تبیان به نقل از گزارش خبرگزاری مهر، عبدالحسین خسروپناه، رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در سخنرانی خود دردهمین دوره گفتگوی ایران و واتیکان با ارائه مقاله «عوامل معرفتی خشونت دینی در جهان اسلام»، گفت: خشونت همیشه با بشریت همراه بوده است و جنایت های تاریخ بر این مطلب گواهی می دهند؛ هر چند که خشونت طلبان در دوره رشد عقلانیت بشر تلاش کردند تا به تبیین عقلانی افراطی گری و خشونت، دست زنند و خشونت طلبان دینی نیز در صدد توجیه دینی این رفتار غیرانسانی بودند و هستند.
وی در ادامه، به موضوع خشونت دینی پرداخت و افزود: خشونت دینی، معلول عوامل و مدلول دلایل مختلفی از جمله مهمترین عوامل معرفتی افراطی گری و خشونت دینی در جهان اسلام بی توجهی به مراتب ایمان، به حاشیه راندن عقلانیت، معنویت گریزی، تفسیر نادرست از مفهوم جهاد، فهم نادرست از مفهوم تکفیر و کاربست عقلانیت مدرن در نظامات اجتماعی است.
با تأمل اندک در تعالیم اسلام به ویژه قرآن کریم و روایات پیشوایان دین، اهمیت و منزلت عقل نمایان می گردد و در اسلام، مبنای ایمان قرار گرفته است اما وقتی عقلانیت به حاشیه رانده شود و تفسیر ظاهرگرایانه از دین ارائه شود، فهم متحجرانه از دین ارائه خواهد شد و در این صورت، افراطی گری و خشونت دینی شکل خواهد گرفت و رفتارهای غیرعاطفی و جنایت آمیز ظهور می کند. به عبارت دیگر روش شناسی سلفی جهادی، ظاهرگرایی افراطی است که به ناچار به خشونت دینی تحت عنوان جهاد کشیده می شود.
استاد مؤسسه حکمت و فلسفه ایران، اظهار کرد: یکی از جریان های معاصر که علاوه بر رفتار خشونت آمیز به توجیه دینی افراطی گری و خشونت دست می رند همانا جریان تکفیری سلفی گری در جهان اسلام است؛ هرچند که واژه سلف در گفتمان سنتی، یادآور صحابه، تابعان و محدثان بزرگ قرون اول و دوم است لیکن برخی از وهابی ها، این تعبیر را به معنای فرقه خاصی گرفته اند و با این ابزار به تکفیر مسلمانان و اهل قبله می پردازند.
خسروپناه ضمن تشریح موضوع و تاریخچه تکفیرگرایی گفت: تکفیرگرایی در دوره معاصر، با استفاده از پوشش سلفیت و اعمال رفتارهای افراطی گرایانه به یک پدیده سیاسی امنیتی و تهدیدزا برای بسیاری از جوامع اسلامی و غیراسلامی بدل شده که بیشترین تأثیر منفی را بر سرمایه اجتماعی و اعتبار و منزلت جهان اسلام گذاشته است و البته شعار حکومت اسلامی با روش جهادی از سوی تکفیری ها هم باعث شد تا برخی برای نجات از خشونت دینی، دین سکولار را پیشنهاد دهند و دین را از نیازهای اجتماعی به حاشیه راندند و به یک معنا، موضوع یک نوع خشونت را برای سلب خشونت، نفی کردند؛ هرچند این طایفه گرفتار نوع دیگری از خشونت یعنی خشونت سکولار شدند و فاشیسم و نازیسم و خشونت مدرن را به وجود آوردند.
بی اعتنایی به عقلانیت؛ از عوامل خشونت دینی در جهان اسلام
این استاد حوزه و دانشگاه یکی از عوامل معرفتی خشونت دینی را بی توجهی یا انکار مراتب ایمان دانست و افزود: متأسفانه خشونت طلبان در جهان اسلام به گونه دیگری، ایمان را تعریف کردند و ایمان را از حقیقت قلبی به امور جوارحی منتقل کردند و مراتب ایمان دینی را هم نفی کردند تا بتوانند با چنین تعریفی، دست به خشونت بزنند.
وی از دیگر عوامل خشونت دینی در جهان اسلام را بی اعتنایی به عقلانیت و حاشیه راندن آن اعلام کرد و افزود: در حالی که با تأمل اندک در تعالیم اسلام به ویژه قرآن کریم و روایات پیشوایان دین، اهمیت و منزلت عقل نمایان می گردد و در اسلام، مبنای ایمان قرار گرفته است اما وقتی عقلانیت به حاشیه رانده شود و تفسیر ظاهرگرایانه از دین ارائه شود، فهم متحجرانه از دین ارائه خواهد شد و در این صورت، افراطی گری و خشونت دینی شکل خواهد گرفت و رفتارهای غیرعاطفی و جنایت آمیز ظهور می کند. به عبارت دیگر روش شناسی سلفی جهادی، ظاهرگرایی افراطی است که به ناچار به خشونت دینی تحت عنوان جهاد کشیده می شود.
جهاد به معنایی که در اسلام گفته شده، یک ضرورت حیاتی و یک امر اصلاحی برای جامعه اسلامی است و با جنایت های جنگی و خشونت های غیرانسانی که از سوی تکفیری ها ظاهر می شود، تفاوت اساسی دارد و در نتیجه روشن شد که توجیه حرکت های افراطی تکفیری ها با عنوان حرکت های جهادی ناصحیح و نوعی مغالطه دین شناسانه است.
فقدان معنوی منجر به جنایت های بشری توسط جریان های تکفیری شده است
تشریح موضوع «معنویت گریزی» بخش دیگر این مقاله بود که به تفصیل مورد اشاره قرار گرفت و تأکید شد: تمدن مدرن پس از تجربه جنگ های جهانی اول و دوم و رشد تکنولوژی و صنعت و گسترش آسایش و کاهش آرامش، به ضرورت معنویت در جهان معاصر پی برد و جریان های تکفیری در جهان اسلام به جهت عقل گریزی و ظاهرگرایی از معنویت نیز از این مهم دوری گزیدند و باعث رفتارهای غیرانسانی شدند، در حالی که باید گوهر اسلام را معنویت و تعالی به سوی حق تعالی دانست و این در حالی است که رفتار تکفیری ها نشان می دهد این طایفه به هیچ گونه معنویتی اعتقاد ندارند و نماز و روزه آنها نیز شریعت ظاهری و فاقد طریقت و معنویت است و فقدان معنوی، باعث جنایت های بشری توسط جریان های تکفیری شده است.
این استاد حوزه و دانشگاه همچنین، فهم نادرست از مفهوم جهاد را از جمله عوامل معرفتی خشونت دینی در جهان اسلام دانست و گفت: بر خلاف تعابیر نادرست، جهاد، دفاع برای دفع تجاوز است و هنگامی که حقوق افراد یک جامعه یا یک ملت مانند آب ، خاک، مال ، ناموس، دولت ، مکتب و ارزش هایی که مورد قبول جامعه اسلامی است از سوی دشمنان خارجی یا مخالفان داخلی مورد هجوم و تجاوز قرار گیرد، بر مسلمانان اعم از زن و مرد و کوچک و بزرگ واجب است با تمام توان و با هر وسیله ممکن به جهاد و مبارزه با متجاوز برخیزند و از حقوق شخصی، ملّی و آیین خود و هم نوعان دفاع کنند.
وی در ادامه، مطرح کرد: اسلام دینی است فطری که از راه دلیل و برهان و بهره گیری از صفای باطن و فطرت پاک انسان ها، راه توسعه و نفوذ در دل انسان ها و ایجاد فضایی مناسب برای زندگی شرافت مندانه براساس ارزش های انسانی را برای همگان فراهم می سازد و با خون ریزی، ویرانی، نابسامانی و با هدف کشورگشایی و تجاوز به حقوق دیگران، سازش ندارد.
خسرو پناه در بخش پایانی سخنان خود، افزود: جهاد به معنایی که در اسلام گفته شده، یک ضرورت حیاتی و یک امر اصلاحی برای جامعه اسلامی است و با جنایت های جنگی و خشونت های غیرانسانی که از سوی تکفیری ها ظاهر می شود، تفاوت اساسی دارد و در نتیجه روشن شد که توجیه حرکت های افراطی تکفیری ها با عنوان حرکت های جهادی ناصحیح و نوعی مغالطه دین شناسانه است.
منبع: خبرگزاری مهر 
