد میوه مصرف می‌کنند، 30 درصد کمتر از هم‌سن و سال‌هایشان در دوران میانسالی در معرض پوکی استخوان قرار می‌گیرند.

چند سالتان است؟

یادتان باشد زمانی که در برنامه غذایی روزانه فرد به اندازه کافی کلسیم وجود نداشته باشد، بدن کمبود آن را از استخوان‌‌ها جبران می‌کند و به این ترتیب ذخیره کلسیم در استخوان‌ها کاهش می‌یابد.

بد نیست بدانید فرآیند پوکی استخوان در آقایان از چهل سالگی و در خانم‌ها از حدود سی سالگی آغاز می‌شود و پس از یائسگی شدت می‌یابد بنابراین غنی کردن ذخیره کلسیم استخوان‌ها تا پیش از رسیدن به این سنین ضروری است.

از طرفی مصرف کلسیم و داشتن تحرک روزانه بعد از این دوران هم نقش مهمی در پیشگیری از شکستگی‌های استخوان دارد.

چقدر کلسیم بخوریم؟

مصرف روزانه هزار میلی‌گرم (هر لیوان شیر حدود 300 میلی‌گرم کلسیم دارد) کلسیم برای خانم‌ها ضروری است، اما افراد بالای 50 سال به 1500 میلی‌گرم کلسیم در روز نیاز دارند که باید از طریق لبنیات، سبزیجات برگ تیره مثل کاهو و اسفناج، سویا، قارچ، انواع غلات، بادام، ماهی و... تامین شود.

هر چند مهم‌ترین اصل در پوکی استخوان کمبود کلسیم است، اما مواد مغذی دیگری هم هستند که در پیشگیری از این بیماری نقش دارند؛ مهم‌ترین آنها ویتامین D است که باید از طریق نور خورشید یا مکمل دریافت شود تا جذب کلسیم افزایش پیدا کند بنابراین در صورتی که مقدار کلسیم دریافتی‌تان از طریق مصرف مواد غذایی کافی نیست باید زیر نظر پزشک مکمل ویتامین D و کلسیم استفاده کنید تا در معرض پوکی استخوان قرار نگیرید.

تشخیص پوکی استخوان

بعد از پنجاه سالگی از هر 10 خانم، چهار نفر و از هر ده آقا، دو نفر در مرحله‌ای از طول عمرشان دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می‌شوند که یا منجر به مرگ فرد شده یا تقریبا زندگی طبیعی‌شان را دچار اختلال می‌کند.

پوکی استخوان معمولا تا زمانی که شکستگی رخ نداده باشد، فاقد علامت است و به‌ همین دلیل هم بیماری خاموش لقب گرفته و تنها آزمایشی که می‌توان برای سنجش پوکی استخوان به کار برد تراکم‌سنجی (دانسیتومتری) است و باید از چهل و پنج تا پنجاه سالگی و سالی یک بار به منظور پیشگیری و تشخیص زودرس بیماری انجام شود.

پیشگیری از پوکی استخوان با تغذیه صحیح

جام جم سرا: متاسفانه پوکی استخوان، درمان قطعی ندارد و فقط می‌توان از پیشرفت یا تشدید آن جلوگیری کرد. پس بهتر است قبل از این‌که چنین مشکلی پیش بیاید، از بروز آن پیشگیری کنیم و به فکر حفظ سلامت استخوان‌هایمان باشیم که بعد از رخ دادن این بیماری، کنترل آن سخت‌تر خواهد بود. با توجه به اهمیت این موضوع، روز بیست و هشتم مهر را به عنوان روز جهانی پوکی استخوان انتخاب و نامگذاری کرده‌اند تا به این بهانه کمی بیشتر درباره بیماری و روش‌های پیشگیری از بروز آن صحبت شود.

فکر می‌کنید پوکی استخوان فقط افراد سالمند را تهدید می‌کند و فقط پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها هستند که با این بیماری روبه‌رو می‌شوند؟ اگر شما هم این‌طور فکر می‌کنید باید بدانید این طرز فکر صحیح نیست و می‌گویند سن ابتلا به این بیماری کاهش یافته به طوری که این روزها جوانان هم در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند و این بیماری در دوره جوانی هم مشاهده می‌شود.

با وجود این نباید نقش دو عامل مهم تغذیه و فعالیت جسمی را در پیشگیری از پوکی استخوان نادیده بگیریم که به گفته دکتر میترا زراتی می‌تواند احتمال روبه‌رو شدن با این بیماری را کاهش دهد یا پس از بروز بیماری، از پیشرفت آن جلوگیری کند.

این متخصص تغذیه در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح می‌دهد: استخوان‌های بدن ما مانند حساب بانکی هستند؛ به این معنی که تا سنین 30 تا 35 سالگی فرصت داریم حساب استخوانی‌مان را با کلسیم پر کنیم و پس از آن، بدن می‌تواند از این حساب برداشت کند. بنابراین هرچه حساب بانک استخوانی‌مان پرتر و میزان کلسیم بیشتر باشد، احتمال بروز پوکی استخوان هم کمتر خواهد شد.

وی می‌افزاید: در صورتی که فرد با کمبود کلسیم مواجه شود، این مواد مغذی از استخوان‌ها برداشت خواهد شد و در نتیجه فضاهایی توخالی در استخوان‌ها ایجاد می‌شود که می‌تواند اندام‌های فرد را مستعد بروز شکستگی کند.

کلسیم، دشمن پوکی استخوان

با توجه به آنچه گفته شد، اهمیت مصرف مواد غذایی و منابع حاوی کلسیم بیشتر مشخص می‌شود. بنابراین مهم است از همان دوران کودکی تا سنین 30 ـ 35 سالگی این مواد را در برنامه غذایی‌مان بگنجانیم و پس از این سنین هم با مصرف چنین موادی، احتمال بروز پوکی استخوان را کاهش دهیم.

وقتی از منابع کلسیم صحبت می‌شود، خیلی‌ها تصور می‌کنند فقط با خوردن لبنیات می‌توانند از بروز پوکی استخوان پیشگیری کنند در حالی که به گفته دکتر زراتی، عوامل دیگری هم در این زمینه نقش دارد و موارد متعددی وجود دارد که می‌تواند مانع استفاده بهینه از کلسیم و در نتیجه نشست آن در استخوان‌ها شود.

این متخصص تغذیه با اشاره به این‌که لبنیات کم چرب، کلسیم قابل جذب خوبی دارد، خاطرنشان می‌کند: علاوه بر لبنیات می‌توان از دیگر منابع کلسیم هم استفاده کرد. به عنوان نمونه از گروه سبزیجات، خانواده کلم حاوی کلسیم است و شاید بتوان گفت میزان کلسیم و جذب‌ آن با شیر و ماست هم ارزش است.

وی یادآور می‌شود: کشک، خامه و پنیر از نظر کلسیم، جزو لبنیات محسوب نمی‌شود و فقط شیر و ماست است که باید به میزان کافی برای جذب کلسیم از آنها استفاده کرد.

این مواد غذایی مانع جذب کلسیم می‌شود

دکتر زراتی با تاکید بر این‌که برای افزایش جذب کلسیم، مصرف مواد غذایی شور باید به حداقل برسد، توضیح می‌دهد: حتی اگر به مقدار کافی از منابع کلسیم استفاده کنید، مصرف بیش از حد نمک و سدیم موجود در آن باعث دفع کلسیم از طریق ادرار خواهد شد و در نتیجه بدن فرد ناچار است از کلسیم استخوانی برداشت کند.

این متخصص تغذیه ادامه می‌دهد: فراموش نکنید هرچه کلسیم بیشتری مصرف کنید، اما غذایتان پرچرب باشد، بخصوص زمانی که چربی غذا از نوع اشباع یعنی چربی‌های حیوانی و جامد است، کلسیم بیشتری دفع خواهد شد و در چنین شرایطی این ماده غذایی به خون و استخوان نمی‌رسد.

برهمین اساس وی توصیه می‌کند، مصرف مواد غذایی شور و چرب، کنسروها و فست‌فودها را به حداقل برسانید تا از بروز پوکی استخوان پیشگیری شود.

وی در ادامه توضیح می‌دهد: مواد غذایی حاوی جوش شیرین نیز می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به پوکی استخوان کند و به همین دلیل باید از مصرف این ماده غذایی اجتناب کرد.

دکتر زراتی می‌گوید: کسانی که غذاهای پروتئینی و گوشت زیاد مصرف و از رژیم‌های پروتئینی پیروی می‌کنند، مستعد پوکی استخوان هستند چون رژیم‌های پرپروتئین مانند مصرف بیش از حد سفیده تخم‌مرغ در طول روز یا مصرف زیاد گوشت بخصوص گوشت قرمز موجب اسیدی شدن خون خواهد شد و در نتیجه بدن ناچار است برای ایجاد تعادل از کلسیم استخوان‌ها استفاده کند. بنابراین کسانی که به دلایل مختلف از پروتئین زیاد استفاده می‌کنند، باید توجه داشته باشند که بیشتر از پروتئین‌های گیاهی استفاده کنند و مصرف پروتئین‌های حیوانی، بخصوص گوشت قرمز را به حداقل میزان ممکن برسانند.

وی به کسانی که به هر دلیل از مکمل‌های روی یا آهن استفاده می‌کنند توصیه می‌کند برای جذب کلسیم، دو تا سه ساعت فاصله با مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم در نظر بگیرند تا کلسیم غذا جذب شود و فرد مستعد پوکی استخوان نشود.

کلسیم و ویتامین D؛ با هم و در کنار هم

آن‌طور که دکتر زراتی می‌گوید اگر ویتامین D به میزان کافی در بدن وجود نداشته باشد، حتی اگر تمام این موارد را رعایت کنید، باز هم نمی‌توان از کلسیم بدرستی استفاده کرد. برای همین توصیه می‌شود از طریق نور آفتاب، ویتامین D مورد نیاز را دریافت کرده و نیاز بدن را تامین کنید.

وی می‌افزاید: ویتامین D در هیچ غذایی وجود ندارد، مگر غذاهای غنی شده. بنابراین توصیه می‌شود سالی یکبار میزان ویتامین D خون را کنترل کنید تا اگر مقدار آن پایین است، از مکمل‌های ویتامین D زیر نظر متخصص تغذیه استفاده شود. دکتر زراتی تاکید می‌کند مکمل‌های کلسیم و ویتامین D را تحت نظر متخصص تغذیه مصرف و از مصرف خودسرانه آن خودداری کنید.

نیلوفر اسعدی‌بیگی ‌/‌ گروه سلامت

مبتلایان به بیماری‌های آلرژیک در خطر ابتلا به پوکی استخوان

جام جم سرا: دکتر سید مسعود داوودی در گفت‌وگو با جام‌جم افزود: البته احتمال بروز پوکی استخوان یا شکستگی‌های استخوانی در بیماران دچار حساسیت‌های تنفسی و آسم به علت مصرف دوز بالای داروهای کورتونی بیشتر است، اما به طور کلی کسانی که زمینه ابتلا به بیماری‌های آلرژیک را دارند باید نسبت به پیشگیری از پوکی استخوان بسیار دقت داشته باشند.

وی تاکید کرد: همچنین کسانی که مستعد آلرژی‌های مکرر هستند معمولا دچار ضعف سیستم ایمنی نیز بوده و بیش از دیگران در معرض بیماری‌های عفونی، میکروبی و قارچی قرار دارند. حتی خطر ابتلا به بیماری‌هایی چون آبله‌مرغان و زگیل در این دسته افراد زیاد‌تر است.

چرا پوکی استخوان در زنان بیشتر از مردان است؟

دکتر جمیله عطاپور اظهار کرد: با افزایش سن به‌ویژه در زنان، بروز پوکی استخوان نیز دور از انتظار نخواهد بود.

وی با اشاره به اینکه زنان در سن 50 سالگی یائسه شده و هورمون استروژن آن‌ها کاهش می‌یابد، افزود: ترشح هورمون استروژن از تخمک تأثیر مثبتی بر روی استخوان‌سازی دارد. بنابراین کم شدن این هورمون موجب از دست رفتن توده استخوانی و تشدید و تسریع کننده روند پوکی استخوان می‌شود.

عطاپور با بیان اینکه بخش زیادی از روند پوکی استخوان ژنتیکی است، تصریح کرد: به همین دلیل وقتی زنان به سنین 60 تا 75 می‌رسند اغلب مقدار زیادی از توده استخوانی خود را از دست داده‌اند و این امر اجتناب ناپذیر است.

این متخصص داخلی بیان کرد: بهترین راه این است که زنان از سنین جوانی و قبل از رسیدن به سن 35 سالگی با مصرف شیر و لبنیات کافی و فعالیت فیزیکی مناسب، حداکثر توده استخوانی را داشته باشند. علاوه بر آن در صورتی که جذب ویتامین D به مقدار ناکافی بوده و سیگار، الکل و برخی داروها نیز مصرف شود، حداکثر توده استخوانی شکل نخواهد گرفت و پوکی استخوان بعد از سن 35 سالگی آغاز می‌شود.

عطاپور گفت: زمانی که نوزادی به دنیا می‌آید کم‌کم غضروف‌های بدن او تبدیل به استخوان می‌شود و این استخوان‌سازی تا سن 30 - 35 سالگی ادامه می‌یابد. البته بعد از آن هم استخوان‌سازی انجام می‌شود اما با توجه به اینکه در سنین بالا استخوان‌خوری هم انجام می‌شود، بنابراین با مشکلات گفته شده سرعت استخوان‌سازی به اندازه استخوان‌خوری نخواهد بود.

این متخصص داخلی گفت: آمارها نشان می‌دهد سالانه 10 میلیون نفر در آمریکا به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند و 18 میلیون نفر هم به سوی آن حرکت می‌کنند. ضمن اینکه در کشور ما نیز زنان شرایط خوبی را در این زمینه ندارند.

وی خاطرنشان کرد: تاکید می‌شود علاوه بر مصرف لبنیات و جذب ویتامین D، روزانه به مدت نیم ساعت پیاده‌روی انجام شود و افرادی که دارای ریسک‌فاکتورها هستند، بیشتر رعایت کرده و برنامه خود را تنظیم کنند.(ایسنا)

چرا پوکی استخوان در زنان بیشتر از مردان است؟

دکتر جمیله عطاپور اظهار کرد: با افزایش سن به‌ویژه در زنان، بروز پوکی استخوان نیز دور از انتظار نخواهد بود.

وی با اشاره به اینکه زنان در سن 50 سالگی یائسه شده و هورمون استروژن آن‌ها کاهش می‌یابد، افزود: ترشح هورمون استروژن از تخمک تأثیر مثبتی بر روی استخوان‌سازی دارد. بنابراین کم شدن این هورمون موجب از دست رفتن توده استخوانی و تشدید و تسریع کننده روند پوکی استخوان می‌شود.

عطاپور با بیان اینکه بخش زیادی از روند پوکی استخوان ژنتیکی است، تصریح کرد: به همین دلیل وقتی زنان به سنین 60 تا 75 می‌رسند اغلب مقدار زیادی از توده استخوانی خود را از دست داده‌اند و این امر اجتناب ناپذیر است.

این متخصص داخلی بیان کرد: بهترین راه این است که زنان از سنین جوانی و قبل از رسیدن به سن 35 سالگی با مصرف شیر و لبنیات کافی و فعالیت فیزیکی مناسب، حداکثر توده استخوانی را داشته باشند. علاوه بر آن در صورتی که جذب ویتامین D به مقدار ناکافی بوده و سیگار، الکل و برخی داروها نیز مصرف شود، حداکثر توده استخوانی شکل نخواهد گرفت و پوکی استخوان بعد از سن 35 سالگی آغاز می‌شود.

عطاپور گفت: زمانی که نوزادی به دنیا می‌آید کم‌کم غضروف‌های بدن او تبدیل به استخوان می‌شود و این استخوان‌سازی تا سن 30 - 35 سالگی ادامه می‌یابد. البته بعد از آن هم استخوان‌سازی انجام می‌شود اما با توجه به اینکه در سنین بالا استخوان‌خوری هم انجام می‌شود، بنابراین با مشکلات گفته شده سرعت استخوان‌سازی به اندازه استخوان‌خوری نخواهد بود.

این متخصص داخلی گفت: آمارها نشان می‌دهد سالانه 10 میلیون نفر در آمریکا به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند و 18 میلیون نفر هم به سوی آن حرکت می‌کنند. ضمن اینکه در کشور ما نیز زنان شرایط خوبی را در این زمینه ندارند.

وی خاطرنشان کرد: تاکید می‌شود علاوه بر مصرف لبنیات و جذب ویتامین D، روزانه به مدت نیم ساعت پیاده‌روی انجام شود و افرادی که دارای ریسک‌فاکتورها هستند، بیشتر رعایت کرده و برنامه خود را تنظیم کنند.(ایسنا)

پوکی استخوان؛ پیامد گرانی شیر

در سال‌های اخیر برای افزایش سرانه مصرف شیر در کشور اقداماتی صورت گرفت که از جمله آنها می‌توان به اجباری شدن توزیع شیر در مدارس اشاره کرد، اما نباید فراموش کنیم بازار لبنیات هر چند‌ماه یکبار شاهد افزایش قیمت محصولات لبنی است؛ افزایش قیمتی که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان نتیجه‌ای جز کاهش مصرف لبنیات ندارد.

دکتر مرجان کلهر، متخصص تغذیه در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: بررسی‌های انستیتو تحقیقات تغذیه ایران نشان می‌دهد مصرف کم لبنیات موجب شده 90 درصد خانواده‌های ایرانی، کمتر از حد استاندارد کلسیم دریافت کنند. این در حالی است که دولت‌ها در کشورهای پیشرفته به این محصولات یارانه می‌دهند و تلاش می‌کنند قیمت آنها را ثابت نگه دارند. در این کشورها، حساسیت روی فرآورده‌های لبنی بویژه شیر بیش از سایر محصولات است تا جایی که تغییر بسیار اندک قیمت شیر، مشروط به طی کردن هفت خوان رستم است.

روزانه چقدر شیر می‌خوریم

به گفته دکتر کلهر، طبق استانداردهای جهانی، هر فرد باید روزی 230 تا 240 گرم مواد لبنی مصرف کند، در حالی که در کشور ما این رقم کمتر از 140 گرم است.

علاوه بر آن، سرانه مصرف شیر در کشور ما سالانه 90 تا 100 کیلوگرم و در کشورهای اروپایی سه برابر این مقدار است.

این در حالی است که بدون شک با افزایش قیمت شیر این محصول از سبد غذایی مردم حذف خواهد شد؛ البته وقتی قیمت شیر پایین هم بود ما با مشکل کمبود کلسیم مواجه بودیم و با شرایط فعلی که مردم هزینه کمتری را به شیر اختصاص می‌دهند، اوضاع بمراتب بدتر می‌شود و شاهد افزایش مشکلات ناشی از کمبود کلسیم خواهیم بود.

چرا باید شیر بخوریم

یکی از مهم‌ترین علل بروز پوکی استخوان که به اپیدمی خاموش قرن شهرت دارد، کمبود کلسیم است. در این بین، شیر یکی از منابع غنی کلسیم محسوب می‌شود که مصرف روزانه آن نیاز افراد بالغ به کلسیم را تامین و تا حد زیادی از بروز این بیماری پیشگیری می‌کند. کودکان زیر هفت سال باید روزانه 1.5 تا دو لیوان شیر بخورند.

نوجوانان در سن رشد و بازه سنی هفت تا 12 سال باید دو لیوان شیر بنوشند. پسرها در سن بلوغ به سه لیوان شیر در روز و دختران در این سن به 2.5 لیوان شیر در روز احتیاج دارند، زنان شیرده و باردار باید روزی 3.5 لیوان شیر در رژیم غذایی خود داشته باشند و افراد بزرگسال به دو لیوان شیر در طول روز نیاز دارند تا هم از بروز مشکلات ناشی از کمبود کلسیم مثل پوسیدگی دندان، نرمی و پوکی استخوان پیشگیری کنند و هم مقدار قابل توجهی از نیاز بدنشان به پروتئین،‌ فسفر و ویتامین‌های گروه B بویژه ویتامین 2 Bتامین شود.

چه شیری بخوریم

شیر ساده معمولی و کم چرب از نظر ارزش تغذیه‌ای و ارزش سلامت خوراکی از همه انواع شیر بهتر است و با هیچ کدام از فرآورده‌های دیگر قابل مقایسه نیست.

دکتر کلهر با بیان این که معمولا کیفیت ماده اولیه در شیرهای ترکیبی به نسبت شیر ساده و تازه پایین‌تر است، اضافه می‌کند: این موضوع به معنای ناسالم بودن این محصولات نیست. علاوه بر آن، میزان درصد بالای چربی و شکر موجود در محصولاتی مثل شیرکاکائو باعث می‌شود مقدار کالری و چربی اشباع این فرآورده‌های لبنی بالا باشد. در نتیجه یک لیوان شیر ساده با یک لیوان شیرکاکائو از نظر مقدار کالری بسیار متفاوت است و می‌تواند در کسانی که عادت به خوردن شیرکاکائو دارند، به اضافه وزن و چاقی منجر شود. همچنین شیرهای طعم‌دار برای افرادی که طعم شیر را دوست ندارند یا بچه‌هایی که برای خوردن شیر بهانه می‌آورند گزینه خوبی است، اما اضافه کردن کاکائو به شیر تا حدی موجب کاهش جذب کلسیم می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌شود، میزان کاکائوی موجود در شیر را کمتر کنید و شیر کاکائوی رقیق بنوشید. نباید فراموش کنیم راه‌های زیادی هم برای افرادی که نمی‌توانند لاکتوز شیر را هضم کنند مانند مصرف قرص آنزیم برای هضم لاکتوز یا شیرهای بدون لاکتوز وجود دارد.

وزارت بهداشت کجای ماجراست

اخیرا وزیر بهداشت نیز موافقت خود را با افزایش قیمت شیر اعلام کرده و معتقد است در دو سال گذشته به دامداران فشار آمده و افزایش 15 تا 20 درصدی قیمت شیر برای جلوگیری از آسیب به دامدار و کاهش تولید شیر است. به گفته سیدحسن قاضی‌زاده‌هاشمی نباید در حمایت از مصرف لبنیات کاری کنیم که به دامداران آسیبی وارد شود و اگر وضع اقتصادی دولت خوب بود، شاید یارانه‌ای به دامدار می‌داد تا افزایش قیمت رخ ندهد. حالا باید دید این افزایش قیمت و کاهش قدرت خرید که مستقیما سلامت مردم بویژه قشر کم‌درآمد جامعه را نشانه می‌گیرد، چه عوارضی دارد و اصلا چه کسی یا چه سازمانی باید پاسخگو باشد؟

جام‌جم - پریسا اصولی