جام جم سرا: ادامه این جست‌وجوی کوتاه در اینترنت، مخاطب را به تعداد زیادی سایت می‌رساند که با دریافت مبلغ کمی، نتیجه تحقیقات آماده‌شده را به آدرس ایمیل دانش‌آموزان می‌فرستد یا کلمه عبوری ارایه می‌کند که خود دانش‌آموزان می‌توانند این تحقیقات را از سایت دانلود کنند.
انجام تحقیق‌های دانش‌آموزی، یکی از رسومی است که در چندسال اخیر در مدارس ایران و به‌ویژه در دبیرستان‌ها باب شده است. بسیار پیش‌آمده که برخی از دبیران که بیشتر آنها در مدارس غیرانتفاعی تدریس می‌کنند، موضوعاتی را به دانش‌آموزان پیشنهاد می‌دهند تا درباره آن تحقیق کنند. اما در عمل، این گونه تحقیق‌ها بدون پایه و اساس و بدون رعایت مقدمات پدید آمده‌اند و فقط در حد صورت ظاهر باقی مانده‌اند و از آن فراتر نرفته‌اند.
مدیر یکی از دبیرستان‌های منطقه‌شش تهران که حامی و مدافع انجام تحقیق‌های دانش‌آموزی است، در این‌باره می‌گوید: «البته ناگفته پیداست کتاب‌های درسی رشته‌های مختلف، حداقل‌ها را برای دانش‌آموزان بیان می‌کنند و خوب است که معلم در کلاس درس، از این حداقل‌ها فراتر برود.»
او برگزاری آزمون‌های هماهنگ تستی و انجام تحقیق‌های دانش‌آموزی را فعالیت‌هایی در این راستا می‌داند و معتقد است: «انجام تحقیقات دانش‌آموزی فرصتی است که دانش‌آموزان می‌توانند پا جای پای دانشمندان بزرگ قرار دهند و خودشان روند انجام یک پژوهش واقعی را تجربه کنند تا در آینده دانشمند بزرگی شوند.»
از طرف دیگر، یکی از دبیران فیزیک منطقه9 تهران، نظر کاملا متفاوتی دارد. او معتقد است: «نظام آموزشی ما بسیار ناکارآمد است، کتاب‌های درسی ما انباشته از مطالب حفظ‌کردنی بسیار است ولی نمی‌تواند دانش‌آموز را نه برای زندگی و نه برای ورود به دانشگاه آماده کند؛ به همین دلیل، مسوولان به ترفندهایی همانند تحقیق دانش‌آموزی روی می‌آورند.»
او می‌گوید: «انجام تحقیق دانش‌آموزی هم یک حرکت نمایشی است و بازده و ثمری ندارد. در حالی که دانش‌آموز با مقدمات انجام یک تحقیق آشنا نیست، چگونه میتواند تحقیق کند؟»
با این همه، اعتراف می‌کند برای دانش‌آموزانی که تحقیق ارایه می‌دهند، نمره کلاسی منظور می‌کند و چندنمره هم به نمره پایان ترمشان اضافه می‌کند. او در توجیه کار خود می‌گوید: «اینها خواسته مدیر و در کل نظام آموزشی است و نمی‌توان خلاف جریان آب شنا کرد.»
همکارش هم که دبیر شیمی دبیرستان است، وسط حرف‌های همکارش می‌پرد و می‌گوید: «همه دبیران می‌دانند که این تحقیق‌ها واقعا کار دانش‌آموزان نیست. خیلی از فروشگاه‌های لوازم‌التحریر یا دفترهای خدمات فنی و اینترنت و حتی مغازه‌های تایپ و تکثیر، بسیاری از این تحقیق‌های آماده دانش‌آموزی را دارند و با قیمت بسیار کم، در حد پنج‌هزار و10هزارتومان، می‌توان این تحقیق‌ها را خرید.»
| امروز وقتی دانش‌آموز تقلب می‌کند، از او تقدیر می‌کنیم اما فردا که همین رفتار را در دوره فوق‌لیسانس و دکترا انجام داد و پایان‌نامه تقلبی نوشت یا آن را از جایی خرید، دادمان به آسمان می‌رود که واویلا چه نشسته‌اید که علم و فرهنگ و اخلاق به باد فنا رفت. در صورتی که اگر می‌خواهیم شتردزد نداشته باشیم، نباید تخم‌مرغ‌دزدها را تشویق کنیم |
او می‌گوید: «برای مثال، شیمی سال‌اول چهارفصل دارد که درباره آب، هوا، خاک، نفت و انرژی است. کافی است شما به یکی از این مغازه‌ها بروید و از فروشنده یک تحقیق بخواهید، او یکی از این تحقیق‌های از پیش‌آماده را که تایپ و صحافی شده است، به شما تقدیم می‌کند. کافی است دانش‌آموز اسم خودش و دبیرش را در صفحه اول بنویسد.»
او در ادامه، با لحنی طنزآمیز می‌گوید اگر محقق، حق‌الزحمه‌اش را بدهد، نام دانش‌آموز و دبیرش هم تایپ میشود.
«سعید.ع» یکی از معلمان امور تربیتی درباره نتایج ناخواسته اینگونه تکلیف‌خواستن‌ها می‌گوید: «اگر دانش‌آموز چنین رفتاری دارد و به سمت خرید تحقیق آماده می‌رود، نمی‌توان و نباید او را سرزنش کرد. دانش‌آموز دبیرستانی در سطحی نیست که بتواند یک تحقیق علمی ارایه دهد. وقتی معلم از او کاری فراتر از توانش می‌خواهد، او خواه‌ناخواه به تقلب روی می‌آورد. ما در کلاس درس، بارها و بارها زبانی به او می‌گوییم تقلب و دزدی کار بدی است اما در عمل او را به سمت تقلب سوق می‌دهیم. بعد هم که یک تحقیق غیرواقعی ارایه کرد، او را به روشهای مختلف مثل دادن نمره یا شیوه‌های دیگر تشویق می‌کنیم که باعث تحکیم و تثبیت این رفتار میشود.»
فرشید یکی از دبیرانی است که روانشناسی خوانده و در یک مدرسه منطقه‌هفت تهران مشاور است. او در مورد بدآموزی این نوع تکلیف‌خواستن‌ها می‌گوید: «امروز وقتی دانش‌آموز تقلب می‌کند، از او تقدیر می‌کنیم اما فردا که همین رفتار را در دوره فوق‌لیسانس و دکترا انجام داد و پایان‌نامه تقلبی نوشت یا آن را از جایی خرید، دادمان به آسمان می‌رود که واویلا چه نشسته‌اید که علم و فرهنگ و اخلاق به باد فنا رفت. در صورتی که اگر می‌خواهیم شتردزد نداشته باشیم، نباید تخم‌مرغ‌دزدها را تشویق کنیم.»
شهین 39ساله که دبیر زیست‌شناسی دبیرستانی در تهران است، همه این مشکلات را تایید می‌کند اما با اعتماد به نفس فراوان، از روش خود برای پیشنهاد تحقیق به دانش‌آموزان می‌گوید: «اهل افراط و تفریط نیستم؛ نه مثل آنهایی که می‌دانند این تحقیق‌ها غیرواقعی است ولی می‌پذیرند و به دانش‌آموز نمره می‌دهند، نه مثل آنهایی که از بیخ‌وبن با تحقیق مخالفت کنم. برای آنکه دانش‌آموز واقعا به‌دنبال تحقیق برود، چندشرط دارم؛ اول آنکه وضع درسی‌اش مطلوب باشد، مثلا نمره‌اش باید از 16 بیشتر باشد تا من او را مجاز برای انجام تحقیق بدانم و دیگر اینکه موضوع تحقیق، آزاد نیست تا دانش‌آموز هرچیزی را به اسم تحقیق تحویل دهد بلکه موضوع تحقیق را خودم پیشنهاد می‌کنم. با دانش‌آموزان هم قرار می‌گذارم تحقیق‌هایی پذیرفته میشود که نویسنده‌اش بتواند خلاصه‌ای از تحقیق خود را در کلاس درس بیان کند و بتواند به پرسش‌هایی که از متن تحقیق طرح شده، جواب دهد.»
به نظر او، تحقیق‌ها نباید یک‌مرحله‌ای باشد بلکه ابتدا موضوعی برای تحقیق پیشنهاد شود و دانش‌آموز داوطلب، تحقیقی در این‌باره ارایه کند؛ سپس با پیشنهاد نکته‌ای تازه، از او خواسته شود که تحقیقش را کامل‌تر کند. شهین می‌افزاید: «با این روش، تعداد دانش‌آموزان داوطلب انجام تحقیق بسیار کم میشود اما از آن طرف، آنهایی که تحقیق می‌کنند، تحقیق‌شان راست و درست است.»
«محمدرضا.ت» مدرک کارشناسی ارشد ادبیات دارد اما در آزمون ورودی استخدام معلمان قبول نشده و هم‌اکنون دفتر تایپ و تکثیر دارد. خودش می‌گوید عشق اول و آخرش معلمی بوده، اما «مثل اینکه قسمت نبوده» وارد این کار شود. به تلخی می‌خندد و می‌گوید: «همان بهتر که معلم نشدم، الان به‌اندازه 10تا دبیر درآمد دارم.»
ابتدا درباره فروش تحقیق آماده به دانش‌آموزان، شیوه تهیه آنها، قیمتشان و همچنین درس‌هایی که بیشترین مشتری‌ها را دارند، توضیح می‌دهد و به‌ویژه از دبیران دبیرستان‌های دخترانه متشکر است که بیشترین مشتری‌ها را برایش فراهم می‌کنند.
او در ادامه می‌گوید: «اگر کسی سفارش بیاورد، انجام می‌دهم که البته حق‌الزحمه‌اش بیشتر است.» در فهرست مشتریان او، حتی معلمان هم هستند: «بسیاری از دبیران برای آنکه رتبه و گروه پایه‌شان بالا برود و حقوقشان زیاد شود، می‌آیند همین‌جا و سفارش تحقیق می‌دهند. زحمت تحقیق‌های معلمان بیشتر و حق‌الزحمه‌اش هم بیشتر است. ولی در مجموع نمی‌صرفد.»
چشمش برق می‌زند و اضافه می‌کند: «این صنار سه‌شاهی‌ها فایده ندارد. باید بروم دنبال یک کار درست و حسابی. می‌گویند این روزها پایان‌نامه دانشجویی خیلی پرطرفدار است.» (آرزو محسنی/شرق)
*انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی در «جام جم سرا» لزوماً به معنای تایید یا رد محتوای آن نیست و صرفاً به قصد اطلاع کاربران بازنشر میشود.
