تبیین راهبردهای پژوهشی استخراج الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت از دیدگاه شهید مطهری (ره)

[ad_1]

نویسندگان:
سید مجتبی عزیزی (1)
سیدجواد حسینی (2)

چکیده

شهید مطهری یکی از مشاهیر اسلام‌شناس معاصر و یکی از بهترین اندیشمندانی است که می‌توان از اندیشه‌ی او برای استخراج الگوی پیشرفت اسلامی- ایرانی استفاده نمود. به عبارت دیگر از اندیشه و آثار شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) می‌توان برای تبیین بنیان‌ها و زیرساخت‌های الگوی پیشرفت اسلامی- ایرانی بهره برد. این ادعا به دو دلیل است: 1. قدرت علمی شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) در اسلام شناسی؛ 2. تسلط او بر فرهنگ، تمدن و هویت ایرانی.
مقاله‌ی حاضر در پی دستیابی به راهبردهای پژوهشی برای استخراج الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت از آثار و آرای استاد شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) است. بر این مبنا تلاش خواهد شد تا با ارائه‌ی برخی از مهم‌ترین راهبردهای پژوهشی مبتنی بر آثار و آرای این استاد شهید، زمینه برای تحقیقات بیشتر در جهت استخراج الگوی اسلامی و ایرانی پیشرفت فراهم شود. پنج محور پژوهشی زیر، مواردی هستند که مقاله‌ی حاضر به آنها خواهد پرداخت:
1. بارسازی مفاهیم اسلامی مانند سعادت، عدالت، تقوا، زهد، احیای فکر دینی و ... .
2. شناسایی و تبیین مؤلفه‌های جامعه‌ی دینی مانند: محبت، علم، جهاد، همبستگی و وحدت، پویایی و تحرک، تعادل و ... .
3. شناسایی و طرح الگوهای جامعه‌ی دینی مانند: الگوی جامعه‌ی نبوی، الگوی جامعه‌ی علوی و الگوی جامعه‌ی مهدوی (عجل الله تعالی فرجه الشریف).
4. بازتعریف مفاهیم حکومت اسلامی و ولایت فقیه مانند: بنیان‌های سیاسی اسلام، فقاهت، عدالت فقهی، امر به معروف و نهی از منکر، اجتهاد، قدرت، و... .
5. تبیین اصول مبنایی تمدن اسلامی مانند: اصل تقدم پیشگیری بر درمان، اصل اصلاح گری مبتنی بر بصیرت، اصل لحاظ نمودن مقتضیات زمان، اصل تعاطف و تراحم و... .

مقدمه

به طور قطع تبیین همه‌ی جوانب یک جامعه‌ی ایدئال و الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت به سوی چنین جامعه‌ای از نگاه شهید مطهری- رحمت الله علیه- کاری نیست که با یک یا چند مقاله‌ی محدود قابل تکمیل باشد؛ چنین موضوع گسترده و ذو ابعادی، نیازمند بررسی‌های مختلف است و حتی می‌توان مدعی شد که همه‌ی آثار استاد شهید در این زمینه کافی و وافی به مقصود نیستند. (3) از این رو آنچه باید مورد توجه قرار گیرد آن است که راهبردهای کلان متخذ از اندیشه‌ی شهید مطهری استخراج شوند و مبتنی بر آنها، زمینه‌های پژوهشی مختلفی را تعیین نمود که بر مبنای آن می‌توان در نهایت الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت را ترسیم نمود. به این ترتیب مقاله‌ی حاضر مدعی آن نیست که الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت مبتنی بر آثار شهید مطهری را به نحو تام و کامل و جامع ارائه خواهد نمود، بلکه در پی آن است که حیطه‌های اصلی پژوهشی مورد نیاز برای رسیدن به چنین نتیجه‌ای را مشخص نماید و نشان دهد که نه تنها اندیشه‌ی بارور شهید مطهری در این زمینه توانایی مبنا قرار گرفتن را دارد بلکه در هر حیطه، شهید گرامی و استاد ارجمند ما گام‌های مهم و حیاتی اولیه را برداشته است و زمینه برای دست یابی به الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت را آماده نموده است.
با توجه به آنچه ذکر شد، باید توجه داشت که پنج محور اصلی این مقاله در حقیقت پنج راهبرد تحقیقاتی و پژوهشی در جهت ترسیم الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت هستند. به عبارت دیگر، برای دست یابی به الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت لازم است که در پنج حیطه‌ی اصلی و اساسی زیر پژوهش‌های تفصیلی و عمیقی طراحی شوند. ما در این مقاله نشان خواهیم داد که شهید مطهری در هر پنج حیطه گام‌های اساسی و مهمی برداشته‌اند و زمینه را برای تکمیل این مباحث فراهم آورده‌اند. این پنج حیطه عبارتند از: 1. بازسازی مفاهیم اسلامی مانند سعادت، عدالت، تعاون، تقوا، زهد، احیای فکر دینی و...؛ 2. تبیین مؤلفه‌های جامعه‌ی دینی مانند محبت، علم، جهاد، همبستگی و وحدت، پویایی و تحرک، تعادل و...؛ 3. تعیین مفاهیم حکومت اسلامی و ولایت فقیه مانند بنیان‌های سیاسی اسلام، فقاهت، عدالت فقهی، امر به معروف و نهی از منکر، اجتهاد، قدرت، و... . 4. تبیین اصول مانند: اصل پیشگیری بر درمان، اصل اصلاح گری مبتنی بر بصیرت، اصل لحاظ نمودن مقتضیات زمان، اصل تعاطف و تراحام و...؛ 5. توجه به الگوهای جامعه‌ی دینی مانند: الگوی جامعه‌ی نبوی (صلی الله علیه و آله و سلم)، الگوی جامعه‌ی علوی (سلام الله علیه) و الگوی جامعه‌ی مهدوی (عجل الله تعالی فرجه الشریف).
البته باید خاطر نشان کرد که راهبردهای پژوهشی موردنیاز برای طراحی الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت منحصر در پنج راهبرد مذکور نیست، اما این پنج مورد از موارد لازم و مورد نیازاند. بر این اساس در این مقاله ابتدا در قسمت مقدمه به تبیین جایگاه، شخصیت، نقش و آثار شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) می‌پردازیم و سپس تلاش خواهد شد تا در ذیل هر یک از بخش‌ها، به تبیین عنوان مشخص شده بپردازیم. ابتدا به مسئله‌ی بازسازی مفاهیم دینی از سوی شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) و اهمیت آن در جامعه‌ی امروزی خواهیم پرداخت. شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) از جمله اندیشمندانی بود که به این مهم پی برد و درصدد رفع این خلأ برآمد. این بخش، بنیان مقاله می‌باشد؛ چرا که با تبیین این بخش، سایر بخش‌ها نیز معنا پیدا می‌کنند. در بخش بعدی به تبیین مؤلفه‌های جامعه‌ی دینی از سوی شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) خواهیم پرداخت. در این بخش درصدد آن هستیم برخی مؤلفه‌های جامعه‌ی دینی مطلوب را که در تفکر شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) مطرح شده است را برشماریم و سپس در مرحله‌ی بعد به توضیح بنیان‌های مفاهیم سیاسی اندیشه‌ی شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) به عنوان بخش اجرایی و ضامن اجرا شدن سایر مفاهیم خواهیم پرداخت. این بخش از آن سو مهم است که به تبیین حکومت و سیاست در زمان غیبت در تفکر شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) ورود خواهیم داشت. در ادامه به تبیین اصول تمدن اسلامی خواهیم پرداخت. شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) معتقد بود که اسلام دارای تمدنی بزرگ و فراگیر بوده که امروز دچار نوعی افول و خمودگی شده است که باید با احیای فکر اسلامی درصدد بازسازی آن باشیم.
برای رسیدن به نقطه‌ی مطلوب در امر الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت و عدالت نیازمند منظومه‌ی فکری منسجم و کامل هستیم؛ منظومه‌ی فکری منسجمی که از جهان بینی، ایدئولوژی، اصول و فروع مشخصی برخوردار باشد. به عبارت روشن‌تر نیازمند منظومه‌ی فکری‌ای هستیم که از یک مکتب سرچشمه گرفته شده باشد و برای تمامی سؤالات، مسائل و نیازهای زمان، جواب داشته باشد. به نظر می‌رسد با توجه به مبانی مفروض، اسلام مکتبی کامل و مبتنی بر جهان بینی توحیدی می‌باشد که به واسطه‌ی داشتن منبع غنی از معارف، توانایی پاسخ گویی به تمامی نیازها در تمامی زمان‌ها و مکان‌ها را دارا می‌باشد. اقتضای خاتمیت دین خاتم نیز چنین می‌باشد که در هر زمان و مکانی کمبود و محدودیت نداشته باشد. (4)

معرفی شهید مطهری

پیش از آنکه بخواهیم به تبیین راهبردهای الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت از دیدگاه شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) بپردازیم، لازم است این نکته را روشن سازیم که چرا استاد شهید مطهری را برای چنین اقدامی انتخاب کرده‌ایم و چرا معتقدیم که با اتکا به مبانی معرفتی و چارچوب ارزشی- بینشی این متفکر معاصر می‌توان الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت را مطابق با نیازهای امروز جامعه‌ی اسلامی ایران ارائه نمود.
به نظر می‌رسد شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) از جمله اندیشمندانی بوده است که توانسته‌اند با نگاه مبتنی بر توحید محوری به ارائه‌ی منظومه‌ی فکری بپردازند. بی‌شک شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) از جمله اندیشمندان و روشنفکران قرن اخیر می‌باشد که آثار و منظومه‌ی فکری او هنوز از بهترین و عمیق‌ترین آثار موجود می‌باشد. عمق، تنوع، توانایی پاسخ گویی به شبهات و مشکلات، گستره‌ی مطالعات، آشنایی با مسائل روز و... از جمله ویژگی‌های شخصیت و آثار شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) می‌باشد.
در یک نگاه کلان می‌توان بیان داشت که شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) ارتباط بین انسان و سایر موجودات عالم را بر چهار نوع رابطه تقسیم می‌کند:
1. رابطه‌ی انسان با خدا؛
2. رابطه‌ی انسان با خود؛
3. رابطه‌ی انسان با انسان‌های دیگر؛
4. رابطه‌ی انسان با طبیعت. (مطهری، 1384: 29-30)
به این ترتیب در یک رویکرد جامع باید تمام مفاهیم متناسب و ناظر به این چهار رابطه، تبیین و توضیح داده شود. به نظر می‌رسد که در تفکر شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) می‌توان مبانی لازم برای پوشش دادن به چنین رویکرد جامعی را یافت و تنوع و کثرت آثار آن استاد گرامی و عمق و محتوای برجسته‌ی آن، امکان جامه‌ی عمل پوشاندن به چنین مهمی را ممکن ساخته است.
این استاد و فیلسوف مجاهد، شخصیتی ذوابعاد بود، که در حوزه و دانشگاه تأثیرات بسیار مهمی از خود برجای گذاشت. شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) از جمله روحانیونی بود که در محیط حوزه به تحصیل پرداخت و در آن فضا رشد نمود و از محضر مراجع، علما و استوانه‌های حوزه‌ی علمیه‌ی قم استفاده نمود. سپس وارد محیط دانشگاهی شد و توانست با دانشی که از محیط حوزه بدست آورده بود، ارتباط وثیقی با نسل جوان و دانشگاهی ایجاد نماید. شخصیتی که در آشنا ساختن نسل جوان انقلابی و هدایت جامعه‌ی آن روز به سوی معارف اصیل اسلامی نقش بسیار تعیین کننده‌ای داشت؛ تأثیری که تا امروز نیز باقی است.
وى با جامعیت و آشنایی عمیقی که با معارف اسلامی داشت، توانست شبهات، مسائل و معضلات جامعه را به خوبی مورد بررسی قرار دهد و با استفاده از منابع دینی درصدد پاسخ گویی به آنها برآید. استاد گرامی ما در این زمینه به تصریح بیان می‌دارد:
این بنده از حدود بیست سال پیش که قلم به دست گرفته، مقاله یا کتاب نوشته‌ام، تنها چیزی که در همه‌ی نوشته‌هایم آن را هدف قرار داده‌ام حل مشکلات و پاسخ گویی به سؤالاتی است که در زمینه‌ی مسائل اسلامی در عصر مطرح است. نوشته‌های این بنده، برخی فلسفی، برخی اجتماعی، برخی اخلاقی، برخی فقهی و برخی تاریخی است. با اینکه موضوعات این نوشته‌ها کاملاً با یکدیگر مغایر است، هدف کلی از همه‌ی اینها یک چیز بوده و بس. دین مقدس اسلام یک دین ناشناخته است. حقایق این دین تدریجاً در نظر مردم، واژگونه شده است، و علت اساسی گریز گروهی از مردم، تعلیمات غلطی است که به این نام داده می‌شود. این دین مقدس در حال حاضر بیش از هر چیز دیگر از ناحیه‌ی برخی از کسانی که مدعی حمایت از آن هستند، ضربه و صدمه می‌بیند. هجوم استعمار غربی با عوامل مرئی و نامرئی‌اش از یک طرف، و قصور یا تقصیر بسیاری از مدعیان حمایت از اسلام در این عصر از طرف دیگر، سبب شده که اندیشه‌های اسلامی در زمینه‌های مختلف، از اصول گرفته تا فروع، مورد هجوم و حمله قرار گیرد. بدین سبب این بنده وظیفه‌ی خود دیده است که در حدود توانایی در این میدان انجام وظیفه نماید. (مطهری، 1372: 15)
شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) از این طریق توانست چهره‌ی اسلام را در قرن اخیر روشن‌تر سازد و بیان دارد که دین مبین اسلام توانایی پاسخ گویی به مسائل و مشکلات روز را دارد و همچنین توانست نسل جوان را با فرهنگ دینی تربیت کند که ثمره‌ی آن در انقلاب اسلامی نمودار شد. شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) در باب دغدغه‌ی اصلی خود در تألیف آثارش تأکید می‌نماید:
"این بنده هرگز مدعی نیست که موضوعاتی که خودش انتخاب کرده و درباره‌ی آنها قلم فرسایی کرده است لازم‌ترین موضوعات بوده است. تنها چیزی که ادعا دارد این است که به حسب تشخیص خودش از این اصل، تجاوز نکرده که تا حدی که برایش مقدور است در مسائل اسلامی (عقده گشایی) کند و حتی الامکان حقایق اسلامی را آنچنان که هست ارائه دهد، فرضاً نمی‌تواند جلوی انحرافات عملی را بگیرد، باری حتی الامکان با انحرافات فکری مبارزه نماید و مخصوصاً مسائلی را که دستاویز مخالفان اسلام است، روشن کند و در این جهت (الأهم فالاهم) را- لااقل به تشخیص خود- رعایت کرده است. (همان، 16)"
بعد دیگری از شخصیت شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) که باید مورد توجه قرار بگیرد، عمق اطلاعات و تسلط ایشان بر منابع اسلامی است که او را می‌توان یکی از مهم‌ترین اسلام شناسان قرن اخیر دانست. امام خمینی (رحمة‌الله ‌علیه) نیز در پی شنیدن خبر شهادت شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) بر اسلام شناسی بودن ایشان تکیه می‌نمایند:
"اینجانب به اسلام و اولیای عظیم الشأن آن و به ملت اسلام و خصوص ملت مبارز ایران ضایعه‌ی اسف انگیز شهید بزرگوار و متفکر و فیلسوف و فقیه عالی مقام مرحوم آقای حاج شیخ مرتضی مطهری- قدس سره- را تسلیت و تبریک عرض می‌کنم. تسلیت در شهادت شخصیتی که عمر شریف و ارزنده‌ی خود را در راه اهداف مقدس اسلام صرف کرد و با کج روی‌ها و انحرافات مبارزه‌ی سرسختانه کرد، تسلیت در شهادت مردی که در اسلام شناسی و فنون مختلفه‌ی اسلام و قرآن کریم کم نظیر بود... . (صحیفه‌ی امام، 1380: 178)"
خصوصیت بارز دیگر استاد شهید، بیان روان و قلم گویای او است. زبان گویا و روان، جامعیت، تنوع و تلاش برای پاسخ گویی به مسائل و مشکلات روز جامعه از جمله مشخصه‌ها و ویژگی‌های شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) و آثار او می‌باشد. امام خمینی (رحمة‌الله ‌علیه) در اولین سال شهادت شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) به این نکته توجه دادند:
"... او با قلمی روان و فکری توانا در تحلیل مسائل اسلامی و توضیح حقایق فلسفی، با زبان مردم و بی‌قلق و اضطراب، به تعلیم و تربیت جامعه پرداخت. آثار قلم و زبان او بی‌استثنا آموزنده و روان بخش است... (همان، ج 14، 325)"
شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) در تمامی زمینه‌های علوم اسلامی ورود داشته و در بیشتر رشته‌های مهم علوم انسانی دارای مطالعات وسیع بودند. تنوع آثار شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) طیف وسیعی از رشته‌ها و زمینه‌ها را در بر می‌گیرد. نگاهی به مجموعه کتاب‌های ایشان نشان می‌دهد که دسته‌ی اول این کتاب شامل کتاب‌هایی است که در زمینه‌های فلسفه، منطق و کلام می‌باشد. این کتب عبارت‌اند از: اصول فلسفه و روش رئالیسم (6جلد)، الهیات شفاء (2جلد)، توحید، معاد، نبوت، عدل الهی، فلسفه‌ی اخلاق، فلسفه‌ی تاریخ (2جلد)، مقالات فلسفی (3جلد)، خاتمیت، ختم نبوت، پیامبر امّی، شرح منظومه (2 جلد)، شرح مبسوط منظومه (4 جلد)، حرکت و زمان در فلسفه‌ی اسلامی (2 جلد)، مقدمه‌ای بر جهان بینی اسلامی (5 جلد)، شش مقاله (جهان بینی الهی و جهان بینی مادی)، اسلام و مقتضیات زمان (2 جلد)، فطرت، مسئله‌ی شناخت، انسان کامل، نقدی بر مارکسیسم، انسان و سرنوشت، علل گرایش به مادی گری، امداد‌های غیبی در سرنوشت بشر، تکامل اجتماعی انسان به ضمیمه‌ی هدف زندگی، تعلیم و تربیت در اسلام، حق و باطل به ضمیمه‌ی احیای تفکر اسلامی.
دسته‌ی دوم کتاب‌های شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) ذیل عنوان مبانی فقهی- حقوقی می‌گنجد که شامل با این کتاب‌ها می‌باشد: نظام حقوق زن در اسلام، مسئله‌ی حجاب، جهاد، آشنایی با علوم اسلامی (3جلد)، ده گفتار، بیست گفتار، حکمت‌ها و اندرز‌ها، مسئله‌ی ربا به ضمیمه‌ی بیمه.
دسته‌ی سوم کتب شهید مطهری شامل کتبی می‌باشد که در حیطه‌ی علوم قرآنی، تفسیر و حدیث می‌باشد. کتب آشنایی با قرآن (دوره‌ی 8 جلدی) و سیری در نهج البلاغه جزو این دسته می‌باشند.
دسته‌ی چهارم شامل کتبی است در زمینه‌ی ادبیات فارسی و عربی که عرفان حافظ، آینه‌ی جام، آشنایی با علوم اسلامی، جلد 1و3 می‌توان در این دسته جای داد.
دسته‌ی پنجم شامل کتبی است در زمینه‌ی تاریخ ایران و اسلام این کتب عبارت‌اند از: خدمات متقابل ایران و اسلام (جلد 1و2)، سیری در سیره‌ی نبوی، سیری در سیره‌ی ائمه‌ی اطهار (علیهم السلام)، سیری در نهج البلاغه، قیام و انقلاب مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، الغدیر و وحدت جهان اسلام، امامت و رهبری، پیامبر امّی، ختم نبوت، جاذبه و دافعه‌ی علی (علیه السلام)، حماسه‌ی حسینی (جلد 1-3)، ولاءها و ولایت‌ها.
دسته‌ی ششم از کتب شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) در ذیل عنوان زمینه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی می‌گنجد. کتاب‌هایی نظیر پیرامون انقلاب اسلامی، پیرامون جمهوری اسلامی، نهضت‌های اسلامی در صد سال اخیر، حماسه‌ی حسینی (3 جلد)، سیری در سیره‌ی نبوی، امامت و رهبری، آزادی معنوی، نقدی بر مارکسیسم، نظری به نظام اقتصادی اسلام، مسئله‌ی ربا به ضمیمه‌ی بیمه، مسئله‌ی حجاب، نظام حقوق زن در اسلام، جاذبه و دافعه‌ی علی (علیه السلام)، اخلاق جنسی در اسلام و غرب.
حتی می‌توان بیان داشت که شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) برای کودکان و نوجوانان نیز اثر ارزنده‌ای مانند کتاب داستان راستان را ارائه نموده است. هرچند که این کتاب خاص کودکان نیست. (5)
شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) تنها در حوزه‌ی نظری و فکری فعال نبودند بلکه در زمینه‌های بسترسازی فرهنگی و فعالیت‌های سیاسی نیز فعال بودند. شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) نه تنها از جنبه‌های فکری و فرهنگی، بلکه در بُعد مبارزات سیاسی نیز بر خلاف تصور رایج که ایشان را از چهره‌های برجسته و تأثیرگذار سیاسی نمی‌داند، ورود داشتند. شاهد این ماجرا قرار گرفتن ایشان از سوی حضرت امام در صدر شورای انقلاب می‌باشد.

شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) و بازسازی مفاهیم دینی

بحث از مفاهیم و اثر آنها در شکل دهی به اندیشه و عمل اجتماعی یکی از مباحث مهم معرفت شناسی است. از جمله مهمترین اقداماتی که برای شکل دهی به یک منظومه‌ی معرفتی و تمدنی بایستی صورت گیرد بازتعریف و بیان تلقی آن منظومه‌ی فکری از مفاهیم مهم عرصه‌ی مطالعات انسانی و اجتماعی است. شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) خود در مورد اهمیت مفاهیم اسلامی الهی به جامعه و تعیین وضعیت کنونی ما در کتاب وزین ده گفتار و ضمن بحث از انحطاط مسلمین در عصر حاضر بیان می‌دارد:
"در میان کشورهای دنیا به استثنای بعضی کشورها، کشورهای اسلامی عقب مانده‌ترین و منحط‌ترین کشورهاست. نه تنها در صنعت عقب هستند، در علم عقب هستند، در اخلاق عقب هستند، در انسانیت و معنویت عقب هستند. چرا؟ یا باید بگوییم، اسلام، یعنی همان حقیقت اسلام در مغز و روح این ملت‌ها هست، ولی خاصیت اسلام این است که ملت‌ها را عقب می‌برد (دشمنان دین هم بزرگ‌ترین حربه‌ی تبلیغی آنها همین انحطاط فعلی مسلمین است) و یا باید اعتراف کنیم که حقیقت اسلام به صورت اصلی در مغز و روح ما موجود نیست بلکه این فکر اغلب در مغزهای ما به صورت مسخ شده موجود است، توحید ما توحید مسخ شده است، نبوت ما نبوت مسخ شده است، ولایت و امامت ما مسخ شده است، اعتقاد به قیامت ما کم و بیش همین طور. تمام دستورهای اصولی اسلام در فکر ما همه تغییر شکل داده. در دین صبر هست، زهد هست، تقوا هست، توکل هست. تمام اینها بدون استثناء به صورت مسخ شده در ذهن ما موجود است. شاید همان اندازه که تا به حال در این جلسات بحث شده است این مطلب را تا اندازه‌ای روشن کند. مثلاً راجع به تقوا بحث شده است. اگر مطالعه کرده باشید، شاید بتواند آن جزوه‌ها به شما ثابت بکند که تا به حال تقوا به یک صورت مسخ شده‌ای در ذهن ما بود. هر موضوعی که بحث شده همه این گونه است، که می‌فهماند اسلام معکوس شده است. (مطهری، 1368: 145)"
البته باید اذعان داشت که وضعیت کشورهای اسلامی و خاصه ایران اسلامی در طول قریب به چهل سالی که از زمان این ابراز نظر استاد شهید می‌گذرد، بسیار تفاوت کرده است و خصوصاً ایران اسلامی در دوران پرافتخار جمهوری اسلامی توانسته است گام‌هایی بلند در جهت رفع این معضلات بردارد. اما از این ابراز نظر استاد می‌توان دریافت که ایشان نقشی جدی و مهم برای تلقی‌های اجتماعی از مفاهیم اساسی مطالعات انسانی و اجتماعی در وضعیت جاری جوامع قائل هستند و علت وضع وخیم کشورهای اسلامی را در دوران خود- که تا وضعیت کنونی نیز کم و بیش ادامه دارد- تلقی‌های ناصحیح آنها از مفاهیم دینی می‌دانند.
بر مبنای آنچه ذکر شد، به نظر می‌رسد که به واسطه‌ی باز تعریف مفاهیم مذکور، یکی از مهم‌ترین بنیان‌های فکری تمدن شکل می‌گیرد و در تمام عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، علمی و... تحولی عظیم اتفاق می‌افتد. ما در ادامه نشان خواهیم داد که استاد شهید مطهری در این زمینه کاری بس عظیم انجام داده‌اند و مفاهیم اساسی بسیاری را مورد بازسازی و بازتعریف قرار داده‌اند. بررسی تفصیلی این مفاهیم البته نیازمند پژوهش‌های گسترده‌ای است که مقاله‌ی حاضر در پی طراحی استراتژیک آنهاست. نگاهی به مجموعه‌ای از این مفاهیم، زمینه‌ی تحقیق و بازتعریف سایر مفاهیم موردنیاز را فراهم می‌آورد. برخی از مفاهیم عبارت‌اند از:

1. تقیه

تقیه از ماده‌ی «وقی» است، مثل تقوا که از جای وقی است. تقیه معنایش این است: در یک شکل مخفیانه‌ای در یک حالت استتاری از خود دفاع کردن و به عبارت دیگر سپر به کار بردن، هرچه بیشتر زدن و هر چه کم‌تر خوردن؛ نه دست از مبارزه برداشتن حاشا و کلا. (مطهری، 1384: 150)

2. عدالت

... عدالت را به یک معنای دیگر می‌شود معنا کرد که اگر به آن توجه شود، می‌توان گفت آن هم مساوات است، اما مساوات به شکل دیگر. معنایی که قدما برای عدالت ذکر می‌کنند این است: اعطاء کل ذی حق حقه هر چیزی و هر شخصی در متن خلقت با یک شایستگی مخصوص به خود به دنیا آمده است. حقوق هم از همین جا یعنی از ساختمان ذاتی اشیا پیدا می‌شود (مطهری، 1384: 188)
پایه‌ی عدالت، حقوق واقعی است که وجود دارد. عدالت معنایش مساوات نیست، عدالت معنایش موازنه به شکلی که پای حقوق در کار نباشد نیست بلکه عدالت بر پایه‌ی حقوق واقعی و فطری استوار است. فرد حق دارد، اجتماع هم حق دارد. عدالت از اینجا پیدا می‌شود که حق هر فردی به او داده شود. عدالت رعایت همین حقوق است... . (همان، 204)
عدالت برای جامعه حکم همان اعتدال برای مزاج را دارد. (همان، 256)
تعریف عدالت از دیدگاه استاد شهید مطهری (رحمة‌الله ‌علیه) یعنی نقطه‌ی مقابل تبعیض (مطهری، 1372: 223)
عدالت هم عبارت است از اینکه به هر ذی حقی حقش را بدهیم. (همان، 224)
عدالت واقعیت دارد چون حق واقعیت دارد. حق از متن خلقت گرفته شده است؛ چون خلقت واقعیت دارد هر موجودی در متن خلقت یک شایستگی و یک استحقاق دارد. (همان)
از نظر مذهب و طریقه‌ی ما اصل عدل بسیار مهم است و در ردیف مسائلی از قبیل مسائل اخلاقی نیست. (مطهری، 1370: 11)
عدالت سائس و اداره کننده‌ی عموم است؛ چیزی است که پایه و مبنای زندگی عمومی و اساس مقررات است. (همان، 14) از نظر زندگی اجتماعی و از جنبه‌ی عمومی که افراد اجتماع را به صورت یک واحد در می‌آورد، از این نظر که بنگریم، می‌بینیم که عدل از جود بالاتر است. عدل در اجتماع به منزله‌ی پایه‌های ساختمان است و احسان از نظر اجتماع به منزله‌ی رنگ آمیزی و نقاشی و زینت ساختمان است. (همان، 16)

3. اخلاق

اخلاق عبارت است از ملکاتی که انسان باید خودش را براساس آنها بسازد. به عبارت دیگر اگر انسان مجموع استعدادهایش را متناسب با آنچه خلق شده است، پرورش بدهد (از حد افراط و تفریط پرهیز کند و در یک حد میانه قرار بدهد) دارای زیبایی عقلی می‌شود. (همان، 163)
پس اخلاق برمی‌گردد به توازن ریشه‌ی اخلاق عدل. عدل به معنای توازن اینکه می‌گویند عدالت یا عدل ریشه‌ی اخلاق است، مقصودشان توازن است. اخلاق یعنی حالت موازنه میان مجموع استعدادهای انسانی. (همان، 164)

4. زهد

به طور مسلم رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و علی مرتضی (علیه السلام) زاهدانه زندگی می‌کردند و در زندگی، بر خود سخت می‌گرفتند. این عمل را دو نحو می‌توان تفسیر کرد:
"یکی اینکه بگوییم دستور اسلام به طور مطلق برای بشر این است که از نعمت‌ها و خیرهای این جهان محترز باشد، اسلام همان طوری که به اخلاص در عمل و توحید در عبادت و به صدق و امانت و صفا و محبت دستور می‌دهد، به احتراز و اعراض از نعمت‌های دنیا هم دستور می‌دهد... . تفسیر دیگر اینکه بگوییم فرق است بین آن امور که مربوط به عقیده و یا اخلاق و یا رابطه‌ی انسان با خدای خودش است و بین این امر که مربوط به انتخاب طرز معیشت است، اینکه رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و علی مرتضی (علیه السلام) بر خود در غذا و لباس و مسکن و غیره سخت می‌گرفتند نه از این جهت است که توسعه در زندگی بالذات زشت و ناپسند است، بلکه مربوط به چیزهای دیگر بوده؛ یکی مربوط بوده به وضع عصر و زمانشان که برای عموم مردم وسیله فراهم نبود، فقر عمومی زیاد بود، در همچو اوضاعی مواسات و همدردی اقتضا می‌کرد که به کم قناعت کنند و مابقی را انفاق کنند. به علاوه آنها در زمان خود زعیم و پیشوا بودند؛ وظیفه زعیم و پیشوا که چشم همه به او است با دیگران فرق دارد. (مطهری، 1370: 173-174)"
یک اصل ثابت و تغییرناپذیر این است که یک نفر مسلمان باید زندگی خود را از زندگی عمومی جدا نداند. باید زندگی خود را با زندگی عموم تطبیق دهد. معنی ندارد در حالی که عموم مردم در بدبختی زندگی می‌کنند، عده‌ی دیگر با مستمسک قرار دادن قُل مَن حَرَّمَ زِینَهَ اللهِ الَّتیِ أَخرَجَ لِعِبَادِهِ وَ الطَّیبَاتِ مِنَ الرِّزقِ در دریای نعمت غوطه ور بشوند هرچند فرض کنیم که از راه حلال به چنگ آورده باشند. (همان، 175) اصل ثابت و تغییرناپذیر دیگری که در همه‌ی حال و همه‌ی زمان‌ها پسندیده است، زهد به معنای عزت نفس و مناعت طبع و بلند نظری است که انسان در همه حال و همه‌ی زمان‌ها خوب است نسبت به امور مادی بی‌اعتنا باشد، دین را به دنیا و فضیلت و اخلاق را به پول و مقام نفروشد، به امور مادی به چشم وسیله نگاه کند و نه به چشم هدف و مقصد. اما سایر امور که مربوط به توسعه و تضییق و بود و نبود وسایل زندگی است، یک امر ثابت و تغییرناپذیری نیست، ممکن است در زمانی تکلیف جوری اقتضا کند و در زمانی دیگر جور دیگر، همان طوری که رسول خدا (علیه السلام) و علی مرتضی (علیه السلام) طوری زندگی کردند و سایر ائمه (علیهم السلام) طوری دیگر. (همان، 177)

5. آزادی

ببینیم معنی آزادی چیست؟ این آزادی و آزادگی که می‌گویند یعنی چه؟ آزادی یکی از لوازم حیات و تکامل است؛ یعنی یکی از نیازمندی‌های موجود زنده، آزادی است. فرق نمی‌کند که موجود زنده از نوع گیاه باشد، یا از نوع حیوان و یا از نوع انسان، به هرحال نیازمند به آزادی است. منتها آزادی گیاه متناسب با ساختمان آن است، آزادی حیوان طور دیگری است، انسان به آزادی‌های دیگری ماورای آزادی‌های گیاه و حیوان نیاز دارد. هر موجود زنده خاصیتش این است که رشد می‌کند، تکامل پیدا می‌کند متوقف نیست، سر جای خودش نایستاده است. جمادات که رشد و تکامل ندارند، نیازمند به آزادی هم نیستند، اصلاً آزادی برای جمادات مفهوم ندارد. ولی گیاه، باید آزاد باشد. (مطهری، 1373: 14)
آزادی یعنی چه؟ یعنی نبودن مانع، انسان‌های آزاد، انسان‌هایی هستند که با موانعی که در جلوی رشد و تکامل‌شان هست، مبارزه می‌کنند. انسان‌هایی هستند که تن به وجود مانع نمی‌دهند. این هم تعریف مختصری از آزادی. (همان، 15)

6. آزادی معنوی

نوع دیگر آزادی، آزادی معنوی است. تفاوتی که میان مکتب انبیا و مکتب‌های بشری هست در این است که پیغمبران آمده‌اند تا علاوه بر آزادی اجتماعی به بشر، آزادی معنوی بدهند، و آزادی معنوی است که بیشتر از هر چیز دیگر ارزش دارد. تنها آزادی اجتماعی مقدس نیست بلکه آزادی معنوی هم مقدس است و آزادی اجتماعی بدون آزادی معنوی میسر و عملی نیست و این است درد امروز جامعه‌ی بشری که بشر امروز می‌خواهد آزادی اجتماعی را تأمین کند ولی به دنبال آزادی معنوی نمی‌رود، یعنی نمی‌تواند، قدرتش را ندارد، چون آزادی معنوی را جز از طریق نبوت، انبیا، دین، ایمان و کتاب‌های آسمانی نمی‌توان تأمین کرد. حال ببینیم آزادی معنوی یعنی چه؟ انسان یک موجود مرکب و دارای قوا و غرایز گوناگونی است، در وجود انسان هزاران قوه‌ی نیرومند هست، انسان شهوت دارد، غضب دارد، حرص و طمع دارد. جاه طلبی و افزون طلبی دارد. در مقابل، عقل دارد، فطرت دارد، وجدان اخلاقی دارد. انسان از نظر معنا، از نظر باطن و از نظر روح، خودش ممکن است یک آدم آزاد باشد و ممکن هم هست یک آدم برده و بنده باشد؛ یعنی ممکن است انسان بنده حرص خودش باشد، اسیر شهوت خودش باشد، اسیر خشم خودش باشد، اسیر افزون طلبی خودش باشد و ممکن است از همه‌ی اینها آزاد باشد. (همان، 20)

7. آزادی اجتماعی

انسان یک موجود خاصی است و زندگی او زندگی اجتماعی است. علاوه بر این در زندگی فردی خود، موجود تکامل یافته‌ای است و با گیاه و حیوان بسیار تفاوت دارد. گذشته از آزادی‌هایی که گیا‌هان و حیوانات به آنها نیازمندند یک سلسله نیازمندی‌های دیگری هم دارد که ما آنها را به دو قسم منقسم می‌کنیم. یک نوع آزادی اجتماعی است. آزادی اجتماعی یعنی چه؟ یعنی بشر باید در اجتماع از ناحیه‌ی سایر افراد اجتماع، آزادی داشته باشد، دیگران مانعی در راه رشد و تکامل او نباشند، او را محبوس نکنند، به حالت یک زندانی در نیاورند که جلوی فعالیتش گرفته شود، دیگران او را استثمار نکنند، استخدام نکنند، استعباد نکنند؛ یعنی تمام قوای فکری و جسمی او را در جهت منافع خودشان به کار نگیرند. این را می‌گویند آزادی اجتماعی. خودِ آزادی اجتماعی هم می‌تواند انواعی داشته باشد که فعلاً کاری با آن نداریم. پس یکی از اقسام آزادی، آزادی اجتماعی است که انسان از ناحیه‌ی افراد دیگر آزاد و قدرتمند از قدرت خودشان سوءاستفاده کرده و افراد دیگری را در خدمت خودشان گرفته‌اند، آنها را به منزله‌ی برده‌ی خودشان قرار داده‌اند و میوه‌ی وجود آنان را که باید متعلق به خودشان باشد، به نفع خود چیده‌اند. می‌دانید کلمه‌ی استثمار یعنی چه؟ یعنی چیدن میوه‌ی دیگری. هر کسی وجودش مثل یک درخت پر میوه است. میوه‌ی درخت، وجود هر کسی یعنی محصول کار و فکرش، محصول کار و فکرش، محصول فعالیتش، محصول ارزشش، باید مال خودش باشد.
وقتی که افراد کاری می‌کنند که محصول درخت وجود دیگران را به خودشان تعلق می‌دهند. (همان، 15 و16)
در نص قرآن مجید، یکی از هدف‌هایی که انبیا داشته‌اند، این بوده است که به بشر آزادی اجتماعی بدهند یعنی افراد را از اسارت و بندگی و بردگی یکدیگر نجات بدهند. قرآن کتاب عجیبی است! بعضی از معانی و مفاهیم است که در یک عصر به اصطلاح گل می‌کند، زنده می‌شود، اوج می‌گیرد، و در عصرهای دیگر اگر نگاه بکنید، آن قدر اوج نداشته است. در بعضی از عصرها می‌بینیم که برخی از کلمات به حق اوج می‌گیرد. وقتی به قرآن مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم چقدر در قرآن این کلمه اوج دارد، و این عجیب است. یکی از حماسه‌های قرآنی، همین موضوع آزادی اجتماعی است. (همان، 17)

8. تربیت

تربیت عبارت است از یک سلسله عوامل که موجودات زنده برای رشدشان به آنها احتیاج دارند. مثلاً یک گیاه برای رشد و نموش به آب و خاک احتیاج دارد، به نور و حرارت احتیاج دارد. یک حیوان هم این نیازها را دارد، به علاوه یک سلسله احتیاجات انسانی که همه‌ی آنها در کلمه‌ی تعلیم و تربیت جمع است. این عوامل به منزله‌ی غذاهایی است که باید به یک موجود زنده برسد تا رشد بکند. باور نکنید که یک موجود زنده بتواند بدون غذا رشد بکند. قوه‌ی غاذیه یکی از لوازم زندگی موجود زنده است. (همان، 14)

9. امنیت

امنیت یعنی چه؟ یعنی موجود زنده چیزی را در اختیار دارد، حیات دارد، لوازم و وسایل حیات را هم دارد. باید امنیت داشته باشد، تا آنچه دارد از او نگیرند یعنی از ناحیه یک دشمن، از ناحیه‌ی یک قوه‌ی خارجی، آنچه دارد از او سلب نشود. انسان را در نظر می‌گیریم. انسان هم به تعلیم و تربیت احتیاج دارد و هم به امنیت یعنی جان دارد، جانش را از او نگیرند، ثروت دارد، ثروتش را از او نگیرند، سلامت دارد، سلامتش را از او نگیرند، آنچه دارد از او نگیرند. (همان، 15)

10. صنعت

صنعت عبارت است از «ساختن» به معنای اینکه شیء یا اشیایی را تحت یک نوع پیراستن‌ها آراستن‌ها قرار می‌دهند، میان اشیا و میان قوای اشیا ارتباط برقرار می‌کنند، قطع و وصل‌هایی صورت می‌گیرد در جهت مطلوب انسان و آنگاه این شیء می‌شود مصنوعی از مصنوع‌های انسان. فرض کنید که از طلا یک حلقه‌ی انگشتر یا یک زیور دیگری می‌سازیم، آن را می‌دهیم یا به قول معروف پرداخت می‌کنیم، وضع مخصوصی به آن می‌دهیم، و می‌شود یک مصنوع برای ما. ولی تربیت عبارت است از پرورش دادن، یعنی استعدادهای درونی‌ای را که بالقوه در یک شیء موجود است به فعالیت در آوردن و پروردن. لهذا تربیت فقط در مورد جاندارها یعنی گیاه و حیوان و انسان صادق است و اگر در مورد غیر جاندار این کلمه را به کار ببریم، مجازاً به کار برده‌ایم نه اینکه به مفهوم واقعی آن شیء را پرورش داده‌ایم. یعنی یک سنگ و یا یک فلز را نمی‌شود پرورش داد آن طور که یک گیاه یا یک حیوان و یا یک انسان را پرورش می‌دهند. (مطهری، 1373: 57 و58)

11. اجتهاد و فقاهت

اجتهاد به طور سر بسته به معنای صاحب نظر شدن در امر دین است، ولی صاحب نظر بودن و اعمال نظر کردن در امور دینی از نظر ما که شیعه هستیم، دو جور است: مشروع و ممنوع. همان طوری که تقلید نیز بر دو قسم است: مشروع و ممنوع.
اما اجتهادی که از نظر ما ممنوع است، به معنای تقنین و تشریع قانون است؛ یعنی مجتهد، حکمی را که در کتاب و سنت نیست، با فکر خودش و رأی خودش وضع کند. این را در اصطلاح «اجتهاد رأی» می‌گویند. این گونه اجتهاد از نظر شیعه ممنوع است. (مطهری، 1368: 97) به هر حال اجتهاد تدریجاً معنای صحیح و منطقی پیدا کرد، یعنی به کار بردن تدبر و تعقل در فهم ادله‌ی شرعیه که البته احتیاج دارد به یک رشته علوم که مقدمه‌ی شایستگی و استعداد تعقل و تدبر صحیح و عالمانه می‌باشند. علمای اسلام تدریجاً برخوردند که استنباط و استخراج احکام از مجموع ادله‌ی شرعیه احتیاج دارد به یک سلسله علوم و معارف ابتدایی از قبیل علوم ادبیه و منطق، و به دانستن قرآن و تفسیر و حدیث و رجال حدیث و شناختن قواعد علم اصول و حتی اطلاع بر فقه سایر فرق. (مجتهد) به کسی گفتند که این علوم را واجد باشد. (همان، 103)

امر به معروف و نهی از منکر

اگر در منطق اسلام امر به معروف و نهی از منکر آن اندازه توسعه نمی‌داشت، به ما نمی‌گفتند که: بها تقام الفرائض، و تأمن المذاهب، و تحل المکاسب، و ترد المظالم، و تعمر الارض، و ینتصف من الاعداء، و یستقیم الامر، زیرا این فکر کوچک و محدود که فعلاً در مغز ماها به نام امر به معروف و نهی از منکر وجود دارد، هر اندازه هم که لباس عمل بپوشد ممکن نیست این همه آثار نیک به بار آورد. (همان، 79)

13. تقوا

چیزی که نسبتاً عجیب به نظر می‌رسد، ترجمه فارسی این کلمه به «پرهیزگاری» است. دیده نشده تاکنون احدی از اهل لغت مدعی شده باشد که این کلمه به این معنا هم استعمال شده (همان، 19)
از آنچه در اطراف لغت «تقوا» گفته شد تا اندازه‌ای می‌توان معنا و حقیقت تقوا را از نظر اسلام دانست ولی لازم است به موارد استعمال این کلمه در آثار دینی و اسلامی بیشتر توجه شود تا روشن گردد که تقوا یعنی چه. مقدمه‌ای ذکر می‌کنم.
انسان اگر بخواهد در زندگی اصولی داشته باشد و از آن اصول پیروی کند، خواه آنکه آن اصول از دین و مذهب گرفته شده باشد و یا از منبع دیگری، ناچار باید یک خط مشی معینی داشته باشد، هرج و مرج بر کارهایش حکمفرما نباشد. لازمه‌ی خط مشی معین داشتن و اهل مسلک و مرام و عقیده بودن این است که به سوی یک هدف و یک جهت، حرکت کند و از اموری که با هوا و هوس‌های آنی او موافق است اما با هدف او و اصولی که اتخاذ کرده منافات دارد، خود را «نگهداری» کند.
بنابراین تقوا به معنای عام کلمه، لازمه‌ی زندگی هر فردی است که می‌خواهد انسان باشد و تحت فرمان عقل زندگی کند و از اصول معینی پیروی نماید. تقوای دینی و الهی یعنی اینکه انسان خود را از آنچه از نظر دین و اصولی که دین در زندگی معین کرده، خطا و گناه و پلیدی و زشتی شناخته شده، حفظ و صیانت کند و مرتکب آنها نشود. چیزی که هست حفظ و صیانت خود از گناه که نامش تقواست به دو شکل و دو صورت ممکن است صورت بگیرد، و به تعبیر دیگر ما دو نوع تقوا می‌توانیم داشته باشیم: تقوایی که ضعف است و تقوایی که قوت است. (همان، 21)

14. رشد

اگر بخواهیم کلمه‌ی رشد را به مفهوم عام خودش که شامل همه‌ی انواع رشدها در همه‌ی موارد بشود، تعریف کنیم باید بگوییم: رشد یعنی (اینکه انسان شایستگی و لیاقت اداره و نگهداری و بهره برداری یکی از سرمایه‌ها و امکانات مادی و یا معنوی که به او سپرده می‌شود، داشته باشد) یعنی اگر انسان در هر ناحیه از نواحی زندگی که حکم یک شأن و وسیله‌ای را دارد، شایستگی اداره و نگهداری و بهره برداری از آن را داشته باشد چنین شخصی در آن کار و در آن شأن رشید است. حال آن چیز هرچه می‌خواهد باشد؛ همه‌ی آن چیزها و اشیایی که وسایل و سرمایه‌های زندگی هستند. سرمایه به مال و ثروت انحصار ندارد مردی که ازدواج می‌کند خود ازدواج و زن و فرزند و کانون خانوادگی، وسایل و به تعبیر دیگر سرمایه‌های زندگی او هستند، و یا شوهر برای زن و زن برای شوهر حکم سرمایه را دارد. (مطهری، بی‌تا: 102 و103)

15. رشد ملی

رشد فقط به فرد منحصر نمی‌شود، در مورد ملت‌ها نیز سرمایه‌های طبیعی، فرهنگی و انسانی و امثال آن، سرمایه‌هایی است که در اختیار ملت‌ها قرار دارد، و رشد ملی عبارت است از لیاقت و شایستگی یک ملت برای نگهداری و بهره برداری و سود بردن از سرمایه‌ها و امکانات طبیعی و انسانی خود. به هر اندازه که لیاقت و شایستگی اداره و بهره برداری از آنها را دارد، به همان اندازه رشید است. (همان، 103)

16. رشد فکری

نشانه‌ی رشد فکری: بچه پس از دوران شیرخوارگی، فی الجمله که قوای مغزی و شعوری اش رشد می‌کند، حالت سؤال پیدا می‌کند، درباره‌ی چیزهایی که دور و برش هستند سؤالاتی می‌کند، باید به سؤالاتش طبق فهم خودش جواب داد، نباید گفت فضولی نکن، به تو چه؟ خود این سؤال علامت سلامتی مغز و فکر است، معلوم می‌شود قوای معنوی اش رشد کرده و قوت گرفته است. این سؤالات اعلام طبیعت است، اعلام خلقت است، دستگاه خلقت احتیاج جدیدی را اعلام می‌کند که باید به آن رسید. همین طور است حالت جامعه. اگر در جامعه یک احساس نو و ادراک نو پیدا شد علامت یک نوع رشد است. این هم اعلام خلقت است که احتیاج جدیدی را نشان می‌دهد. اینها را باید با هوا و هوس و شهوت پرستی فرق گذاشت. نباید اشتباه کرد و اینها را هوا و هوس دانست. (مطهری، 1368: 219-220)

17. رشد فردی و اخلاقی

اولین رشدی که انسان باید از آن بهره مند باشد رشد فردی، شخصی و اخلاقی است. این سؤال پیش می‌آید که آیا اغلب افراد می‌توانند این سرمایه را اداره و از آن بهره برداری کنند؟ باور کنید کمتر کسی است که چنان که باید از سرمایه‌های فردی و شخصی خود بهره برداری کند. به مناسبت اینکه مجمع ما مجمع علمی است و همان طوری که در آغاز سخن عرض کردم مجمع ما دو بعدی است یکی از دو مثال متناسب است با بعد علمی مجمع ما و دیگری با بعد دینی آن. مثال اول که متناسب با بعد علمی مجمع ماست مربوط است به قوای هوشی و قوای ادراکی انسان. افراد از نظر هوش، فهم، استعداد و حافظه با یکدیگر اختلاف دارند. انسان‌های رشید از حافظه‌ی خود بهره برداری صحیح می‌کنند ولی آدم‌های غیر از رشید، ممکن است حافظه‌ی بسیار نیرومندی نیز داشته باشند اما نتوانند از آن استفاده کنند. آدم غیر رشید تصور می‌کند. حافظه یک انبار است. انباری که باید دایماً آن را پر کند، هر چه پیدا کرد، آنجا پرت کند. عیناً مانند انبار یک خانه که احیاناً وارد می‌شوی می‌بینی یک تکه‌ی حلبی، یک قطعه‌ی فلز، یک میز شکسته، یک صندلی شکسته در آنجا افتاده است. اما آدمی که رشید باشد در بهره برداری از حافظه‌ی خود دقت می‌کند. اولین کاری که انجام می‌دهد عمل انتخاب است.
یعنی حافظه‌ی خود را مقدس می‌شمارد، حاضر نیست هر چه شد در آن سرازیر کند. (مطهری بی‌تا: 104)

18. خوش بینی دینی به دنیا و جهان

اساساً بدبینی به خلقت و آفرینش و به گردش و نظام عالم با فلسفه‌ی اسلام، یعنی با هسته‌ی مرکزی فلسفه‌ی اسلام که توحید است، سازگار نیست. این گونه نظریه‌ها یا باید بر ماتریالیسم و مادیت و انکار مبدأ حق حکیم عادل مبتنی باشد، و یا براساس ثنویت و دوگانگی وجود و هستی، همان طوری که در برخی فلسفه‌ها یا آیین‌ها به دو اصل و دو مبدأ برای هستی معتقد شده‌اند: یکی را مبدأ خیرات و نیکی‌ها و دیگری را مبدأ شر و بدی‌ها دانسته‌اند. اما در دینی که براساس توحید و اعتقاد به خدای رحمان و رحیم و علیم و حکیم بنا شده، جایی برای این افکار باقی نمی‌ماند. (مطهری، 1370: 240)

19. امامت

رشد یعنی قدرت مدیریت، وقتی که انسان می‌خواهد انسان‌های دیگر را اداره کند یعنی وقتی که موضوع رشد، اداره‌ی انسان‌های دیگر باشد، آن را مدیریت و رهبری می‌نامیم. این نوع از رشد در اصطلاح اسلامی (هدایت) و به تعبیر رساتر (امامت) نامیده می‌شود. دقیق‌ترین کلمه‌ای که بر کلمه‌ی امامت منطبق می‌شود همین کلمه‌ی رهبری است. فرق نبوت و امامت در این است که نبوت راهنمایی و امامت رهبری است. نبوت، ابلاغ، اخبار، اطلاع دادن، اتمام حجت و راهنمایی است. راهنما چه می‌کند؟ راه را نشان می‌دهد. وظیفه اش بیش از این نیست که راه را نشان دهد، ولی بشر علاوه بر راهنمایی به رهبری نیاز دارد. یعنی نیازمند است به افراد یا گروه و دستگاهی که قوا و نیروهای وی را بسیج کنند، حرکت دهند، سامان و سازمان بخشند. نبوت راهنمایی است و یک منصب است، اما امامت رهبری است و منصب دیگری است. (مطهری، بی‌تا: 108-109)

20. رهبری

رهبری و مدیریت که موضوع اصلی بحث است، خود مستلزم نوعی از رشد است؛ زیرا رهبری در حقیقت عبارت است از: بسیج کردن نیروی انسان‌ها و بهره برداری صحیح از نیروهای انسانی، (همان، 103)

21. علم و علوم اسلامی

منظور اسلام از علم چه علمی است؟ ممکن است کسی بگوید مقصود از همه‌ی این تأکید و توصیه‌ها علم خود دین است؛ یعنی همه به این منظور گفته شده است که مردم به خود دین عالم شوند و اگر نظر اسلام از علم، علم دین باشد در حقیقت به خودش توصیه کرده و درباره‌ی علم به معنا اطلاع بر حقایق کائنات و شناختن امور عالم چیزی نگفته و اشکال به حال اول باقی می‌ماند، زیرا هر مسلکی هر اندازه هم ضد علم باشد و با آگاهی و اطلاع و بالارفتن سطح فکر و معلومات مردم مخالف باشد، با آشنایی با خودش مخالف نیست، بلکه خواهد گفت با من آشنا باشید و با غیر من آشنا نباشید. پس اگر منظور اسلام از علم، به خصوص علم دینی باشد، باید گفت موافقت اسلام با علم صفر است و نظر اسلام درباره‌ی علم منفی است. برای کسی که درست با اسلام و منطق اسلام آشنا باشد، جای این احتمال نیست که بگوید نظر اسلام درباره‌ی علم منحصراً علوم دینی است. این احتمال فقط از ناحیه‌ی طرز عمل مسلمین در قرن‌های اخیر که تدریجاً دایره‌ی معلومات را کوچک‌تر کردند و معلومات خود را محدود کردند پیدا شده، والا آنجا که می‌فرماید: (حکمت، گمشده‌ی مؤمن است پس آن را به چنگ آورید ولو اینکه بخواهید از دست مشرکان بگیرید)، معنی ندارد که خصوص علوم دینی باشد. مشرک را با علوم دین چکار؟ در جمله‌ی (اطلبوا العلم و لو بالصین) چین به عنوان دورترین نقطه و یا به اعتبار اینکه در آن ایام یکی از مراکز علم و صنعت جهان بوده، یاد شده. قدر مسلم این است که چین نه در آن زمان و نه در زمان‌های دیگر مرکز علوم دینی نبوده است. گذشته از همه‌ی اینها در متن سخنان رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) تقیید و تحدید و تفسیر شده که مقصود چه علمی است، اما نه تحت عنوان اینکه فلان علم باشد یا فلان علم، بلکه تحت عنوان علم نافع، علمی که دانستن آن فایده برساند و ندانست

عبارات مرتبط با این موضوع
دکتر مهدی حمزه نژاد دانشگاه علم و صنعت ایران …دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت همایش های ملی همایش ها ، کنفرانس ها و سمینار هاهمایش ملی هزار و یک شب و ادبیات ایران و جهان اردیبهشت ماه محورهای همایش دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزیردیف عنوان دانشجو دانشکده گروه تاریخ دفاع ردیف عنوان دانشجو دانشکده گروه تاریخ دفاعفارس گزارش می‌دهد مشروح اولین روز رای اعتماد مجلس …فارس گزارش می‌دهد مشروح اولین روز رای اعتماد مجلس به وزرای پیشنهادی دولت یازدهم دکتر مهدی حمزه نژاد دانشگاه علم و صنعت ایران دانشکده دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت همایش های ملی همایش ها ، کنفرانس ها و سمینار ها اولین همایش ملی چالش های گفتمانی فراروی آینده انقلاب اسلامی ایران آبان ماه تا بهمن ماه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی ردیف عنوان دانشجو دانشکده گروه تاریخ دفاع ردیف عنوان دانشجو دانشکده گروه تاریخ دفاع فارس گزارش می‌دهد مشروح اولین روز رای اعتماد مجلس به وزرای به گزارش خبرنگار پارلمانی خبرگزاری فارس، جلسه علنی مجلس شورای اسلامی صبح امروز با دستور

مابعدالطبیعه اخلاقیِ کانت از دیدگاه مطهری

[ad_1]

سازوکارهای حمایتی از تربیت کودک در آموزه‌های دینی با تأکید بر سیره‌ی رضوی

کودکان سرمایه‌های انسانی هر جامعه، هستند که تربیت و حمایت از آنان ضرورت دارد. از این رو شارع و به تبع ادامه ...

خداشناسی در روایت‌های امام رضا (علیه السلام)

از اساسی ترین و ریشه‌ای‌ترین اعتقادهای یک مسلمان، توحید است که پیامبران الهی و اوصیاء آنها برای تقویت ادامه ...

عنصر محبت در فرهنگ رضوی

عنصر محبت در دنیای امروز یکی از گمشده‌های بشر و نواقص جوامع بشری است. با توسعه‌ی زندگی صنعتی و اشتغال‌های ادامه ...

ضحاک، افراسیاب، دیو سفید و رستم در شاهنامه

- تفکیک شخصیتهای اهورایی و اهریمنی و ایرانی و انیرانی و شخصیتهای نیمه ایرانی و نیمه انیرانی و نیز شخصیتهای ادامه ...

چاپ‌‌های معتبر شاهنامه

1) چاپ «تورنر ماکان» براساس نسخ متعدد. 2) چاپ «ژول مول» براساس نسخ متعدد. 3) چاپ «ژان اگوست وولرس»: بر ادامه ...

دامنه‌ی تأثیر و نفوذ فردوسی در زبان و ادب فارسی

قراین مختلف نشان می‌دهد که از آغاز نشأت شعر فارسی دری تا روزگار فردوسی دو جریان در شعر فارسی وجود داشت، ادامه ...

ایران در شاهنامه

این قبیل اشعار که از وجود آرمان و سنت تشکیل و تکوین قومیت و ملیت «ایران»، البته با تفاوت‌های مشخص و گاهی ادامه ...

آرمان اساسی و جهان‌بینی فردوسی در شاهنامه

آرمان مبارزه‌ی دائم نیکی و بدی بزرگ‏ترین رشته‌ی حکمت‌آمیز سرتاسر شاهنامه، بخصوص قسمت اساطیری و پهلوانی ادامه ...

تراژدی و حماسه و داستانهای عشقی در شاهنامه

در شاهنامه در چهارچوب حماسهای بزرگ چند تراژدی و چند اثر غنایی و چند حماسه‌ی تمام عیار روایت شده که هر ادامه ...

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
دکتر شهین اعوانی دکتر شهین اعوانی، در سال ۱۳۵۵ کارشناسی فلسفه و در سال ۱۳۶۴ کارشناسی ارشد فلسفه را از فلسفه هگل ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزادفلسفههگلتفکرات فلسفی هگل برخی از موارد مهم اندیشه‌های هگل عبارتنداز ذهن و واقعیت یک چیز ملاصدرا ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزادملاصدراملاصدرا پس از کسب درجهٔ اجتهاد، به تدریس در مدرسهٔ خواجه پرداخت، اما از آنجایی که کتابخانه شیعه کتابخانه فقهعنوان اثر مجموعه موضوعات نویسنده اثر رسالة فی ثبوت الهلال فقه آل قاسم ، قاسم رسائل دکتر شهین اعوانی دکتر شهین اعوانی، در سال ۱۳۵۵ کارشناسی فلسفه و در سال ۱۳۶۴ کارشناسی ارشد فلسفه را از فلسفه هگل ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد فلسفههگل تفکرات فلسفی هگل برخی از موارد مهم اندیشه‌های هگل عبارتنداز ذهن و واقعیت یک چیز هستند و ملاصدرا ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد ملاصدرا ملاصدرا پس از کسب درجهٔ اجتهاد، به تدریس در مدرسهٔ خواجه پرداخت، اما از آنجایی که نظریاتش کتابخانه شیعه کتابخانه فقه عنوان اثر مجموعه موضوعات نویسنده اثر مختصر فی اصول مذهب الشافعی فقه مختلف الشیعة فی

سبک زندگی فاطمی از دیدگاه دو کارشناس مذهبی

حجت‌الاسلام والمسلمین محمود ریاضت (کارشناس مذهبی و مدرس حوزه و دانشگاه) در همین راستا به ترجمه آیه‌ای از قرآن اشاره می‌کند که خداوند متعال می‌فرماید «ما شما را از یک نفس واحد آفریدم» این نفس واحد همان «زن» است که نقشی کلیدی در زندگی همه افراد خواهد داشت.
وی ادامه می‌دهد: پیامبر(ص) شخصیت و نقش زنان را در خانواده کلیدی معرفی می‌کند، چراکه در روایات اهل بیت و کلام خداوند بارها به این نکته اشاره شده است دلیل رسیدن هر کسی به درجه‌ای از کمال، وجود یک زن است که به عنوان محور رسیدن به کمال ایفای نقش کرده است.
همچنین وی به حدیث زیبای کسا اشاره می‌کند که در رابطه با اهل بیت(ع) است و در آن از حضرت زهرا(س) به عنوان محور تمام هستی یاد می‌شود. این در حالی است که پیامبر اسلام(ص)همه خوبی‌ها را خلاصه شده در وجود امام زمان(عج) می‌داند، اما امام عصر(عج) می‌فرمایند من هر چه دارم از دختر رسول خدا(ص) و مادرم حضرت زهرا(س) است.

نجوای زندگی
در ارتباط با سبک زندگی اسلامی، بهترین الگو برای مردان و زنان حضرت زهرا(س) است، اگرچه صدیقه طاهره (س) سرور و سید زنان دو جهان است، اما پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند «دخترم زهرا از همه اهل زمین برتر است» چراکه شرافت، کرامت، اصل و ریشه در زندگی و سیره عملی حضرت(س) به وضوح دیده می‌شد.
به گفته حجت‌الاسلام والمسلمین ریاضت، شرافت و کرامت آن حضرت(س) نسبت به اعضای خانواده‌اش مثال زدنی بوده، اما اجتماع و همسایگان هم از این خصیصه‌های والای زهره زهرا(س) بی‌نصیب نبودند.
«الجارثم الدار» در زندگی حضرت زهرا(س) بسیار نمایان بوده است زیرا صدیقه طاهره(س)حتی نسبت به دعا، دیگران را بر خود مقدم می‌دانستند به گونه‌ای که برای امام حسن مجتبی(ع) جای سؤال بود که چرا هر بار نیمه‌های شب از خواب بر می‌خاستند صدای دعای مادرشان را می‌شنیدند که ابتدا برای تمام همسایه‌ها دعا و سپس در مورد خودشان با خداوند نجوا می‌کردند و پاسخ را در این می‌یافتند که حضرت در خواستن خوبی‌ها و درجات بالای ایثار همسایه‌ها را مقدم می‌دانستند و با این کار نوعی آموزش غیر مستقیم به فرزندان ارائه می‌دادند.

تمام حرکات و سکنات، رفتار، کلام و تعامل حضرت زهرا(س) بوی عبادت می‌داد، عبادتی که تنها در نماز و روزه خلاصه نبود زیرا آن بزرگوار همواره خود را در محضر خداوند می‌دیدند و در تمام لحظه‌ها با مخلوق شان معامله می‌کردند.
حجت‌الاسلام والمسلمین سید مهدی حائری‌زاده (مدرس حوزه و دانشگاه) ضمن بیان این نکات اضافه کرد: مقام و شأن آن حضرت(س) تا آنجا بود که در آیات شریفه سوره انسان، به انفاق بی‌بدیل ایشان اشاره شده است، آن زمان که با وجود روزه دار بودن خود و اعضای خانواده، به نیازمندان انفاق می‌کردند آن هم انفاقی که به هیچ عنوان نشانی از منت نداشت و فرد نیازمند را نمی‌آزرد چراکه فرد منت‌گذار در صدد بزرگ کردن خود و تحقیر کردن دیگری است و به این ترتیب روح خود را آلوده می‌سازد.
به عقیده این کارشناس دینی حضرت(س)مصداق «چراغی که به خانه روا است به مسجد روا‌تر است» بودند و این سبک رفتاری را در جای جای زندگی شان وارد ساخته بودند به همین دلیل تفکری فاطمی را در میان مؤمنان رواج داده‌اند. همچنین فداکاری، ایثار و از خودگذشتگی در تمام لحظه‌های زندگی حضرت زهرا(س) و خانواده شان وجود داشته است از این رو اگر قرار باشد در جامعه الگویی از ایثار را مثال زد، بدون شک آن حضرت سرآمد خواهند بود.

اسوه بی‌مانند
زنان ایرانی کارهایی انجام می‌دهند که وظیفه شرعی و قانونی آنها نیست، اما با جان و دل و تمام عشق به سراغ آنها می‌روند زیرا اسوه بی‌مثالی چون صدیقه طاهره(س) دارند و خواهان رسیدن خانواده به کمال هستند.

حجت‌الاسلام والمسلمین ریاضت در این راستا با اشاره به جمله امام خمینی(ره)که فرموده‌اند «از دامن زن مرد به معراج می‌رود» افزود: ‌آن حضرت محور رسیدن به کمال مردان را زنان معرفی کرده است که گاهی در مقام مادر و گاهی نیز در مقام همسر ایفای نقش می‌کنند و جالب این است که آیت‌الله بروجردی، علامه طباطبایی و امام خمینی(ره)موفقیت خود را مدیون همسران شان دانسته‌اند.

حجت‌الاسلام سید مهدی حائری‌زاده نیز در همین راستا، حضرت صدیقه طاهره(س)را برای زنان امروز مصداق زنی هماهنگ با همسر خود معرفی می‌کنند که مسئولیت‌پذیری در زندگی را به بهترین نحو ایفا می‌کردند و ادامه داد: در جامعه اسلامی امروز که اسوه‌ای چون آن بزرگوار وجود دارد، زنانی پیشگام هستند که همچون حضرت زهرا (س ) به اندازه توان همسر خود از او توقع داشته باشند. در زندگی آن عزیز به هیچ عنوان لجبازی نمود پیدا نمی‌کرد، بلکه زندگی بر پایه اعتماد و محبت بود که زیستن آن بزرگواران را مثال زدنی ساخته است.

آرامش همان عنصری است که در همه لحظات زندگی فاطمه زهرا(س) موج می‌زد، زیرا تمام کارها را با اخلاص انجام می‌دادند، اگر از آن الگوی والا و بی‌بدیل بیاموزیم، آرامش درونی و سبکبالی را به وجود خود دعوت می‌کنیم

به گفته وی دختر پیامبر(ص)در زندگی خود را میهمان خدا می‌دیدند، از این رو آداب میهمانی را بخوبی رعایت می‌کردند و افتخارشان این بود که محبت و احساسات ناب مادرانه و همسرانه خود را خرج تعامل با همسر، فرزندان و اطرافیان می‌کنند. به اندازه‌ای ادبیات کلامی زیبایی داشتند (فرزندان خود را با عنوان میوه دلم و نور چشم پیامبر(ص) مورد خطاب قرار می‌دادند) که درهمه حال رعایت ادب و احترام در سخنان شان احساس می‌شد. از این رو احترام متقابل و حفظ شخصیت اعضای خانواده در سبک زندگی آن خانواده الهی مثال زدنی و کافی است بانوان با پیروی از این الگوی الهی و چنین دیدگاه‌هایی چرخ زندگی را بگردانند تا متوجه رنگ و بوی تازه زندگی خود شوند.

رمز آرامش
عمل کردن به سیره عملی حضرت زهرا(س) اثر وضعی بر زندگی افراد دارد چراکه مطابق با فطرت انسانی است. این در حالی است که اگر افراد کاری مطابق با فطرت‌شان انجام دهند، نخست تأثیرات مثبت آن را بر روح و روان خود دریافت می‌کنند. از دیدگاه حجت‌الاسلام ریاضت گمشده زندگی‌های پر از هیاهوی امروز، آرامش است، زیرا افراد اعمالی را انجام می‌دهند که مطابق با فطرت انسانی نیست.

وی در این مورد معتقد است: ذات انسان کمک به دیگران و گره گشایی از مشکلات را ترجیح می‌دهد و مهم این است که در پس این رفتارهای پسندیده، پیش از هر کسی خود او است که آرامش روحی و روانی کسب می‌کند. آرامش همان عنصری است که در همه لحظات زندگی فاطمه زهرا(س) موج می‌زد، زیرا تمام کارها را با اخلاص انجام می‌دادند، اگر از آن الگوی والا و بی‌بدیل بیاموزیم که تمام اعمال و رفتارمان از کارهای منزل تا امور شخصی را با اخلاص به سرانجام برسانیم، آرامش درونی و سبکبالی را به وجود خود دعوت می‌کنیم و آن وقت است که تفکر آسوده‌تر موجب می‌شود تا مشکلات پیش روی خانواده‌ها راحت از میان برداشته شود.
وی ضمن بیان این جملات گفت: آرامش مادر یا همسر رمز آرامش کانون خانواده است به همین دلیل بزرگی می‌گفت اگر مردی می‌خواهد بهترین کار را برای فرزندانش انجام دهد، باید عاشق همسرش باشد. در پس این جمله کوتاه یک دنیا حرف نهفته است، چراکه این احساس خوب باعث می‌شود همسر یا مادر احساس آرامش کند و این احساس پاک را به تمام اعضای خانواده تزریق کند و به این ترتیب است که گویی پدر خانواده، تمام کارهای ممکن را برای فرزندانش انجام داده است.

تمام خوبی‌ها
سپری کردن مسیری پر فراز و نشیب با داشتن الگویی ماندگار و بی‌مثال، ساده و بی‌دغدغه خواهد شد. درست مانند مسیر زندگی‌های پر از دغدغه زنان امروز که با چنگ زدن به ریسمان زندگی دختر پیامبر(ص) ساده‌تر از آنی که باید سپری می‌شود.
سید مهدی حائری‌زاده مدرس حوزه و دانشگاه، حضرت فاطمه(س) را الگویی معرفی می‌کند که هر زمان احساس ضرورت می‌کردند در صحنه‌های اجتماعی حاضر می‌شدند، به عنوان نمونه در جنگ احزاب به درمان و بهداری مجروحان جنگی می‌پرداختند و هر زمان که نیاز بود با خطبه‌های عزای خود از ولایت دفاع می‌کردند.
علاوه‌بر این با آنکه حضرت دختر پیامبر(ص) و همسر امیر المؤمنین(ع) بودند، سفره خود را از مردم جدا نکرده و همواره رنگ طاعت و بندگی را به مردم منتقل می‌کردند. در نگاه، پوشش، گفتار، خلوت و برخورد با خانواده مراتب حیا را به جا می‌آوردند و مصداق خوبی برای این روایت بودند که «حیا درهای بسته را باز می‌کند» و در نهایت اینکه زنانی نزد خداوند عزیز هستند که به خانواده اهمیت دهند. خوش رفتاری بهترین اصلی بود که در زندگی حضرت موج می‌زد، از این رو حضرت علی(ع) خطاب به خداوند متعال می‌فرمودند: «خدایا شاهد باش که من از دختر پیامبر(ص) راضی هستم».
ایشان عیب‌جویی را ناپسند و عیب زدایی همراه با تعامل و محبت را زیبا و قدر فرزندان خود را می‌دانستند. انس با قرآن و اشاعه فرهنگ قرآن برای ایشان که قرآن ناطق بودند، یک اصل به حساب می‌آمد. قرآن برای‌شان صدای آشنا و صدای عشق بود همیشه به جذب نور، حفظ نور و نشر نور اهمیت می‌دادند. در معیت نورانیت و انتقال تجارب نیکوی مادر، حضرت زینب(س) را در دانشگاهی فاطمی پرورش داد تا در قیام عاشورا، هیج چیز جز زیبایی نبیند و از برکت همین زندگی کوتاه اما سبز است که امام زمان(عج) که خود معدن تمام خوبی هاست حضرت فاطمه زهرا(س) را برای خود الگو می‌دانند. (سهیلا نوری/ ایران)

راه‌های رفع سردرد در زمستان از دیدگاه طب سنتی

به گزارش جام جم آنلاین ، سید جواد علوی درباره سردرد اظهار داشت: امروزه اکثر سردردها به دلیل غلبه سردی است البته برخی از سردردها که در فصل گرما رخ می‌دهد ناشی از غلبه گرمی است.

به گفته وی برای رفع سردردهایی که ناشی از غلبه سردی است باید از مصرف غذاهای با طبع سرد، از مصرف آب سرد، ماست، مرکباتی مانند نارنگی و پرتقال، نوشیدنی‌های سرد و مصرف ماهی پرهیز کند.

حمام طولانی موجب بروز سردرد می‌شود

این کارشناس طب سنتی ادامه داد: حمام طولانی موجب بروز سردرد می‌شود، بهتر است برای رفع سردردهای ناشی از سردی کیسه آب گرم یا کیسه محتوی نمک یا سبوس گندم گرم شده در «فر» یا با وسایل گرمایش دیگر قرار داد که بسیار کمک کننده است.

علوی عنوان کرد: بخور آبی که درون آن بابونه، ناخنک، بومادران، آویشن و سپستان جوشانده شده باشند؛ افراد باید سر را بلافاصله بعد از بخور با پارچه‌ یا حوله کاملاً بپوشانند وگرنه درد بیشتر می‌شود.

روغن مالی پیشانی یا چکاندن روغن سیاه دانه در بینی به رفع سردرد کمک می‌کند

وی بیان کرد: روغن مالی پیشانی و پشت گوش‌ها یا چکاندن روغن سیاه دانه در بینی بعد از بخور با روغن سیاه دانه بسیار به رفع سردردها کمک می‌کند چرا که خون را رقیق کرده و اخلاط زائد مغز را از بین می‌برد و مغز پاکسازی می‌شود.

این کارشناس طب سنتی افزود: سر باید از سرما محافظت شود، بوییدن ادویه‌های گرم مانند هل، دارچین و دود کردن کُندر و اسپند به گرم کردن مغز کمک می‌کند. همچنین سوپ مرغ با سبزی‌‌های گرم مانند شوید و جعفری، مصرف نخود آب، کم غذا خوردن، تهیه سوپی از بال مرغ و برنج و سبزی‌های گرم و طبخ آن با ادویه‌های گرم مانند نمک، زیره، دارچین، پودر میخک و پودر آویشن بسیار کمک کننده است، همچنین بو کردن بخار آش‌ها و سوپ‌ها هنگام خوردن و رساندن بخار آن به مغز بسیار مفید است.

خواص جزر (هویج) از دیدگاه طب سنتی

به گزارش جام جم سرا، محمد عبادیانی درباره خواص هویج جَزَر و دستور تهیه مربای جزر (هویج) اظهار داشت:

زمانی جزر ــ نوعی از هویج ــ یکی از پرمصرف‌ترین خوراکی‌ها نزد ایرانیان بود ولی متأسفانه امروزه مصرف آن فقط در بعضی شهرها رواج دارد و دیگر کودکان ایرانی که روزی از خوردن آن به‌عنوان تنقلات لذت می‌بردند, توجهی به آن نمی‌کنند.

به‌گفته وی جزر دارای طبیعت گرم و تر در درجه دوم است. اگرچه برخی آن را در درجه اول گرم و تر دانسته‌اند. این‌طور به نظر می‌رسد هویجی که امروزه به هویج فرنگی مشهور است، نوع "بری جزر" است.

استاد دانشکده طب سنتی دانشگاه تهران اضافه کرد: جزر قوه باه (قوای جنسی) را تقویت می‌کند و یکی از بهترین اشکال مصرف آن برای این منظور مربای آن است.

دستور تهیه مربای جزر

عبادیانی اضافه کرد: جزر را ریز کرده، بجوشانند تا کاملاً پخته شود و عسل اضافه کنند و بجوشانند تا با آب زردک بجوشد و به قوام برسد.

سپس به‌ازای هر 500 گرم از آن ادویه قرنفل، دارچین، زنجبیل، هل، جوزبوا، زرنباد و کبابه از هریک 2.5 گرم کوبیده و به آن اضافه شود.

وی اضافه کرد: مصرف این مربا (هویج) برای تصفیه و بازکردن صدا، پاکسازی ریه، منع ریزش نزله، سرفه، ضعف معده و جگر، بدی هضم و ضعف قوای جنسی بسیار مؤثر است.

مربای جزر به‌غایت مبهی (افزاینده قوای جنسی)، و مقوی احشا و رحم و هاضمه است و در بدن تولید خلط سالم می‌کند.

منبع: تسنیم

کاهش دردهای سیاتیک از دیدگاه طب سنتی

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از ایسنا ، عصب سیاتیک، عضلات پشت زانو و پایین پا را کنترل می‌کند و ضمنا حس قسمت پشتی ران، حس قسمتی از پایین پا و کف پا را هم تامین می‌کند. درد سیاتیک، دردی است که در طول همین عصب انتشار دارد و معمولا با دردهای خفیف و اندک آغاز می‌شود و به‌ مرور در مدت‌ زمانی کوتاه تشدید پیدا می‌کند و در برخی موارد به دردی غیرقابل‌تحمل تبدیل می‌شود.

درد ممکن است شبیه سوزن سوزن شدن، درد مبهم یا درد سوزشی باشد که همراه با آن، درد به باسن و پشت ران و ساق انتشار پیدا می‌کند و فرد را از انجام حرکات و فعالیت‌های روزانه ناتوان می‌کند.

علی بهادری، متخصص طب سنتی ، در این باره گفت: درد عصب سیاتیک یکی از علل مهم کمردرد و درد در اندام تحتانی است. تغییرات وابسته به سن در ستون مهره‌ها شایع‌ترین علت سیاتیک است که بیشتر در فاصله‌ سنی ۳۰ تا ۵۰ سال روی می‌دهد و هرگونه فشار بر روی رگ سیاتیک ازجمله بلند کردن اجسام سنگین، برگشتن ناگهانی به پشت، انجام دادن ورزش‌های سنگین موجب بروز درد خفیف تا ناتوانایی و ازکارافتادگی در فرد می‌شود.

علی بهادری بابیان اینکه طب سنتی توصیه‌های کاربردی زیادی برای پیشگیری از عود کردن دردها و اسپاسم‌های عصب سیاتیک به افراد مبتلابه سیاتیک دارد، گفت: افراد مبتلابه سیاتیک بهتر است از مصرف مواد غذایی با طبع سرد و مرطوب پرهیز کنند.

این متخصص طب سنتی اضافه کرد: این افراد بهتر است از مصرف گوشت گوساله و گاو، انواع چاشنی‌های ترش، ماست و دوغ و حبوبات بپرهیزند یا مصرف آن‌ها را در طول هفته به حداقل برسانند.

وی خاطرنشان کرد: این افراد بهتر است در وعده‌های غذایی خود به‌ویژه وعده صبحانه یا میان وعده‌های صبح و عصر از شیره انگور و مغز گردو که در گروه مواد غذایی با طبع گرم هستند، استفاده کنند.

بهادری اظهار کرد: درمانگران افرادی که میزان خلط دم و بلغم در بدن‌شان زیاد است در مقایسه با دیگر گروه‌ها استعداد بیشتری در ابتلا به دردهای سیاتیکی دارند که این گروه نیز با اصلاح شیوه زندگی و رعایت دستورات و رژیم غذایی مناسب می‌توانند میزان اخلاط بدن خود را به تعادل برسانند و به‌این‌ترتیب احتمال ابتلا به سیاتیک را کاهش دهند.

وی اضافه کرد: علاوه بر این علائم دیگری مانند چاقی و اضافه‌ وزن نیز وجود دارد که استعداد ابتلا به سیاتیک را افزایش می‌دهد. افراد چاق به دلیل وزن غیراستاندارد و نامناسب، اصولا به هنگام نشستن و برخاستن و حتی راه رفتن فشار بیشتری را در مقایسه با افراد طبیعی تحمل می‌کنند و به همین دلیل احتمال ابتلا به انقباض‌های عضلانی در آن‌ها افزایش می‌یابد و متعاقب آن احتمال بروز سیاتیک نیز چند برابر می‌شود.

این متخصص طب سنتی بابیان اینکه سرما نیز می‌تواند در تشدید دردهای سیاتیک موثر باشد، افزود: یکی از نکاتی که افراد مبتلابه سیاتیک باید به آن توجه کنند، تشدید دردهای سیاتیک و اسپاسم‌های عضلانی در فصل‌های سرد سال است، سرمای هوا یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش غلظت مایع میان مفصلی در بدن است که موجب کاهش فضای موردنیاز ریشه‌های عصبی در جایگاه خود می‌شود.

وی اضافه کرد: به‌ این‌ترتیب افراد مبتلا به سیاتیک باید مراقبت‌های لازم را برای پیشگیری از عود کردن درد رعایت کنند. برای این منظور می‌توانند با پوشش مناسب و قرار نگرفتن در معرض هوای سرد از تشدید درد پیشگیری کنند. پیاده‌روی صبحگاهی اما مستمر نیز یکی از بهترین روش‌ها برای پیشگیری از بروز گرفتگی‌های سیاتیک است.

وی با اشاره به راهکارهای کاهش درد سیاتیک، گفت: اگر در شرایطی خاص دچار اسپاسم یا گرفتگی عصب سیاتیک شدید، موضع درد در ناحیه لگن یا ران را با کیسه آب‌،گرم‌ کنید؛ زیرا این عمل می‌تواند تاثیر زیادی در کاهش درد سیاتیک در افرادی که دچار اسپاسم‌های عصبی شده‌اند، داشته باشد.

بهادری، با بیان اینکه ماساژ موضع درد با روغن‌ زیتونی که در آن مقدار کمی زنجبیل رنده شده، می‌تواند به بهبود این دردها کمک کند، افزود: نوشیدن دم‌نوش‌هایی نظیر گل‌گاوزبان یا نعناع می‌تواند به کاهش درد و ریلکسی اعصاب کمک کند و دردهای ناشی از سیاتیک را تخفیف دهد.

این متخصص طب سنتی همچنین افزودن چاشنی‌ها و ادویه‌های گرم مثل دارچین و عسل به برنامه غذایی در کاهش درد در مبتلایان به اسپاسم را موثر دانست.

وی، عوامل مختلفی مانند فشارهای ناشی از جابه‌جایی دیسک در بدن، تغییر شکل و ظاهر دیسک، ضربه خوردن در اثر تصادف، ورزش یا حادثه از جمله رایج‌ترین و شایع‌ترین عواملی است که می‌تواند موجب تورم و دردناک شدن عصب سیاتیک شود؛ به‌گونه‌ای که روند زندگی فرد را تحت تاثیر قرار داده و امکان حرکت و جابه‌جایی را در او به حداقل می‌رساند.

بهادری بابیان اینکه افرادی که تحرک کمی دارند و کم فعالیت، نسبت به افراد فعال، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سیاتیک هستند، افزود: همچنین افرادی که مبتلا به بیماری دیابت هستند به دلیل آسیب و تخریب عصبی که بر اثر دیابت بر آن‌ها ایجادشده هم در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

دو دیدگاه درباره قیمت اجناس در زمان پیامبر (ص)

شاید بتوان ادعا کرد که علم اقتصاد اسلامی به دوران پیامبر اکرم (ص) باز می گردد. هرچند شرایط آن دوران با روزگار ما تفاوت های اساسی داشته اما شباهت هایی وجود دارد. از طرفی تبیین بنیان فکری حضرت در زمینه اقتصاد می تواند در تعیین راهکارهای کلی و خط مشی اساسی اقتصاد اسلامی موثر و راهگشا باشد.
یکی از مواردی که با وجود تفاوت دوران ما با زمان پیامبر (ص)، دانستنش از اهمیت برخوردار است مساله افزایش یا ثبات قیمت اجناس در آن دوران و همچنین چگونگی برخورد حضرت با این پدیده است.
* دو دیدگاه مختلف درباره قیمت اجناس در زمان پیامبر(ص)
۱- گروه نخست معتقدند تورم یک پدیده نوظهور است و سطح کلی قیمت ها در زمان حضرت از ثبات نسبی برخوردار بوده است. البته این گروه تغییر قیمت برخی اجناس را می پذیرند.
۲- در مقابل گروه دیگری اعتقاد دارند قیمتها در آن دوران نیز دارای نوسان بوده است.
* دلایل معتقدین به ثبات قیمت
گروهی که ادعای ثبات قیمت در زمان پیامبر را دارند چند دلیل ارائه کرده اند:
۱- فرق اساسی پول های کاغذی با سکه های طلا و نقره
امروزه پول ها ارزش ذاتی ندارند زیرا کاغذ پاره ای بیش نیستند. لکن ارزش آنها اعتباری است. مثلا این کاغذ به اعتبار نقوش تعیین شده رویش هزار یا دو هزار یا ده هزار تومان ارزش دارد. حال وقتی پشتوانه اعتباری پولی از اعتبارش کاسته شود این به منزله کاهش ارزش پول و در نتیجه افزایش قیمت می گردد.
اما پول های رایج در صدر اسلام ارزششان ذاتی بود نه اعتباری. لذا پدیده افزایش قیمت در این شرایط رخ نمی داد.
در یادداشت آینده به دلایل معتقدین به تغییر قیمت ها در دوران پیامبر اکرم (ص) اشاره می نماییم.
۲- عدم محدودیت صادرات و واردات
با توجه به ورود پول از روم و ایران و عدم محدودیت صادرات و واردات و امکان بهره گیری غیر پولی از سکه ها و ذوب کردن و تبدیل آن به جواهرات و عرضه پول متناسب با درآمد ملی دلیلی وجود نداشت تا قیمت ها افزایش یابند.
۳- نبود افزایش تقاضا
مطالعات تاریخی نشان می دهد سیاست های مالی انبساطی در دوران پیامبر (ص) پدید نیامده است. از طرفی سیاست های انبساطی خاصیتشان افزایش تقاضا و افزایش تقاضا نیز افزایش قیمت را به دنبال دارد. پس وقتی سیاست انبساطی نبود افزایش قیمتی هم نخواهد بود.

در یادداشت آینده به بررسی ادله گروه دوم خواهیم پرداخت.

مطالب مرتبط

1. حضرت محمد (ص) کدام آیات را همیشه قبل از نماز می خواندند؟
2. آیا در زمان پیامبر (ص) تورم وجود داشت!؟
3. چرا پیامبر(ص) سپرش را نزد یهودی گرو گذاشت!؟
4. بهترین و بدترین خانه ها از نظر پیامبر اکرم (ص)
5. تفاوت تورم در دوران نبوی با امروز /موضعگیری دوگانه پیامبر (ص)
6. حدیثی که یک شرکت استرالیایی روی محصولات خود می نویسند +عکس
7. چهار پاداش بزرگ پیامبر (ص) در برابر یک عمل ساده
8. سخن پیامبر (ص) درباره تاثیر کم بودن بدهی در طول عمر
9. یک روایت غلط درباره رفتار پیامبر (ص) با ثروتمندان
10. کدام گناه روزی را کم می کند؟

بهترین رفتار برای زن از دیدگاه حضرت فاطمه زهرا (س)

حضرت فاطمه زهرا (س) در نزد شیعیان اگر چه امام نیست، اما مقام و منزلت او در نزد خداوند و در بین مسلمانان به خصوص شیعیان، نه تنها کمتر از سایر ائمه نیست، بلکه آن حضرت همتای امیرالمؤمنین و دارای منزلتی عظیم‌تر از سایر ائمه طاهرین (ع) است.

ارزش فاطمه‌ زهرا (سلام‌الله‌علیها) به عبودیت و بندگی خداست. اگر بندگی خدا در فاطمه‌ زهرا(سلام‌اللَّه‌علیها) نبود، او صدیقه‌ کبری نبود. صدّیق یعنی چه؟ صدّیق کسی است که آنچه را می‌اندیشد و می‌گوید، صادقانه در عمل آن را نشان دهد. هرچه این صدق بیشتر باشد، ارزش انسان بیشتر است؛ می‌شود صدّیق؛ «أُولئِکَ مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقینَ». «صدّیقین» پشت سر «نبیین» اند.

این بزرگوار صدیقه کبراست؛ یعنی برترین زن صدیق. این صدیق بودن به بندگی خداست. اگر بندگی خدا نمی‌کرد، صدّیقه‌ کبرا نمی‌شد. اساس، بندگی خداست.

Veladate H.Zahra(s) 91

به مناسبت سالروز ولادت بزرگ بانوی جهان اسلام حضرت زهرا (س) با حجت‌الاسلام والمسلمین سید هاشم بطحائی گلپایگانی- عضو مجلس خبرگان رهبری و استاد حوزه و دانشگاه-  درباره ویژگی اخلاقی از حضرت زهرا(س) که می‌تواند برای بانوان ما الگو باشد و اینکه چگونه بانوان می‌توانند در این جهان الگویی برای رشد و تعالی خود داشته باشند به گفت‌وگو نشستیم.

وی با تبریک ولادت بزرگ بانوی جهان بشریت بنت رسول حضرت زهرا (س)، اظهار کرد: بشر یک موجودی سرشار از غرایض و مطالبات است و موجودی که دارای اختیارات و مطالبات است. از طرفی باید به نوعی تربیت شود که با باری از معرفت، منش، بینش و دانش به سرای دیگر کوچ کند.

او ادامه داد: دنیا مدرسه‌ای برای بشر است که در آن باید رو به جلو حرکت کند و هدف و سرمایه عمر خود را مشخص کند. ما برای خوب بودن و رو به جلو حرکت کردن نیازمند الگویی هستیم که چگونه زیستن و چگونه بودن را بیاموزیم، بدون الگو در عالمی که به این شلوغی است گرفتار نفس عماره و شیطان‌های جن و انس می‌شویم.

این عضو مجلس خبرگان رهبری در ادامه تاکید کرد: الگویی که راه تکامل را به انسان نشان بدهد که در پایان دچار حسرت و ندامت نشویم. خداوند در آیاتی از قرآن زنان و مردان را دعوت می‌کند که اسوه حسنه را انتخاب کنند. ما اگر خیر دنیا و آخرت را می‌خواهیم باید به پیامبر و اهل بیت‌اش اقتدا کنیم تا رستگار شویم.

گلپایگانی ادامه داد: در دنیای امروز که پر از رسانه‌های جمعی، ماهواره‌ها و جنگ‌های فرهنگی است که می‌خواهند افراد جامعه و به خصوص بانوان را با خود هم‌صدا کنند و صیادان بسیاری در کمین خانواده‌های جامعه هستند، بانوان ما می‌توانند بهترین الگو و نمونه چگونه‌زیستن یعنی حضرت فاطمه زهرا (س) را انتخاب کنند.

وی با بیان این‌که حضرت زهرا (س) چند بهار بیشتر دراین دنیا نبودند، اظهار کرد: ایشان از نظر عفاف و حجاب، همسرداری، فعالیت‌های اجتماعی و … می‌تواند الگویی برجسته و اسوه‌ای حسنه باشد. حضرت رسول (ص) وقتی در جلسه‌ای از اصحاب و یاران سوال می‌کند که برای زن از همه چیز بهتر چیست؟ کسی نتوانست پاسخ دهد و حضرت علی (ع) وقتی این سوال را برای فاطمه زهرا (س) مطرح کردند ایشان فرمودند: برای زن بهترین رفتار این است که هیچ نامحرمی او را نبیند و او هم نامحرمی را نبیند.

این عضو مجلس خبرگان رهبری ادامه داد: حضرت رسول (ص) در جوابی که حضرت زهرا (س) دادند، فرمودند: پدر به فدایش و این نشان‌دهنده درایت و باسواد بودن حضرت زهرا (س) دارد. در عرصه خانواده نیز ایشان از نظر امکانات مالی در کمترین سطح زندگی بودند. با این‌که دختر بهترین و بالاترین سفیر الهی بودند. اما حتی وقتی برای گرفتن کنیز به نزد حضرت رسول (ص) رفت حضرت تسبیحات فاطمه زهرا (س) را برای رفع خستگی به حضرت دادند.

گلپایگانی تاکید کرد: از نظر تربیت فرزندان نیز حضرت زهرا (س) فرزندانی را پرورش دادند که تک‌تک آنها زینت‌بخش عالم هستند. بر زنان و بانوان جامعه لازم است که برای تربیت فرزندان خود و زندگی امروز که پر از مشکلات ایجاد شده به دست خود بشر است از حضرت زهرا (س) الگو بگیرند. امیدواریم بانوان با اقتدا به حضرت بتوانند فرزندانی را تربیت کنند که منتظران واقعی و آبروی نظام و خانواده‌های خود باشند.

درباره تاریخ شهادت حضرت زهرا(س) اکثر مورخان و سیره نویسان شیعه متفقند که این حادثه جان سوز در ماه جمادی به وقوع پیوست، ولیکن در این که کدام یک از دو ماه جمادی الاولی و جمادی الاخره بوده است، اتفاق نظر ندارند. زیرا برخی از آنان معتقدند که آن حضرت، پس از رحلت پدرش پیامبر(ص) تنها ۷۵ روز و برخی دیگر می‌گویند ۹۵ روز زنده بود. آن‌هایی که ۷۵ روز را برگزیده‌اند، شهادتش را در روز سیزدهم جمادی الاولی می‌دانند.

منبع:ایسنا

مطالب مرتبط

1. چرا فاطمه(س) زهرا نامیده شد؟ / سبک زندگی حضرت فاطمه زهرا(س) چگونه بود؟
2. مروری بر دعای روزهای حضرت زهرا (س)
3. پیامک و متن های زیبا برای تبریک روز زن و روز مادر سال ۹۵
4. محل تولد حضرت فاطمه زهرا (س) + تصاویر
5. درس اقتصادی حضرت فاطمه زهرا (س) به زنان خانه دار
6. حکایتی از بخشندگی فوق العاده حضرت فاطمه زهرا (س)
7. وصیت های حضرت فاطمه زهرا (س) به هنگام شهادت

مابعدالطبیعه اخلاقیِ کانت از دیدگاه مطهری

[ad_1]

سازوکارهای حمایتی از تربیت کودک در آموزه‌های دینی با تأکید بر سیره‌ی رضوی

کودکان سرمایه‌های انسانی هر جامعه، هستند که تربیت و حمایت از آنان ضرورت دارد. از این رو شارع و به تبع ادامه ...

خداشناسی در روایت‌های امام رضا (علیه السلام)

از اساسی ترین و ریشه‌ای‌ترین اعتقادهای یک مسلمان، توحید است که پیامبران الهی و اوصیاء آنها برای تقویت ادامه ...

عنصر محبت در فرهنگ رضوی

عنصر محبت در دنیای امروز یکی از گمشده‌های بشر و نواقص جوامع بشری است. با توسعه‌ی زندگی صنعتی و اشتغال‌های ادامه ...

ضحاک، افراسیاب، دیو سفید و رستم در شاهنامه

- تفکیک شخصیتهای اهورایی و اهریمنی و ایرانی و انیرانی و شخصیتهای نیمه ایرانی و نیمه انیرانی و نیز شخصیتهای ادامه ...

چاپ‌‌های معتبر شاهنامه

1) چاپ «تورنر ماکان» براساس نسخ متعدد. 2) چاپ «ژول مول» براساس نسخ متعدد. 3) چاپ «ژان اگوست وولرس»: بر ادامه ...

دامنه‌ی تأثیر و نفوذ فردوسی در زبان و ادب فارسی

قراین مختلف نشان می‌دهد که از آغاز نشأت شعر فارسی دری تا روزگار فردوسی دو جریان در شعر فارسی وجود داشت، ادامه ...

ایران در شاهنامه

این قبیل اشعار که از وجود آرمان و سنت تشکیل و تکوین قومیت و ملیت «ایران»، البته با تفاوت‌های مشخص و گاهی ادامه ...

آرمان اساسی و جهان‌بینی فردوسی در شاهنامه

آرمان مبارزه‌ی دائم نیکی و بدی بزرگ‏ترین رشته‌ی حکمت‌آمیز سرتاسر شاهنامه، بخصوص قسمت اساطیری و پهلوانی ادامه ...

تراژدی و حماسه و داستانهای عشقی در شاهنامه

در شاهنامه در چهارچوب حماسهای بزرگ چند تراژدی و چند اثر غنایی و چند حماسه‌ی تمام عیار روایت شده که هر ادامه ...

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
دکتر شهین اعوانی دکتر شهین اعوانی، در سال ۱۳۵۵ کارشناسی فلسفه و در سال ۱۳۶۴ کارشناسی ارشد فلسفه را از فلسفه هگل ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزادفلسفههگلتفکرات فلسفی هگل برخی از موارد مهم اندیشه‌های هگل عبارتنداز ذهن و واقعیت یک چیز ملاصدرا ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزادملاصدراملاصدرا پس از کسب درجهٔ اجتهاد، به تدریس در مدرسهٔ خواجه پرداخت، اما از آنجایی که کتابخانه شیعه کتابخانه فقهعنوان اثر مجموعه موضوعات نویسنده اثر رسالة فی ثبوت الهلال فقه آل قاسم ، قاسم رسائل دکتر شهین اعوانی دکتر شهین اعوانی، در سال ۱۳۵۵ کارشناسی فلسفه و در سال ۱۳۶۴ کارشناسی ارشد فلسفه را از فلسفه هگل ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد فلسفههگل تفکرات فلسفی هگل برخی از موارد مهم اندیشه‌های هگل عبارتنداز ذهن و واقعیت یک چیز هستند و ملاصدرا ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد ملاصدرا ملاصدرا پس از کسب درجهٔ اجتهاد، به تدریس در مدرسهٔ خواجه پرداخت، اما از آنجایی که نظریاتش کتابخانه شیعه کتابخانه فقه عنوان اثر مجموعه موضوعات نویسنده اثر مختصر فی اصول مذهب الشافعی فقه مختلف الشیعة فی

نشانه‌های هضم کامل غذا از دیدگاه طب سنتی

[ad_1]

عضو انجمن علمی طب سنتی ایران نشانه‌های هضم کامل غذا از دیدگاه طب سنتی را تشریح کرد.

به گزارش مشرق، مهدی برهانی درباره نشانه‌های هضم کامل غذا اظهار داشت: در صورتی که فرد مقدار خوراکی که الان می‌تواند در یک وعده غذایی مصرف کند و معده بیمار می‌پذیرد کمتر از میزانی باشد که قبلا می‌توانسته است, بخورد دلیل ضعف معده است و اگر این عارضه را ندارد, قوت معده اش همچنان پابرجاست.

به گفته وی بر اساس طب سنتی ایران قوت‌های معده به 4 نوع جاذبه، ماسکه، هاضمه و دافعه تقسیم می‌شود. قوه جاذبه آنست که توسط آن غذا بلعیده می‌شود و به معده می‌رسد.

عضو انجمن علمی طب سنتی ایران افزود: قوه ماسکه نگهدارنده غذا در معده است تا عمل هضم روی آن انجام پذیرد. قوه هاضمه عمل هضم غذا را انجام می‌دهد و قوه دافعه دفع فضولات باقیمانده از عمل هضم را بر عهده دارد.

نشانه‌های هضم کامل غذا

برهانی ادامه داد: بعد از خوردن غذا احساس سنگینی در سر یا کتف‌ها ایجاد نشود. پس از جای گرفتن غذا در معده سنگینی، سر و صدا و نفخ در معده ایجاد نشود. آروغ با بوی ترشیدگی، سکسکه، احساس لرزش یا کشیدگی در معده ایجاد نشود. مدت ماندن غذا در معده معتدل باشد.

وی بیان داشت: خروج غذا از معده در زمانی متناسب با نوع غذا باشد. خواب بعد از هضم غذا طبیعی باشد و سبک تر یا سنگین تر از حالت طبیعی نشود و بیدار شدن از خواب به راحتی و سریع انجام شود. بعد از خواب ورم در پلک چشم مشاهده نشود.

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
درمان سردی مزاج معده در طب سنتی از ادویه جاتی مانند قرنفل میخک، هل و زعفران در طبخ غذا استفاده کنید از خوردن آب شفای کوانتومی از واقعیت تا گمان طب سنتی طب ایرانی طب طب سنتی طب ایرانی طب اسلامی طلای سبز راهی برای زندگی سبزطب سنتی و مکمل – پارسی طبدسته بندی مقالاتحفظ سلامت دندان از دیدگاه طب سنتی از دیدگاه طب سنتی، یکی از دلایل خرابی و بد رنگی طبیعی ترین راه درمان کبد چرب با طب سنتی کبد …درمان کبد چرب با طب سنتی کبد چرب بیماری شایعی است که این روزها خیلی از آن رنج می برند طب سنتی و گیاهان داروییداروی گیاهی مقالات سلامتطب سنتیگیاهان دارویی درمان با طب سنتی گیاه دارویی حجامتبادکشیگیاه درمانیطب سنتی وعده غذایی ناهار ؟ سایت شخصی محمدباقر فیروزیسلام مطلبتون جالب بود اگر این سری موضوعات رو که به عنوان طب سنتی هست بیشتر درج کنید آرمان فارمد شرکت دارویی آرمان فارمدشرکت آرمان فارمد دارو در سال ۱۳۸۷ با هدف تامین داروهاـــی طبیعـــی، ویتامینـــی ‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی طب سنتیطبسنتی‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی طب سنتی درمان بیماریها بدون مصرف دارو ‌طب ویتامین پارسی طبتندرستی و تغذیهپارسی طب مجله ای علمی ، پزشکی و مرجع طب سنتی ، آرایشی و زیبایی ، خانه و خانواده ، مسایل مصلح غذا یعنی چه؟ لیست مصلحات مواد غذایی به …مُصلح غذا یعنی چه؟ لیست مُصلحات مواد غذایی به تفکیک طبع از لحاظ طب سنتی ، علّت مصرف درمان سردی مزاج معده در طب سنتی از ادویه جاتی مانند قرنفل میخک، هل و زعفران در طبخ غذا استفاده کنید از خوردن آب همراه شفای کوانتومی از واقعیت تا گمان طب سنتی طب ایرانی طب اسلامی طب سنتی طب ایرانی طب اسلامی طلای سبز راهی برای زندگی سبز طب سنتی و مکمل – پارسی طب دسته بندی مقالات حفظ سلامت دندان از دیدگاه طب سنتی از دیدگاه طب سنتی، یکی از دلایل خرابی و بد رنگی دندان ها طبیعی ترین راه درمان کبد چرب با طب سنتی کبد چرب چه علائمی دارد؟ درمان کبد چرب با طب سنتی کبد چرب بیماری شایعی است که این روزها خیلی از آن رنج می برند که طب سنتی و گیاهان داروییداروی گیاهی مقالات سلامت طب سنتیگیاهان دارویی درمان با طب سنتی گیاه دارویی حجامتبادکشیگیاه درمانیطب سنتی ایران وعده غذایی ناهار ؟ سایت شخصی محمدباقر فیروزی سلام مطلبتون جالب بود اگر این سری موضوعات رو که به عنوان طب سنتی هست بیشتر درج کنیدبه دلیل آرمان فارمد شرکت دارویی آرمان فارمد شرکت آرمان فارمد دارو در سال ۱۳۸۷ با هدف تامین داروهاـــی طبیعـــی، ویتامینـــی مصلح غذا یعنی چه؟ لیست مصلحات مواد غذایی به تفکیک طبع مُصلح غذا یعنی چه؟ لیست مُصلحات مواد غذایی به تفکیک طبع از لحاظ طب سنتی ، علّت مصرف کاهو با خلط‌های چهارگانه ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد خلط‌های چهارگانه یا اخلاط اربعه یا گشن‌های چهارگانه عبارت است از هر یک از چهار مایع خون ‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی طب سنتی طبسنتی ‌طب اسلامی وسنتی حکیم عقیلی خراسانی طب سنتی درمان بیماریها بدون مصرف دارو ‌طب اسلامی