در ماه مبارک رمضان، علاوه بر داشتن برنامه معنوی برای خودسازی، باید از دستورات تغذیه ای سالم، نیز استفاده کنید تا علاوه بر کمال تقوا در ماه مهمانی خدا، به سلامتی جسم نیز، نزدیک تر شویم. از این رو، برنامه غذایی سالم را مطابق "دستورات اسلامی" و توصیه های "طب سنتی ایرانی"، قبل از آغاز ماه مبارک، را برای شما، خوانندگان گرامی، ارائه داده تا در این "ماه خدا"، طبق حدیث "صوموا تصحوا"، علاوه بر کسب فضائل معنوی، بیماری ها نیز، در پایان ماه مبارک رمضان، از جسم و روح شما، روزه داران گرامی، رخت بربندد.
در طول ماه رمضان میزان سوخت و ساز بدن شما کاهش می یابد و ساز و کارهای تنظیم کننده شروع به فعالیت می کنند. مهم ترین ساز و کار فعال، سوخت چربی بدن اســت که می تواند میزان کلسترول خون را کنترل کند و بهمین دلیل نیازی به مصرف غذاهای پرکالری نیست.
* سحری
مهمترین نکته، همان خوردن سحری اســت. سحری خوردن را فدای دیر خوابیدن تان، نکنید. زیرا سحری خوردن، برکت اســت و غذای آن مبارک.
تَسَحَّروا؛ فَإِنَّ فِی السَّحورِ بَرَکَةً. (الکافی: 4/ 95/ 3)
سحرى بخورید، که در سحرى، برکت اســت
شام، جای سحری را نمی گیرد. سحری را حتما میل کنید اگرچه چند لقمه باشد. نخوردن سحری باعث تحلیل قوا در طول روز می شود. نخوردن سحری ممکن اســت اثرات مفید روزه را از بین ببرد، چون باعث تامین نشدن نیازهای تغذیه ای ضروری روزه دار می شود و در نتیجه بدن او به "سوخت ناقص" چربی ها متوسل می شود و سوخت ناقص چربی ها در بدن "ترکیبات کتونی" را به وجود می آورد که تنها یکی از عوارض آن، "بوی بد" دهان روزه دار اســت. عوارض دیگر مصرف نکردن سحری شامل: سردردها، دردهای عضلانی، بی حالی مفرط ناشی از افت قند خون، کاهش یادگیری، بی حوصلگی و خستگی اســت. بنابراین حتما به روزه داران توصیه می شود که برای خوردن سحری، بیدار شوند. بویژه، روزه‌اولی ها، مطلقا، نباید بدون صرف سحری، روزه بگیرند.
* نوشیدنی های سحر
نیم ساعت قبل از غذا، شربت های همچون شربت عسل، شربت خاکشیر، شربت سکنجبین، حتما میل شود. تا به اجبار و برای رفع تشنگی، در کنار وعده غذایی سحر، مجبور به نوشیدن آب، نشوید. نوشیدن کمی عرق کاسنی به تنهایی یا همراه با یک قاشق چای‌خوری تخم خرفه، نیم ساعت قبل از وعده سحری هم برای کاهش تشنگی در طول روز به شما کمک میکند. همچنین شربت ترکیب "آب، خاکشیر، تخم شربتی با گلاب"، معجزه میکند. زیرا، خاکشیر و مانند آن، آب را در خودشان جمع می‌کنند و در مسیر دستگاه گوارش، حالت "ژله‌ای" به خود می‌گیرند. و در طول روز، به‌تدریج، آب خود را آزاد می‌کنند و نمی‌گذارند که بدنتان بیش از اندازه کم‌آب بشود.
اما هرگز، یخ را در آب نیاندازید، یخ در آب، بیماری "لقوه" می آورد. بلکه با تهیه شربت مورد دلخواه، از شب قبل، در یخچال، قرار دهید تا خنک و سرد، شود و برای روز بعد، آماده استفاده باشد.
* مواد غذایی سحری
در سحری، باید وعده غذای سنگین، پرانرژی و "دیر هضم" میل شود، مثل: برنج و خورشت قیمه و سبزی، تخم مرغ آب پز، کوبیده آبگوشت، تمامی خورشتها با گوشت گوسفندی، حلیم با گوشت و تقریبا همان غذاهایی که در وعده ناهار، معمولا میخوردید. چرا که غذاهای "چرب طبیعی" که از روغن های صنعتی "مایع و جامد"، ترکیب نشده اند، به علت دیرهضم بودن از گرسنگی در طول روز، جلوگیری می کنند.
به همراه غذا در سحر، می توانید، ماست (در صورتیکه غذا در وعده سحر، غذای گوشتی و سالاد، نباشد)، ترشیجات طبیعی مثل آب لیمو (در صورتیکه غذا، برنج نباشد)، سبزی خوردن تازه، و زیتون، میل نمایید. و نیز اگر قرار اســت سالاد به همراه وعده سحر، میل شود، حتما سالادی از ترکیب (خیار ـ گوجه ـ کاهو، هویج به همراه جوانه گندم و روغن زیتون) در کنار وعده سحر باشد.
البته کسانی که مبتلا به دیابت هستند، می توانند با مشورت پزشک حاذق و متعهد، شیرینی های مثل عسل یا توت خشک را در سحر، میل کنند؛ در مورد عسل مانند مربا با عسل، کمپوت با عسل، شربت و حلوا با عسل و حتی فسنجان با عسل. در مورد توت مانند توت، شیره توت، حلوای توت و مربای توت.
* ممنوعات غذایی سحر
لازم به ذکر اســت، خوردن "آب همراه غذا و نیز بلافاصله بعد از غذا و میوه" مضر و باعث سوءهاضمه و فساد غذا و تولید مواد سمی، اســت. از امام رضا نقل شده اســت که فرمودند:
مَن أرادَ أن لا تُؤذِیهُ مَعِدَتُهُ فَلا یشرَب عَلى طَعامِهِ ماءً حَتّى یفرُغَ مِنهُ ، ومَن فَعَلَ ذلِکَ رَطِبَ بَدَنُهُ ، وضَعُفَت مَعِدَتُهُ ، ولَم تَأخُذِ العُروقُ قُوَّةَ الطَّعامِ ؛ لِأنـَّهُ یصیرُ فِی المَعِدَةِ فِجّا إذا صُبَّ الماءُ عَلَى الطَّعامِ أوَّلاً فَأَوَّلاً. (دانشنامه احادیث پزشکی : 1 / 426)
هر کس مىخواهد معده اش او را آزار ندهد ، میان غذا خوردن ، آب ننوشد تا آن را به پایان برساند ؛ زیرا که هر کس چنین کند ، رطوبت در بدنش مىنشیند و معدهاش ضعیف مىشود و رگها نمىتوانند نیروى موجود در غذا را بگیرند ؛ چه ، اگر پىدرپى آب به معده ریخته شود ، معده ، فراخ مىگردد .
و از دیدگاه طب سنتی و پزشکی جدید، نیز مصرف آب به مقدار زیاد در وعده سحری و مخصوصاً بین غذا توصیه نمیشود، چون موجب رقیق شدن شیره معده و آنزیم‌های گوارشی شده و روند هضم غذا مختل می شود.
* و اما ممنوعات غذایی دیگر در وعده سحر:
"آب یخ" در هنگام ناشتا، باعث ضعف معده شده و حرارات و مزاج گرم معده را از بین می برد.
در وعده سحر، غذاهایی مثل ماهی با ادویه تند و گرم همچون زنجبیل، سیرداغ و پیاز، نخورید تا دچار عطش و تشنگی در طول روز، نشوید. علاوه بر آن، بوی دهانتان برای اطرافیان آزار دهنده می شود.
هرگز در هنگام سحری، ماهی، نخورید و کلاً گوشت های با "مزاج سرد" را مصرف نکنید که عامل ضعف در طول روز، هستند. از اغذیه تند و شور، با نمک فراوان، مثل غذاهای کنسروی، نیز بپرهیزید. حتی افراد دارای معده ضعیف، بهتر اســت "کشک همراه آش" را در وعده سحری، نخورند.
خوردن ماست در کنار هرگونه غذای دارای گوشت قرمز یا سفید، ممنوع می باشد. چرا که ماست،گوشت را فاسد و روده ها را ضعیف می کند. همانگونه که میوه، شیر را فاسد و معده را ضعیف می کند
چای، قهوه و کاکائو هم به دلیل خاصیت ادرارآوری، خود می توانند با کاهش مایعات بدن، تشنگی را تشدید کنند. پس از نوشیدن چای بلافاصله بعد از اتمام سحری اجتناب کنید، زیرا باعث افزایش دفع ادرار و از دست رفتن "نمک‌های معدنی" مورد نیاز بدن در طول روز و "کاهش جذب آهن" غذا، میشود .بهتر اســت از میوه های آبدر مثل هلو، شربت آبلیمو عسل، بیشتر بهره ببرید.
در سحری از مصرف غذاهایی مثل: کوکو سبزی، کوکو سیب زمینی، کتلت، ماهی، کباب، کله پاچه و سیرابی، و همچنین غذاهایی که ادویه زیاد، دارند، خودداری شود، زیرا این غذاها موجب تشنگی در طول روز میشوند. و برای هضم، نیاز به جذب آب زیادی دارد، اگر آب مورد نیاز خود را از "ذخیره آب بدن" تامین کنند، موجب بروز تشنگی شدید در روزه‌داری میشود و فرد را کم‌طاقت و کم‌حوصله میکند . بنابراین، این تصور،که هنگام سحر، باید غذاهای "سرخ شده و پرچرب" خورد، که در طول روز احساس گرسنگی، نکنید، اشتباه اســت. البته میتوانید، همین غذاها را، به وعده شام، منتقل کنید.
از همه مهمتر، از مصرف ماکارونی، سویا، سوسیس، کالباس، چیپس، پفک، فست فودها، نوشابه ها و نوشیدنی های صنعتی، آب میوه های بسته بندی و کنسروها، روغن های جامد و مایع نباتی، مرغ های ماشینی، غذاهای کنسروی با نمک فراوان و گوشت گاو و سرخ کردنی که مولد "خون غلیظ" می باشد، در ماه مبارک رمضان، بویژه در وعده افطار و شام، حتما پرهیز کنید تا به یکی از اهداف این ماه، که همانا، سلامتی جسم، اســت، برسید
بهتر اســت، به دلیل کم آبی بدن در ایام روزه داری، که لینت مزاج و دستگاه گوارش، کمتر شده و بیماری "یبوست"، شایع می شود، از خوردن چای پررنگ، غذاهای "خشک و قابض" مثل: عدسی، قهوه، رب انار، سماق، موز و نان بدون سبوس در وعده سحری، بپرهیزند.
بهتر اســت که بعد میل کردن سحری بخواب نروید که عوارض بسیار بدی متوجه شما خواهد شد. در این ماه سعی کنید که بیشتر امساک کنید تا پر خوری!
-
به گفته پزشکان خواب بعد از خوردن سحری، ترشح اسید و ریفلاکس معده (برگشت محتویات معده به قسمت های فوقانی) را سبب می شود از این رو بهتر اســت فرد بعد این وعده اصلا نخوابد یا حداقل یک تا یک ساعت و نیم بعد از صرف سحری خوابیده شود.
-
* سحر تا افطار
بلافاصله پس از صرف سحری، نخوابید!
عادت بسیار اشتباهی که باعث می گردد تمام زحمات کدبانوی خانه از بین برود و متاسفانه در بین ما فراگیر اســت و روزه داران گرامی را هنگام برخواستن از خواب در صبح روز بعد با ناراحتی های گوارشی مواجه می کند، خوابیدن با "شکم پر" بعد از خوردن سحری می باشد. بنابراین، با معده پر از غذا، نخوابید که عوارض زیادی دارد. و باعث فشار به دهانه معده و عدم قرار گیری غذا در انتهای معده برای هضم کامل میشود و لذا عواقبی مثل ریفلاکس، نفخ معده و سوءهاضمه را به دنبال خواهد داشت. پس حداقل، باید "دو ساعت" بین سحری و خوابیدن، فاصله شود تا غذا از معده عبور کند. زیرا مطابق مبانی طب سنتی ایرانی، در هنگام خواب، فعالیت معده، تقریبا متوقف، می شود. بنابراین همانطور که احادیث نیز تاکید دارند. ترجیحا از سحر تا طلوع آفتاب (بین الطلوعین)، نباید خوابید. همچنین، اگر می توانید از فعالیت بدنی شدید مثل شنا، دویدن و ... بلافاصله پس از صرف سحری یا شام بپرهیزید.
* رفع عطش در طول روز
اگر در ماه رمضان غذاهای ادویه‌دار گرم و خشک، خوراک‌های چرب و سرخ‌کردنی بخورید، شک نکنید که طی روز تشنگی امان‌تان را می‌برد. پس علاوه بر آنچه که در توصیه های وعده سحر، ذکر کردیم، در طول ساعات روزه‌داری هم میتوانید عطش خود را با بوییدن سیب گلاب، خیار یا لیمو، شست‌وشوی سر و گردن و سینه با آب ولرم و تنفس هوا و نسیم خنک که حرارت زاید قلب را کم میکند، کاهش دهید. همچنین بعد از خوردن سحری و در طول روز، بهتر اســت هنگام مسواک زدن برای کاهش تشنگی و خشکی دهان، از حجم کمتری خمیر دندان استفاده کنید.
* روزه داری و مشاغل سخت
افرادی که دارای مشاغل سخت هستند مانند کشاورزان، کارگران ساختمانی، و کسانی که در معرض شدید نور آفتاب، قرار می گیرند، نکاتی را باید در روزه گرفتن رعایت کنند. این افراد باید نوشیدنی های ضد صفرا مانند: شربت خاکشیبر، لیمو، انگور، آب انار، و ... مصرف نمایند تا عطش کمتری احساس کنند و از خوردن غذاهایی صفراآور مانند غذاهای تند و پرادویه، و فلفل، اجتناب کنند و از انواع غذاهای مرطوب مانند سوپ و خورشت های آبدار، استفاده کنند. و در فاصله بین افطار تا سحر، از انواع میوه های آبدار مثل: هندوانه، طالبی، خربزه، زردآلو، گیلاس، هلو، سیب، گلابی، انار شیرین استفاده بیشتری کنند.
* لاغرها، از فعالیت شدید بدنی، بپرهیزند
در طی روز و روزه داری به علت گرسنگی، "حرارت بدن"، بالا می رود (به علت خالی بودن شکم، حرارت به خارج بدن،کشیده می شود) و این حرارت در ذوب چربیها، بسیار مفید و دوای درد چاقهاست! البته این گرما، برای روماتیسمی ها نیز مفید اســت. اما برای لاغرها شرایط متفاوت اســت. لاغرها باید مراقب باشند، چرا که بدن ایشان گرم می شود و در نتیجه شاید لاغرتر شوند؛ برای جلوگیری از این روند باید از هر چیز که آنها را گرمتر می کند دوری کنند.
ازجمله، در معرض آفتاب شدید قرار نگیرند، غذای پر ادویه نخورند، برای مهزولین (لاغران) حتی دوش سرد و گرم هم ممنوع اســت ولی دوش ملایم و ولرم، خوب اســت. غذاها باید آبدار، رطوبی و ملایم باشند. میوه های مصرفی هم در ماه مبارک رمضان نباید خشک باشد مثل برگه هلو بلکه میوه و سبزی تازه استفاده کنند. همچنین بخورهای سرد برای لاغراندام ها، بسیار خوب و مناسب اســت. خوردن سحری برای افراد لاغر اجباری اســت! چون گرسنگی زیاد، باعث گرمی بیشتر می شود و این گرما معده را مجبور می کند که رطوبات و اخلاط مفید بدن را پخش کرده و موجب بروز عوارض و بیماری در بدن شود!
در فاصله بین سحری تا افطار و در طول روز، مواردی چون: مسواک، استعمال بوی خوش، خواب نیم روز، بسیار سفارش شده اســت.
در صورت امکان از "یک ساعت خواب قیلوله"، در طول روزه داری، غافل نشوید. این خواب ،کمک زیادی به کم کردن گرسنگی و ضعف روزه دار می کند. و و ازدیدگاه طب سنتی ایرانی، باعث برگشت رطوبت به بدن و تقویت حرارت غریزی، میشود. همچنین خواب عصر و بعد از نماز ظهر نیز، منجر به تقویت قوای جسمانی روزه دار، میشود. مطالعات جدید، نیز نشان می دهند که خواب قیلوله باعث کاهش فشارخون، کم کردن استرس، تقویت ذهن و بهبود عملکرد شناختی مغز و حافظه شده و مرگ و میر ناشی از بیماری های عروق کرونر را کاهش می دهد.
* افطار
ادعیه هنگام افطار
طبق احادیث و روایات اسلامی، بعد از چند دقیقه از شنیدن و اتمام اذان مغرب، ابتدا دعا کنید که دعای روزه دار هنگام اذان و قبل از افطار، مستجاب اســت، آنگاه، در دقایقی کوتاه، این ادعیه، قبل از افطار، خوانده شود: بِاسمِ اللّهِ، اللّهُمَّ لَکَ صُمنا و عَلى رِزقِکَ أفطَرنا، فَتَقَبَّل مِنّا إنَّکَ أنتَ السَّمیعُ العَلیمُ. (بحار الأنوار: 40/ 339/ 24) . اللّهُمَّ لَکَ صُمتُ و عَلى رِزقِکَ أفطَرتُ و عَلَیکَ تَوَکَّلتُ. (بحار الأنوار: 98/ 15/ 2). بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیم یا واسِعَ المَغفِرَةِ اغفِر لی. (بحار الأنوار: 98/ 14/ 2)
آنگاه سوره قدر، إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ ... را تلاوت کرده که ثواب شهید را خواهید داشت. (الإقبال: 1/ 240) . بعد از خواند ادعیه، افطار را با آب ولرم و شیرین های طبیعی مثل خرما، عسل و ...، آغاز کنید که آغاز افطار با خرما، ثواب نماز را چهارصد برابر می کند. (بحار الأنوار: 98/ 12/ 2)
*نوشیدنی های افطار
گلاب، آب و عسل، شفابخشی افطار
اگر در لیوان آب، سه قاشق گلاب ناب محمدی، هم به آن، اضافه شود، به علت خاصیت ضد "سودای" گلاب، بر خاصیت دارویی افطار، نیز می افزاید. همچنین گلاب، هم برای تقویت معده و همچنین تقویت روحیه و شادابی و رفع غم، نیز مفید اســت. همچنین دستگاه گوارش را آماده برای دریافت مواد غذایی می کنند.
آب یخ و حکایت ظرف چینی
و اما آنچه که معمول اســت، بلافاصله بعد از آغاز افطار، آب سرد و یخ، می نوشید، از نظر طب سنتی ایرانی، مذموم و مضر جسم، اســت. زیرا در واقع، وقتی که شما افطار را با آب سرد شروع می کنید مثل آن اســت که روی یک "ظرف چینی" داغ، آب سرد بریزید. مشابه همان بلایی که سر "ظرف چینی" می آید، بر سر معده شما نیز خواهد آمد. "معده خالی"، توانایی نگهداری و جذب آب خیلی سرد را ندارد و بلافاصله آب را وارد روده می کند. همچنان که آب جوش و خیلی داغ، در هنگام افطار، نیز ممنوع اســت.
بنابراین بهترین گزینه در ابتدای افطار، "چند عدد خرما با یک لیوان آب گرم" اســت که ضمن افزایش سریع "قندخون" و رفع ضعف ناشی از آن، معده و دستگاه گوارش را نیز گرم کرده و همچنین با اصلاح وضعیت اشتها، موجب عدم ایجاد پرخوری و چاقی مجدد، می شود. در حدیثی از سیره پیامبر، چنین نقل شده اســت:
کانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله یعجِبُهُ أن یفطِرَ عَلَى الرُّطَبِ ما دامَ الرُّطَبُ، و عَلَى التَّمرِ إذا لَم یکُن رُطَبٌ، و یختِمَ بِهِنَّ و یجعَلَهُنّ وَترا؛ ثَلاثا أو خَمسا أو سَبعا. (کنز العمّال: 7/ 85/ 18081)
پیامبر خدا، خوشش مىآمد که روزهاش را تا وقتى رطب بود، با رطب و اگر رطب نبود، با خرما افطار کند، و با همان به پایان برساند، با سه، یا پنج یا هفت دانه رطب و یا خرما.
علاوه بر خرما، که در احادیث، برای وعده افطاری، بسیار تاکید شده اســت، مویز، کشمش، انجیر و عسل و حلوا، مربای انجیر، مربای گیلاس به همراه کره حیوانی، نیز سایر شیرین های طبیعی هستند که در نگاه طب سنتی، جایگزین های خوبی، برای افطاری، هستند.
"شیر ولرم" نیز در احادیث به عنوان افطار امام علی، توصیه شده اســت. از امام باقر نقل اســت که فرمودند:
الإمام الباقر: إنَّ عَلِیا علیه السلام کانَ یستَحِبُّ أن یفطِرَ عَلَى اللَّبَن. (تهذیب الأحکام: 4/ 199/ 574)
از امام باقر، نقل شده اســت که: امام على علیه السلام دوست مىداشت که با شیر، افطار کند.
*مواد غذایی افطار
برای شروع افطار، می توان از این خوراکی ها، استفاده کرد:
آب ولرم (آب جوشیده شده که مقداری از آن گذشته شده باشد)، اولین گزینه افطار برای روزه دار به همراه شیرین های طبیعی مثل عسل و خرما، می باشد. در حدیثی از امام صادق نقل شده اســت:
إذا أفطَرَ الرَّجُلُ عَلَى الماءِ الفاتِرِ نَقّى کَبِدَهُ، و غَسَلَ الذُّنوبَ مِنَ القَلبِ، و قَوَّى البَصَرَ وَ الحَدَقَ. (الکافی: 4/ 153/ 4)
هرگاه روزهدار با "آب ولرم" افطار کند، کبدش را تمیز مىکند، آلودگىها را از دلش مىشوید و چشم و سیاهى آن را نیرو مىبخشد.
*شروع افطار، با غذاهای لطیف و سریع الهضم
و اما از دیدگاه طب سنتی ایرانی، وعده غذایی افطار، باید از غذاهای "لطیف و سریع الهضم" (در اصلاح طب سنتی ایرانی، غذاهای لطیف، باعث تولید "خون صالح" میشوند و هضم و جذب سریع و راحتی، دارند) که در عین حال، پرانرژی نیز، باشد. از این رو، غذاهای مثل: شله زرد، شیربرنج، حریره بادام، سوپ گندم، ارده با شیره انگور، پنیر و گردو، عسل و کره حیوانی، فرنی و تخم مرغ عسلی، کاندیدهای مناسبی برای افطار، می باشند.
*مزاج معده و انتخاب غذای افطار
اگر معده بلغمی دارید و مزاج معده شما، سرد اســت. روی شله زرد، فرنی، کمی دارچین، سیاه‌دانه و یا عسل، بریزید. و اگر معده شما، گرم مزاج اســت -که بعید اســت و امروزه، اکثریت به سردمزاجی معده، مبتلا هستند- "سوپ‌جو همراه با آلوبخارا" برای افطار گرم مزاجان، مناسب‌تر باشد البته به شرطی که در آن قارچ نریزند. برای گرم‌مزاجانی که دچار ریزش صفرا به معده هستند (مثلا احساس سوزش یا درد گزنده‌ای سر معده دارند، دهان‌شان خیلی بدبوست، تحریک‌پذیر و عصبی شده‌اند)، شربت سکنجبین ولرم در شروع کار بسیار مفید اســت تا معده را از صفرا بشوید.
*ممنوعات غذایی افطار
در ابتدای افطار، از مصرف "شیرینی های مصنوعی" مانند زولبیا و بامیه، خودداری کنید. همچنین "آش رشته" نیز که این روزها، معمول اســت، غذای مناسبی برای افطار، نیست. اگر هم از این غذا استفاده می کنید، به جای سیرداغ و نعناع داغ ، نعناع یا پونه خشک را پودر کرده و با کمی روغن زیتون مخلوط کرده و روی آش بریزید تا تشنگی و عطش حاصل از سیر و پیازداغ، بر شما غلبه نکند.
*از دیگر غذاهای ممنوعه در افطار:
در افطار، لبنیات مثل دوغ و ماست، مصرف نشود. زیرا مزاج غذایی دوغ و ماست، سرد اســت و برای مغز مضر بوده و چه بسا احساس کسالت به انسان دست دهد.
همچنین از دیگر ممنوعات غذایی افطار، عبارتند از: آب و شربت های خنک به همراه غذای افطار، هندوانه و میوه های آب دار همراه با غذا، لبنیات در کنار سفر افطار، البته پنیر با گردو، شیر با خرما، اشکالی ندارد.
در وعده افطار و شام، سعی کنید مواد خوراکی پخته شده را همراه مواد غذایی خام مثل میوه جات (پرتقال، خربزه و ...) مصرف نکنید. زیرا از دیدگاه طب سنتی ایرانی، چون زمان هضم مواد پخته و خام با همدیگر، متفاوت اســت و مواد غذایی خام، سریعتر، هضم میشوند. اما به علت ترکیب شدن با مواد پخته، اجازه خروج از معده را پیدا نمیکنند. بنابراین باعث ایجاد فساد و سوء هاضمه میشود.
*شام
گاهی، با میهمانی‌های رمضان و پهن شدن سفره رنگین افطار و غذاهای متنوع شام، تمام نقشه‌هایمان نقش بر آب میشود و بعد از ماه مبارک رمضان ما می‌مانیم و 3-4 کیلو اضافه‌وزن. پس اگر به خوردن شام، عادت دارید سعی کنید اولا، فاصله بین افطار و شام را زیاد کنید؛ ثانیا، فاصله بین شام و خواب هم حداقل "دو ساعت" باشد تا غذای شام در معده به آسانی هضم شده و دچار مشکلات گوارشی نشوید.
*مواد غذایی شام
غذاهای مناسب شام در ماه مبارک رمضان، عبارتند از: آب گوشت، کله پاچه، برنج و فسنجون، شیر و خرما، از بهترین غذاهای کامل و مفید برای شام، هستند. همچنین، استفاده از انواع غذاهای دریایی مثل ماهی، برخلاف وعده سحر، در وعده غذایی شام، اشکالی ندارد.
برای پیشگیری از یبوست، داخل سوپ افطاری‌تان، آلو بریزید. ماست یا دوغ در وعده شام، را با گل محمدی که ترکیبات ملینی دارد، طعم‌دار کنید.
امروز، حلیم، پای ثابت، غذای ما ایرانیان در ماه رمضان اســت. باید توجه کرد، حلیم در حجم کم و در ظرف شیشه ای و ظرف چینی و برای مصرف همان وعده، خریداری و نگهداری، شود. اما نگهداری حلیم، برای بیشتر از چند ساعت و در یخچال و فریزر، هضم آن برای دستگاه گوارش، سخت تر میشود. زیرا، مواد نشاسته‌ای آن غیرقابل هضم و به نشاسته مقاوم، تبدیل میشود. پس، حلیم را به مقدار کم بخرید و حتما بلافاصله پس از خرید آن را در ظروف چینی یا شیشه‌ای بریزید. با این کار احتمال ایجاد واکنش‌های شیمیایی بین غذا و ظرف کاهش مییابد. همچنین، در صورت استفاده از کله پاچه و سیرابی در وعده شام، بهتر اســت از مصلح آن، لیمو و دارچین، به مقدار لازم، در کنار آن، استفاده کنید.
* غذاهای ناسازگار، ممنوع
در وعده سحر و شام، غذاهای ناسازگار را هم زمان، نخورید. زیرا، برخی مواد غذایی وقتی هم زمان با برخی غذاهای دیگر خورده شوند، بیشتر ضرر می رساند تا سود و منفعت. مثل: خوردن ماست همراه با (گوشت، ماهی، پنیر، ترشی، باقلا)؛ خوردن تخم مرغ همراه با ماهی؛ خوردن شیر همراه با (ماهی، مرغ، ترشی، میوه و بویژه خربزه).
همچنین مصرف: خربزه با عسل، انگور و کله پاچه، سرکه با حلیم، چای با هندوانه، با هم ممنوع اســت. خوردن همزمان این غذاها و تجمع آن در معده، ممنوع و موجب بیماری های گوناگون در دراز مدت، خواهد شد. به عنوان مثال، استفاده از "ماست در کنار وعده افطار و شام"، که امروزه نیز بسیار شایع اســت، باعث فساد غذاهای گوشتی شده و موجب تولید "سوداء" در بدن، میشود.
* افطار و شام تا سحر
مصرف همزمان میوه و آب، ممنوع
اکنون، بعد از استراحتی کوتاه و نماز، و تناول وعده غذایی افطار و یا شام، حداقل "دو ساعت" بعد از صرف غذای افطار و یا شام، باید برای تامین آب و رفع تشنگی در طول روز، از "شربت های خنک" و "میوه های آبدار" استفاده کنید. فاصله بین افطار تا سحر، بهترین زمان برای جبران آب بدن اســت. اصلا روی تامین آب بدن در هنگام سحر، حساب باز نکنید. البته مصرف "همزمان" میوه و آب، اصلا، توصیه نمیشود. روزه‌داران باید، آب و مایعات کافی و نیز میوه های آبدار در فاصله بین افطار و شام تا سحر، بنوشند تا از ایجاد عوارض احتمالی بر کلیه‌ها، پیشگیری شود. البته بهترین شاخص ارزیابی مصرف مایعات، "رنگ ادرار" اســت که باید به رنگ روشن، و نه "تیره" باشد.
*نوشیدنی ها و آب، دو ساعت بعد از شام
شربت آبلیمو عسل، شربت "خاکشیر و تخم شربتی"، شربت آلبالو، شربت گیلاس و سکنجبین، از نوشیدنی های مفید، در ماه رمضان، محسوب میشوند. همچنین، پیشنهاد میشود، خاکشیر را با کاسنی و گلاب مخلوط کرده و سپس استفاده کنید.
اصولا زمان صحیح نوشیدن آب و دیگر مایعات، نیم ساعت قبل از غذا و دو ساعت بعد از پایان غذا اســت. همچنین مصرف آب و مایعات با میوه ها، بسیار مضر بوده و موجب "خلط ناصالح" و مولد بیماری، اســت.
مصرف میوه ها، شب قبل از خواب
میوه های تابستانی آب دار، در فاصله افطار تا سحر در کنار مصرف مواد غذایی فیبردار، حرکات دودی روده را تقویت کرده و "خشکی مزاج" و یبوست دستگاه گوارش، را بر طرف میکند. میوه هایی مثل: هندوانه، طالبی، خربزه، زردآلو، گیلاس، هلو، موز، سیب، گلابی، انار شیرین و ...، از میوه های بسیار مفید در فاصله بین شام تا سحری، می باشند. همچنین از دو میوه قرآنی (انجیر و زیتون) که خدواند به آن قسم یاد کرده اســت (و التین و الزیتون)، نیز در وعده سحر، افطار و شام، غافل نشوید.
برای جبران کم خونی و کاهش قند خون در وعده سحری و شام، حتما از روغن زیتون و انجیر، استفاده کنید. زیتون و روغن آن، از جمله میوه های مفید برای سلامتی قلب و عروق، اســت. مصرف منظم روغن زیتون، منجر به افزایش کلسترول خوب (HDL) و کاهش کلسترول بد (LDL) و کاهش وزن و جلوگیری از چاقی، میشود. همچنین انجیر، از مواد معدنی کلیدی مانند کلسیم، آهن، منیزیم، پتاسیم و ... تشکیل یافته اســت و منبع خوبی از "فیبر" میباشد که میتواند علاوه بر حفظ سلامت دستگاه گوراش و روده ها، سطح قند خون را نیز در حد نرمال، حفظ کند. در ضمن انجیر، یک میوه قلیایی اســت که PH بدن را در محدوده نرمال حفظ میکند و اثر اسیدهای مضر تولیدشده در معده را در طول روزه داری و گرسنگی، را خنثی میکند.
* خواب مفید در ماه رمضان
ارزش اصلی خواب شب، برقراری دوباره تعادل میان "مراکز عصبی" بدن، اســت، بی‌خوابی نیز مطمئنا عملکرد دستگاه عصبی را تحت تاثیر قرار میدهد. از دیدگاه طب سنتی، خواب متعادل و به اندازه، موجب افزایش رطوبت بدن، میشود. و بی خوابی طولانی نیز، "خشکی بدن" را به دنبال دارد. از دیدگاه طب و مطالعات جدید، متوسط خواب باید بین 6 تا 8 ساعت باشد و نباید از 10 ساعت بیشتر باشد.
روزه داران محترم، برای جبران کم خوابی شبانه در ماه رمضان، از خوابیدن بعد از نماز ظهر و عصر، به عنوان بهترین گزینه برای استراحت و تجدید قوا، بهره گیرند.
به طور کلی هنگام خواب باید "نور" در اتاق وجود نداشته باشد، برای خوابیدن در روز، و تجدید قوای روزه داران، استفاده از پرده های ضخیم، مفید خواهد بود. زیرا نور خورشید، مانع از ورود مغز به مرحله خواب می شود، و در شب، نیز حتی اگر برخی از افراد عادت به استفاده از "چراغ خواب" دارند، باید نور آن بسیار کم باشد.
و اما این که فاصله بین خوابیدن و افطار و شام، چقدر باشد، بستگی به نوع غذای مصرفی دارد. البته خواب با شکم پر و بلافاصله پس از افطار یا سحر، توصیه نمیشود. از دیدگاه طب سنتی، بهترین وقت خواب، زمانی اســت که غذا در معده کاملا هضم شده و از معده خارج و به روده وارد شود. زیرا معده انسان در طی خواب، فعالیت ندارد ولی روده در طی خواب به فعالیت خود ادامه می دهداما به طور متوسط، "دو ساعت و نیم تا سه ساعت" طول می کشد تا غذا به طور کامل از معده، خارج شود. آن گاه، وقت خواب اســت. همین مساله در مورد "خواب بعد از سحری" نیز، صدق می کند. بنابراین، باید سعی کنید که بعد از صرف سحر، نخوابید و یا فاصله زمانی گفته شده را رعایت کنید.
* آب، نمک و روغن، شاه کلید تغذیه رمضان
اگر آب و نمک و روغن مصرفی سفره، در وعده های سحر، افطار و شام، سالم باشد؛ اصلی ترین موارد تامین سلامتی در ماه رمضان، رعایت شده اســت. آب، باید بدون کلر و مواد افزودنی باشد (آب لوله کشی ممنوع؛ حداقل، بجوشانید و بعد بنوشید. آب های "معدنی" موجود در بازار نیز، ممنوع. زیرا، برای نگهداری آب در بطری ها، در مدت یکسال، به آن افزودنی هایی را، اضافه می کنند). و اما روغن‌های خوب و سالم، عبارتند: روغن کنجد، روغن زیتون، روغن زرد گاوی. و در کنار نمک "ید دار" که در پخت و پز، استفاده می کنید، حتما "نمک دریا" و نمک معدنی در قبل و بعد از غذا، فراموش نشود که طبق احادیث، دوای "هفتاد درد" و سنتی اسلامی، می باشد.
* سخن پایانی
و در پایان، سخن پیامبر گرامی اسلام، زینت بخش، این نوشتار، خواهد بود که در وصف ماه "مهمانی خدا" و ماه مبارک رمضان، به بهترین وجه، توصیف شده اســت:
إنَّ رسولَ اللّه صلى الله علیه و آله و سلّم خَطَبَنا ذاتَ یومٍ فقالَ : أیها الناسُ ، إنّهُ قد أقبَلَ إلَیکُم شَهرُ اللّه بالبَرَکَةِ والرّحمَةِ والمَغفِرةِ ، شَهرٌ هُو عِندَ اللّه أفضَلُ الشُّهورِ ، وأیامُهُ أفضَلُ الأیامِ ، ولَیالِیهِ أفضَلُ اللَّیالِی ، وساعاتُهُ أفضَلُ الساعاتِ ، هُو شَهرٌ دُعِیتُمْ فیهِ إلى ضِیافَةِ اللّه وجُعِلتُم فیهِ مِن أهلِ کَرامَةِ اللّه ، أنفاسُکُم فیهِ تَسبیحٌ ، ونَومُکُم فیهِ عِبادَةٌ، وعَمَلُکُم فیهِ مَقبولٌ ، ودُعاؤکُم فیهِ مُستَجابٌ ... فَقُمتُ فقلتُ : یا رسولَ اللّه ، ما أفضَلُ الأعمالِ فیهذا الشَّهرِ ؟ فقالَ : یا أباالحسنِ، أفضَلُ الأعمالِ فی هذا الشَّهرِ الوَرَعُ عن مَحارِمِاللّه عز و جل. (إمالی الصدوق : 84 / 4 و منتخب میزان الحکمة : 242)
امام على علیهالسلام : روزى رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلّم براى ما خطبهاى ایراد کرد و فرمود : اى مردم ! همانا ماه با برکت و رحمت و آمرزش به شما روى آورده اســت . این ماه نزد خدا برترین ماه اســت و روزهایش برترین روزها و شبهایش برترین شبها و ساعتهایش برترین ساعات . در این ماه شما به میهمانى خدا دعوت شده‌اید و در زمره بهرهمندان از کرامت خداوند قرار گرفته‌اید . در این ماه نفسهاى شما تسبیح خداست و خواب شما، عبادت اســت و اعمال شما پذیرفته و دعایتان به اجابت مىرسد ... من برخاستم و عرض کردم : اى رسول خدا ! برترین کارها در این ماه چیست ؟ پیامبر فرمود : اى اباالحسن ! برترین کارها در این ماه خویشتندارى از حرامهاى خداوند عز و جل اســت .
-
نمونه رژیم 2200 کالری برای فرد بزرگسال با فعالیت سبک
سحر: نان سنگک یا تافتون 4 کف دست( یک کف دست = 10×10 سانتی متر) پنیر پاستوریزه 30 گرم( به اندازه یک قوطی کبریت ) شیر یک دوم لیوان معمولی کم چرب یک عدد میوه متوسط
افطار: یک لیوان شیر کم چرب داغ + 3 عدد خرما 3 برش نان سنگک یا تافتون 10×10 سانتی متر+ 15 گرم پنیر کم نمک + یک عدد گوجه فرنگی + یک عدد میوه متوسط
شام: یک و یک سوم لیوان برنج پخته + 90 گرم گوشت مرغ بدون پوست + چهار قاشق مرباخوری روغن مایع + یک لیوان سالاد + یک عدد میوه متوسط یا یک دوم لیوان آب میوه تازه.
برای تهیه سس سالاد می توانید یک قاشق مرباخوری روغن زیتون را با کمی سرکه یا آبلیمو مخلوط و استفاده کنید.
بعد از شام: یک عدد میوه متوسط + دوازده عدد پسته یا بادام یا فندق+ دو عدد برگه.
-
یک راه مناسب برای مصصون ماندن از ابتلا به عفونت ادراری، استفاده از یک رژیم غذایی مناسب و سرشار از میوه ها است. عفونت دستگاه ادراری بخصوص در زنان بسیار شایع است و می تواند با نشانه هایی مانند سوزش هنگام ادرار، به یک مشکل آزاردهنده تبدیل شود و همراه با فشار در ناحیه شکم، و گاهی اوقات تب با درجه حرارت پایین همراه باشد. احتمالا می دانید، یک دوره آنتی بیوتیک و مصرف آن با تجویز پزشک منجر به درمان عفونت ادراری می شود اما امروزه دستورالعمل هایی موجود است، که بدون استفاده از این داروها و با تکمیل رژیم غذایی خود با برخی میوه ها بتوانید این عفونت ها را از خود دور کرده و درمان آنها را تقویت کنید.
در درمان عفونت ادراری برخی میوه های غنی از ویتامین ث و ترکیبات دیگر استفاده کرد که رشد باکتری ها در دستگاه گوارش را کاهش می دهند. استفاده از رژیم میوه ای ، برای درمان عفونت باید با استراتژی زیر باشد :
پاپایا
آب آناناس