“سلام! محمد هستم بیست و هفت سالمه. فوق لیسانس حسابداری دارم. دنبال یه همسفر پرانرژی برای آخر هفته‌ها هستم. سن و سال برام مهم نیست. مخارج هم دنگی باشه!”
به گزارش فرارو، در یکی از شبکه‌های مجازی ایرانی، چشممان به آگهی‌هایی جالب می‌افتد؛ افرادی که به‌دنبال همراه و همسفر برای گردش، کوهنوردی، مسافرت داخلی و مسافرت خارجی هستند. این شبکه به افراد این امکان را داده که با توصیف مشخصات، فرد مورد نظرِ خود را برای تهران‌گردی آخرِ هفته، سفر استانبول، مسافت خانه تا محل کار و… جست‌وجو کنند.
با چندین نفر از این افراد تماس می‌گیریم. هرکس هدف خاصی دارد؛ مرد ۲۸ ساله می‌گوید “راستش دیگه حرف جدیدی برای زدن با دوستای ده پونزده ساله‌ام ندارم! بخاطر همین دنبال اینم که با افراد جدید آشنا شم”. پسر جوان ۲۳ سالهای که دانشجوست می‌گوید “من ماهی یک بار تنها میرم کوه. دوستام همه سرکارن و مشغولن. برا اینکه تنها نرم دنبال کسایی می‌گردم که آخر هفته‌ها باهام بیان کوه”. فرد دیگری که عازم ترکیه است می‌گوید “من دنبال یکی دونفر می‌گشتم که با هم یه هتل بگیریم که هم هزینه‌ها بیان پایین هم تنها نباشم”. از این میان، نام‌هایی زنانه نیز به چشم می‌خورند، اسامی‌ای بدون شماره تلفن و با درج یک نشانی ایمیل. بیشتر این زنان به دنبال همراهی خانم هستند.
به اعتقاد یک انسان‌شناس، نسل جدید میتواند با پذیرش ریسک سفر، به کس دیگری به‌طور مقطعی برای مسافرت اعتماد کند. این اعتماد بیانگر شکل‌گیری خرده‌فرهنگی جدید برای کاهش فشارهای زندگی مدرن و افزایش تسهیلات و زیبایی‌های زندگی است.
سفر امری فرهنگی است
دکتر جبار رحمانی (انسان‌شناس و عضور شورای مرکزی انسان‌شناسی و فرهنگ) درباره تاریخچه سفر درگفتگو با فراروگفت: سفر یکی از دغدغه‌های مهم انسان در حیات اجتماعی بوده است. اینکه چگونه سفر هم از لحاظ محتوایی و نتایج آن و هم از لحاظ امنیت و رفاه آن نیازهای مسافر را برآورده کند، یک مقوله فرهنگی است که در نظام‌های فرهنگی مختلف به اشکال گوناگونی به آن پاسخ داده شده است. به عبارت دیگر سفر یک امر فرهنگی و بیانگر شرایط و زمینه‌های فرهنگی جامعه است.
وی همچنین گفت: در گذشته سفرهای طولانی گروه‌های بزرگ به مقصد تجارت یا زیارت یا مهاجرت از طریق کاروان‌ها انجام می‌گرفت، و در اشکال خاص و محدود آن نیز افراد یا گروه‌هایی در قالب جهانگردان سنتی مسافرت می‌کردند. الگوهای سنتی سفر ناشی از شرایط نظام‌های ارتباطی در فرهنگ‌های سنتی بودند. مسافت‌های دور، زما‌های طولانی، خطرات بسیار، عم اطمینان از سرانجام سفر و…، تعیین کننده بسیاری از ویژگی‌های مسافرات و مقوله سفر بود.
دکتر رحمانی ضمن اشاره به تغییرات سفر در جامعه امروزی اظهار کرد: در جامعه جدید همه چیز تغییر کرده است. سرعت و شدت ارتباطات و حمل نقل در جامعه جدید، به گونه‌ای است که از لحاظ زمانی، مسافت‌ها بسیار کوتاه شده و در اندک زمانی از شهری به شهر دیگر، یا از کشوری به کشور دیگر می‌توان جابه‌جا شد؛ ضمن اینکه امکانات حمل‌ونقل به شدت عمومی شده‌اند. به عبارت دیگر برخلاف دوره سنتی که سفر یک امر نخبه‌گرایانه بود (یعنی کسانی که قدرت مالی یا جسمانی یا جسارت بالایی داشتند، سفر می‌کردند)، امروزه سفر به امری عمومی و مردمی در همه سطوح آن تبدیل شده است.
رحمانی گفت: سفر از یک امر خاص و ویژه به یک امر عمومی و در مواردی به یک امر روزمره تبدیل شده است که افراد به کرات و به دفعات درگیر آن می‌شوند. ضمن اینکه امینت راه‌ها، قابلیت اعتماد به همسفران ناشناخته را بسیار بیشتر کرده است. این تحولات زمینه‌ای نسبت به امکان‌ها و زمینه‌های ارتباطی و فرهنگی سفر در دوره جدید شکل گرفته‌اند.
شبکه‌های اجتماعی سفر را تسهیل کرده‌اند
این انسان‌شناس با اشاره به همین موضوع در کشورهای غربی گفت: در نظام‌های اجتماعی غربی این مساله مدت‌هاست رواج داد، افراد برای رفتن به سرزمین‌ها و محیط‌های جدید، به دلایل اقتصادی و فرهنگی ترجیح می‌دهند تنها نباشند، لذا شبکه‌های اجتماعی متعددی کارشان تسهیل شکل‌گیری گروه‌های همسفر است. این گروه‌های همسفران، گاه در حد جابه‌جایی بین دوشهر با انگیزه کاهش هزینه‌های سفر (وسیله نقلیه از یک نفر و هزینه سوخت آن از نفر دیگر) صورت می‌گیرد و‌گاه با انگیزه تسهیل گذر زمان و ایجاد لذت بیشتر در سفر با وجود همراه انجام می‌گیرد. ضمن
وی همچنین گفت: در اقشار متوسط رو به پایین نیز از طریق شبکه‌های اجتماعی، فرصت‌هایی برای نوعی همیاری نوع دوستانه برای کاهش هزینه‌های سفر افراد شکل گرفته است. نوعی سیستم مبادله متقابل هست که افراد به اعضای این شبکه‌های اجتماعی کمک می‌کنند تا هزینه‌ها کاهش پیدا کند. اینکه شما به کشور دیگری می‌خواهید بروید، می‌توانید کسانی را پیدا کنید که در مقصد محل اقامت شما را تامین کنند، و به تبع در آینده شما نیز می‌توانید برای او یا کس دیگری از همان شبکه اجتماعی این خدمات را بدهید.
دکتر رحمانی با اشاره تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر روی یافتن همسفر و همراه گفت: این پدیده در ایران نیز رواج یافته است. البته سفر را نباید یک جابجایی صرف دانست، بلکه سفر یک سیستم ارتباط فرهنگی (یا میان فرهنگی) است که از یک‌سو ریشه در تحولات جامعه دارد و از سوی دیگر زمینه‌ای برای شکل‌گیری و تحول فرهنگی جامعه است. اشکال جدید سفر که گاه با مقصد کوتاه و سریع انجام می‌گیرد یا گاه با مقصد دوردست و مسافرت‌های خارج، مبتنی بر نوعی انتخاب عقلانی برای رسیدن به منافع بیشتر در سفر (این منافع‌گاه کاهش هزینه است و‌گاه افزایش لذت سفر) هستند.
جبار رحمانی در رابطه با اشاره به رشد سیستم فردگرایی فرهنگی در جامعه گفت: چنین چیزی نشانه رشد و توسعه امکانات حمل و نقل و سفر هستند، همچنین رشد سیستم فردگرایی فرهنگی‌ای سبب میشود افراد در تعامل مبتنی بر این نوع فردیت مدرن، توان تعامل مقطعی در یک سفر را داشته باشند، بی‌آنکه نگرانی نسبت به خطرات آن وجود داشته باشد.
شکل‌گیری خرده‌فرهنگ جدید
جباری همچنین گفت: نوعی انتخاب آگاهانه در این شیوه وجود دارد. هرچند برای دختران هنوز اندکی دشواری وجود دارد که نتوانند همه جوره به همسفرشان اعتماد کنند، اما همین که می‌توانند ریسک سفر را بپذیرند و به کس دیگری بطور مقطعی در سفر اعتماد کنند، بیانگر شکل‌گیری خرده فرهنگ جدیدی است. خرده فرهنگی که بیانگر موقعیت‌های مشابه نسل جدید و تمایل به همکاری و همیاری متقابل برای کاهش فشارهای زندگی مدرن و افزایش تسهیلات و زیبایی‌های زندگی است.
این انسان‌شناس در انتها تصریح کرد: ممکن است در این میان اشکال آسیب‌شناختی خاصی هم رخ بدهند، اما در نهایت این نوع سیستم‌های سفر، سبب پویایی‌های فرهنگی خاصی برای نسل جدید خواهند شد.
